W. Perzyński - Szczęście Frania lub Lekkomyślna siostra
Opracowałam obie komedie, a każdy z was sobie wybierze, którą woli znać.
WSTĘP
Perzyński był poetą i dziennikarzem. Napisał także wiele krótkich utworów (humoreski, opowiadania, szkice, miniatury fabularne) określanych umownym terminem nowele. Nie ujawniał jednak zainteresowania teatrem. Toteż dla przyjaciół „Lekkomyślna siostra” była niespodzianką. Sam autor po latach oświadczył, że pierwszą swą komedię napisał, aby wypłacić się z zaciągniętej zaliczki. „Lekkomyślną siostrę” grano 10 razy, a krytyka przyjęła sztukę bardzo życzliwie.
Wokół „Szczęścia Frania”
Sukcesem równym powodzeniu „Lekkomyślnej siostry” okazało się „Szczęście Frania”. Wystawiono je już 12 listopada 1909, ale drukiem komedia ukazała się dopiero w 1914 roku w tomie nowel „Młodzieniec o krótkim nazwisku”.
„Lekkomyślna siostra”
Można rozróżnić trzy warstwy zjawisk, które składają się na przygotowanie pierwszej komedii Perzyńskiego: propedeutykę psychologiczną, impuls praktyczny i znalezienie tematu.
Jeśli chodzi o propedeutykę psychologiczną to wpływ na powstanie dramatu mógł mieć zawód miłosny. Pisarz oświadczył się, lecz panna go odrzuciła, bo flirt z biednym poetą to jedno, ale małżeństwo to już poważna sprawa.
Impuls praktyczny - potrzeba pieniędzy.
Znalezienie tematu - pomysł zrodził się z rozmowy z pewną damą. Utwór powstał z zasłyszanego faktu życiowego.
Akcja dramatu została skondensowana w czasie, jednakże bez naruszenia realistycznego prawdopodobieństwa.
Perzyńśki przez jakiś czas przebywał we Włoszech i Francji, stąd też widoczny w jego utworach wpływ tamtejszych dramaturgów.
Charakterystyka postaci:
Maria - pojawia się tylko w drugim i czwartym akcie. Autor obdarza Marię sympatią i jakoś chciałby tę sympatię podsunąć swoim mieszczańskim widzom. Jednak wbrew zamiarom autora Maria jest postacią niezbyt sympatyczną. Bohaterka chce pracować, ale podobnie jak Marta Orzeszkowej, nie ma po temu możliwości. Odrzuca pomoc męża, więc będzie się musiał się nią zająć brat. Szantażuje skandalem.
Helena Topolska - nazywana czasem bardziej wyrafinowaną i skomplikowaną panią Dulską. Starzejąca się kobieta opłacająca sobie kochanka. Kluczem do psychologii bohaterki jest jej konflikt pomiędzy maską a wnętrzem. Wyobraźnia Heleny jest wciąż wypełniona scenami ocenianymi z pozycji erotycznych walorów. Całe jej życie wypełnione jest lękiem (boi się skandalu, utraty amanta i jego wzrastających wymagań). Jest samolubna i egoistyczna.
Ada - łączy w sobie cechy naiwnego podlotka i głupiej staruszki. Jest to stara panna, wścibska, plotkarska, ciągle stylizująca się na dobrą córkę. Pozornie nie służy ona do niczego w akcji.
Świat mężczyzn - jest ilościowo przeważających (4 role męskie na 3 kobiece). Dwaj bracia Topolscy (Henryk i Janek), Władysław i Olszewski.
Henryk - to człowiek interesu. Ma odruchy ludzkie, lituje się nad siostrą. Boi się jednak żony. Jest napiętnowany, bo jest płaski i nudny.
Janek - przykład filisterstwa i brzydoty. Lekkomyślny brat w rodzinie. Jest pasożytem, robi długi. Cynik.
Olszewski - handlarz własnej urody (współcześnie gigolo, playboy). Określany jako pełnokrwista postać komedii z wdziękiem. Jego zaletą jest młodzieńczy urok.
Władysław - jego dobroć spada w sam środek familii Topolskich trochę jak z innej planety. Znika z przestrzeni scenicznej w połowie sztuki.
Technika
Walorem utworu jest dialog, zdanie krótkie, tekst brzmiący stale jak mówiony, a nie pisany. Sporo tu anakolutów, nie ma zdań pustych (nie wnoszących nic do treści). Każdy z pierwszych trzech aktów kończy Helena. wiele jest paralelizmów mających funkcję satyryczną.
