Nosacizna
(malleus)
Nosacizna - zakaźną chorobą koniowatych, przy której dochodzi do tworzenia się charakterystyanych guzków, a następnie owrzodzeń na błonie śluzowej nosa, skórze i w płucach. Oprócz koniowatych na nosaciznę zapadają zwierzęta mięsożerne oraz ludzie.
endemicznie w Turcji, Iraku, Indiach, Chinach i Mongolii, skąd sporadycznie zawlekana jest do innych krajów.
Etiologia:
Burkholderia mallei (Pseudomonas mallei).
Gram (-) pałeczka
0,5x1,5urn
inwazyjność i zaraźliwość - silna
zjadliwość - zróżnicowana
Epizootiologia:
pierwotne źródło zakażenia - chore, ozdrowieńcy i bezobjawowi nosiciele.
wtórne źródło zakażenia - pomieszczenia, środki transportu, pasza i woda
chorobotwórczość uwarunkowana inwazyjnością zarazka i uwalnianiem endotoksyn o charakterze lipido-wielocukrowym.
w środowisku zewnętrznym w wysuszonych strupach lub ropie zarazek utrzymuje się od 15 do 30 dni,
w wilgotnych, stabo oświetlonych pomieszczeniach - do 6 tygodni.
UV - 12-14 godz.
środki odkażające w powszechnie stosowanych stężeniach - 1h
Źródło:
wyciek z nosa i wrzodów
Wrota:
p.o. (rzadziej przez uszkodzoną skórę i sporadycznie aerogennie)
Patogeneza:
O.I. - 2 tyg. - 3 m.
namnożenie w miejscu inwazji → regionalne węzły chłonne →
→ śmierć drobnoustrojów - zniszczenie przez fagocyty
→ przeżycie drobnoustrojów → z limfą do miejsc predylekcyjnych (głównie błony śluzowej nosa, płuc oraz skóry) →
→ zmiany zapalne o charakterze wysiękowo wytwórczym oraz martwicowym.
W warunkach naturalnych do rozwoju procesu chorobowego dochodzi przy masywnym zakażeniu lub przy powtarzających się infekcjach w toku kilkutygodniowego kontaktu ze źródłem zakażenia.
Objawy kliniczne:
postaci ostra i przewlekła
Postać ostra
osły, muły, zwierzęta mięsożerne i ludzie
wysoka gorączka (41,0-42,0°C) → utrata apetytu, osowienie i dreszcze.
guzki na błonie śluzowej jamy nosowej (po 2-3 dn.) - szkliste, żółtawe lub szaroczerwone, wielkości ziarna prosa,
otoczone obwódką przekrwienia obocznego
guzki → zropienie i martwica (po paru dniach) → owrzodzenia o wałowato wyniesionych, nierównych brzegach.
wypływ - żółto-zielony śluzowo-ropny, a później krwisty wyciek.
zmiany obejmują zwykle jedną jamę nosową,
jednocześnie występujące
gojenie owrzodzeń → charakterystyczne srebrzyste, gwiazdkowate blizny,
powstawanie guzków i owrzodzeń w innych miejscach,
charakterystyczny objaw nosacizny: równoczesne występowanie guzków, wrzodów i blizn,
podobne zmiany w gardle, krtani, tchawicy i oskrzelach a czasami na skórze wokół nozdrzy i części twarzowej głowy.
♀ na obrzękłych wargach sromowych,
♂ na mosznie.
duszność oraz napadowy kaszel.
stan ogólny zwierząt chorych szybko pogarsza się
w końcowej fazie choroby - zapalenie płuc
czasem biegunka i poliuria.
zejście śmiertelne następuje po 1-2 tygodniach.
Postać przewlekła
konie
gorączka powrotna (Okresy gorączkowe trwające 2-3 dni towarzyszą rozpadowi guzów i bakteriemii. W okresach remisji gorączki zwierzęta odzyskują apetyt, ale stan ogólny pogarsza się).
błonia śluzowej nosa → charakterystyczne guzy, wrzody i blizny.
do perforacja przegrody nosowej (zlewanie się sąsiadujących ze sobą wrzodów)
obrzęk węzłów chłonnych podżuchwowych - póżniej rozrost tkanki łącznej → twarde i nieprzesuwalne względem podłoża
proces chorobowy stopniowo obejmuje dalsze odcinki układu oddechowego i w końcu płuca, w których rozwinąć się może postać rozsiana, drobnoguzkowa lub guzowata.
rozsiana, drobnoguzkowa -
ciemnoczerwone guzki wielkości ziarna prosa do grochu powstają we wszystkich płatach, rozrzucone w całym
miąższu, ale najwięcej spotyka ich się pod opłucną.
