1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwy produktu: Azotyn izobutylu, [azotan(III) izobutylu, izobutyronitryt, azotyn 2-metylopropylu]

Wzór konstytucyjny: (CH₃)₂CHCH₂ONO

Wzór sumaryczny: C₄H₉NO₂

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag	Nr CAS	Nr EINECS	Symbole ostrzegawcze	Symbole zagrożenia (R)
azotyn izobutylu	100	542-56-3	208-819-7	F, Xn	11-20/22

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja ciekła, palna. W ogniu wydzielają się toksyczne gazy, pary i dymy.

Zagrożenie toksykologiczne: Działa szkodliwie w przypadku wdychania par i aerozoli oraz spożycia. Może powodować uczulenia w kontakcie ze skórą.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Działa toksycznie na organizmy wodne.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego azotynem izobutylu środowiska.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Ułożyć poszkodowaną osobę w pozycji leżącej.
2.	W przypadku wystąpienia takiej potrzeby - wykonać sztuczne oddychanie i zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	W przypadku zatrucia doustnego oczyścić mechanicznie jamę ustną. Podać do wypicia wodę lub mleko (2-3 szklanki). Następnie u osoby przytomnej powodować wymioty.
2.	Zapewnić spokój, leżenie i ciepło. W razie potrzeby zapewnić pomoc lekarską.
Skażenie oczu:
1.	Usunąć mechanicznie tyle azotynu izobutylu, ile to możliwe. Przemyć skażone oczy większą ilością letniej wody przez 15 minut, przy wywiniętych powiekach (usunąć przedtem szkła kontaktowe).
2.	Zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Azotyn izobutylu usunąć mechanicznie, np. za pomocą waty. Następnie skażoną powierzchnię ciała przemyć dużą ilością wody oraz wodą z łagodnym mydłem. Ratujący musi być zaopatrzony w ochrony rąk i dróg oddechowych.
2.	Zapewnić pomoc dermatologa.

Uwaga: Zachować informację (nalepkę z opakowania) dla lekarza.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:	Azotyn izobutylu jest substancją szczególnie łatwo palną. W ogniu wydzielają się toksyczne gazy, pary i dymy. Pojemniki poddane działaniu wysokiej temperatury mogą eksplodować.
Środki gaśnicze:	Mały pożar gasić gaśnicą śniegową (CO2) lub proszkową (ABC albo BC), duży pożar gasić pianą lub - w przypadku braku innych środków - rozproszonymi prądami wody.
Sprzęt ochronny strażaków:	Standardowy. Stosować niezależne aparaty oddechowe.
Produkty spalania:	Tlenki azotu, tlenek węgla, ditlenek węgla, para wodna.
Uwaga:	Zagrożone opakowania chłodzić rozproszonymi strumieniami wody.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się do środowiska większej ilości azotynu izobutylu, skażony obszar wyizolować z otoczenia. Poza jego obszar wyprowadzić osoby postronne. Uszczelnić uszkodzone opakowania i przenieść do opakowań awaryjnych. Substancję, która wydostała się do środowiska, usunąć mechanicznie do szczelnych pojemników, a pozostałość potraktować obojętnym materiałem chłonnym (piasek, diatomit, trociny, wełna drzewna), po czym zebrać mechanicznie wraz ze skażonym podłożem do beczek lub worków z tworzywa sztucznego i wywieźć do wskazanej przez służbę ochrony środowiska instalacji, celem zniszczenia na drodze spalania. W przypadku przedostania się większej ilości azotynu izobutylu do kanalizacji, zablokować przepływ celem uchronienia wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniem.
Środki ochrony osobistej:	Kombinezony ochronne, ochrony dróg oddechowych (maski z filtrem oznaczonym symbolem P2 oraz filtrem par organicznych oznaczonym kolorem brązowym i literą A), okulary ochronne, rękawice ochronne.
Zalecenia szczegółowe:	W przypadku przedostania się azotynu izobutylu do wód powierzchniowych, ostrzec jej użytkowników. Azotyn izobutylu może być mechanicznie zbierany z powierzchni.
Zabezpieczenie środowiska:	Dokładnie zebrać azotyn izobutylu mechanicznie oraz za pomocą obojętnych chemicznie sorbentów wraz zanieczyszczonym podłożem do szczelnych pojemników. Starać się nie dopuścić do skażenia gleby i wody. Powiadomić odpowiednie władze sanitarne i ochrony środowiska. Chronić kanalizację.
Metody utylizacji:	Spalanie w wyznaczonych instalacjach - zgodnie z wymogami prawa krajowego.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas magazynowania, przemieszczania i stosowania azotynu izobutylu nie jeść, nie pić, nie zażywać leków, unikać bezpośrednich kontaktów organizmu z azotynem izobutylu, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanych pomieszczeniach. Przechowywać w zamknięciu w magazynie substancji palnych i szkodliwych.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Przestrzegać zasad szczególnych ochrony przeciwpożarowej w odniesieniu do substancji palnych. Chronić opakowania przed ciepłem i nagrzaniem.
Magazynowanie:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach, w suchych, zamkniętych pomieszczeniach, w temperaturze 15-25^oC i wilgotności 40-60%, w oddzieleniu od żywności. Chronić przed wilgocią. Chronić przed dziećmi. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać azotyn izobutylu oraz opakowania po tej substancji, nienadające się do użytku. Postępować zgodnie z przepisami odnoszącymi się do odpadów oraz opakowań szkodliwych substancji organicznych.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy:

