PODSTAWY PRAWA KARNEGO

ĆWICZENIA NR. I

PRAWO KARNE- przepisy dotyczące stosowania kary; zespół norm określających czyny stanowiące przestępstwa, ustalających zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary grożących za ich popełnienie

KARY:

-pozbawienie wolności

-grzywny

-ograniczenia wolności

!!!Prawo karne jest częścią prawa represyjnego, normy nakładają na organy kary które dopuścił się przestępca.

NORMY:

1.Sankcjonowane- "nie zabijaj"- wyznacza pewne powinne zachowanie to albo nakaz albo zakaz, wyznacza podmioty pewne powinne zachowanie

2.Sankcjonujące/Kompetencyjne- adresowana do organów państwowych; nakłada na organy państwowe obowiązek wymierzenia kary wobec osób które dopuściły się przestępstwa; norma ta zmusza do stosowania norm sankcjonowanych.

NORMA składa się z:

1.Hipoteza- sytuacja i podmiot

2.Dyspozycja- zachowanie, zakaz lub nakaz

3.Sankcja

!!!Istotą prawa karnego są normy sankcjonujące.

PODZIAŁY PRAWA KARNEGO:

I.

-sensu stricto- znaczenie wąskie

-sensu largo- znaczenie szerokie

-sensu largissimo- znaczenie najszerzej rozumiane

II.

-materialne- zespół norm, określenie co jest przestępstwem, co grozi za ich popełnienie

-obejmuje działy: prawa karnego materialnego+procesowe+wykonawcze

PRAWO PENITENCJALNE- jest częścią prawa karnego wykonawczego

PRAWO DYSCYPLINARNE- nie zaliczamy do prawa karnego

POSTĘPOWANIE KARNE- regulują postępowanie w sprawach o przestępstwa

PR.KARNE SENSU STRIICTO/MATERIALNE:

1.Powszechne(przepisy KK, prawo wykroczeń)

2.Szczególne(prawo karne wojskowe, skarbowe i pr.karne dotyczące odpowiedzialności nieletnich)

PRAWO KARNE WOJSKOWE- zawarte w KK w IIIczęści; względy przedmiotowe: określone specyficzne przestępstwa które godzą w militaria, wojsko podmiotowe, dotyczące odpowiedzialności wojskowych, żołnierzy.

PRAWO KARNE SKARBOWE- ustawa "KK Skarbowy" z 1999r, podmiotowe: sprawy związane z interesem Skarbu Państwa.

PR.KARNE DOT. ODPOWIEDZIALNOŚCI NIELETNICH- dolna granica odpowiedzialności karnej to 17 lat(art.10KK), osoba która w czasie popełnienia przestępstwa ukończyła 17lat.

!!!Ustawa z 23.10.1982r- "o postępowaniu w sprawach nieletnich", np. środki zapobiegawcze, poprawcze

FUNKCJE PRAWA KARNEGO:

1.Sprawiedliwościowa/Kompensacyjna- represja ma być odwetem dla sprawcy który wyrządził jakieś zło; zapobiega ona potrzebie sprawiedliwości społeczeństwa/obywateli, dzięki temu iż państwo reguluje tą sprawiedliwość.

2.Ochronna- ochrona dóbr cennych- życie, wolność; jest realizowana na płaszczyznach:

a)represyjna- jest realizowana poprzez represję karną; represja jest skierowana ku przeszłości, to rozliczenie się z przestępcą

b)prewencyjna- zapobieganie przestępstwom; wyróżniamy prewencję:

+indywidualna/szczególna- to oddziaływanie na sprawcę

+generalna/ogólna- oddziaływanie na społeczeństwo wyraża się w kształtowaniu świadomości karnej społeczeństwa; celem jest powstrzymanie.

c)zabezpieczająca- zabezpieczenie społeczeństwa przed przestępcami; np.izolacja-pozbawienie wolności

3.Gwarancyjna- chronić dobro tych osób, którym zarzucone są przestępstwa, dot. dóbr osób którym przestępstwo miało być przypisane; wyraża się w zasadzie: "nullum crimen sine lege"- nie ma przestępstwa bez ustawy

ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO:

+Kodeks Karny

+Konstytucja(podstawowe zasady, art.42§1K- o odpowiedzialności karnej; oznacza standardy którym prawo karne musi podlegać)

+ustawy

+umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną przez Sejm w ustawie(samodzielne źródło prawa karnego)

+rozporządzenia z mocą ustawy(wydane za zgodą prezydenta)

ZASADA WYŁĄCZNOŚCI USTAWOWEJ- akt normatywny, o randze odpowiadającą ustawie lub wyżej, mogą być samoistnym źródłem prawa karnego.

