Inflacja- stały wzrost przeciętnego poziomu cen rynkowych na towary i usługi nabywane przez ludność. Deflacja- spadek ogólnego poziomu cen. Stagflacja- okresowe występowanie jednocześnie inflacji i stagnacji gospodarczej slumpflacja- okresowe występowanie jednocześnie inflacji i recesji gospodarczej związane ze spadkiem produkcji i popytu. Dezinflacja- spadek tępa wzrostu inflacji Teoria popytu inflacji-pojawia sie gdy popyt globalny przekracza zdolności produkcyjne gospodarki Rodzaje inflacji: a) inflacja ciągniona przez popyt - w okresach wojen, kiedy olbrzymie wydatki państwa na zbrojenia i wysoki stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych powodują szybki wzrost cen b) inflacja kosztowa- odpowiedzialność za wzrost cen ponoszą bądź związki zawodowe które wymuszają wzrost płac nominalnych, wzrost kosztów wytwarzania, bądź monopole, które zwiększają swe zyski przez podnoszenie cen wytworzonych towarów c) inflacja umiarkowana - niegroźna do 10% d) inflacja globalna- trzy cyfrowa do 200% (nie opłaca się oszczędzać) e) hiperinflacja- zwiększa się w miliardowy sposób. Przyczyny inflacji: a) rosnąca produkcja- w miarę zbliżania się do granicy produkcyjności napotyka się na różne bariery, w miarę ożywienia wzrostu produkcji przedsiębiorcy zatrudniają pracowników mniej kwalifikowanych, stosują wyższe stawki za dodatkową pracę, co prowadzi do zwiększenia kosztów wytwarzania a w rezultacie do wzrostu cen b) przyczyny zewnętrzne- w stosunku do warunków gospodarki krajowej lub mogą być rezultatem wzrostu cen surowców na rynku światowym c) przyczyny polityczne wysoki stopień niestabilności politycznej będzie generował większe deficyty budżetowe ze względu na krótkie horyzonty czasowe przyjmowane przez polityków d) bilans płatniczy kraju i jej wpływ na dewaluacje. To powoduje podrożenie wszystkich towarów importowanych i tym samym wzrost inflacji. Skutki inflacji: zamieszanie w kalkulacji kosztów produkcji, zniechęca do podejmowania ryzykownych decyzji, wzrost stopy oprocentowania wkładów terminowych, wzrost oprocentowania kredytów na działalność inwestycyjną, osłabia zwiększenie się eksportu, zamieszanie na rynku papierów wartościowych, obniżenie realnych dochodów ludności. Sposoby hamowania inflacji: hipoteka monetarystyczna -walka z inflacją sprowadza się do umiejętności regulacji podaży pieniądza w wyrażeniu realnym. Realna podaż pieniądza M:P=Y:V przeciętny poziom cen w kraju. Według teorii neoklasycznej inflację można hamować przez hamowanie wzrost płac pieniężnych, ograniczenia nominalnego deficytu budżetowego odpowiednią regulacją dopływu pieniądza do obiegu za pośrednictwem banku centralnego.
Rodzaje inflacji ze względu na wysokość stopy inflacji: Siła nabywcza - ilość towarów i usług jakie można zakupić za dany nominał pieniądza. Zmiany rozmiarów siły nabywczej można określić porównując ogólny poziom cen w poszczególnych okresach: wzrost ogólnego poziomu cen oznacza spadek siły nabywczej i odwrotnie. Deprecjacja - spadek ceny towaru lub dobra. Termin używany w szczególności w odniesieniu do spadku wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie płynnych kursów walut. W systemie stałego kursu walutowego obniżanie wartości waluty krajowej nazywamy dewaluacją. Deprecjacja (dewaluacja) oznacza obniżenie siły nabywczej danego pieniądza w rozliczeniach międzynarodowych. Indeksy cenowe: są używane przez urzędu statystyczne, rejestrują zmiany sum cen poszczególnych grup dóbr w danym roku, odnoszone do sum tych cen dla wybranego roku bazowego. Społeczno-ekonomiczne skutki inflacji: -korzystny wpływ inflacji-występuje przy niskim poziomie inflacji: * procesy inflacyjne wpływają korzystnie na dynamiczny rozwój gospodark * powolne procesy inflacji ułatwiają pożądane zmiany relacji cenowych -negatywne- ich skala zależy od wysokości inflacji: * zniekształcenie informacyjnych funkcji cen * „ucieczka” od pieniądza * wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej * niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym metody liczenia inflacji bazowej: Zasadniczo rozróżniamy dwie grupy: Pierwsza z nich obejmuje metody mechaniczne, czyli oczyszczenie wskaźnika CPI z pewnych jednostkowych cen towarów i usług konsumpcyjnych, druga grupa metod obejmuje zbiór technik statystycznych. Wszystkie kraje, w których liczone są wskaźniki inflacji bazowej stosują podobne metody jej obliczania.