„Szczęście Frania”
Każdy akt kończy się wyraźną puentą.
Akcja toczy się wokół ironii życia ludzkiego, złośliwości losu jako reżysera. Ważną rolę spełniają w komediach Perzyńskiego łzy. Tutaj taką rolę ma płacz pana Lipowskiego, dla widzów w teatrze niesłyszalny, ale słyszalny dla Frania, decydujący dla jego walki z samym sobą.
Charakterystyka postaci
Franio - po pracy biurowej przebywa niemalże stale w domu Lipowskich, pomaga w domowych kłopotach i zajęciach. Bywa wciąż zapraszany na kolacje i obiady. Cierpi na kompleks niższości, związany z brakiem wykształcenia. Prawdopodobnie jest nieatrakcyjny fizycznie. Jest też naiwny. Ma poczucie własnej godności. Gotów jest wyrzec się miłości, bo kieruje nim dobroć, współczucie dla ludzkiego cierpienia.
Rodzina Lipowskich:
Lipowski - dobry ojciec, ma wybuchowy temperament, ale potrafi go przezwyciężać.
Lipowska - dobra matka, rozsądna pani domu, podlega (tak jak jej mąż) przesądom środowiska.
Postaci towarzyszące:
Langmanowa - sympatyczna, dobroduszna, ale też wścibska.
Otocki - postać negatywna. Ma żonę, a jednak uwodzi Helę. Ucieka od odpowiedzialności. Artysta.
Mroczyńska - stara służąca, fizycznie zniedołężniałą, uczciwa, wierna. Jest naiwna i wzruszająca. Jest arcydziełem szkicu charakterologicznego.
TREŚĆ
„Lekkomyślna Siostra”
Henryk Topolski - przemysłowiec, brata Janka i Marii
Helena Topolska - jego żona, zdradza go z Olszewskim
Janek Topolski - brat Henryka i Marii, starał się o rękę Radosławskiej
Władysław - mąż Marii, mają syna Kazia
Maria - żona Władysława, siostra Henryka i Janka, rodzina się jej wstydzi
Ada - kuzynka Topolskich
Olszewski - kochanek Heleny, ciągle prosi ją o pieniądze
Lokaj
Rzecz dzieje się w Warszawie
AKT I (salon w mieszkaniu Topolskich)
SCENA I
Henryk zdenerwowany pokazuje żonie list od Marii. Okazuje się, że Maria przyjechała do Warszawy i chce się koniecznie widzieć z bratem i swym synem, Kaziem. Z rozmowy można wywnioskować, że Maria opuściła męża i wyjechała do Wiednia. Miała romans z jakimś hrabią. Helena boi się skandalu. Chce wypłynąć na Władysława, by jak najszybciej dopuścił do spotkania syna z matką, by ta opuściła Warszawę. Henryk idzie na spotkanie z Władysławem.
SCENA II
Janek rozmawia z bratową. Jest wściekły., Oświadczył się o rękę Marynii Radosławskiej, ale dostał kosza, podejrzewa, że to z powodu skandalu wywołanego przez Marię (Maria zostawała męża i „sprzedała” się mężczyźnie mającemu 68 lat; ten mężczyzna to podobno strasznie bogaty hrabia Ottokar Stieglitz von Arnim). Dla Heleny to niepojęte, bo staruszek jest pewnie strasznie pomarszczony (erotomanka). Janek rozpacza, bo niby tak Marynię kochał, ale jeszcze bardziej boli go to, że ma długi i liczył na zyski z tego małżeństwa.
SCENA III
Wchodzi Ada. Dziewczyna już wie o przyjeździe Marii. Wstyd jej na oczy się pokazać - taki to skandal. Janek idzie się napić. Przyjazd siostry nieszczególnie go obchodzi.
SCENA IV
Helena opowiada Adzie o koszu jakiego dostał Janek. Ada zaś opowiada o tym, jak poprzedniego dnia Marię wdziano w towarzystwie dwóch panów w kawiarni o trzeciej nad ranem, tak pijaną, że się uratowała. Dowiadujemy się, że Marii nie było przez 4 lata w Warszawie. Helena uważa Marię za strasznie brzydką i denerwuje ją, że wszyscy (m.ini. Ada) mówią o jej pięknych oczach.
