Koniunktura gospodarcza - splot warunków i czynników wywierających znaczny dodatni lub ujemny wpływ na sytuację gospodarczą. Pot. stan gospodarki w danym okresie.
Cykl koniunkturalny - periodycznie wytwarzające się wahania istotnych składników życia gospodarczego. Najważniejszą cechą cyklu jest rytmiczność, która decyduje o uznaniu go za prawidłowość rozwoju.
Cykl koniunkturalny składa się z kilku elementów:
1. czas trwania
2. fazy i ich wzajemne proporcje
3. punkty zwrotne koniunktury
4. amplituda wahań wokół linii trendu oraz jej intensywność
Pełny cykl koniunkturalny wyznaczają 2 kolejne dolne lub górne punkty zwrotne. Okresy występujące między punktami zwrotnymi to fazy cyklu koniunkturalnego.
4 fazy cyklu koniunkturalnego:
- kryzys
- depresja(zastój)
- ożywienie
- rozkwit
2 fazy cyklu koniunkturalnego:
- recesja - tendencja zniżkowa: kryzys + depresja
- ekspansja - tendencja zwyżkowa: ożywienie + rozkwit
Ożywienie:
- rośnie suma wydatków inwestycyjnych
- wzrasta dochód narodowy, zatrudnienie, wydatki konsumpcyjne, globalny popyt wzrasta szybciej niż podaż produkcji
- wzrost cen
- wzrasta zapotrzebowanie na kredyty
- optymizm wśród inwestorów i producentów
- wzrasta obrót na rynku nieruchomości i na rynku kapitałowym
- wzrost cen powoduje wzrost zapasów w produkcji i handlu
Rozkwit:
- najwyższy poziom inwestycji
- wzrost kosztów produkcji w stosunku do wzrostu cen, co powoduje wykorzystanie gorszych urządzeń i zatrudnianie pracowników o niższych kwalifikacjach
- wzrostowi dochodów towarzyszy wzrost zdolności do oszczędzania
- maleje skłonność do konsumpcji
- banki ostrożniej udzielają kredytów
- wygasają optymistyczne nastroje przedsiębiorców
Kryzys:
- związany z nadprodukcją
- spadek kursów papierów wartościowych
- kurczą się zamówienia na urządzenia wytwórcze
- stagnacja w budownictwie i na rynku nieruchomości
- zahamowanie wzrostu cen, ale przy wysokich kosztach produkcji następuje zmniejszanie się zyskowności
- banki ograniczają udzielanie kredytów i żądają spłaty zobowiązań
Depresja:
- wydatki inwestycyjne kurczą się
- trudności w sprzedaży
- zysk gwałtownie spada
- banki maksymalnie ograniczają akcję kredytową
- dno kryzysu występuje, gdy gospodarka funkcjonuje na zwolnionych obrotach i gdy inwestycje i konsumpcja nie wykazują już tendencji wzrastającej
Rodzaje wahań cyklicznych:
1. wahania sezonowe życia gospodarczego
2. wahania przypadkowe powodowane czynnikami losowymi
3. „cykle świńskie”
4. trendy - tendencje rozwojowe (stałe zwyżkowe lub zniżkowe ruchy podstawowych wskaźników)
Cykle koniunkturalne wg czasu trwania:
1. cykl Kitchena (3-4 lata)
2. cykl Juglara (ok.10 lat)
3. cykl Kondratiera (ok.60 lat)
4. cykl C. van Ewijk (ok.160 lat)
Interwencjonizm państwowy - polityka czynnego oddziaływania państwa na gospodarkę. Jest on wymierzony przeciwko żywiołowym wahaniom gospodarki oraz w celu złagodzenia negatywnych skutków cyklu gospodarczego.
Instrumenty interwencjonizmu państwowego:
- polityka budżetowa
- polityka pieniężno-kredytowa
- oddziaływanie sektora państwowego
- polityka cen(podatki, akcyza)
- polityka dochodów(pomoc państwa)
- planowanie gospodarczego
Wymiana międzynarodowa - ogół związków rzeczowych łączących odrębne gospodarki narodowe.