środek guzka ulega martwicy i serowaceniu lub zwapnieniu.
guzowata -
zmiany obejmują cały zrazik lub kilka sąsiednich zrazików.
szarobiałe, słoninowate guzy różnej wielkości - od jaja kurzego do pięści - wypełnione ciemnobrązową,
serowatą lub ropną zawartością.
zmiany na skórze
powstają na skutek:
zakażenia miejscowego przez uszk. skórę - najczęściej na kończynach tylnych, rzadziej przednich i głowie
przeniesienia zarazków drogą hematogenną.
różańcowato ułożone guzki średnicy od 0,5 do 2,0 cm, o podminowanych brzegach i szarobiałym dnie.
wrzody - wyciek ciągliwej, żółtawej ropy.
pierwotne wrzody goją się po kilkunastu dniach, w ich sąsiedztwie pojawiają się następne, (zwykle wzdłuż
przebiegu skórnych naczyń limfatycznych).
wrzody mogą drążyć do tkanki podskórnej i przy znacznym rozprzestrzenieniu powodować zmiany rozrostowe
tkanki podskórnej i stoniowatość kończyn.
Postać przewlekła mimo okresowych remisji, prowadzi do charłactwa.
Przy umiejscowieniu w płucach → postać subkliniczna → czynnik stresogenny lub infekcja wirusowa → uaktywnienie
Na terenach endemicznych pewien odsetek koni przechodzi chorobę w postaci poronnej lub subklinicznej → nosicielstwo
A.P.
wychudzenie.
na błonie śluzowej nosa - guzki, wrzody i blizny gwiazdkowate
na skórze - guzy oraz wrzody.
w płucach -
drobne ciemnoczerwone guzki z żółtym przeświecającym środkiem w miąższu lub
na przekroju guzka widoczne jest martwicze centrum, otoczone szarobialą obwódką
duże szarobiate słoninowate guzy, wypełnione „bryjowatą" brązowoczerwoną masą
H.P.
martwica połączona z rozpadem jąder komórkowych [kariorhexis}. Wokół ogniska jest naciek komórek nabłonkowych i makrofagów, a na zewnątrz komórek limfocytarnych.
Badanie laboratoryjne:
szczególne środki ostrożności → chorobotwórcza dla ludzi.
materiał: punktaty pobrane z guzków, próbki ropy z otwartych wrzodów.
przed wykonaniem posiewów ropę należy zmieszać z penicyliną → eliminacji paciorkowców,
podłoża agarowe + glicerol 4%
podłoża agarowe selektywne z dodatkiem gliceryny, surowicy końskiej, owczej hemoglobiny oraz polimyksyny
aglutynacja szkiełkowa ze swoistą surowicą
API-test (Merieux),
OWD, ELISA
Rozpoznanie:
dochodzeniu epizootiologiczne, badanie kliniczne, sekcyjne, bakteriologiczne, serologiczne i alergiczne.
wywiad - pochodzenie zwierzęcia i ewentualne kontakty ze zwierzętami importowanymi.
maleinizacja - test alergiczny wykonany za pomocą maleiny. Są trzy metody wykonania tego testu - maleinizacja spojówkowa, śródskórno-powiekowa i podskórna.
Maleinizacja spojówkowa.
Do worka spojówkowego po odchyleniu dolnej powieki wkrapla się zalecaną przez produ-
centa dawkę maleiny (0,1 ml maleiny PPD). Wynik ocenia się po 3, 6, 12 i 24 godzinach. Odczyn uznaje się za dodatni po
wystąpieniu przekrwienia spojówek i wypływie ropnym z oka, utrzymującym się przez co najmniej 24 godziny. Przy wypły-
wie śluzowym i nieznacznym przekrwieniu odczyn ocenia się jako wątpliwy, a przy braku wypływu i krótkotrwałym, lek-
kim łzawieniu jako ujemny. W przypadkach wątpliwych odczyn powtarza się po 5 dniach. Podczas kontroli wyników każdo-
razowo mierzy się temperaturę wewnętrzną. Jeśli wynik jest wątpliwy, każdy wzrost temperatury powyżej 38,5°C kwalifikuje
odczyn jako dodatni.
Maleinizacja śródskórno-powiekowa.
Maleinę wstrzykuje się strzykawką do tuberkulinizacji, śródskórnie do dolnej powieki, w odległości l mm od jej brzegu, w
ilości zalecanej przez producenta. Ocenę próby przeprowadza się po 24 i 72 godzinach. Odczyn uznaje się za dodatni przy
obrzęku obu powiek oraz wypływie ropnym z oka. Przy obrzęku powieki dolnej i wypływie śluzowym odczyn uznaje się za
wątpliwy, a przy lekkim obrzęku powieki dolnej, zanikającym po 24 godz., odczyn kwalifikuje się jako ujemny. Gdy wynik
pierwszego (po 24 godz.) sprawdzenia testu jest dodatni lub wątpliwy, należy wykonać dodatkową maleinizację na drugim
oku (tzw. sensybilizację), którą ocenia się po 48 godzinach, według tych samych kryteriów. Podobnie jak przy maleinizacji
spojówkowej bierze się pod uwagę temperaturę wewnętrzną.