SCENA V
Wchodzi Henryk z Władysławem i od progu krzyczy na Janka, że teraz nie będzie komu spłacać jego długów. Helena przerywa i opowiada co też Maria po nocy robiła. Janek w to wątpi, bo Kazio, który podobno Hanię widział, nie zna jej. Władysław zgadza się na spotkanie Marii z synem.
SCENA VI
Janek za wszystko wini Władysława, bo filozofował, a nie zaspokajał temperamentu żony, więc uciekła. Janek po cichu liczy, że może Maria mu pożyczy kasę. Przybywa Olszewski. Topolski, Władysław i Janek idą do Marii i wychodzą.
SCENA VII
Helena daje Olszewskiemu ręką znak, y milczał i odzywa się do niego dopiero gdy ma pewność, że mężczyźni wyszli. Helena i Olszewski są kochankami. Jednak kobiecie nie w głowie amory. Olszewski by nie przyszedł, ale potrzebuje pieniędzy. Daje mu kilkanaście rubli. Helena ma wyrzuty, że zdradza męża, bo czuje się trochę jakby była taką jak Maria. No ale Maria zdradziła dla pieniędzy, a nie z miłości, więc tutaj nie ma porównania. Odprawia kochanka i mówi mu, że do wyjazdu Marii nie mogą się spotykać.
AKT II (Ten sam pokój. Maria siedzi w fotelu. Wchodzi Helena)
SCENA I
Mężczyźni nie zastali Marii w hotelu. Ona koniecznie musi jeszcze dziś rozmawiać z bratem, więc przyszła do jego domu. Helena chce ją wyrzucić, ale boi się, że służba usłyszy, płaci Marii, więc pozwala jej zostać i każe się uspokoić. Helena ciągle zwraca się do Marii per pani. Maria oświadcza, że chce ich przebaczenia. Wróciła i chce zostać w Warszawie. Helena każe się jej wynosić, nie zgadza się na jej powrót i chce wyrzucić siłą. Wchodzą Henryk i Władysław.
SCENA II
Władysław każe Henrykowi zabrać zdenerwowaną żonę i zostawić na kilka minut z Marią. Helena ciągle powtarza „Albo ona, albo ja”.
SCENA III
Rozmawiają o synu. Władysław powiedział mu, że matka zachorowała i leczy się za granicą. On jest jej w stanie przebaczyć. Chce by do niego wróciła. Maria jest mu wdzięczna, bo jest bardzo dobry, ale ona nie może do niego wrócić, b go nie kocha. Przez ostatnie 4 lata była bardzo nieszczęśliwa i wielokrotnie myślała o samobójstwie. Ona chce teraz żyć sama w Warszawie. Za Władysława wyszła, bo bracia ją zmusili, ale nie potrafiła go pokochać.
Władysław jest wściekły. Przez cztery lata miał nadzieję, że ona do niego wróci. Ich dziecko nigdy nie zapomni CZYM była jego matka. Mówi o niej, że nie jest zdolna do tego, by kochać. Wychodzi.
SCENA IV
Henryk chce rozmawiać z Marią. Wie już, co powiedziała mężowi i oświadcza, że nie pozwoli jej zostać w Warszawie. Bracia wydali Marię za Władysława, bo był bogaty. Maria nie może im tego darować. Ma wstręt do mężczyzn. Chce się zmienić, ale nie wróci do męża. Wychodzi.
SCENA V
Helena jest wściekła niewdzięcznością Marii. Za nic nie pozwoli jej zostać w mieście. Władysław jest załamany tym, że go odrzuciła. Wychodzi.
SCENA VI
Helena rozmawia z Adą. Opowiada jej o wizycie Marii. Wszyscy mówią o Marii tak, jakby w Wiedniu była prostytutką. Nigdzie nie jest to powiedziane wprost, ale tak chyba było.Rozmwoę kobiet przerywa Henryk. Przeczytał w gazecie, że „dziś przed południem w hotelu Pannonia zmarł nagle na atak apopleksji hrabia Steglitz von Anim, członek austrackiej Izby Panów”.