ZWYCZAJ- może być pomocny przy np.: orzecznictwie sądu, przy tworzeniu aktów normatywnych.

ZADADY PRAWA KARNEGO:

1. Zasada "Nullum crimen sine lege"(nie ma przestępstwa bez ustawy)- o randze konstytucyjnej, art.42K=art.1KK; wyprowadza się z niej 3 postulaty:

a) nullum crimen sine lege scripta- postulat wyłącznie ustawowej typizacji/określenia przestępstw

b)nullum crimen sine lege certa- postulat dostatecznej określoności czynu zabronionego

c)nullum crimen sine lege stricta- zakaz stosowania analogii i wykładni rozszerzającej na niekorzyść spawcy

2.Zasada "nullum crimen sine periculo sociali"- nie ma przestępstwa bez społecznej szkodliwości czynu(art.1§2); aby czyn był uznany za przestępstwo musi osiągnąć stopień wyższy niż znikomy(karygodność!!); art.115§2- nie każdy czyn karalny podlega karze, gdyż może mieć np.: znikomy stopień szkodliwości

3.Zasada nullum crimen sine culpa- nie ma przestępstwa bez winy; art.1§3- wyraża zasadę winy

4.Zasada nulla poena sine lege- nie ma kary bez ustawy, art.1KK- określenie karne musi być określone w ustawie; ustawodawca określa rodzaj kary i jej granice; sankcje bezwzględnie nieoznaczone np.: "kto zabija podlega karze"(nie ma jakiej i na ile lat)

RODZAJE SANKCJI:

1.Sankcje bezwzględnie oznaczone

2.Sankcje bezwzględnie nieoznaczone

3.Sankcje względnie oznaczone:

a)Proste- przewiduje jeden rodzaj kary

b)Złożone-przewidują 2 lub 3 rodzaje kary:

+alternatywne- w KK, np: "podlega karze grzywny lub pozbawienia wolności"- tylko jedna z wymienionych kar

+koniunkcyjne- przewidują konieczność ukarania więcej niż jedną karą

ĆWICZENIA NR. II

I OBOWIĄZYWANIE USTAWY KARNEJ W CZASIE:

PRAWO KARNE INTERTEMPORALNE-(międzyczasowe)- zbiór ustawowych reguł wskazujących jaki przepis powinien znaleźć zastosowanie w kompetentnej sprawie, jeśli został popełniony czyn zabroniony.

KOLIZJA USTAW W CZASIE- jest rezultatem zmiany ustawy

X Y

czas popełnienia przestępstwa czas orzekania

X-Y- mają inne stany prawne, zmiana ustawy nastąpiła.

ART. 6 §1 KK- „Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany.”

Np. strzał- 16.00, śmierć-20.00(czyli dokonanie)- czas zachowania sprawcy= czas popełnienie przestępstwa i nie musi się pokrywać w wystąpieniem skutku!

ART. 101 §1 KK- USTANIE KARALNOŚCI:

Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:

1)30- gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa

2)20- gdy czyn stanowi inną zbrodnię

2a)15- gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat

3)10- gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata

4)5- gdy chodzi o pozostałe występki

ART. 101§2 KK- karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.

ART. 101 § 3 KK- W wypadkach przewidzianych w §1 lub §2, jeżeli dokonanie przestępstwa zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił.

CZAS ORZEKANIA:

-czas wydania wyroku

-czas orzekania we wszystkich fazach postępowania sądowego/karnego

ZMIANA USTAWY:

USTAWA OBOWIĄZUJĄCA POPRZEDNIO- to ustawa obowiązująca w czasie popełnienia przestępstwa, ale także wszystkie zmieniające się stany prawne obowiązujące po popełnieniu przestępstwa, a przed czasem orzekania. Obejmuje także ustawy pośrednie.

USTAWA POŚREDNIA- weszły w życie po popełnieniu przestępstwa i przestały obowiązywać przed wydaniem orzeczenia.

USTAWA NOWA- która obowiązuje w czasie orzekania.