Maleinizacja podskórna.
Ten test wykonuje się przy wynikach wątpliwych OWD i maleinizacji spojówkowej czy śródskórno-powiekowej. Przed wykonaniem odczynu zwierzęta obserwuje się przez dwa dni i mierzy temperaturę rano, w południe i wieczorem. leżeli średnia temperatura przekracza 38,5°C lub wahania dobowe wynoszą ponad 1°C, maleinizację należy odroczyć. Jeśli wahania dobowe mieszczą się w granicach fizjologicznych, tj. 0,5°C, wstrzykuje się rozcieńczoną maleinę podskórnie na szyi. Próbę tę wykonuje się zwykle w godzinach wieczornych, a jej ocenę rozpoczyna po 12 godzinach, dokonując
pomiarów temperatury wewnętrznej co 3 godziny przez 24 do 36 godzin. Odczyn uznaje się za dodatni po wystąpieniu w
miejscu iniekcji bolesnego obrzęku wielkości jaja kurzego lub pięści, utrzymującego się przez 2-3 dni, przy jednoczesnym wzroście temperatury wewnętrznej o 1-2°C ponad normę, połączonym z osowieniem i utratą apetytu. Wynik również traktuje się jako dodatni przy słabo wyrażonym odczynie miejscowym i ogólnym, ale przy skoku temperatury o 2°C lub więcej. Odczyn uznaje się za wątpliwy, gdy temperatura wzrośnie o 1°C lub więcej (jednak nie więcej niż 2°C), a jednocześnie obserwuje się utratę apetytu i słabo wyrażony, ale utrzymujący się przez 2-3 dni odczyn miejscowy. Odczyn jest ujemny przy temperaturze w granicach norm fizjologicznych i braku odczynów ogólnych i miejscowych. Powstały w miejscu iniekcji maleiny maty obrzęk zanika po 18-24 godzinach. Przed wykonaniem maleinizacji należy zawsze pobrać krew do badania serologicznego. Badania serologiczne i alergiczne mogą dawać wyniki fałszywie ujemne w ostrej postaci choroby oraz w stanach anergii chartaczej, natomiast fałszywie dodatnie przy melioidozie.
Rozpoznanie różnicowe:
zołzy,
zapalenie naczyń chłonnych (epizootyczne i wrzodziejące)
melioidoza
przewlekłe zapalenie zatok lub worków powietrznych
zmiany nowotworowe błony śluzowej nosa
Postępowanie:
chorobą zwalczaną z urzędu i podlegającą obowiązkowi zgłaszania (lista B)
eutanazja chorych
odkażenie pomieszczeń i sprzętu
kwarantannia zwierząt, które stykały się z chorymi - (w trakcie przeprowadza się bad. serologiczne i maleinizację).
6-miesięczną obserwację zwierząt w dotkniętej stadninie wraz ze wszystkimi rygorami sanitarno-weterynaryjnymi.
odkażanie bieżące pomieszczeń, co tydzień badania kliniczne wszystkich koni, co miesiąc badania serologiczne, a co 3 miesiące maleinizację.
przeszkolenie obsługi zwierząt w zakresie unikaniwa zakażenia oraz zaopatrzenie w odzież ochronną
wstrzymanie obrotu końmi na terenie zapowietrzonym.
okręg zagrożony - w promieniu 30 km wokół terenu zapowietrzonego (w którym przeprowadza się przeglądy koni i ewentualną maleinizację).
kraj może być uznany za wolny od choroby po upływie 12 miesięcy od likwidacji ostatniego, chorego zwierzęcia.
obowiązuje zakaz importu zwierząt koniowatych z terenów zapowietrzonych.
zwierzęta przeznaczone na eksport winny być zbadane w kierunku nosacizny i reagować ujemnie w OWD.
Zagrożenie dla zdrowia człowieka
O.I. 2-3 d. - w miejscu infekcji guzek lub owrzodzenie z obrzękiem regionalnych węzłów chłonnych.
rozprzestrzenienie guzków i owrzodzeń na inne okolice ciała oraz na błony śluzowe jamy nosowej, ustnej i krtani.
w zmienionych obszarach skóry → zapalenie tkanki łącznej.
gorączka, dreszcze, bóle głowy, złe samopoczucie, bóle mięśni i stawów, wypływ z nosa.
zapalenie pluc, opłucnej, ogniska ropne w płucach.
nie leczone →. † 3 tyg.
forma chroniczna z tworzeniem się ropni w skórze, stawach i mięśniach,
Piśmiennictwo:
S. Wotoszyn - Magazyn Weterynaryjny
5
Nosacizna