Wprowadzenie do pracy socjalnej

1. Skutki globalizacji dla zmian w kształtowaniu się instytucji pomocy społecznej

• Oddzielenie instytucji nabywających od dostarczających usługi socjalne co umożliwia przejęcie dostarczania tych usług przez firmy międzynarodowe

• Uelastycznienie wzorów pracy co wpływa na organizację pracy socjalnej i na charakterystykę zbiorowości klientów

• Polityka społeczna oparta jest na założeniu niskich podatków i ograniczeń budżetu publicznego co redukuje środki przeznaczone na usługi socjalne, co może być związane z brakiem akceptacji dla takiej polityki

• Fundusze dla grup wspomagających pomoc socjalną, mogą być przeznaczane na edukację i szkolenia zawodowe, element pozyskiwania inwestorów poszerzających ofertę dobrze płatnej pracy

• Intensyfikuje się wymianę teorii, modeli praktyki i wyników badań pomiędzy różnymi społecznościami pracowników socjalnych,

• Globalizacji przypisuje się urynkowienie pomocy społecznej,

• Zjawiska ekonomiczne, polityczne, w których marginalizowane są problemy socjalne i ekonomiczne,

• Teoria pracy socjalnej i społecznej postrzega globalizację jako nieukształtowany proces naruszający dotychczasowe układy socjalne i ekonomiczne prowadzące do istniejących rozwiązań społecznych.

• Welfare state- kryzys pomocy w państwach,

2. Globalizacja a kształcenie pracowników socjalnych

3. Praca socjalna a ubóstwo- metody pracy i zapobiegania

Ubóstwo- zależy od czasu, miejsca, kultury. Podział ubóstwa:

• Bezwzględne- zaburzenia elementów warunków życia , ogranicza się do zaspokojenia podstawowych potrzeb i zachowania zdrowia,

• Względne- odnosi się do standardów życia występującego w społeczeństwie.

• Kategorie ludzi biednych: bezrobocie, osoby pracujące w niepełnym wymiarze pracy, najniższa krajowa, rodziny wielodzietne, ludzie chorzy i niepełnosprawni, ludzie starzy, dzieci i kobiety, samotni rodzice. Typy grup społecznych: rolnicy, pracownicy użytkujący gospodarstwa rolne, renciści.

W Polsce określa się ubóstwo wg kilku wskaźników:

• Minimum socjalne -koszty dóbr i usług, aby rodzina określonego typu mogła zaspokoić potrzeby biologiczne, kulturalne i społeczne na poziomie uznanych za niezbędny,

• Minimum egzystencji- uwzględnia tylko te potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie a konsumpcja niższa od poziomu wyznaczonego ta granicą prowadzi w dłuższym czasie do biologicznego wyniszczenia.

Państwo posiada wpływ na poprawę doli obywateli:

• Interwencje publiczne dają zatrudnienie bezrobotnym,

• Reforma rolna umożliwia rodzinie rolnika znalezienia pracy we własnym warsztacie,

• Budownictwo z funduszów publicznych zapewnia właściwe warunki mieszkaniowe,

• Podatki dochodowe, które w większości są pokrywane przez obywateli posiadających wyższe dochody na kosztowne wydatki, na cele ogólne,

• Dzięki zdobyciu kapitału możliwe stało się przeprowadzenie wielu reform społecznych- ubezpieczenia pracowników, zasiłki w okresie bezrobocia, budownictwo mieszkaniowe, rozbudowa służby zdrowia, szkolnictwa itd.

• W dziedzinie oświaty podnosi poziom kultury oraz otwarcie kart życiowych poprzez szansy na ukończenie szkoły średniej i wyższej dla młodzieży, dzięki stypendiom oraz ulgom w opłatach, wcześniej zarezerwowanej dla dzieci rodziców bogatych i wpływowych,

• Również przymus dla pracodawców: obligatoryjne stosowanie w fabrykach urządzeń ochronnych przy czynnych maszynach , celem zmniejszenia liczby nieszczęśliwych wypadków,

• Za niedostosowanie się przez inspektora dostosowania odpowiednich osłon jest kara grzywny, przymusowe zamknięcie fabryki.