TYP ZMIANY USTAWY	ZMIANA USTAWY PRZED PRAWOMOCNYM OSĄDZENIEM	ZMIANA USTAWY PO PRAWOMOCNYM OSĄDZENIU
PENALIZACJA	Art. 1§1KK- zakaz wstecznego działania ustawy penalizującej (nie ma odpowiedzialności karnej)- nullum crimen sine lege poenali auteriori	Brak odpowiedzialności karnej
DEPENALIZACJA CAŁKOWITA	Art.4§1KK- ustawa nowa jest stosowana- na pewno jest lepsza	Art.4§4KK- skazanie ulega zatarciu z mocy prawa -usuwamy wpis= jakby nie był karany -należy przerwać wykonywanie kary
DEPENALIZACJA CZĘŚCIOWA	Art.4§1KK- ustawa nowa, odpowiedzialność za wykroczenia	Nie następuje zatarcie skazania, następuje redukcja karna za wykroczenie
MODYFIKACJA PENALIZACJI	Art.4§1KK- ustawa nowa stosowana o ile nie jest surowsza dla sprawcy	-Zaostrzenie nie działa -złagodzenie- art.4§2 i 3KK- redukcja kary do maxymalnej nowej jeśli jest łagodniejsza Np. było od 1-10 lat- dostał 4 Teraz od 1-3 lat- redukuje się do 3 lat
STABILIZACJA PENALIZACJI	Art.4§1KK- ustawa nowa, należy orzeczenie oprzeć na zasadach ustawy nowej	Zasada stabilności prawomocnego orzeczenia

PENALIZACJA- wprowadzenie karalności, czynu dotychczas niezabronionego pod groźbą kary.

DEPENALIZACJA CAŁKOWITA- usunięcie karalności, zarówno za przestępstwo, jak i za wykroczenie; karalnycałkowicie niekaralny

DEPENALIZACJA CZĘŚCIOWA- przesunięcie danych zachowań z kategorii przestępstw do kategorii wykroczeń

MODYFIKACJA PENALIZACJI- zmiana konsekwencji karno-prawnych popełnionego czynu, może prowadzić do złagodzenia lub zaostrzenia odpowiedzialności

STABILIZACJA PENALIZACJI- nie zmienia się ani ocena czynu, ani konsekwencji.

LEX MITIOR RETRO AGIT- prawo łagodniejsze, nakaz działania wstecz.

LEX SEVERIOR RETRO NON AGIT- prawo surowsze, prawo nie działa wstecz

!!! Ustawa względniejsza- przewiduje dla osądzonego najłagodniejszą karę/osąd.

NE BIS IN IDEM- zakaz ponownego orzekania w sprawie w której zapadło już prawomocne orzeczenie w sprawie odpowiedzialności karnej

ART. 4 § 1 KK- ZASADY STOSOWANIA USTAWY KARNEJ:

Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

§2- Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem zagrożony jest karą, której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za taki czyn w nowej ustawie.

§3- Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, przyjmując, że jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny, albo 2 miesiącom ograniczenia wolności.

§4- Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa.

II OBOWIĄZYWANIE USTAWY KARNEJ W PRZESTRZENI:

ART. 5 KK- ZASADA TERYTORIALNOŚCI- obowiązywania ustawy karnej(obywatelstwo nie ma znaczenia, nie ma charakteru bezwzględnego)

„Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium RP, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której RP jest stroną stanowi inaczej ”

TERYTORIUM- obszar lądowy(granice)+ wody wewnętrzne+ morze terytorialne+ przestrzeń powietrzna+ wnętrze ziemi

-statki to nie jest nasza część terytorium!!!ale obowiązuje na nich nasza jurysdykcja!

ART. 6 §2:

- miejsce popełnienia czynu zabronionego

- teoria wszechobywatelstwa

-zasada wielomiejscowości popełnienia czynu zabronionego

(Np.: miejsce gdzie działał, miejsce gdzie nastąpił skutek, gdzie miało dojść do skutku w zamierzeniu sprawcy- to mogą być różne miejsca a nawet państwa- np.: podłożył bombę w samolocie w Krakowie, wybuchło w Niemczech, miało wybuchnąć we Francji ale samolot miał opóźnienie)

ROZDZIAŁ XIII- ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PRZESTĘPSTWA POPEŁNIONE ZA GRANICĄ:

ART.109- ZASADA PERSONALNA/narodowości podmiotowej/obywatelstwa- obywatel polski, który popełnił przestępstwo za granicą, warunek podwójnej karalności!