AKT III
SCENA I
Ada, Helena i Henryk rozmawiają o wielkim spadku, jaki dostanie Maria. Hrabia zapisał jej cały majątek. Henryk wychodzi. Nie mówi dokąd. Kobiety dalej rozmawiają o niesprawiedliwości losu (Maria całą rodzinę skazała na hańbę, a jeszcze spadek dostała). Helena ciągle mówi, że ona by tak nie mogła, że takie to nie mają honoru, ani godności, są jak zwierzęta (a sama jakby zapomina, że też jest taka).
SCENA II
Przyszedł Janek. Prosi Helenę o adres Marii. Chce do niej napisać z prośbą o pożyczkę. Kobiety są tym oburzone, ale Janek twierdzi, że Marii wszyscy w końcu przebaczą, a on nie ma czasu czekać, bo pieniędzy potrzebuje teraz. Pan Radosławski mu się nisko kłania, bo pieniądze najlepiej rehabilitują. Kobiety mówią, że siostra nie da mu nawet grosza, ale on uważa, że przemawia przez nie zazdrość, bo same chciały ją poprsić, ale po tym jak ją potraktowały nie mają na co liczyć. Chłopak nie dostał adresu siostry. Wychodzi i zamierza poprosić o niego brata.
SCENA III
Ada rozmawia z Heleną. Helena ma w sobie dużo nienawiści do Marii, najchętniej by jej oczy wydrapała. Nawet gdyby ta pogodziła się z Władysławem to Helena jej nie przebaczy. Ada się z nią nie zgadza. Mama Ady uważa, że jeśli skrucha Marii była szczera to trzeba jej przebaczyć. Złość Heleny to po prostu ogromna zazdrość. Zazdrości jej pieniędzy i tego, że odeszła do kochanka. Ona nie ma odwagi i musi się dusić w małżeństwie.
Przyszedł Olszewski.
SCENA IV
Ada grzecznie żegna gościa i wychodzi.
SCENA V
Olszewski ma straszne zmartwienie. Nie palił listów od Heleny i ktoś je przejął. Już mu się nie udało je odzyskać. Osoba, która je znalazła, nie zdążyła ich na szczęście przeczytać. Olszewski wykupił te listy od osoby, która je znalazła. Nie miał jednak pieniędzy, więc podpisał na wekslu męża Heleny. Za tydzień trzeba wykupić weksel, a on nie ma za co. Helena nie wierzy w te bajki. Ona już nie wierzy w jego miłość. Wykorzystywał ją. On strasz ją skandalem jaki może ten weksel wywołać. Sugeruje, by poprosiła Marię o pieniądze. Ona się nie zgadza. Olszewski widzi tylko jedno rozwiązanie - zabije się. Olszewski tak manipuluje słowami, że Helena czuje się winna. On faktycznie wymyślił historyjkę o listach, ale weksel podpisał podrobionym podpisem, bo nie miał za co żyć, a jej nie chciał już prosić o pomoc. Mężczyzna zaczyna bronić Marię, że uciekła z ukochanym, a miłość ją rozgrzesza, więc nie trzeba się jej wstydzić. Można jej wybaczyć. Mają trzy tygodnie (już nie tydzień - kłamca) na zdobycie pieniędzy na wykupienie weksla.
SCENA VI
Ada wróciła na chwilę. Chce na osobności rozmawiać z Heleną. Olszewski odchodzi.
SCENA VII
Ada mówi Helenie, że muszą pogodzić się z Marią. Bo ona teraz pewnie wróci do Warszawy. Ma pieniądze więc na złość im narobi skandalu. Wchodzi Henryk.
SCENA VIII
Ada wychodzi.
SCENA IX
Helena mówi mężowi o dobrym pomyśle Ady. On też tak myśli. Helena napisze do niej serdeczny list. A pieniądze Marii wcale tak nie śmierdzą, bo jakby Henryk je zainwestował, to cały kraj by zyskał. Należy się coś rodzinie za wstyd jaki przeżyli.
AKT IV
SCENA I
Maria przyjechała. Śpi. Cała rodzina chodzi na palcach, kupili jej kwiaty. Tylko Władysław nie chce się do nich przyłączyć. Wszyscy mówią między sobą jaka to Maria nieokiełznana, żywiołowa, a Władysław był zimnym idiotą i słusznie go zostawiła. Janek już chce weksle wypisywać. Jeszcze się z siostrą nie widział, a już chce prosić o pieniądze.
Helena: „Jemu tylko o pieniądze chodzi.”
Janek: „Ale się przynajmniej do tego przyznaje.”