4. Pomoc społeczna wobec bezdomnych

Według GUS (dane z 2003r. po spisie powszechnym) :

• Ok.14 tysięcy zarejestrowano osób w miejscach dla bezdomnych

• Przeszło 2 tysiące w domach dla samotnych matek

• 11,5 tysiąca osób zarejestrowano w innych pomieszczeniach

Świadczyć to może o dużym zasięgu tego problemu w Polsce.

Przyczyny bezdomności wg Moczuka:

• Wynikających z sytuacji społeczno- ekonomicznej kraju, w tym wzrost bezrobocia, postępujące likwidacje hoteli robotniczych, brak miejsc w szpitalach, zakładach opiekuńczych, domach pomocy społecznej, brak opieki nad wychowankami domów dziecka po ukończeniu 18 lat, brak ośrodków dla nosicieli wirusa HIV

• Wynikające z sytuacji prawnej- możliwość wyeksmitowania lokatora do nikąd za zaległości w opłatach czynszowych

• Wynikające z przyczyn związanych z patologiami- alkoholizm, przestępczość, odrzucenie lub brak opieki ze strony najbliższych, rozwód lub trwały rozpad więzi formalnych lub nieformalnych, prostytucja kobiet, przemoc w rodzinie

• Wynikających z przyczyn natury socjopsychologicznej- świadomy wybór innego sposoby życia, odrzucenie obowiązującego systemu wartości

• Wynikających z przyczyn osobowościowych- poczucie niższości, osamotnienia, wstydu, przekonanie o złej naturze świata i ludzi

• Przyczyny leżące po stronie samych bezdomnych- żle przygotowanie do samodzielnego życia, brak możliwości samodzielnego mieszkania, niemożność mieszkania z najbliższymi po rozwodach/ wyjściach z więzienia, poddawanie się przedmiotowemu traktowaniu przez pracodawców, brak możliwości zatrudnienia się za godziwą płacę, traktowanie współmałżonka jako własności, rozwody, niełożenie na rodzinę, alkoholizm, narkomania.

Powody bezdomności wg materiałów rządowych:

• Rozpad rodziny, eksmisja, powrót z zakładu karnego bez możliwości zamieszkania,

• Uzależnienia, likwidacja hoteli pracowniczych, opuszczenie domu dziecka, powrót ze szpitala psychiatrycznego.

Klasyfikacja bezdomności:

1. Ze względu na podłoże bezdomności: - z wyboru, - z konieczności,

2. Na podstawie sytuacji faktycznej i stosunku do niej: -senso stricte(rzeczywista, jawna), - sensu largo(utajona, społeczna)

Europejska typologia bezdomności wykluczenia:

1. Bez dachu nad głową- mieszkanie w miejscach publicznych. Noclegowanie i/lub miejsca publiczne w ciągu dnia.

2. Bez miejsca zamieszkania- -schroniska/ zakwaterowania tymczasowe, - schronienie dla kobiet, - zakwaterowanie dla uchodźców i emigrantów, - opuszczający instytucje, - specjalistyczne zakwaterowanie wspierane.

3. Niezabezpieczone zakwaterowanie- - bez umowy najmu, - z nakazem eksmisji, - zagrożenie przemocą,

4. Nieodpowiednie zakwaterowanie- konstrukcje tymczasowe, - mieszkania substandardowe, - skrajne przeludnienie.

Etapy przechodzenia w stan bezdomności:

• Załamanie planu życiowego i rozpad rodziny,

• Ubóstwo,

• Różne wymiary stawania się bezdomnym(kulturowy, egzystencjalny, psychologiczne, etyczno- moralne),

• Przystosowanie do bezdomności,

• Bezdomność właściwa utrwalona

Procedury degradacji dotyczące m.in. bezdomnych:

• Proszenie,

• Ekskluzja instytucyjno- prawna,

• Spowiedź,

• Spektakl

Stygmaty pracowników socjalnych w stosunku do bezdomnych:

• Stygmat „sztuki podejrzeń”,

• Stygmat „teatru”,

• Stygmat „rynku”,

• Stygmat „choroby”,

5. Kompetencje pracowników socjalnych jako zawodu typu profesja społeczna

Profesja społeczna- obejmuje całą grupę zawodów społecznych, które są uprawnione przez osoby przygotowane do podejmowania działania społecznego. Grupami jakami zajmują się profesje społeczne:

• Dzieci- młodzież

• Osoby bezrobotne w wieku produkcyjnym

• Kobiety- mężczyźni

• Osoby z problemami (nałogi, patologie)

• Osoby starsze

Profesje nie dotyczą tylko pracowników socjalnych, ale również pedagogów, psychologów, policjantów, straży miejskiej, kuratorów, asystentów osoby niepełnosprawnej, opiekunów w domu pomocy społecznej.

Podejmują oni następujące działania:

• Opieka i pomoc

• Wychowanie

• Edukacja i animacja.

Jest to praca na rzecz człowieka.

Profesje społeczne w Europie:

• Pedagog społeczny, pedagog specjalny,

• Pracownik socjalny, pracownik/ wychowawca młodzieżowy,

• Opiekun społeczny,

• Animator pracy społeczno- kulturowej.

Kompetencje- Określenie uświadomionej przez człowieka, jako osiąganej w ciągu życia poprzez wyuczenie oraz świadomym i wyuczanym, satysfakcjonującym choć niezwykłym poziomem sprawności warunkującym efektywne zachowanie się w jakiejś dziedzinie.

Wyróżnia 3 rodzaje kompetencji:

• Poznawcze- poziom wiedzy i umiejętności, jak również czy umiemy tą wiedze i umiejętności wykorzystać w życiu i pracy

• Komunikacyjne- sposób manifestowania komunikatu, adresat informacji to potencjalny i rzeczywisty odbiorca, cel któremu służy komunikowanie- dobre przekazy komunikatu

• Organizatorskie- modyfikacje w ramach roli, poszerzenie zakresu lub/i zasięgu profesjonalnego działania, podejmowanie nowych ról w obrębie prowadzonej pracy socjalnej tworzenie nowej rzeczywistości społecznej.

6. Atrybuty profesji społecznych w kontekście zawodu pracownika socjalnego:

• Zbiór wiedzy i umiejętności zdobytych w toku kształcenia

• Kwalifikacje osobiste, obejmujące charakter, postawy oraz zintegrowane wiadomości i umiejętności

• Normy postępowania oparte na życzliwości, empatii, honorze i etyce zawodowej

• Uznanie statusu zawodowego jako postawę dobrej reputacji

7. Zasady pracy socjalnej- wymień i opisz

Podstawowe zasady pracy socjalnej:

• Poszanowanie godności człowieka: ta zasada może się zacierać w momencie, gdy pracownik socjalny stawia się wyżej niż klient.

• Poszanowanie wolności człowieka: równość angażowania się w procesie i pracowników i klientów.

• Równość społeczna w pracy socjalnej.

Zasady pracy socjalnej wg Zofii Butrym:

• Uznanie wrodzonej wartości człowieka i szacunku, który mu się z tego powodu należy,

• Człowiek z natury jest istotą społeczną,

• Przekonanie o ludzkich możliwościach w zakresie zmiany, rozwoju i dążenia ku lepszemu.

Stworzenie maksymalnych szans samostanowienia. Podanie pod dyskusje działań, którą ma podjąć klient.

Samostanowienie- klient sam ma podejmować decyzję.

8. Zadania pracowników socjalnych, wynikające z celów pracy socjalnej

• Z celu ratowniczego : Zapewnienie podstawowych warunków życia tym, którzy są ich pozbawienie poprzez np. udzielenie schronienia osobom bezdomnym, w nagłych sytuacjach(pożar, powódź).

• Z celu kompensacyjnego: Zaspokojenie potrzeb, które nie mogą być zaspokojone samodzielnie lub w ramach innych instytucji poprzez np. przyznanie zasiłku stałego rodzinie, w przypadku gdy mąż-głowa rodziny, który utrzymuje żonę i dzieci nie jest zdolny do pracy z powodu trwałego inwalidztwa(kompensacja- wyrównywanie braków finansowych, ekonomicznych, edukacyjnych).