Bezrobociem nazywamy zjawisko polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących pracy i akceptujących istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia -frykcyjne -strukturalne -sezonowe -przymusowe -dobrowolne -chroniczne -naturalne -długotrwałe/krótkotrwałe Podaż siły roboczej: określona liczba ludzi w wieku zdolności do pracy i taką zdolność posiadajacych gotowych podjać prace za oferowaną płacę w określonym czasie na danym rynku pracy Popyt siły roboczej: określona liczba ludzi w wieku zdolnym do pracy i taką zdolność posiadających na którą jest zapotrzebowanie przy danej cenie i na określonym czasie ze strony pracodawców.
Funkcje płacy: b) Funkcja dochodowa - mówi o tym, że im płace są wyższe, tym dochody pracownika są wyższe, i w związku z tym lepszy jest poziom zaspokojenia potrzeb pracownika. Wykorzystując tę funkcję płacy można, przez ustalenie proporcji w wysokości płacy, wpływać w decydującym stopniu na kształtowanie się poziomu życia społeczeństwa lub określonych grup zatrudnionych i ich rodzin. Na poziom życia społeczeństwa wpływają również inne świadczenia pozapłacowe, na przykład emerytury, renty, stypendia, zasiłki chorobowe, ale dominująca rola płacy w dochodzie społeczeństwa przesądza o poziomie życia ludności.
c) Funkcja bodźcowa - mówi o tym, że płaca jest najważniejszym bodźcem zainteresowania pracownika pracą. Wykorzystana jest jako jeden z istotnych elementów wpływających na rozwój gospodarki.
To badanie drogą wywiadu, sondażowe, powtarzalne(od 92 r.);aktywność ekonomiczna oznacza stosunek aktywności -pracująca, -bezrobotna, -bierna zawodowo- emeryt, inwalida, rencista, uczeń informacje dotyczą osób pracujących i bezrobotnych są najbardziej interesujące. 1.Klasycy ekonomii - Adam Smith, David Ricardo, Richard Torrens; Ekonomia to nauka o procesach gospodarczych, funkcje - poznawcza (dostarcza wiedzy o kategoriach, zjawiskach i procesach gospodarczych), aplikacyjna (jej ustalenia i wnioski dostarczają wskazówek przydatnych w działalności gospodarstw domowych itd.).
Potrzeby - 1) biologiczne (takie, by człowiek mógł żyć), 2) p. dóbr materialnych, 3) wyższego rzędu (np. zdobywanie wiedzy, ochrona zdrowia, dążenie do samorealizacji); mają charakter społeczny; środki zaspokajania potrzeb - materialne i niematerialne
Prawo ograniczoności zasobów - ograniczoność zasobów w stosunku do nieograniczoności potrzeb ludzkich
Rachunek ekonomiczny - porównywanie efektów działalności gospodarczej z ponoszonymi w związku z tą działalnością nakładami, w celu wybrania możliwie najlepszych, czyli najbardziej efektywnych ekonomicznie, wariantów. Proces gospodarowania - procesy gospodarcze w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji dóbr, powiązania pomiędzy tymi sferami Czynniki produkcji - praca (zespół świadomych i celowych czynności człowieka, dzięki którym oddziałuje na przyrodę, przekształca ją), ziemia (zasoby naturalne), kapitał (narzędzia, surowce, budynki, transport jak i środki finansowe potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej); inni teoretycy dodają też np. organizację lub przedsiębiorczość, inni nie uwzględniają kapitału Podmioty gospodarcze w ekonomii - uczestnicy procesów gospodarowania; przedsiębiorstwo (zespół ludzi dysponujący określonymi środkami działający w sferze produkcji, obrotu towarowego lub usług, nastawiony na uzyskanie możliwie najwiekszych dochodów), gospodarstwo domowe (najmniejsza komórka społeczna wspólnie gromadząca dochody i wydająca je w celu zaspokojenia potrzeb; funkcje - produkcyjna i konsumpcyjna), państwo (złozona, wieloszczeblowa struktura administracyjna społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium; władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza) Mikroekonomia - zajmuje się poszczególnymi elementami tworzącymi gospodarkę; analizuje sposób działania oraz zachowania się na rynku poszczególnych producentów i konsumentów, sprzedawców i nabywców, czynniki wpływające na kształtowanie się wielkości produkcji oraz podaży poszczególnych produktów i usług, rozmiarów popytu na nie, wysokości ich cen itp. Makroekonomia - analiza gospodarki jako całości; czynniki wpływające na poziom i zmiany globalnej (łącznej) produkcji i konsumpcji w gospodarce, globalnej podaży produktów i usług, globalnego popytu na nie, ogólnego (średniego) poziomu ich cen, globalnego zatrudnienia i inwestycji, dochodów i wydatków budżetu państwa (wielkości agregatowe - dotyczące całej gospodarki) .