Janek wytyka im obłudę, a oni po prostu „wierzą” w przemianę Marii. Henryk już planuje, jak zainwestuje pieniądze siostry.
SCENA II
Maria wstała. Wszyscy ją witają, chwalą, chcą obsługiwać. Ona jest im strasznie wdzięczna za to, że chcą ją przyjąć do domu. Mówią jej, że nie była zła, tylko lekkomyślna, ale oni ją kochają i chcą jej przebaczyć. Maria jest szczęśliwa. Chce by pomogli jej znaleźć pracę, nie zarabiać. Ona nie posiada majątku. Nie przyjęła spadku. Henryk chce porozmawiać z nią na osobności.
SCENA III
Henryk wyrzuca siostrę. Mówi, że zamknie ją w szpitalu dla wariatów.
SCENA IV
Helena mdleje. Grozi jej skandal w związku z wekslem Olszewskiego i stąd jej histeria. Przychodzi Olszewski świętować z rodziną powrót Marii. Janek wściekły drze wypisane już weksle.
Dramat nie jest pisany wierszem.
Ważnych cytatów nie zauważyłam.
PLAN WYDARZEŃ
Rodzina otrzymuje list od Marii.
Janek wściekły, bo odrzuciła jego oświadczyny.
Helena rozmawia z kochankiem.
Maria przychodzi zobaczyć się z bratem.
Władysław prosi, by do niego wróciła. Zostaje odrzucony.
Rodzina odrzuca Marię.
Topolscy dowiadują się o spadku jaki ma dostać Maria.
Janek chce pisać do Marii z prośbą o pożyczkę.
Olszewski mówi kochance o wekslu, który sfałszował.
Helena i Henryk postanawiają napisać do Marii.
Maria wróciła i została ciepło przyjęta.
Siostra oświadcza, że odrzuciła spadek.
Henryk wyrzuca Marię.
Przychodzi niczego nieświadomy Olszewski.
SZCZĘŚCIE FRANIA
Dramat. Trzy akty. Pisany prozą.
LIPOWSKI - ojciec Heli, zatrudnia Frania
LIPOWSKA - żona Lipowskiego, matka Heli
HELA - ich córka, ma romans z Otockim, kocha się w niej Franio
FRANIO - pracuje u Lipowskich, często bywa w ich domu. Jego ojciec był przyjacielem Lipowskiego i przed śmiercią poprosił go, by opiekował się Franiem. Chłopak kocha się w Heli. Nie jest zbyt dobrze wykształcony i przez to ma kompleksy.
OTOCKI - artysta, uczy Helę malarstwa. Ma żonę, ale ukrywa to przed dziewczyną. Rozkochuje w sobie Helę, a kiedy dziewczyna mówi mu, ze jest w ciąży - ucieka.
LANGMANOWA - spokrewniona z Lipowską, często ją odwiedza. Jest trochę wścibska.
MROCZYŃSKA - służąca, starsza kobieta, od lat pracuje w domu Lipowskich.
AKT I
SCENA I
Langmanowa mówi Lipowskiej, ze Otocki bardzo chwali talent Heli. Otocki to bardzo zdolny artysta cieszący się szacunkiem. Lipowska nic sobie z tych pochwał dla córki nie robi, cieszy ją jedynie fakt, ze córka przestała myśleć o teatrze odkąd uczy się malarstwa.
SCENA II
Wchodzi Hela wściekła na Frania (miał wymienić w sklepie jej rakietę i przynieść ją zanim zacznie grać tenisa, ten jednak się nie pojawił i dziewczyna przegrała). Langmanowa wychodzi, a Hela Idze się przebrać do lekcji.
SCENA III
Franio oddaje rakietę i obrywa od Heli za spóźnienie. Potem dziewczyna odsyła go po sztalugi. Matka jest zła na Helę za to, ze nie odprowadziła gościa.
SCENA IV
Mroczyńska wnosi do salonu figurę potrzebną Heli do lekcji. Franio zdenerwowany prosi Hele o rozmowę po lekcji. Dziewczyna śmieje się z jego poważnego tonu i nazywa nudnym (ogólnie przez cała prawie sztukę Franiem pomiata).
SCENA V
Franio zostaje sam z Mroczyńską. Prosi ją, by jemu oddała list, który około trzeciej posłaniec przyniesie dla pana Lipowskiego. Mroczyńska się nie zgadza i dopytuje się czemu niby Franio miałby dostać ten list, a nie pan. Franio tłumaczy, ze to on wysłał ten list i zawstydzony przyznaje się, że prosi w nim pana o rękę Heli. Służącą zatkało.