• Z celów protekcyjnych: Minimalizowanie negatywnego wpływu tych czynników, które nie mogą żyć zmienione lub usunięte poprzez np. praca socjalna, której celem jest trening w zakresie radzenia sobie z problemami życia codziennego(cel protekcyjny- na zasadzie protekcji klientów w innych instytucjach. Prestiż pracy socjalnej, aby nawiązać kontakt z innymi instytucjami).

• Z celu promocyjnego: (promowanie odpowiednich form w pracy socjalnej)Osiągnięcie bardziej satysfakcjonującego poziomu jakości życia poprzez wspomaganie w rozwiązywaniu problemów, pokonywanie trudności.

• Istotne jest docelowe zadanie pomocy społecznej, polegające na usamodzielnieniu ekonomicznym osoby lub rodziny korzystającej ze świadczeń pomocowych bądź jej integracji ze środowiskiem.

Zadania wynikające z celów pracy socjalnej wg Olubińskiego:

• Analiza i ocena- (działania diagnostyczne jednostek, grup środowiskowych) zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej oraz kwalifikowanie do ich uzyskania,

• Poradnictwo,

• Wspieranie w uzyskaniu pomocy ze strony organów państwowych instytucji czy organizacji(pomoc ze strony pracowników socjalnych dla klienta, oparta na pomaganiu załatwiania spraw w urzędach, świadek w sądzie itd.)

• Pobudzenie społecznej aktywności i inspirowanie działań samopomocowych(cel promocyjny to nie tylko cel indywidualny. Wsparcie sił społecznych, organizacji pozarządowych).

• Inicjowanie nowych form udzielania pomocy.

• Współuczestnictwo w inspirowaniu, opracowywaniu i wdrażaniu programów społecznych(metoda polegająca na organizowaniu środowiska, projekty pracy socjalnej).

• Ujawnianie, analizowanie i interpretacja potrzeb społecznych.

• Inicjowanie i badanie problemów społecznych, monitorowanie, ewaluacja programów i działań(kwestia diagnozy i sprawdzenia działan pracownika socjalnego przynoszą zmiany).

9. Kodeks etyczny pracowników socjalnych w Polsce i USA-kluczowe zagadnienia i wskazówki dla pracowników socjalnych

1. Kodeks etyczny to nie tylko zbiór nakazów i zakazów, których należy przestrzegać wykonując ten zawód, lecz jest to również przekazanie pewnych wartości, m.in. działania na rzecz dobrobytu społecznego, poprawa warunków bytu osób, rodzin, grup, działania, zaangażowanie na rzecz sprawiedliwości społecznej.

2. Stanowi on podstawę do rozwiązywania sporów etycznych, gdy zachodzi wątpliwość, że postępowanie pracownika socjalnego nie spełnia warunków im zawartych lub z niego wynikających.

3. Służy jako przewodnik w zakresie dylematów napotkanych w praktyce

4. Ustala zasady rozstrzygania konfliktów zawodowych zasady poprawiania sprawności w pracy.

5. Normowanie postępowania pracowników socjalnych, którzy ze względu na pełnioną funkcję mają możliwość osobistego wykorzystania wyników pracy i dopuszczenia się nadużyć.

6. Wskazanie wzorca pracownika socjalnego, który byłby celem dążenia wszystkich pracowników socjalnych.

7. Nawiązywanie do idei pracy socjalnej- poszanowanie godności człowieka i obrony tej godności, prawa człowieka do samouświadomienia, dbałość o równość szans.

Wartości kluczowe w pracy socjalnej w kodeksie NASW(kodeks amerykański opisuje ISS norm etycznych, normy pożądane. Odnoszą się do klienta, pracownika socjalnego, kolegów, prestiżu, miejsca pracy, profesji):

• Służba,

• Sprawiedliwość społeczna,

• Godność i wartość osoby,

• Waga stosunków międzyludzkich(branie pod uwagę, że klient jest osobą społeczną, powinien funkcjonować w społeczeństwie),

• Uczciwość, -Kompetencja

10. Współczesne modele pracy socjalnej

a) praca z indywidualnym przypadkiem:

• Model psychospołeczny- oparty na zasadzie teorii psychoanalizy. Twórczyni Mary Richmond. Jest on stosowny w terapii przemocy i uzależnień.