zasoby - przedstawiają wartości pewnych wielkości ekonomicznych w danym momencie strumienie - wartości pewnych wielkości ekonomicznych w jakimś okresie Prawo malejących przychodów krańcowych - zwiększenie nakładów czynnika zmiennego (przy założeniu, że pozostałe czynniki są stałe) zaczyna od pewnego momentu dawać coraz mniejsze przyrosty produkcji. Produkcyjność kolejnych jednostek czynnika zmiennego zmniejsza się. Krzywa transformacji (granica możliwości produkcyjnych) - przedstawia zbiór ekonomicznie efektywnych kombinacji dóbr, jakie można wytworzyć w gospodarce Koszt alternatywny- najbardziej cenny alternatywny wariant wykorzystania zasobów
2. Popyt ilość dóbr i usług jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie w określonym miejscu i czasie. Teorię popytu stworzył Marschal Prawo popytu wraz ze wzrostem ceny zmniejsza się wielkość popytu i odwrotnie. Zależy od: ceny, wysokości dochodów, jakości, mody, liczby konsumentów indywidualnych preferencji. Prawo Engla — prawo ekonomiczne mówiące, że w miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem się zmniejsza; innymi słowy, dochodowa elastyczność popytu jest w przypadku żywności mniejsza od 1 Rodzaje popytu potencjalny popyt który nie jest poparty możliwościami i zdolnościami dochodowymi spekulacyjny wiąże się z oczekiwaniami ci di kształtowania się cen i dochodów w przyszłości. Anomalie popytowe paradoks Veblena cena rośnie rośnie i spożycie dóbr paradoks Giffena cena rośnie spożycie dóbr podstawowych też paradoks spekulacyjny wiąże się natomiast z przewidywaniami dotyczącymi kształtowania się ceny (cen) w przyszłości. Jeśli panuje przekonanie, że cena na dane dobra w przyszłości będzie rosła, wielkość popytu na nie rośnie. mimo wzrostu ich cen. Elastycznością popytu nazywamy stosunek względnej (procentowej) zmiany wielkości popytu do względnej (procentowej) zmiany czynnika, który zmianę popytu wywołał Stopień reakcji wielkości popytu na określone dobro (usługę) na zmianę ceny tego dobra (usługi) nazywamy prostą cenową elastycznością popytu. O poziomie cenowej elastyczności popytu na poszczególne dobra decyduje:
3.Teoria przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo-jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem techniczno-organizacyjnym, prawnym i ekonomicznym, prowadząca działalność: produkcyjną, handlową, usługową. Ma wyodrębnione działy: spółka kapitałowa(wymagany min.kapitał), spólka z o.o(wymagany wkład)
· funkcja ekonomiczna
FUNKCJE PRZEDSIĘBIORSTWA wg. Fayola Głównym celem przedsiębiorstwa jest działalnośc wytwórcza Małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią siłe napędowa gospodarki Podstawowe kategorie produkcji:produkcja calkowita(Pc)-ogólna masa wytworzonych produktów w firmie; produkcja przeciętna-jednostkowa(Pp=PC/N), produkcja krańcowa(Pk=∆Pc/∆N)-przyrost produkcji całkowitej, przpadająca na ostatnia jednostkę nakładu). Jeżeli: Pk=0 to PC=max, Pk<0 to PC maleje, Pk>0 to PC rośnie) Izokwanta-przedstawia obszar możliwych kombinacji celem osiągnięcia określonej wielkości produkcji-krzywa jednakowego produktu (Kss= -│∆Nk/Np∆│k-kapitał, p-praca;Izokoszta-linia jednakowego kosztu- kombinacja czynników wytwórczych przy danych zasobach pieniężnych i przy niezmienionych rodzajach cen czynników wytwórczych celem osiągnięcia