Amortyzacja ogólne informacje…

W zasadzie wszystkie środki trwałe (za wyjątkiem gruntów) ulegają zużyciu podczas użytkowania. Zależnie od ich przeznaczenia i sposobu użytkowania, czas przez jaki są one w stanie pełnić swoją funkcję jest dłuższy bądź krótszy. Wraz z upływem czasu oraz zużywaniem się środki trwałe posiadane przez przedsiębiorstwo tracą na wartości. Z tego powodu, prezentowanie ich w bilansie w wartości początkowej byłoby błędne, gdyż nie przedstawiałoby rzeczywistego stanu aktywów przedsiębiorstwa.

Aby temu zaradzić, rachunkowość wykorzystuje mechanizm księgowy nazywany amortyzacją środków trwałych lub ich umorzeniem. Na wstępie wyjaśnimy od razu różnicę między tymi dwoma terminami

• Amortyzacja jest to wartość odpisywana w koszty w poszczególnym okresie obrachunkowym.

• Umorzenie jest to skumulowana wartość amortyzacji, korygująca wartość środków trwałych wykazywanych w bilansie z ich wartości brutto (wartości początkowej) do wartości netto.

Amortyzacja

Amortyzacja środka trwałego polega na systematycznym odpisywaniu części jego wartości w koszty, w związku z jego zużyciem. Najlepiej przedstawić to na przykładzie.

Wyobraźmy sobie, że przedsiębiorstwo zakupiło środek trwały o wartości 1000. Środek ten będzie zdatny do użytku przez 10 lat, po którym to okresie będzie on już bezużyteczny i będzie trzeba go wymienić na nowy. W związku z tym, przez okres 10 lat, przedsiębiorstwo będzie odpisywało po 1/10 wartości danego środka trwałego w koszty, aż po 10 latach cała wartość środka trwałego zostanie przeniesiona w koszty. W najprostszym przykładzie, wartości te wyglądałyby następująco:

Umorzenie

Z reguły przedsiębiorstwa nie księgują amortyzacji bezpośrednio na koncie środków trwałych, ale na koncie „Umorzenie środków trwałych”. Konto to powstaje w wyniku pionowego podziału konta „Środki trwałe” na konta „Środki trwałe” oraz „Umorzenie środków trwałych” i służy do ewidencji umorzenia. Podziału dokonuje się w celu łatwiejszej administracji środkami trwałymi. Zestawiając wartość brutto środków trwałych ewidencjonowaną na koncie „Środki trwałe” z saldem konta „Umorzenie” otrzymujemy wartość netto środków trwałych, którą widzimy w bilansie.

Odnosząc się do przykładu wykorzystanego powyżej, wyobraźmy sobie, że spółka posiada dany środek trwały przez 6 lat. Jest on już mocno zużyty i jego okres użyteczności wynosi już tylko 4 lata. W tej sytuacji przedsiębiorstwo powinno mieć zaksięgowaną odpowiednią ilość umorzenia, odpowiadającą sześcioletniemu zużyciu, tak aby w bilansie prezentować odpowiednio mniejszą wartość netto środka trwałego.

Reasumując należy powiedzieć, że:

• Amortyzację księgujemy na koncie „Amortyzacja” w korespondencji z kontem „Umorzenie środków trwałych”.

• Amortyzacja jest kosztem, księgowanym jako koszt danego okresu obrachunkowego.

• Umorzenie reprezentuje zużycie środka trwałego, doprowadzając jego wartość w bilansie przedsiębiorstwa do wartości netto.

• Amortyzacja jest kosztem, ale nie jest wydatkiem.!!!

Metody amortyzacji

Przedstawiona powyżej metoda amortyzacji jest tak zwaną metodą liniową. Istnieje kilka podstawowych metod amortyzacji środków trwałych:

• Metoda liniowa;

• Metoda malejącego salda (degresywna);

• Metoda naturalna

Wartość rezydualna środka trwałego

Nie wszystkie środki trwałe po okresie eksploatacji posiadają wartość zerową. Niektóre z nich mogą posiadać tak zwaną wartość rezydualną, czyli wartość pozostającą po całkowitym zużyciu, którą przedsiębiorstwo może odzyskać poprzez np. sprzedaż lub przetworzenie środka na materiał do produkcji. W takiej sytuacji przedsiębiorstwo amortyzuje jedynie tę część wartości, którą środek trwały utraci w wyniku użytkowania. Wartość rezydualna nie podlega umorzeniu.

Gdyby środek trwały z wykorzystywanego przez nas przykładu posiadał wartość rezydualną w wysokości 100, wartość podlegająca amortyzacji wynosiłaby 900. Co roku, przez 10 lat, przedsiębiorstwo dokonywałoby odpisu amortyzacyjnego w wysokości 90, aż pod koniec okresu użytkowania pozostałaby jedynie wartość rezydualna środka trwałego w wysokości 100.

Amortyzacja jako rozłożenie kosztu w czasie

Jak łatwo zauważyć, w momencie zakupu środka trwałego przedsiębiorstwo nie wykazuje nakładu poniesionego na dany środek jako kosztu. Zakup środka trwałego jest transakcją, która nie wpływa na wynik finansowy.

