Ćwiczenia 3
JEDNOLITY RYNEK EUROPEJSKI [3]
I. Informacje wstępne
Jednolity Rynek Europejski jest obecnie jednym z najbardziej złożonych elementów procesu integracji europejskiej
nie jest on wciąż wolny od barier utrudniających jego rozwój i powodujących, że w większości przypadków funkcjonuje on tylko w ujęciu teoretycznym
są to bariery bezpośrednie wynikające z teorii rynku wewnętrznego, do których można zaliczyć ograniczenia swobody przepływu osób, usług, towarów i kapitału
oraz bariery pośrednie, które oddziałują na rynek; można do nich zaliczyć niestabilność sektora finansowego, brak konsolidacji wydatków budżetowych
II. Bariery bezpośrednie
1.Ograniczenia w swobodzie świadczenia usług
istotnym problemem ograniczającym swobodę ich przepływu jest także brak świadomości praw przysługujących konsumentom
w celu pełnej liberalizacji usług powinno dążyć się do:
wprowadzenia europejskiego sytemu rozwiązywania sporów drogą internetową
unijnego mechanizmu powództwa zbiorowego,
obniżenia kosztów sądowych
uproszczenia procedur dotyczących alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów
ponadto należy także podjąć działania instytucjonalne:
pełne wdrożenie dyrektywy usługowej celem uproszczenia i unowocześnienia metod zarządzania, nadzoru ze strony organów państwowych oraz zwiększenia praw użytkowników i konsumentów
2. Ograniczenia w swobodnym przepływie osób
dotychczasowe doświadczenia wskazują, iż swoboda przepływu osób pomiędzy państwami członkowskimi nie jest w pełni realizowana
ogromnym problemem jest również brak pełnego uznawania kwalifikacji zawodowych w obrębie UE i czasochłonność procesu nostryfikacji dyplomów
obecnie tylko 800 zawodów zostało objętych automatycznym uznawaniem
celem zwiększenia efektywności europejskiego rynku pracy i umożliwienia obywatelom korzystania z ofert pracy w innych państwach członkowskich z ominięciem długotrwałej procedury uznawania kwalifikacji należy:
podjąć działania zmierzające do stworzenia Europejskiego paszportu umiejętności
pełnego wdrożenia Dyrektywy w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych
3. Ograniczenia w swobodnym przepływie towarów
3.1. bariery techniczne, fizyczne oraz fiskalne
wewnętrzny handel towarami w obrębie UE generuje blisko 25% PKB
brak pełnej harmonizacji norm i przepisów technicznych, dotyczących procesu produkcji i dopuszczenia do obrotu towarów wyprodukowanych na terytorium Unii Europejskiej, jak i importowanych z państw trzecich, stanowi istotną przeszkodę w swobodnym przepływie towarów
obowiązek spełnienia przez podmioty gospodarcze różnych wymogów i standardów technicznych przekłada się na wzrost kosztów produkcji, spadek konkurencyjności przedsiębiorstw i utrudniony ich dostęp do rynku światowego oraz wpływa na spadek wymiany handlowej i wzrostu gospodarczego
aby zagwarantować konsumentom z Unii Europejskiej dostęp do towarów wysokiej jakości i wysokich standardów bezpieczeństwa, niezależnie od kraju pochodzenia, należy zintensyfikować proces harmonizacji norm technicznych
szacowane korzyści płynące dla gospodarki unijnej z harmonizacji mogą wynosić 1% PKB
3.3. bariery fiskalne
dotychczasowe rozwiązania prawne wprowadzające zakaz dyskryminacji towarów pochodzenia zagranicznego, nakładania surowszych kar na eksporterów z innych krajów UE za naruszenie przepisów podatkowych oraz faworyzowania przez system podatkowy producentów krajowych określają jedynie obowiązek zachowania zasady neutralności systemu podatkowego wobec konkurencji
rozwiązania te nie eliminują jednak odmiennych systemów podatkowych
wprowadzenie minimalnej stawki podstawowej na poziomie 15% i stawki zredukowanej na poziomie 5% może wydawać się rozwiązaniem niewystarczającym
sytuacja ta w znaczny sposób ogranicza przedsiębiorstwom z sektora MŚP możliwość prowadzenia działalności gospodarczej na JRE
STAWKI VAT UE
|
2000 |
2011 |
2012 |
Zmiana 2000-2012 (punkty procentowe) |
Wszystkie kraje UE - średnia |
19.2 |
20.7 |
21.0 |
1,8 |
Belgia |
21.0 |
21.0 |
21.0 |
0.0 |
Bułgaria |
20.0 |