danej wielkości wytwórczej. Krańcowa stopa substytucji - stosunek wymiany, przy którym konsument skłonny jest dokonać wymiany dobra X na dobro Y i na odwrót. Zależy od krzywych użyteczności osiąganych z konsumpcji danych dóbr i stanu posiadania.Innymi słowy krańcowa stopa substytucji jest to stosunek przyrostu konsumpcji jednego dobra do ubytku konsumpcji innego (innych) - taki, że konsument nie zmienia osiąganej użyteczności i przy założeniu, że jego krzywa obojętności pozostaje niezmieniona.Ponieważ zakładamy, że użyteczność osiągana z konsumpcji kolejnych porcji danego dobra jest malejąca, krańcowa stopa substytucji jest zawsze malejąca. Koszt-kategor. Ekonom. Oznaczająca wyrażoną w pieniądzu wartośc pracy żywej oraz zasobów przedsiębiorstwa zużytych w danym czasie działalności wytwórczej. Istota kosztów jest wykorzystanie róznych czynników w związku z proadzoną działalnością przedsięb. Wyrażoną w jednostkach wartościowych. Nakład-kategoria ekonom.-oznaczająca wyrażone w jedn.natural. zużycie siły roboczej oraz środków produkcji przedsiębiorstwa Wydatek-kategor. Ekonom. Wyrażająca wypływ środkow finansowych z przedsięb. Koszty:kategorie 1)podział w rachunkowości w układzie a)rodzajowym-punktem wyjścia jest analiza zużywania się poszczególnych czynników produkcji b)kalkulacyjnym-punktem wyjścia jest sposób rozliczenia róznych elementów kosztów na poszczególne wyroby:*bezpośrednie, *pośrednie. 2)analiza kosztów pod wpływem zmian rozmiarów produkcji: a)koszty stałe-niezależne od rodzajów produkcji b)zmienne-zmieniają się wraz ze zmianami rozmiarów podukcji c)przeciętne stałe- Kps=Ks/P d)przeciętne zmienne-Kpz=Kz/P e)przeciętne całkowite- Kpc=Kc/P f)krańcowe-Kk=∆Kc/∆P Utarg-wpływy przedsiebiostwa ze sprzedazy swoich produktów lub usług.Podstawowe kategorie utargu:calkowty Uc=C*P; przeciętny-Up Uc/P; krańcowy: Uk=∆Uc/∆P; Gdy: Uk>0 to Uc rośnie, Uk=0 to Uc=max, Uk<0 to Uc maleje, Up =0 to Uc=0 Zysk całkowity-dodatnia róznica między utargiem całkowitym a kosztem całkowitym=Zysk księgowy=Zysk bilansowy Zysk jednostkowy-nadwyzka ceny nad przeciętnymi kosztami całkowitymi Zysk brutto-przed opodatkowaniem Zysk netto-po opodatkowaniu Zysk normalny-koszt alternatywny Zn=Ke(koszt ekonomiczny) - Kk(koszt księgowy=jawny) Zysk ekonomiczny-nadwyżka utargu całkowitego nad łącznymi kosztami ekonomicznymi(Kk+Ka-alternatywny) Optimum techniczne: *występuje w punkcie gdzie Kk przecina się z Kc *charakteryzuje się najniższym poziomem kosztów całkowitych *ma tu miejsce max zysk ekonom. Optimum ekonomiczne- *maksymalizacja zysku całkowitego *koszt krańcowy=koszt całkowity *koszt krańcowy= cena-jest to szczególny przypadek w konkurencji doskonałej Garnica opłacalności produkcji-punkt zrównania się Kpc z ceną Granica dopuszczalnych strat-cena zamknięcia Kk=Kpz=koniec interesu W warunkach konkurencji doskonałej przedsiębiorstwo maksymalizuje zysk w punkcie zrównania Kk z Uk. Punkt ten wyznacza optymalne rozmiary produkcji Różnica między optimum technicznym a ekonomicznym polega na tym, że w 1. przypadku następuje minimalizacja przeciętnych kosztów wytwarzania w drugim zaś maksymalizacja zysku całkowitego
W warunkach monopolu optimum ekonomiczne pokrywa się z optimum tech. I znikają wszelkie zyski nadzwyczajne. Przedsiębiorstwo generuje wówczas zysk normalny.