ART. 110§1- ZASADA OCHRONNA(narodowości przedmiotowej)/zwykła/ograniczona- dotyczy cudzoziemców, za granica cudzoziemiec popełnił przestępstwo, które jest skierowane przeciwko interesom RP, musi być spełniony warunek podwójnej karalności czynu.

ART.110§2- ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZASTĘPCZEJ- cudzoziemiec za granica popełnił czyn zabroniony(nie związany z interesem RP), przebywa obecnie na terytorium Polski, nie mogą bez kary pozostać oni u nas; jeżeli nie postanowiono go wydać; czyn ów jest u nas zabroniony zagrożony karą ponad 2 lata; warunek podwójnej karalności - musi być uznany i za granica za karalny , nie tylko w Polsce

ART.111§1-warunkiem odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą jest uznanie takiego czynu za przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia.

ART.112- ZASADA OCHRONNA/narodowości przedmiotowej w postaci obostrzonej, nieograniczona bezwzględna- nie ma znaczenia obywatelstwo sprawcy, wyłączenie warunku podwójnej karalności czynu!, wystarczy by był karalny w Polsce.

ART.113- ZASADA REPRESJI WSZECHŚWIATOWEJ/uniwersalna- ściganie przestępstwa na mocy umów międzynarodowych; przestępstwo do którego ścigania RP jest zobowiązana na mocy umów międzynarodowych(przestępstwa konwencyjne), np.: handel ludźmi, ludobójstwo, handel narkotykami, wojenne przestępstwa.

ART.114- wyraża ZASADĘ SAMODZIELNOŚCI Polskiej jurysdykcji karnej- moc prawna obcego wyroku

§1-orzeczenie zapadłe za granicą nie stanowi przeszkody do wszczęcia lub prowadzenia postępowania karnego o ten sam czyn zabroniony przed sądem polskim

§2-sąd zalicza na poczet orzeczonej kary okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą oraz wykonywaną tam karę, uwzględniając różnice zachodzące między tymi karami.

§3- Przepisu §1 nie stosuje się:

1. Jeżeli wyrok skazujący zapadły za granicą został przyjęty do wykonania na terytorium RP, jak również wtedy, gdy orzeczenie zapadłe za granicą dotyczy przestępstwa, w związku z którym nastąpiło przekazanie ścigania lub wydanie sprawcy z terytorium RP,

2. Do orzeczeń międzynarodowych trybunałów karnych działających na podstawie wiążącego RP prawa międzynarodowego,

3. Do orzeczeń sądów państw obcych, jeżeli wynika to z wiążącej RP umowy międzynarodowej.

ĆWICZENIA NR. III i IV

PRZESTĘPSTWO- art. 1 KK- Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

STRUKTURA PRZESTĘPSTWA:

1. czyn człowieka

2. bezprawność

3. czyn karalny

4. czyn karygodny

5. zawinienie

CZYN CZŁOWIEKA:

CZYN- uzewnętrznione zachowanie i pozostające pod kontrolą woli

CZYNU NIE MA gdy: w przypadku ruchów refleksyjnych, to odruchy bezwarunkowe, albo które są wywoływane stanami patologicznymi np. atak epileptyczny.

VIS ABSOLUTA- też nie są czynami, jest to przymus bezwzględny/nieodporny. To utrata kontroli nad wykonywaniem ruchów, ze względu na siłę zewnętrzną.

VIS COMPULSIVA- są to czyny, to przymus względny/odporny, jest to oddziaływanie za pomocą środków o charakterze fizycznym lub psychicznym działających na wolę, decyzję człowieka.

KIEDY SĄ CZYNY:

-vis compulsiva

-odruchy warunkowe/ wyuczone

-czynności zautomatyzowane

BEZPRAWNOŚĆ:

-narusza normę sankcjonowaną, jest z nią sprzeczny, przy zastrzeżeniu że nie wystąpił kontratyp(okoliczność wyłączająca bezprawność np. obrona konieczna, stan wyższej konieczności)

CZYN KARALNY:

-czyn realizuje znamiona typu czynu zabronionego pod groźba kary

CZYN KARYGODNY:

-jest społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy

ZAWINIENIE:

-sprawcy można przypisać winę

!!!Muszą być łącznie spełnione te wszystkie warunki aby wystąpiło przestępstwo!!!