SCENA VI
Przerywa im Otocki. Służąca wychodzi poprosić Helę. Otocki opowiada Franiowi o tym, ze pewien biedny syn woźnego rozkochał w sobie pannę z dobrego domu i się z nią żeni (Franio słysząc to zaczyna się znów łudzić, ze może i jemu by się poszczęściło i oddałoby mu rękę Heli).
SCENA VII
Wchodzi Hela. Franio zostawia ją samą z nauczycielem. Hela robi kochankowi wyrzuty, ze nie przyszedł na tenisa. Otocki się tłumaczy i przeprasza ją pocałunkami. Hela już nie może się doczekać kiedy wyjadą do Paryża i się pobiorą. Nie ma ochoty dziś malować wiec z lekcji nic nie wyjdzie. Otockiego denerwuje to, że przytulając ja musi ciągle nasłuchiwać czy ktoś nie nadchodzi. Chciałby, żeby przyszła do niego do pracowni, ale dziewczyna się nie zgadza. Wchodzi matka Heli pod byle pretekstem. Kochankowie odsuwają się od siebie i mają nadzieję, że niczego nie zauważyła.
SCENA VIII
Kochankowie znów zostają sami. Otockiego już męczy taka sytuacja. Jest zdenerwowany i postanawia wyjść wcześniej. Przeszkadza im Franio.
SCENA IX
Franio podejrzewa co się naprawdę dzieje na lekcjach Heli. Dziewczyna wychodzi po rysunki dla swego nauczyciela, a Franio w tym czasie mówi mu, że nie boi się pojedynkować (delikatnie sugeruje mu, ze będzie walczył o dziewczynę). Wraca Hel i wyprasza Frania. Mówi kochankowi, ze mama zrobiła jej awanturę (zaczęła coś podejrzewać). Nie podoba jej się to, ze córka zamyka się w pokoju z nauczycielem, a dodatkowo zauważyła zmieszanie na ich twarzach kiedy weszła. Lipowska chce, by podczas lekcji drzwi do salonu pozostawały otwarte. Helę tak to zdenerwowało, ze obiecała Otockiemu przyjść do jego pracowni.
SCENA X
Franio rozmawia znów z Mroczyńską. Służąca obiecuje, że odda mu list, gdy go przyniosą, ale chłopak zmienił zdanie. Chce by list otrzymał pan Lipowski. Mroczyńska nazywa go wariatem. Nie powinien się starać o rękę panienki.
SCENA XI
Franio rozmawia z Lipowską. Mówi jej, ze czuje się u nich jak syn i darzy ja i jej męża szacunkiem. Sam jest dobrym człowiekiem, ale niewykształconym. Chciał się uczyć, ale nie było go na to stać. Uważa jednak, ze nie wykształcenie stanowi o wartości człowieka i myśli, ze jest więcej wart od wielu wykształconych. Lipowska nie ma pojęcia do czego chłopak zmierza, bo gada bez sensu.
SCENA XII
wraca Lipowski zmęczony z pracy. Żona mówi mu o jej wątpliwościach w związku z lekcjami Heli, ale on to lekceważy. Wychodzi odebrać telefon. Matka prosi Helę, by z Franiem powynosiła z salonu sztalugi. Dziewczyna woła Frania.
SCENA XIII
Franio wbiega i dziękuje, bo myśli, ze ona zawołała go na obiecaną rozmowę. Dziewczyna obiecuje go wysłuchać podczas wynoszenia sztalug. Chłopak mówi jej o liście, który wysłał do jej ojca, o tym, że jest mądry, ale nie miał możliwości kończyć szkól itd. Dziewczyna domyśliła się o co chodzi i każe mu złapać posłańca przy bramie, żeby list nie dotarł do pana. Chłopak z płaczem prosi ją o cień nadziei. Ona nie mówi nic konkretnego, tylko prosi by biegł zatrzymać posłańca jeśli tak ją kocha. Wtem wchodzi jej ojciec z listem w ręku.
AKT II (ten sam salon. Meble okryte prześcieradłami. Przygotowania do wyjazdu).