4….Pieniądz to materialny lub niematerialny środek, który można wymienić na towar lub usługę. Podstawowe rodzaje pieniądza:
Funkcje pieniądza
Płynność pieniądza - jest to łatwość z jaką można aktywo zmienić w inne z nieznaczną lub żadną utratą wartości. Regułą jest to że im mniej płynny jest dany pieniądz tym więcej ograniczeń się z nim wiąże, tym większy przychód on przynosi. Płynność ma swoją cenę i są nią utracone odsetki. Podaż pieniądza
Podaż pieniądza, całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, traktowanego jako środek wymiany. Obejmuje ona wartość gotówki (banknotów i bilonu) znajdującej się w obiegu pozabankowym oraz wkładów bankowych płatnych na każde żądanie.
Popyt na pieniądz - zapotrzebowanie na pieniądz ze strony różnych podmiotów gospodarczych (spoza sektora bankowego) lub indywidualnych konsumentów. Według teorii popytu na pieniądz J.M Keynesa powody, co do chęci posiadania i utrzymywania pieniądza są następujące:
Siła nabywcza - ilość towarów i usług jakie można zakupić za dany nominał pieniądza. Zmiany rozmiarów siły nabywczej można określić porównując ogólny poziom cen w poszczególnych okresach: wzrost ogólnego poziomu cen oznacza spadek siły nabywczej i odwrotnie. SYSTEM BANKOWY - całokształt instytucji bankowych oraz instytucji finansowych wraz z normami określającymi wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Powstanie wielopoziomowego układu złożonego z banku centralnego czyli banku emisyjnego oraz banków komercyjnych, uznano za podstawę dla określenia systemu bankowego. SYSTEM bankowy to także liczba oraz rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, które tworzą logiczną, zwartą całość. NA ROZWÓJ WSPÓŁCZESNEGO Systemu bankowego mają wpływ: - porządek społeczny oraz gospodarczy, który określa społeczne wartości i cele gospodarcze - regulacje prawne działań bankowych - struktura oraz wielkość popytu na usługi bankowe - skłonność banku do innowacji
Bank centralny - instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa jako jednostka państwowa bądź podporządkowana państwu. W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski. Funkcje BC:
Funkcje stabilizujaco- kontrolne:Bank centralny formułuje cele polityki pieniężnej państwa i steruje nią za pomocą dostępnych instrumentów. 2.Bank centralny utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju, a także prowadzi politykę kształtowania kursu waluty krajowej.
3.Bank centralny nadzoruje działalność banków komercyjnych. Rezerwa obowiązkowa - stanowi wyrażoną w zł. część środków pieniężnych banków, zgromadzonych na ich kontach, ze środków z papierów wartościowych (z wyjątkiem kredytów hipoteczny oraz listów zastawnych na okres ponad 5 lat) i innych środków przejętych przez bank i podlegających zwrotowi (z wyjątkiem środków przejętych od innego banku na podstawie umów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy na co najmniej 2 lata oraz środków pozyskanych na podstawie umów o prowadzenie Indywidualnych kont emerytalnych (IKE)). Rezerwa obowiązkowa w Polsce istnieje od 1 stycznia 1998 roku, obecnie wynosi ona 3,5 % wartości lokat i są one co roku ustalane przez Radę Polityki Pieniężnej, a od wejścia Polski do UE są one też oprocentowane (0,9 stopy redyskontowej weksli). Stopa rezerw obowiązkowych - miernik kwoty rezerw obowiązkowych, jaką banki komercyjne są zobowiązane wpłacić do banku centralnego (w Polsce jest nim NBP) w celu zabezpieczenia ich wypłacalności (banków komercyjnych). W zależności od tego jaki jest wskaźnik rezerwy obowiązkowej bank centralny decyduje o tym jaka jest podaż pieniądza. Stopa rezerw obowiązkowych może być naliczana od wkładów złotowych płatnych na żądanie, od wkładów złotowych - terminowych, wkładów w walutach obcych płatnych na żądanie i od wkładów terminowych w walutach obcych. Stopa redyskontowa (stopa redyskontowa weksli, s.r.w.) określa cenę, po jakiej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od banków komercyjnych). Wpływa na podaż pieniądza: * podwyższenie stopy redyskontowej - zmniejsza kreację pieniądza * obniżenie - podwyższa kreację pieniądza w gospodarce Mnożnik depozytowy - to odwrotność stopy rezerwy obowiązkowej. W zależności od wysokości stopy rezerwy obowiązkowej u mnożnik depozytowy określa wysokość możliwej kreacji nowego pieniądza przez banki komercyjne na cele kredytowe. stopa dyskontowa - stopa zrzeczenia się przyszłych środków finansowych na rzecz aktualnie dostępnych środków. Istnienie stopy dyskontowej wynika ze zmienności wartości