CZYNY

CZYN ZABRONIONY

PRZESTĘPSTWO

TYP CZYNU ZABRONIONEGO- to ustawowy wzorzec karalnego naruszenia normy sankcjonowanej

TYPIZACJA ZNAMION:

ZNAMIONA:

I podział strukturalny:

1.elementy konieczne- musza być w opisie czynu zabronionego

2.elementy niekonieczne- mogą być w opisie czynu zabronionego

Element konieczny:

-określenie podmiotu czynu zabronionego

-określenie czynu lub skutku(znamię czynnościowe- określone przez czasownik)

-określenie relacji psychicznej sprawcy do czynu, czyli może to polegać na umyślności lub nieumyślności(umyślność- miał zamiar popełnienia czynu zabronionego)

Element niekonieczny:

-określenie przedmiotu czynności wykonawczej(człowiek, rzecz, dokument)

-osoba lub rzecz na której realizowana jest czynność sprawcza

-okoliczności modalne- określają czas, miejsce lub sposób zachowania

II podział na znamiona:

1.przedmiotowe

2.podmiotowe

Przedmiotowe- cechy które charakteryzują czyn zabroniony od strony zewnętrznej, np. przedmiot, zachowanie, podmiot, czyn lub skutek, przedmiot czynności wykonawczej itp.

Podmiotowe- charakteryzują przeżycia psychiczne od strony wewnętrznej, np. umyślność lub nieumyślność.

TYPIZACJA CZYNÓW ZABRONIONYCH:

1.Typ zasadniczy/podstawowy

2.Typ zmodyfikowany(kwalifikowany i uprzywilejowany)

Typ podstawowy- to minimum opisu zabronionego zachowania

Typy zmodyfikowane- stanowią modyfikację typu podstawowego: typ podstawowy + uzupełniony o dodatkową cechę typu modyfikowanego

Typ kwalifikowany- charakteryzuje się cechą, która wpływa na zwiększenie bezprawia i ze względu na nią przewidziana jest surowsza sankcja karna. Tą cechą mogą być: okoliczności czynu lub następstwo.

Typ uprzywilejowany- charakteryzuje się cechą, która wpływa na zmniejszenie stopnia bezprawia i ze względu na nią jest łagodniejsza sankcja karna.

OKOLICZNOŚCI CZYNU- dotyczą:

-podmiotu czynu(charakteryzujące sprawcę)

-przedmiot czynu

-czas popełnienia czynu

-związane ze sposobem popełnienia czynu

Typy kwalifikowane przez następstwo- wystąpienie następstwa/dalszego skutku,(np. śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu)

PODZIAŁ PRZESTĘPSTW:

1. - zbrodnie

- występki

2. - umyślne

- nieumyślne

- umyślno-nieumyślne

- nieumyślno-nieumyślne

3. - skutkowe/materialne

- bezskutkowe/formalne

4. - z naruszenia dobra

- z narażenia:

+konkretnego

+abstrakcyjnego

5. - powszechne

- indywidualne:

+właściwe

+niewłaściwe

6. - z działania

- z zaniechania

- z działania lub z zaniechania

7. - ścigane z oskarżenia publicznego:

+ścigane z urzędu

+ścigane na wniosek

(bezwzględnie i względnie wnioskowe)

- ścigane z oskarżenia prywatnego

1.

-kryterium czy będzie to zbrodnia czy występek jest grożąca kara, wysokość sankcji, ustawowego zagrożenia

-zbrodnia- dolne zagrożenie karą wynosi co najmniej 3 lata, poniższe to występki

2.

-kryterium jest strona podmiotowa i jaki jest wymagany stosunek sprawcy do czynu

-Umyślne- zamiar(świadomość i wola)

-Nieumyślne- nie miał zamiaru ale spowodował

-Umyślno-nieumyślne- i nieumyślno- nieumyślne- są to przestępstwa kwalifikowane przez następstwo

-zbrodnię można popełnić tylko umyślnie, występek można popełnić także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi

3.

-kryterium występowania w charakterystyce typu znamienia skutku

-Przestępstwa materialne/skutkowe- wywołane przez sprawcę określonego skutku jest znamieniem ustawowym, takie przestępstwo jest dokonane dopiero w momencie wystąpienia skutku.

-Przestępstwa formalne/bezskutkowe- do dokonania wywołanie skutku nie jest konieczne wystąpienie skutku. Penalizowane jest samo zachowanie sprawcy. Dokonane jest z chwilą zachowania się w opisany sposób.