Brak oddzielnej normy NDS.

Ochrony zbiorowe - rozwiązania techniczne:

Wentylacja na stanowiskach pracy i w magazynach.

Ochrony osobiste:

Drogi oddechowe:	W przypadku możliwości zaistnienia zagrożenia: maski ochronne z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2 oraz filtrem par organicznych i rozpuszczalników oznaczonym kolorem brązowym i literą A.
Ręce:	Rękawice ochronne z tworzywa odpornego na działanie azotynu izobutylu.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie.
Skóra i ciało:	Kombinezony ochronne.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z azotynem izobutylu. Nie jeść, nie pić, nie zażywać lekarstw podczas pracy. Nie wdychać par i aerozoli. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Przemywać oczy.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy

Metody oceny narażenia opierają się na oznaczaniu zawartości azotynu izobutylu na stanowisku pracy.

PN-89/Z-01001.06

Ochrona czystości powietrza. Terminologia i jednostki. Terminologia dotycząca badań jakości powietrza na stanowiskach pracy. Zmiany 1 BI 11/91 poz. 73

PN-89/Z-04008.07

Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Zasady pobierania próbek powietrza w środowisku pracy i interpretacja wyników.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 69,11 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych azotyn izobutylu jest bezbarwną, przezroczystą, lotną cieczą o nieprzyjemnym zapachu i piekącym smaku.
9.3	Temperatura topnienia: -71,5^oC
9.4	Temperatura wrzenia: 103,8^oC
9.5	Gęstość (20^oC): 0,760kg/dm^3
9.6	Gęstość par względem powietrza: 2,39
9.7	Temperatura zapłonu: 8,3^oC
9.8	Prężność par (54,5^oC): 100 mm Hg
9.9	Mieszalność z wodą: Bardzo słaba

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	W warunkach normalnych azotyn izobutylu jest substancją chemicznie stabilną. Reaguje z silnymi czynnikami utleniającymi, reduktorami oraz silnymi kwasami.
Własności korozyjne:	Brak

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia:	Oczy(pary)	tak
	Skóra	tak
		Spożycie	tak
		Wdychanie(par i aerozoli)	tak

Działanie miejscowe (skóra, oczy, błony śluzowe):

Wdychanie par i aerozoli: Azotyn izobutylu powoduje ból głowy, zaczerwienienie skóry, wymioty i zawroty głowy. W ciężkich przypadkach występuje osłabienie tętna i zapaść krążeniowa. Może nastąpić utrata przytomności, drgawki i zgon.