pieniądza w czasie i obrazuje stosunek w jakim przyszły kapitał zrównuje swoją efektywną wartość z kapitałem bieżącym. Informuje z jakiej części przyszłych środków jesteśmy skłonni zrezygnować, aby zamienić je w środki bieżące. Jest to stosunek kwoty dyskonta do wartości przyszłej kapitału, wyrażony w procentach. Bank centralny może w ten sposób sterować podażą pieniądza poprzez zwiększanie stopy rezerw, co spowoduje zmniejszenie podaży pieniądza lub zwiększanie, co w efekcie zwiększy podaż pieniądza. Prawo Kopernika-Greshama, gorszy pieniądz wypiera lepszy. Mnożnik kreacji pieniądza: Obrazuje wielkość zmiany zasobu pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę . Lub mnożnik kreacji pieniądza to iloraz podaży pieniądza i bazy monetarnej , jest on większy od jedności , i jest tym większy im niższa jest planowana stopa rezerw gotówkowych banków, niższy jest zamierzony stosunek gotówki w obiegu do wkładów sektora prywatnego.( baza monetarna to jest to łączna ilość pieniądza znajdująca się w obiegu poza bankowym i będąca w posiadaniu systemu bankowego. Podaż pieniądza można zdefiniować jako sumę gotówki oraz depozytów Wartość przyszła (FV) - wielkość do jakiej będzie rosnąć przepływ środków pieniężnych lub wiele przepływów środków pieniężnych w danym okresie, kapitalizowanych określoną stopą procentową. Wartość bieżąca netto (ang. Net Present Value, w skrócie NPV), także: wartość zaktualizowana netto, wartość obecna netto. Wartość bieżąca - Jej obliczenie polega na dyskontowaniu wartości przyszłej (po n latach), które jest działaniem odwrotnym do kapitalizacji. Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Jest on sporządzany na okres jednego roku oraz zatwierdzany przez władzę ustawodawczą. Po zatwierdzeniu staje się aktem prawnym umożliwiającym organom wykonawczym gromadzenie dochodów budżetowych oraz dokonywanie wydatków. Budżet państwa składa się z dochodów i wydatków centralnych władz państwowych (budżet centralny), władz lokalnych (budżety lokalne) i ubezpieczeń spolecznych NARZĘDZIA: nadzór nad wykonaniem b. Państwa sprawuje Rada ministrów; kontrole nad wykonaniem sprawuje Sejm za pośrednictwem Najwyższej Izby Kontroli oraz R. Ministrów a głównie M. Finansów, sprawozdanie codzienna o stanie centralnego rachunku budżetowego budżetu państwa NBP funkcje budżetu:fiskalną, redystrybucyjną i stymulacyjną. F.fiskalna polega na gromadzeniu dochodów budżetowych (pochodzących głównie z podatków), umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań. F.redystrybucyjna umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego, takich jak np.: zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju gospodarczego różnych regionów oraz niwelowanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych i tworzenie warunków bezpieczeństwa socjalnego dla grup najuboższych. Realizację funkcji redystrybucyjnej umożliwia system podatkowy. F.stymulacyjna polega na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne. WYDATKI BUDZETU PAŃSTWA:1) wydatki związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo takich funkcji, jak: obrona narodowa, administracja i wymiar sprawiedliwości2) wydatki związane z realizacją celów społecznych "państwa dobrobytu" (oświata, kultura, ochrona zdrowia, świadczenia socjalne itp.)3) wydatki wynikające z pełnienia funkcji interwencyjnych w gospodarce (oddziaływanie na inwestycje produkcyjne i infrastrukturalne, subsydia dla rolnictwa, przedsiębiorstw państwowych i prywatnych oraz wydatki transferowe, które wpływają stabilizująco na koniunkturęDOCHODY BYDŻETU:wpływy z podatków pośrednich i bezpośrednich, dochody niepodatkowe (np. cła), dochody z prywatyzacji oraz dochody zagraniczne.zasady polityki budżetowej:1) z.rocznego budżetowania - plan dochodów i wydatków budżetowych obejmuje okres jednego roku (przy czym rok budżetowy nie musi pokrywać się z rokiem kalendarzowym)2) z.zupełności - budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa (żadna z dziedzin działalności finansowej państwa nie może być pominięta lub wyłączona z planu budżetowego);3) z.jedności - budżet państwa powinien tworzyć jedną całość, t~. wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być ujęte w jednym zestawieniu (poszczególne pozycje budżetu państwa mogą być sporządzane jako odrębne dokumenty, muszą jednak łączyć się w jedną zwartą całość);
Koniunktura gospodarcza - splot warunków i czynników wywierających znaczny dodatni lub ujemny wpływ na sytuację gospodarczą. Pot. stan gospodarki w danym okresie.