SCENA I
Lipowska zdenerwowana - jest gotowa do wyjścia, ale musi czekać na krawcową, a do tego przychodzi jeszcze Langmanowa. Mroczyńska ciągle wspomina Frania - jak on był, to przygotowania do wyjazdu letniego szybciej szły.
SCENA II
Langmanowa jest zdziwiona, ze Lipowscy wyjeżdżają o miesiąc wcześniej niż zwykle. Przyspieszyli wyjazd ze względu na Hele. Langmanowa chce porozmawiać o Franiu. Przyszedł do nich prosić o jakaś posadę był wychudzony i mizerny. Żal im się go zrobiło. Kobieta chciała się dowiedzieć dlaczego już u nich nie pracuje. Lipowska opowiada, ze Franio poprosił o rękę Heli i tak się obraził kiedy mu jej odmówiono, ze porzucił prace u nich. A to przecież oczywiste, ze nie mogli mu oddać Heli (bo to nie ta sama warstwa społeczna).
SCENA III
Mroczyńska rozmawia z Helą. Zauważyła, ze dziewczyna zmizerniała. Hela pyta służącą, czy miała kiedyś dzieci. Służąca jest oburzona tym pytaniem (nie miała).
SCENA IV
Langmanowa wyszła. Lipowska mówi córce, ze musi wezwać Frania. Pyta córkę, po co wysyłała list do Otockiego. Ta zaprosiła go na rozmowę. Tłumaczy się mamie, ze niby to musi odwołać lekcje, bo przecież przyspieszyli wyjazd.
SCENA V
Wraca Lipowski. Zona opowiada mu co też Franio nawyrabiał. Hela chce odejść, bo boli ją głowa. Rodzice chcą wysłać ja do lekarza, o ciągle się skarży na ból głowy, ale dziewczyna z przerażeniem zapiera się przed wizyta u lekarza.
SCENA VI
przybywa Otocki. Lipowska wita go grzecznie i prosi córkę na słówko na osobności przed wyjściem do miasta.
SCENA VII
Hela wraca do kochanka i robi mu wyrzuty, że poprzedniego dnia nie przyszedł. Dziewczyna zachowuje się jak wariatka - całuje kochanka i nie martwi się otwartymi drzwiami, ani tym, ze jej ojciec jest w domu. Otocki jest tym przerażony, martwi go też wiadomość o ciąży dziewczyny. Hela chce by jeszcze dziś się oświadczył. Otocki nie może tego zrobić. Ma pewne moralne zobowiązania, ale nie chce się przyznać jakie, by Heli niepotrzebnie nie martwić. Chce wyjść.
SCENA VIII
Przyszedł Franio (Lipowska posłała po niego). Hela wychodzi po ojca i zostawia Frania z kochankiem. Franek mówi, ze chce wyjechać za granicę. Otocki wychodzi.
SCENA IX
Franio rozmawia z Mroczyńską. Kobieta sugeruje mu, ze jak wróci do pracy w biurze pana to wszystko będzie jak dawniej. Chłopak nie chce o tym słyszeć. Jest uparty. Nie boli go to, że odmówiono mu ręki Heli, ale ze go zlekceważono, tak jakby nie miał prawa czuć jak inni ludzie.
SCENA X
Franio rozmawia z Helą. Musi czekać, bo pan ma gościa. Hela mówi mu, że chce jego szczęścia, ale ona za niego nie wyjdzie, bo wychodzi za Otockiego. Chłopak mówi jej, że Otocki jeszcze nie dostał rozwodu. Jest żonaty z jakąś modelką. Hela zanosi się histerycznym, spazmatycznym śmiechem.
AKT III
SCENA I
Lipowska rozmawia z mężem. Płacze. Nie wie co robić. Uradzili, ze matka wyjedzie z Helą na dłuższy czas. Ludziom mówią, ze dziewczyna zasłabła nagle. Langmanowa chce ich odwiedzić. Z rozmowy dowiadujemy się, ze Lipowski dostał list od Otockiego. Mężczyzna tłumaczy się, ze wyjechał, by uzyskać rozwód, ale wróci (oczywiście na ten powrót nikt nie liczy). Muszą powiedzieć o tym córce, ale Lipowski nie rozmawia z córką odkąd dowiedział się o jej ciąży.
SCENA II
Przychodzi Franio (chłopak znów pracuje dla Lipowskiego). Chłopak pragnie szczęścia Heli i sugeruje panu, żeby pomógł Otockiemu w zdobyciu rozwodu (naiwnie myśli, że Otocki naprawdę ma zamiar wrócić).