Jest to zgodne z występującą w rachunkowości zasadą adekwatności kosztów do przychodów. Przychody osiągane dzięki wykorzystaniu danego środka trwałego przedsiębiorstwo realizować będzie przez kolejne lata. Należy więc odpowiednio, wraz z uzyskiwaniem przychodów, ujmować w księgach rachunkowych koszty wynikłe z zakupu środka trwałego. Amortyzacja, dzięki temu że rozkłada koszt zakupu środka trwałego na kolejne lata jego użyteczności, pozwala na ujęcie kosztów zakupu środka trwałego w korespondencji z uzyskiwanymi z niego przez kolejne lata przychodami.

Metodą, która umożliwia dostosowanie się do tej zasady szczególnie skutecznie jest metoda naturalna. Niemniej jednak, pozostałe metody amortyzacji również uznaje się za odpowiednie.

Amortyzacja liniowa

Amortyzacja metodą liniową jest najprostszą, i z tego powodu najczęściej stosowaną, metodą amortyzacji. Amortyzacja liniowa zakłada, że środek trwały zużywa się równomiernie w ciągu całego okresu użytkowania

Amortyzacja liniowa polega na równomiernym amortyzowaniu środka trwałego przez cały okres jego użytkowania. Aby wyliczyć kwotę amortyzacji rocznej, należy podzielić wartość środka trwałego przez cały przewidywany okres jego użytkowania.

Przykład:

Załóżmy, że przedsiębiorstwo zakupiło środek trwały za 100.000, którego całkowity okres użytkowania szacowany jest na 5 lat. W takiej sytuacji, stawka amortyzacji rocznej wyniesie:

100.000 / 5 = 20.000

Stawka ta pozostaje niezmienna przez cały okres użytkowania środka trwałego, chyba że nastąpi zwiększenie jego wartości lub dokonany zostanie odpis z tytułu utraty wartości.

Dla ułatwienia stawki amortyzacji często wyraża się w procentach. Umożliwia to porównywanie szybkości amortyzacji środków trwałych o różnej wartości początkowej. Aby określić stawkę procentową dla środka trwałego, należy 100% podzielić przez okres jego przydatności do użytkowania. W naszym przykładzie stawka amortyzacyjna wynosi:

Stawka amortyzacyjna = 100% / 5 = 20%

Zauważmy zależność między stawką kwotową i procentową. Pomnożenie wartości początkowej środka trwałego przez stawkę procentową daje nam stawkę kwotową. W przykładzie:

100.000 x 20% = 20.000

Coroczne odpisy amortyzacyjne będą więc wyglądały następująco:

Amortyzacja miesięczna

Przedsiębiorstwa prowadzące pełną rachunkowość dokonują odpisów amortyzacyjnych nie w okresach rocznych, ale co miesiąc. Aby wyliczyć miesięczną stawkę amortyzacyjną środka trwałego należy jego stawkę roczną podzielić przez 12. W naszym przykładzie:

miesięczny odpis amortyzacyjny = 20.000 / 12 = 1.666,67.

Amortyzacja degresywna

Amortyzacja metodą degresywną jest drugim co do popularności sposobem naliczania amortyzacji. Wynika to z tego, że przepisy podatkowe w wielu przypadkach wskazują właśnie na ten model amortyzacji.

Amortyzacja degresywna zakłada, że wraz ze starzeniem się wydajności środka trwałego spada i w związku z tym, aby równomiernie obciążać kosztem wszystkie wyprodukowane wyroby, należy przyjąć malejącą stawkę amortyzacyjną.

Podstawą wyliczania stawki dla danego roku jest wartość netto środka trwałego, która z każdym rocznym odpisem jest coraz niższa. Z tego powodu metoda degresywna nazywana jest też metodą malejącego salda. W przypadku degresywnej metody amortyzacji, jedyną stałą stawką jest stawka procentowa.

Dla danego środka trwałego metodę malejącego salda stosuje się tak długo, aż wartość rocznego odpisu będzie niższa od wartości jednorocznego odpisu amortyzacyjnego w przypadku wykorzystania stawki liniowej. W tym momencie następuje przejście na metodę liniową.!!!!!!!!!!!!!!

Przykład

Załóżmy, że przedsiębiorstwo zakupiło środek trwały za 100.000, którego całkowity okres użytkowania szacowany jest na 5 lat.

Coroczna amortyzacja będzie wyglądała następująco:

Jak widać, amortyzacja przebiega zgodnie z modelem degresywnym aż do roku, w którym wartość amortyzacji spada poniżej wartości amortyzacji liniowej, czyli 20.000 (100.000 / 5). W tym momencie następuje przejście na metodę liniową, która przebiega aż do końca okresu amortyzacji.