Cykl koniunkturalny - periodycznie wytwarzające się wahania istotnych składników życia gospodarczego. Najważniejszą cechą cyklu jest rytmiczność, która decyduje o uznaniu go za prawidłowość rozwoju.
Cykl koniunkturalny składa się z kilku elementów: 1. czas trwania 2. fazy i ich wzajemne proporcje 3. punkty zwrotne koniunktury 4. amplituda wahań wokół linii trendu oraz jej intensywność
Pełny cykl koniunkturalny wyznaczają 2 kolejne dolne lub górne punkty zwrotne. Okresy występujące między punktami zwrotnymi to fazy cyklu koniunkturalnego.
4 fazy cyklu koniunkturalnego: - kryzys - depresja(zastój) - ożywienie - rozkwit
2 fazy cyklu koniunkturalnego: - recesja - tendencja zniżkowa: kryzys + depresja - ekspansja - tendencja zwyżkowa: ożywienie + rozkwit
Ożywienie: - rośnie suma wydatków inwestycyjnych - wzrasta dochód narodowy, zatrudnienie, wydatki konsumpcyjne, globalny popyt wzrasta szybciej niż podaż produkcji - wzrost cen - wzrasta zapotrzebowanie na kredyty - optymizm wśród inwestorów i producentów - wzrasta obrót na rynku nieruchomości i na rynku kapitałowym - wzrost cen powoduje wzrost zapasów w produkcji i handlu
Rozkwit: - najwyższy poziom inwestycji - wzrost kosztów produkcji w stosunku do wzrostu cen, co powoduje wykorzystanie gorszych urządzeń i zatrudnianie pracowników o niższych kwalifikacjach - wzrostowi dochodów towarzyszy wzrost zdolności do oszczędzania - maleje skłonność do konsumpcji - banki ostrożniej udzielają kredytów - wygasają optymistyczne nastroje przedsiębiorców
Kryzys: - związany z nadprodukcją - spadek kursów papierów wartościowych - kurczą się zamówienia na urządzenia wytwórcze - stagnacja w budownictwie i na rynku nieruchomości - zahamowanie wzrostu cen, ale przy wysokich kosztach produkcji następuje zmniejszanie się zyskowności - banki ograniczają udzielanie kredytów i żądają spłaty zobowiązań
Depresja: - wydatki inwestycyjne kurczą się - trudności w sprzedaży - zysk gwałtownie spada - banki maksymalnie ograniczają akcję kredytową - dno kryzysu występuje, gdy gospodarka funkcjonuje na zwolnionych obrotach i gdy inwestycje i konsumpcja nie wykazują już tendencji wzrastającej
Rodzaje wahań cyklicznych: 1. wahania sezonowe życia gospodarczego 2. wahania przypadkowe powodowane czynnikami losowymi 3. „cykle świńskie” 4. trendy - tendencje rozwojowe (stałe zwyżkowe lub zniżkowe ruchy podstawowych wskaźników)
Cykle koniunkturalne wg czasu trwania: 1. cykl Kitchena (3-4 lata) 2. cykl Juglara (ok.10 lat) 3. cykl Kondratiera (ok.60 lat) 4. cykl C. van Ewijk (ok.160 lat)
Interwencjonizm państwowy - polityka czynnego oddziaływania państwa na gospodarkę. Jest on wymierzony przeciwko żywiołowym wahaniom gospodarki oraz w celu złagodzenia negatywnych skutków cyklu gospodarczego.