SCENA III
Rodzice rozmawiają z Helą. Wypytują ją czy wiedziała o żonie Otockiego. W końcu ojciec mowi jej, że amant uciekł. Hela chce wyjechać, ale sama bez matki. Mówi, ze oszaleje i życie sobie odbierze. Kiedy rodzice się nie zgadzają to sugeruje im by coś zrobili, choćby ja mieli za mąż wydać. Mówi „ja wyjdę za byle kogo… za Frania”.
SCENA IV
Lipowscy zostają sami i nie wiedzą co robić. Lipowska zastanawia się jakby to się dobrze ułożyło, gdyby Franio chciał Helę. Chłopak sam się jednak drugi raz nie oświadczy, a im nie wypada mu jej zaproponować, bo przecież mu tak chamsko kiedyś odmówili.
SCENA V
Lipowski rozmawia z Franiem o tym co się dzieje w kantorze. Lipowski sugeruje delikatnie, ze jedynym ratunkiem jest, żeby ktoś Helę poślubił. Franio nie jest głupi i zauważa aluzje. Nie da sobą pomiatać. Unosi się gniewem chciał się ożenić, to go potraktowano jak śmiecia, a teraz w potrzebie się niby nada. Wie, ze Lipowskim nie chodzi ani o niego, ani o Helę, ale o opinię społeczną. Lipowski wychodzi.
SCENA VI
Lipowska pyta Frania co się stało, ale o nie odpowiada, o słyszy jak w drugim pokoju pan płacze. Jest tym zaskoczony i ten płacz go wzruszył. Prosi Lipowską o rękę córki. Lipowska jest wniebowzięta. Nie odmówi mu, bo poznała teraz jakie on ma złote serce. Jeśli tylko Hela się zgodzi, to jej rodzice nie będą im przeszkadzać.
SCENA VII
Mroszczyńska pyta Frania, czy to prawda, ze żeni się z Helą. Szczerze mu gratuluje i życzy szczęścia, bo jest dobrym człowiekiem i zasłużył na nie.
KONIEC
PLAN WYDARZEŃ
Rozmowa Langmanowej z Lipowską o talencie Heli
Franio prosi Helę o rozmowę.
rozmowa z Mrozczyńską o liście do pana.
Lekcja z Otockim - flirt.
Hela, wściekła po rozmowie z matką, obiecuje Otockiemu odwiedzić go w pracowni.
Franio prosi Mroszzczyńską, by jednak oddała list panu.
Chłopak zdradza Heli swe zamiary - oprosił w liście o jej rękę.
Langmanowa mówi Lipowskiej, że Franio szukał u ich pracy.
Hela źle się czuje, ale nie chce pójść do lekarza.
dziewczyna rozmawia z kochankiem o ciąży. Chce, by ten jej się oświadczył, ale powstrzymują go zobowiązania moralne.
Franio zdradza Heli, ze jej kochanek ma żonę.
Chłopak znów pracuje u Lipowskiego.
Rodzice mówią Heli o liście od Otockiego.
Hela prosi, by jej pozwolili wyjechać lub wydali ją za kogokolwiek, może być Franio.
Lipowski sugeruje Franiowi, ze odda mu Helę.
Chłopak robi awanturę. Nie daje sobą pomiatać.
Franio słyszy płacz pana i mięknie. Oświadcza się Lipowskiej o rękę córki.
oświadczyny zostają przyjęte.
CYTATY
Franio o sytuacji Otockiego. Słowa skierowane do Lipowskiego:
„Otocki jest niezamożny człowiek, a rozwód strasznie dużo kosztuje… dlatego, przypuszczam, nie mógł go dostać do tej pory… ja po prostu na pańskim miejscu posłałbym pieniędzy i… i niechby się potem z panną Hela ożenił.”
Lipowski jest zdziwiony postawą chłopaka, na co ten odpowiada:
„bo… ludzie zawsze jak sami są nieszczęśliwi, to chcą i cudze szczęście zniszczyć… ja nie… ja bym pragnął, żeby panna Hela była szczęśliwa, a zdaje mi się, ze tylko w ten sposób…”.
Słowa Mroszczyńskiej zamykające sztukę:
„(…) na każdego jego chwila szczęścia w życiu przyjdzie, tylko trzeba czekać.”
1