Amortyzacja miesięczna

W przeciwieństwie do amortyzacji rocznej, amortyzacja miesięczna w obrębie roku naliczana jest liniowo. Aby wyliczyć amortyzację miesięczną, należy amortyzację dla danego roku podzielić przez 12. W naszym przypadku na przykład amortyzacja miesięczna pierwszym roku wyniosłaby:

40.000 / 12 = 3.333,33

natomiast w drugim roku:

24.000 / 12 = 2.000

Amortyzacja metodą naturalną

Naturalna metoda amortyzacji polega na naliczaniu amortyzacji danego środka trwałego zgodnie z jego rzeczywistym zużyciem. Ten sposób naliczania amortyzacji doskonale sprawdza się w przypadku maszyn i urządzeń, dla których można w miarę dokładnie określić ilość pracy, jaką będą one mogły wykonać w trakcie całego okresu przydatności do użycia. Amortyzacja ta naliczana jest zgodnie z ilością wykonanej pracy. Zależnie od urządzenia może to być np.:

• Ilość wyprodukowanych komponentów:

• w sztukach,

• w tonach.

• Ilość obrotów silnika maszyny,

• Ilość godzin pracy,

• Ilość przejechanych kilometrów.

Amortyzacja naliczana jest w tym wypadku zgodnie ze stosunkiem wykonanej pracy do całkowitej ilości pracy, jaką w całym okresie użytkowania wykona dany środek trwały.

Przykład:

Załóżmy, że przedsiębiorstwo zakupiło środek trwały, którego wartość wynosi 100.000. Środek ten, zanim się całkowicie zużyje, będzie mógł wyprodukować 20.000 komponentów określonego typu. Aby obliczyć amortyzację za dany rok, przedsiębiorstwo porównuje ilość wykonanych komponentów do całkowitej ilości komponentów przewidzianych dla danego środka trwałego i wynik mnoży przez jego wartość początkową.

Komponenty wykonane w danym roku: 3.000

Stosunek ilości komponentów wykonanych do całkowitej puli przewidzianej dla danego środka trwałego wynosi:

3.000/20.000 = 15%

Amortyzacja naliczona za dany rok = 15% x 100.000 = 15.000

Amortyzacja naliczana przez cały okres użyteczności środka trwałego będzie wyglądała następująco:

Miesięczne naliczanie amortyzacji

Naliczenie amortyzacji miesięcznej przebiega identycznie do naliczenia amortyzacji rocznej. Dla każdego miesiąca amortyzację wylicza się oddzielnie na podstawie ilości pracy wykonanej przez środek trwały w danym miesiącu. Amortyzacja roczna jest sumą naliczonych amortyzacji miesięcznych.

Metoda ta jest korzystna szczególnie w przypadku kosztownych środków trwałych, które nie są wykorzystywane równomiernie, ale pracują jedynie w niektóre miesiące oraz szybko się zużywają. Dzięki metodzie naturalnej przedsiębiorstwo nie księguje kosztu amortyzacji w miesiącach, w których środek trwały nie jest używany.

Amortyzacja księgowa a podatkowa

W większości państw występują dość istotne różnice między amortyzacją dla celów księgowych, a amortyzacją dla celów podatkowych. Wynikają one z tego, iż cele amortyzacji podatkowej i amortyzacji księgowej są różne:

Amortyzacja księgowa

Celem amortyzacji księgowej jest odzwierciedlenie zużywania się środka trwałego w trakcie jego użytkowania oraz zapewnienie zachowania zasady współmierności przychodów i kosztów. Amortyzacja księgowa powinna być, więc za każdym razem tak dopasowana, aby jak najwierniej odzwierciedlała proces zużywania się środka trwałego oraz umożliwiała jak najdokładniejsze oddanie jego rzeczywistej wartości w postaci wartości netto wykazywanej w bilansie.

Amortyzacja podatkowa

Celem amortyzacji podatkowej jest ustalenie podatkowych kosztów uzyskania przychodów w danym okresie podatkowym oraz realizacja polityki gospodarczej i fiskalnej państwa. Amortyzacja podatkowa będzie więc skonstruowana tak, aby urząd skarbowy mógł sprawować kontrolę nad poprawnością naliczania podatku. Będzie się to z reguły odbywało poprzez odgórne ustalenie procentowych stawek amortyzacyjnych dla poszczególnych grup środków trwałych, bez względu na ich rzeczywisty okres użytkowania w konkretnym przedsiębiorstwie.

Często Państwo realizując politykę gospodarczą wykorzystuje amortyzację, aby wywołać pożądane efekty ekonomiczne. Przykładem takich rozwiązań jest zezwolenie przedsiębiorstwom na odpisywanie w koszty dużej części wartości środka trwałego już w pierwszym roku jego użytkowania, co ma na celu zachęcenie przedsiębiorstw do dokonywania inwestycji.

Przedsiębiorstwo, aby być w zgodzie zarówno z przepisami księgowymi jak i przepisami podatkowymi musi, zatem w wielu przypadkach naliczać odrębnie amortyzację dla celów podatkowych i odrębnie dla celów księgowych. Amortyzacja i umorzenie księgowe wykorzystywane są do stworzenia bilansu oraz rachunku zysków i strat, natomiast amortyzacja podatkowa wykorzystywana jest przy wyliczaniu podatku dochodowego, jaki przedsiebiorstwo musi zapłacić za dany okres.

---