Skutek- to pewna zmiana w świecie zewnętrznym

4.

Z naruszenia- powodują uszczerbek w dobru prawnym, naruszają to dobro(życie, zdrowie, mienie) np. zabójstwo, zgwałcenie, kradzież.

Z narażenia- ustawodawca karze już za etap wcześniejszy

Z narażenia konkretnego- wymagane jest aby sprawca wytworzył swoim zachowaniem stan konkretnego niebezpieczeństwa dla dobra prawnego(konieczne w postępowaniu będzie udowodnienie wystąpienia konkretnego niebezpieczeństwa). Są one jednocześnie przestępstwem skutkowym.

Z narażenia abstrakcyjnego- nie mają znamienia niebezpieczeństwa, ale niebezpieczna jest już sama czynność podejmowana przez sprawcę, np. prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości. Są one jednocześnie przestępstwami formalnymi/bezskutkowymi.

5.

Kryterium- czy każdy może popełnić dane przestępstwo

Powszechne- może je popełnić każdy, np. "kto ...np zabije"

Indywidualne- ustawodawca zawęża krąg osób mogących popełnić przestępstwo, np. rodzic.

Indywidualne właściwe- indywidualna cecha jest warunkiem przestępczości czynu.

Indywidualne niewłaściwe- indywidualna cecha wpływa na złagodzenie lub zaostrzenie odpowiedzialności, cecha decyduje o istnieniu przestępstwa kwalifikowanego lub uprzywilejowanego.

6.

Z działania- aktywne zachowanie się człowieka, które polega na podjęciu czynności(patrz na czasownik np.: zabiera, uderza, grozi, nawołuje, prowadzi pojazd, oskarża, czynna napaść)

Z zaniechania- brak określonych ruchów w wymaganym kierunku(np. nie udziela, nie zawiadamia, uchyla się, zataja)

Z działania lub z zaniechania:

+przestępstwo gdzie ustawodawca wskazuje wprost na obie formy np. art.231, 233

+przestępstwo gdzie obie formy wynikają z treści użytego czasownika np. sprowadza np. art.148§1-3, 150, 155, 156, 157, 189.

7.

Z oskarżenia prywatnego- tryb prywatno-skargowy, pokrzywdzony wnosi akt oskarżenia.

Z oskarżenia publicznego- tryb publiczno-skargowy, oskarżyciel publiczny wnosi z urzędu akt oskarżenia(prokurator).

Z oskarżenia publicznego ścigane z urzędu- wszczęcie postępowania następuje niezależnie od woli pokrzywdzonego, wyjątek to wnioskowy tryb ścigania

Z oskarżenia publicznego ścigane na wniosek- ściganie na wniosek pokrzywdzonego, wszczęcie postępowania uzależnione jest od wniosku pokrzywdzonego i tylko pokrzywdzony jest inicjatorem

Bezwzględnie wnioskowe- złożenie wniosku jest zawsze warunkiem wszczęcia postępowania, niezależnie od tego, kto jest sprawcą, a kto jest pokrzywdzonym

Względnie wnioskowe- zasadniczo są ścigane z urzędu; wniosek jest wymagany, gdy między sprawcą, a pokrzywdzonym występuje relacja najbliższych.

FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA:

1.Zjawiskowe

2.Stadialne

FORMY ZJAWISKOWE PRZESTĘPSTWA- to formy popełnienia przestępstwa wyróżniane z uwagi na współdziałanie sprawcy przestępstwa z innymi osobami. W polskim prawie karnym wyróżnia się:

-Sprawstwo - sprawcze postacie współdziałania

-Podżeganie i pomocnictwo- niesprawcze postacie zjawiskowe

FORMY STADIALNE PRZESTĘPSTWA- to etapy realizacji przestępstwa(droga realizacji przestępstwa).

Elementy przestępstwa:

1.zamiar- nie jest karalny

2.przygotowanie- art.16KK- jest karalne tylko wtedy gdy ustawa tak przewiduje, np. art.117§2, ale ogólnie przygotowanie nie jest karalne

3.usiłowanie- art.13-14- jest karalne

4.dokonanie-jest karalne

Usiłowanie i dokonanie są przy przestępstwach umyślnych, bo jest zamiar

Wyróżniamy usiłowanie:

+udolne- art.13§1, gdy dokonanie było obiektywnie możliwe

+nieudolne- art.13§2, dokonanie nie następuje, gdyż od samego początku było niemożliwe, np. brak przedmiotu np.chce zabić trupa; użyje niezdatnego środka.