Handel zagraniczny - wymiana towarów i usług między rozpatrywanym krajem a jego otoczeniem zagranicznym.
Import - przywóz dóbr i usług z zagranicy.
Eksport - wywóz dóbr i usług za granicę.
Bilans płatniczy - zestawienie ogółu zależności i zobowiązań zagranicznych danego kraju sporządzany w okresach rocznych w postaci pieniężnej. Obejmuje wszystkie transakcje z zagranicy. Składa się z 2 części:
- bilans obrotów bieżących(obrót towarowy, wymiana usług, transfery nieodpłatne)
- bilans obrotów kapitałowych(ruch w zakresie kapitałów długoterminowych oraz krótkoterminowych, a także zmiany w stanie rezerw walutowych państwa).
1. Teoria kosztów absolutnych(Adam Smith):
- wymiana produktów między 2 krajami pojawia się, gdy koszty ich wytwarzania w tych krajach są zróżnicowane(1 kraj wytwarza pewne dobra taniej niż drugi, a inne drożej); obejmuje to też przypadki, w których dany kraj nie jest w stanie wytworzyć potrzebnych mu produktów
- korzyści z wymiany wynikają z lepszego wykorzystania przez te kraje posiadanych zasobów produkcyjnych oraz z rozszerzenia rynków zbytu na produkty będące w nadmiarze u poszczególnych partnerów.
2. Teoria kosztów względnych(komparatywnych): Richard Torres, David Ricardo:
- wymiana produktów między 2 krajami następuje, gdy istnieją względne różnice w kosztach produkcji(stosunek między kosztami wytworzenia różnych produktów w 1 kraju różni się od tego stosunku w innym kraju)
- po rozpoczęciu wymiany każdy kraj eksportuje ten produkt, który wytwarza względnie taniej(wydajność zasobów jest wyższa), importuje zaś ten produkt, który wytwarza względnie drożej.
3. Teoria obfitych zasobów(neoczynnikowa):
Kraje prowadzą wymianę produktów między sobą, jeśli ich wyposażenie w zasoby produkcyjne jest zróżnicowane. Stosunek cen produktów przed rozpoczęciem wymiany handlowej charakteryzuje się tym, że produkt kapitałochłonny jest tańszy w kraju, gdzie kapitał jest względnie obfity, a produkt pracochłonny jest tańszy w kraju, gdzie zasób pracy jest względnie obfity.
Wymiana handlowa prowadzi do wyrównania dysproporcji w wyposażeniu poszczególnych krajów w zasoby produkcji.
4. Teorie luki technologicznej(neotechnologiczne):
Grupa koncepcji teoretycznych wyjaśniających handel zagraniczny za pomocą różnic w poziomach rozwoju technicznego w poszczególnych krajach.
5. Teorie popytowo-podażowe:
Są nawiązaniem do teorii obfitych zasobów(neoczynnikowej) i eksponują duże znaczenie czynników podażowych oraz popytowych w handlu zagranicznym.
Istotnym miernikiem roli h.zagranicznego w procesach reprodukcji społecznej jest wskaźnik warunków wymiany(Terms of trade). Charakteryzuje on zmianę efektywności wymiany gospodarczej z zagranicą, a tym samym zmianę korzyści osiąganych z tej wymiany. Może być wyrażony w ujęciu cenowym lub ilościowym.
Kurs walutowy - cena pieniądza zagranicznego; cena, jaka należy zapłacić w danej walucie za nabycie jednostek waluty innego kraju. Zmiana kursu walutowego zmienia warunki opłacalności importu i eksportu dla podmiotów krajowych. Obniżenie kursu waluty krajowej(dewaluacja) stymuluje eksport. Jego podniesienie się(rewaluacja) stwarza korzystniejszą sytuacje dla importerów.
Rola handlu zagranicznego i jego wpływ na rozwój gospodarczy:
Handel zagraniczny wielokierunkowo oddziałuje na procesy wzrostu gospodarczego kraju. Wyraża się w:
- pomnażaniu zasobów
- zwiększaniu efektywności stosowanych zasobów(funkcja efektywnościowa).