Kontakt ze skórą: Powstaje zaczerwienienie i podrażnienie skóry. Azotyn izobutylu wchłania się przez nieuszkodzoną skórę i wywołuje objawy podobne do tych, które powstają po wdychaniu i spożyciu tego środka.

Kontakt z oczami: Wystąpi podrażnienie z zaczerwienieniem i łzawieniem. Może wystąpić silne podrażnienie gałki ocznej połączone z silnym łzawieniem.

Spożycie: Wystąpi podrażnienie błony śluzowej układu pokarmowego, nudności, wymioty. Powstanie niedotlenienie i, w ciężkich przypadkach, zapaść krążeniowa. Powstaje niebieskawe zabarwienie skóry i ust (sinica) oraz czerwonawo-brunatne przebarwienie moczu.

Skutki zdrowotne narażenia: Osoby, które chronicznie narażone są na oddychanie powietrzem z zawartością par azotynu izobutylu, mogą uskarżać się na podrażnienia błon śluzowych oczu i dróg oddechowych, bóle i zawroty głowy, swędzenie skóry.

Powikłania: Podrażnienie błon śluzowych oczu i dróg oddechowych, bóle i zawroty głowy, problemy z układem pokarmowym, chroniczne zapalenie wątroby i nerek.

Dane toksykologiczne:

LD50_{(domięśniowo, mysz)} = 328 mg/kg masy ciała.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Azotyn izobutylu z trudnością ulega biodegradacji w środowisku. Jest odporny w dłuższym okresie czasu na działanie środowiskowych czynników fizykochemicznych.

Wskaźnik oceny ostrej toksyczności:

wobec ssaków - 3,0,

wobec ryb - 3,3,

Stopień zagrożenia wód: Duży.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

w rodzaju 07 07 99 - inne, nie wymienione odpady.

Sposób likwidacji A1(A3): „Procesy spalania odpadów niebezpiecznych nie zawierających związków chlorowcoorganicznych..., w obrotowych piecach do produkcji cementu lub wapna” (po rozładowaniu opakowań).

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	1113
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	3
14.3	Grupa pakowania:	II
14,4	Numer indeksowy (EC):	007-020-00-9
14.5	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	33
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	11-20/22
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	2-16-24-46
14.8	Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 3:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Dyrektywami UE Nr 67/548 EEC oraz 88/379/EEC.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 sierpnia 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Normą PN-ISO 11014-1:1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacją materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi azotynu izobutylu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dystrybutora azotynu izobutylu. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbol ostrzegawczy na opakowaniu jednostkowym:
Napis ostrzegawczy na opakowaniu jednostkowym:		„Substancja wysoce łatwo palna, niebezpieczna.”
Symbole zagrożenia
R 11	Substancja wysoce łatwo palna
R 20/22	Działa szkodliwie przez drogi oddechowe i po połknięciu.
Symbole bezpieczeństwa
S 2	Chronić przed dziećmi.
S 16	Nie przechowywać w pobliżu źródeł zapłonu - nie palić tytoniu.
S 24	Unikać zanieczyszczenia skóry.
S 46	W razie połknięcia niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - pokaż opakowanie lub etykietę.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Azotyn izobutylu lub azotan(III) izobutylu
16.2 Znaczenie symboli:
F	Substancja wysoce łatwo palna.
Xn	Substancja szkodliwa.
Numer rozpoznawczy zagrożenia
33	Materiał ciekły, łatwo zapalny.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 3-II		Materiał ciekły zapalny - niebezpieczny.
Nr ONZ: 1113		Azotyn amylu.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Według rozporządzenia MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 20.11.02 Strona/stron 1/9
Nazwa:	AZOTYN IZOBUTYLU

Azotyn izobutylu

---