Przesłanki usiłowania:

+zamiar popełnienia czynu zabronionego

+zachowanie bezpośrednio zmierzające do dokonania- polega na przekształceniu zagrożenia abstrakcyjnego w konkretne

+brak dokonania

USIŁOWANIE:

1.Ukończone/zupełne- sprawca wykonał wszystkie czynności mające prowadzić do pełnej realizacji znamion czynu zabronionego, ale nie ma skutku

2.Nieukończone/niezupełne- sprawca wykonał jedynie część czynności prowadzących do zamierzonego celu, dokonanie nie nastąpiło.

Przesłanki bezkarności usiłowania(art.15§1-2):

-dobrowolne odstąpienie

-dobrowolne zapobieżenie skutkowi, tzw. czynny żal, nieskuteczny czynny żal.

ĆWICZENIA NR. V

WINA:

-art.1§3- zasada winy, nullum sine lege culpa- nie ma przestępstwa bez winy

TEORIA NORMATYWNA WINY:

wina = zarzut = ocena zachowania sprawcy, sprowadza się ona so zarzutu, iż nie zachował się tak jak należało, mimo iż mógł zachować się inaczej.

FUNKCJE WINY:

1.legitymuje karę- bez winy nie ma kary- wina uzasadnia reakcję prawno-karną

2.limitująca= wina limituje kary- dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy

PRZESŁANKI PRZYPISANIA WINY:

1.zdolność do ponoszenia winy- jest warunkowana:

+dojrzałością- wiek(10§1KK)

+poczytalność(min. Ograniczona, 31KK)

2.możliwość rozpoznania bezprawności konkretnego czynu(30KK)

3.mozliwość rozpoznania, ze nie zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność albo winę(29KK)

4.wymagalnośc zachowania zgodnego z prawem, która uzależniona jest od sytuacji motywacyjnej sprawy.(26§2KK)

AD. 1

Dojrzały- od 17 roku życia

Nieletni- przed ukończeniem 17 lat

Art.10 KK- Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148§ 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

Art. 134. Kto dopuszcza się zamachu na życie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 148. § 1. Kto zabija człowieka,

Art. 156. § 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu

Art. 163. § 1. Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, mające postać:

1) pożaru,

2) zawalenia się budowli

Art. 166. § 1. Kto, stosując podstęp albo gwałt na osobie lub groźbę bezpośredniego użycia takiego gwałtu, przejmuje kontrolę nad statkiem wodnym lub powietrznym,

Art. 173. § 1. Kto sprowadza katastrofę w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającą życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach,

Art. 197.  § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego

Art. 252. § 1. Kto bierze lub przetrzymuje zakładnika w celu zmuszenia organu państwowego lub samorządowego, instytucji, organizacji, osoby fizycznej lub prawnej albo grupy osób do określonego zachowania się,

Art. 280. § 1. Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności

Sprawca młodociany- 115§10KK

§ 10. Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.

WARUNKI ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ NIELETNIEGO:

+15-17 lat

+czyny z art.10§2KK - to katalog zamknięty

+okoliczności sprawy

+stopień rozwoju sprawcy, właściwości osobiste, charakter, warunki osobiste(środowisko, sytuacja rodzinna, materialna)

+bezskuteczność poprzednio stosowanych środków wychowawczych lub poprawczych

+odpowiedzialność ta jest fakultatywna, może ale nie musi on odpowiadać

-odpowiedzialność musi być łagodniejsza

ART.54- nie orzeka się wobec niego kary dożywotniego pozbawienia wolności

ART.31KK- nie ma definicji poczytalności, gdyż istnieje domniemanie poczytalności, z zasady każdy jest poczytalny, a gdy nie trzeba to udowodnić.

NIEPOCZYTALNOŚĆ- art.31KK, określenie źródeł niepoczytalności:

a)choroba psychiczna

b)upośledzenie umysłowe(nabyte, wrodzone)

c)inne zakłócenia czynności psychologicznych i nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia, lub pokierować swoim zachowaniem, np. cukrzyca, alzchajmer, zatrucie, ciąża, menstruacja, stan hipnozy, psychopatia itp.