Instrumenty interwencjonizmu państwowego: - polityka budżetowa - polityka pieniężno-kredytowa - oddziaływanie sektora państwowego - polityka cen(podatki, akcyza) - polityka dochodów(pomoc państwa) - planowanie gospodarczego
Wymiana międzynarodowa - ogół związków rzeczowych łączących odrębne gospodarki narodowe.
Handel zagraniczny - wymiana towarów i usług między rozpatrywanym krajem a jego otoczeniem zagranicznym.
Import - przywóz dóbr i usług z zagranicy. Eksport - wywóz dóbr i usług za granicę.
Bilans płatniczy - zestawienie ogółu zależności i zobowiązań zagranicznych danego kraju sporządzany w okresach rocznych w postaci pieniężnej. Obejmuje wszystkie transakcje z zagranicy. Składa się z 2 części: - bilans obrotów bieżących(obrót towarowy, wymiana usług, transfery nieodpłatne) - bilans obrotów kapitałowych(ruch w zakresie kapitałów długoterminowych oraz krótkoterminowych, a także zmiany w stanie rezerw walutowych państwa).
1. Teoria kosztów absolutnych(Adam Smith): - wymiana produktów między 2 krajami pojawia się, gdy koszty ich wytwarzania w tych krajach są zróżnicowane(1 kraj wytwarza pewne dobra taniej niż drugi, a inne drożej); obejmuje to też przypadki, w których dany kraj nie jest w stanie wytworzyć potrzebnych mu produktów - korzyści z wymiany wynikają z lepszego wykorzystania przez te kraje posiadanych zasobów produkcyjnych oraz z rozszerzenia rynków zbytu na produkty będące w nadmiarze u poszczególnych partnerów.
2. Teoria kosztów względnych(komparatywnych): Richard Torres, David Ricardo: - wymiana produktów między 2 krajami następuje, gdy istnieją względne różnice w kosztach produkcji(stosunek między kosztami wytworzenia różnych produktów w 1 kraju różni się od tego stosunku w innym kraju) - po rozpoczęciu wymiany każdy kraj eksportuje ten produkt, który wytwarza względnie taniej(wydajność zasobów jest wyższa), importuje zaś ten produkt, który wytwarza względnie drożej.
3. Teoria obfitych zasobów(neoczynnikowa): Kraje prowadzą wymianę produktów między sobą, jeśli ich wyposażenie w zasoby produkcyjne jest zróżnicowane. Stosunek cen produktów przed rozpoczęciem wymiany handlowej charakteryzuje się tym, że produkt kapitałochłonny jest tańszy w kraju, gdzie kapitał jest względnie obfity, a produkt pracochłonny jest tańszy w kraju, gdzie zasób pracy jest względnie obfity. Wymiana handlowa prowadzi do wyrównania dysproporcji w wyposażeniu poszczególnych krajów w zasoby produkcji.
4. Teorie luki technologicznej(neotechnologiczne): Grupa koncepcji teoretycznych wyjaśniających handel zagraniczny za pomocą różnic w poziomach rozwoju technicznego w poszczególnych krajach.
5. Teorie popytowo-podażowe: Są nawiązaniem do teorii obfitych zasobów(neoczynnikowej) i eksponują duże znaczenie czynników podażowych oraz popytowych w handlu zagranicznym.
Istotnym miernikiem roli h.zagranicznego w procesach reprodukcji społecznej jest wskaźnik warunków wymiany(Terms of trade). Charakteryzuje on zmianę efektywności wymiany gospodarczej z zagranicą, a tym samym zmianę korzyści osiąganych z tej wymiany. Może być wyrażony w ujęciu cenowym lub ilościowym.
Kurs walutowy - cena pieniądza zagranicznego; cena, jaka należy zapłacić w danej walucie za nabycie jednostek waluty innego kraju. Zmiana kursu walutowego zmienia warunki opłacalności importu i eksportu dla podmiotów krajowych. Obniżenie kursu waluty krajowej(dewaluacja) stymuluje eksport. Jego podniesienie się(rewaluacja) stwarza korzystniejszą sytuacje dla importerów.
Rola handlu zagranicznego i jego wpływ na rozwój gospodarczy: Handel zagraniczny wielokierunkowo oddziałuje na procesy wzrostu gospodarczego kraju. Wyraża się w: - pomnażaniu zasobów - zwiększaniu efektywności stosowanych zasobów(funkcja efektywnościowa).
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|