• Model funkcjonalny- oparty na elementach psychologii rozwojowej Ottona Ranki. Podkreśla on znaczenie instytucji w procesie pomocy oraz role jednostki w rozwiązywaniu problemów

• Model zorientowany na rozwiązywanie problemów- celem jest pełniejsze zaangażowanie klienta w działanie pomocowe, analizę problemu, poszukiwanie rozwiązań problemu razem z klientem

• Model modyfikacji zachowań- twórca e. Thomson, oparty na psychologii behawioralnej. Zachowania jednostki podlegają normalnym prawom uczenia się. Są podatne na modyfikacje przez stosowanie odpowiednich bodźców.

b) model grupowy

• Praca grupowa stwarza kontakt, w którym jednostki pomagają sobie nawzajem, co prowadzi do konkretnych zmian. Wyróżniamy:

• Grupy rozwojowo-wychowawcze

• Grupy rewalidacyjne

• Grupy psychoterapeutyczne.

11. Bezdomność w Polsce-skala zjawiska i główne przyczyny stawania się bezdomnym

Według GUS (dane z 2003r. po spisie powszechnym) :

• Ok.14 tysięcy zarejestrowano osób w miejscach dla bezdomnych

• Przeszło 2 tysiące w domach dla samotnych matek

• 11,5 tysiąca osób zarejestrowano w innych pomieszczeniach

Świadczyć to może o dużym zasięgu tego problemu w Polsce.

Przyczyny bezdomności wg Moczuka:

• Wynikających z sytuacji społeczno- ekonomicznej kraju, w tym wzrost bezrobocia, postępujące likwidacje hoteli robotniczych, brak miejsc w szpitalach, zakładach opiekuńczych, domach pomocy społecznej, brak opieki nad wychowankami domów dziecka po ukończeniu 18 lat, brak ośrodków dla nosicieli wirusa HIV

• Wynikające z sytuacji prawnej- możliwość wyeksmitowania lokatora do nikąd za zaległości w opłatach czynszowych

• Wynikające z przyczyn związanych z patologiami- alkoholizm, przestępczość, odrzucenie lub brak opieki ze strony najbliższych, rozwód lub trwały rozpad więzi formalnych lub nieformalnych, prostytucja kobiet, przemoc w rodzinie

• Wynikających z przyczyn natury socjopsychologicznej- świadomy wybór innego sposoby życia, odrzucenie obowiązującego systemu wartości

• Wynikających z przyczyn osobowościowych- poczucie niższości, osamotnienia, wstydu, przekonanie o złej naturze świata i ludzi

• Przyczyny leżące po stronie samych bezdomnych- żle przygotowanie do samodzielnego życia, brak możliwości samodzielnego mieszkania, niemożność mieszkania z najbliższymi po rozwodach/ wyjściach z więzienia, poddawanie się przedmiotowemu traktowaniu przez pracodawców, brak możliwości zatrudnienia się za godziwą płacę, traktowanie współmałżonka jako własności, rozwody, niełożenie na rodzinę, alkoholizm, narkomania.

12. Kompetencje pracowników socjalnych w kontekście teorii emancypacyjnej M. Czerepaniak- Walczak

Określenie uświadomionej przez człowieka, jako osiąganej w ciągu życia poprzez wyuczenie oraz świadomym i wyuczanym, satysfakcjonującym choć niezwykłym poziomem sprawności warunkującym efektywne zachowanie się w jakiejś dziedzinie.

Wyróżnia 3 rodzaje kompetencji:

• Poznawcze- poziom wiedzy i umiejętności, jak również czy umiemy tą wiedze i umiejętności wykorzystać w życiu i pracy

• Komunikacyjne- sposób manifestowania komunikatu, adresat informacji to potencjalny i rzeczywisty odbiorca, cel któremu służy komunikowanie- dobre przekazy komunikatu

• Organizatorskie- modyfikacje w ramach roli, poszerzenie zakresu lub/i zasięgu profesjonalnego działania, podejmowanie nowych ról w obrębie prowadzonej pracy socjalnej tworzenie nowej rzeczywistości społecznej.