-następstwa tych stanów w psychice:

+brak możności rozpoznania znaczenia czynu

+brak możności pokierowania przez sprawcę swoim postępowaniem- brak zdolności do podjęcia decyzji o określonym zachowaniu

KONSEKWENCJE NIEPOCZYTALNOŚCI:

1.sprawcy nie można przypisać winy, nie popełnia on przestępstwa

2.nie podlega karze

+art.31§2- przestępstwo jest popełnione gdy jest ograniczona poczytalność, ale jest mniejsza kara, albo może być nadzwyczajne złagodzenie kary.

+31§1,2,3- nie stosuje się gdy był pod wpływem alkoholu i ponosi zwykłą odpowiedzialność karną, gdyż przewidywał albo mógł przewidzieć sprawca:

-musi sam dobrowolnie wprowadzić się w ten stan

-musi przewidzieć że może być niepoczytalny

AD.2

MOŻLIWOŚĆ ROZPOZNAWANIA BEZSPRAWNOŚCI KONKRETNEGO CZYNU

ART.30KK- musi wiedziec że jest zabroniony

-błąd co do prawa terror iuris „nieznajomość prawa szkodzi”- ten artykuł zmniejsza tą zasadę

Błąd- niezgodność między rzeczywistością a odbiciem rzeczywistości w świadomości sprawcy

-błąd ten może polegać na:

1.nieswiadomości- niedobór elementów w stosunku do rzeczywistości

2.urojenie-nadmiar elementów w stosunku do rzeczywistości, nie ma znaczenia prawnego, kto myśli że coś dodatkowego jest zabronione

ART.30- przedmiotem błędu jest bezprawność w postaci nieświadomości

-sprawca zdaje sobie sprawę z tego co robi ale nie wie że jest to zabronione

KONSEKWENCJE BŁĘDU Z NIEŚWIADOMOŚCI:

1.błąd usprawiedliwiony- jest wyłączna winą- nie ma przestępstaw

2.błąd nieusprawiedliwiony- przypisujemy sprawcy winę ale ta okoliczność zmniejsza winę, jest to podstawa do nadzwyczajnego złagodzenia kary

BŁĄD BYŁ USPRAWIEDLIWIONY CZY NIE?

-posługujemy się kryterium obiektywnym, modelem obywatela jak by się na miejscu sprawcy zachował. Jeśli modelowy tez by popełnił błędy wówczas jest błędem usprawiedliwionym.

ĆWICZENIA NR. VI

SCHEMAT ROZWIĄZANIA KAZUSU:

-przesłanki odpowiedzialności karnej(czy i za co sprawca ponosi odpowiedzialność karną)

1.wskazanie podmiotu oceny(kogo oceniamy)

2.ustalenie przedmiotu oceny(co będziemy oceniać- fragment zachowania sprawcy)

3.wskazanie wstępnej hipotezy kwalifikacji prawnej(jaki przepis może znaleźć zastosowanie)

-jakie dobro zostało naruszone zachowaniem sprawcy

-wybieramy odpowiedni rozdział KK

-wybór odpowiedniego przepisu KK

„Wydaje mi się, iż…”

4.dowód na realizację znamion typu czynu zabronionego

a)dowód na realizację znamion strony przedmiotowej

b)dowód na realizację znamion strony podmiotowej

-z jakich znamion czynu się składanp. „Kto” „zabija” „człowieka”- przedmiotowej „umyślnie”- podmiotowej(nie jest wskazane wprost)

5.desygnaty- wniosek co do realizacji znamion określonego typu czynu zabronionego

6.czy czyn jest bezprawny(weryfikujemy czy nie zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność- kontratypy np. obrona konieczna, stan wyższej konieczności, gdyby taka okolicznośc wystąpiła, wówczas wyznaczamy dowód na realizację znamion kontratypy)

7.czy czyn jest karalny(może być uchylona np. czynny żal, przedawnienie karalności)

-weryfikujemy czy nie zachodzi okoliczność wyłączająca karalność

-kończymy wnioskiem co do wystapienia lub nie wystąpienia okoliczności wyłączającej karalność

8.czy czyn jest karygodny- trzeba ocenić stopień wyższy niż stopień społecznej szkodliwości-art.115

9.czy czyn jest zawioniony(weryfikacja czy nie zachodzi okoliczność wyłączająca winę, np. nieletność, niepoczytalność)

-ewentualny dowód na w/w

-wniosek co do wystąpienia lub niewystąpienia okoliczności wyłączającej winę

10.wniosek o popełnieniu przez sprawcę konkretnego przestępstwa

---