13. Kształcenie pracowników socjalnych w krajach europejskich

1. Uwzględnianie w procesach kształcenia znacznie profesjonalnej i teoretycznej wiedzy

2. Promowanie technologii nauczania i uczenia się, które prowadzą do nabywania praktycznych umiejętności

3. Umożliwienie kształcenia u kandydatów postaw badawczych do profesji społecznej.

Cykl kształcenia obejmuję:

• Poziom uniwersytecki (Estonia, Wielka Brytania, Finlandia, Włochy, Hiszpania)

• Zawodowa lub specjalistyczna (Dania, Holandia Austria, Niemcy, Belgia)

• System łączony (Francja, Czechy, Norwegia, Holandia)

Wielka Brytania:

• Rząd odpowiada za całokształt kształcenie i ustanawia standard

• Urynkowienie służb i usług socjalnych

• 3-letnie kształcenie w ramach studiów zawodowych

Szwecja:

• Studia w 6 uniwersytetach i kolegiach

• Budżet rządowy, choć szkoły mają swoją autonomie

• Limit miejsc

• Rocznie działa tysiąc studentów (3/4 kobiety)

• Studia zawodowe ( 7 semestrów po 20 tygodni)

• Tytuł socjonoma

14. Postępowanie pracownika socjalnego w kierunku chronienia godności klienta

1. Wielość narzędzi i metod, którymi będzie dysponował w zależności od potrzeb i oczekiwań klienta

2. Współpraca i zrozumienie ze strony społeczności lokalnej i władz

3. Współpraca z organami, które pośrednio łączą się w pracy Bad losem klienta

4. Wiedza z zakresu działania pomocy społecznej i organów współpracujących, psychologii, socjologii, pedagogiki i prawa

5. Odporność na sytuacje, które go zbyt mocno obciążają emocjonalnie i mogą prowadzić do nerwicy czy wypalenia zawodowego (pracownik socjalny)

6. Szczególna wrażliwość na odczytywanie potrzeb klienta i empatia

Postępowanie pracownika socjalnego a wolność klienta

7. Pracownik socjalny i klient angażują się w poszukiwanie najlepszych dla niego rozwiązań

8. Zadaniem pracownika socjalnego jest troska o stworzenie klientowi maksymalnych szans samostanowienia o sobie

9. Pracownik ma obowiązek przedstawienie klientowi własnych punktów widzenia i sugestii co do rozwiązań problemów jako bodźców i elementów refleksji, a nie gotowej receptury

10. Uznanie prawa klienta do samostanowienie, nie udaremnianie prób zmiany uznawanych przez niego wartości tylko wtedy, gdy poddanie pod dyskusje wartości zbiega się z wysiłkiem ze strony klienta, skierowanym na osiągnięcie własnych celów i pod warunkiem, iż klient współpracuje

15. Żebractwo w średniowieczu

W średniowieczu narodziła się religia chrześcijańska, która była nazywana religią ubogich. Uważano, ze trzeba się dzielić nawet ostatnia szatą. Królowie też chcieli przyjmować tą religię, aby mieć władze nad tą masą ludzi. Na oczątku średniowiecza afirmuje się ubóstwo (bogactwo nie pomoże w zbawienie). Ludzie ubodzy byli użyteczni dla bogatych, gdyż ludzie bogaci pomagając im pomagali sobie w drodze do zbawienia. Była nawet ustalona dziesięcina, który była dzielona na trzy części: dla

kościoła, księdza i ubogich.. Wpływało to gwałtownie na zwiększenie się liczby osób żebrzących. Po co mieli oni pracować, skoro bogaci sami im dawali pieniądze.

16. Pojęcie globalizacji- jej skutki w kontekście tworzenia się wybranych zjawisk społecznych

Globalizacja- łączenie, wymiana, ujednolicenie kultury, ekonomii, polityki, swobodny przepływ, idea szeroko podjętej integracji

Konsekwencje:

• Dostęp do informacji

• Rozmywanie się kultur (zanikanie tradycji kulturowych)

• Ekspansja techniki

• Łatwy dostęp do towarów i usług

• Rozrywka, turystyka

• Wzrost przestępczości

• Migracje i emigracje

10

---