20.0 |
20.0 |
0.0 |
Czechy |
22.0 |
19.0 |
20.0 |
-2.0 |
Dania |
25.0 |
25.0 |
25.0 |
0.0 |
Niemcy |
16.0 |
19.0 |
19.0 |
3.0 |
Estonia |
18.0 |
20.0 |
20.0 |
2.0 |
Irlandia |
21.0 |
21.0 |
23.0 |
2.0 |
Grecja |
18.0 |
23.0 |
23.0 |
5.0 |
Hiszpania |
16.0 |
16.0 |
18.0 |
2.0 |
Francja |
19.6 |
19.6 |
19.6 |
0.0 |
Włochy |
20.0 |
20.0 |
21.0 |
1.0 |
Cypr |
10.0 |
15.0 |
17.0 |
7.0 |
Łotwa |
18.0 |
22.0 |
22.0 |
4.0 |
Litwa |
18.0 |
21.0 |
21.0 |
3.0 |
Luksemburg |
15.0 |
15.0 |
15.0 |
0.0 |
Węgry |
25.0 |
25.0 |
27.0 |
2.0 |
Malta |
15.0 |
18.0 |
18.0 |
3.0 |
Holandia |
17.5 |
19.0 |
19.0 |
1.5 |
Austria |
20.0 |
20.0 |
20.0 |
0.0 |
Polska |
22.0 |
23.0 |
23.0 |
1.0 |
Portugalia |
17.0 |
23.0 |
23.0 |
6.0 |
Rumunia |
19.0 |
24.0 |
24.0 |
5.0 |
Słowenia |
19.0 |
20.0 |
20.0 |
1.0 |
Słowacja |
23.0 |
20.0 |
20.0 |
-3.0 |
Finlandia |
22.0 |
23.0 |
23.0 |
1.0 |
Szwecja |
25.0 |
25.0 |
25.0 |
0.0 |
Wielka Brytania |
17.5 |
20.0 |
20.0 |
2.5 |
4. Utrudnienia w przepływie kapitału
brak pełnej liberalizacji przepływu kapitału wraz z utrudnioną integracją rynków finansowych, a w szczególności systemów bankowych, jest jedną z największych barier w rozwoju JRE
ograniczony dostęp do źródeł finansowania stanowi istotną przeszkodę dla sektora MŚP, który w warunkach utrudnionego przepływ kapitału nie jest w stanie wykorzystać swojego potencjału rozwojowego, zarówno na rynkach krajowych, jak i na JRE.
w tym aspekcie UE powinna koncentrować się na:
umożliwieniu funduszom wysokiego ryzyka nieograniczonego inwestowania na terytorium całej Unii Europejskiej
zachęcaniu inwestorów do długoterminowych inwestycji gospodarczych
równie istotne jest podjęcie kwestii wprowadzenia obligacji przeznaczonych na finansowanie projektów infrastrukturalnych oraz zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej sektora MŚP z państw członkowskich i jego obecności na rynkach kapitałowych
kolejną ważną kwestią jest liberalizacja i ułatwienie dostępu do usług bankowych
III. Bariery pośrednie
1. Niestabilność sektora finansowego
kryzys gospodarczy sprawił, iż konieczne jest opracowanie na szczeblu Unii Europejskiej nowych ram regulacyjnych, które gwarantować będą zwiększoną stabilność sektora finansowego
konieczne jest ograniczenie wysokiej pomocy publicznej dla sektora bankowego
w zamian należy wprowadzić intensywniejszą kontrolę poprzez stopniowe wzmocnienie bazy kapitałowej zgodnie z ramami Bazylea III celem zwiększenia odporności sektora bankowego na niekorzystne wstrząsy.
2. Brak konsolidacji wydatków budżetowych
jednym z najważniejszych warunków niezbędnych do dalszego rozwoju gospodarczego UE jest zmiana podejścia do wydatków publicznych
kryzys gospodarczy sprawił, iż jednym z ważniejszych zadań stojących przed UE jest przywrócenie zaufania społecznego i uniemożliwienie wpadnięcia w błędne koło spirali zadłużenia
należy dążyć zatem do ograniczenia wzrostu wydatków publicznych i utrzymania ich na poziomie poniżej średnioterminowego wzrostu PKB oraz do sprawnego przyjęcia rocznego budżetu UE na 2013 rok
3. Brak uregulowań w zakresie patentu europejskiego i praw własności intelektualnej
brak jednolitego i wspólnego dla całej Unii Europejskiej systemu ochrony praw własności intelektualnej stanowi istotną przeszkodę i brakujące ogniowo rynku wewnętrznego
obecnie obowiązujący rozdrobniony system patentowy nie sprzyja powstawaniu innowacji
wprowadzenie patentu europejskiego umożliwi ochronę myśli technologicznej i praw własności intelektualnej, a także ograniczenie strat przedsiębiorstw działających na wspólnym rynku Unii Europejskiej z tytułu handlu produktami podrobionymi
równie istotne jest uzgadnianie i prezentacja stanowiska UE na forum Światowej Organizacji Własności Intelektualnej.
4. Brak jednolitego rynku cyfrowego Europy
rozwój technologii i nowoczesnych form komunikacji niesie ze sobą konieczność wprowadzenia do JRE nowych rozwiązań prawnych, stanowiących niejako odpowiedź na zmiany zachodzące na rynku unijnym
zgodnie z założeniami strategii Europa 2020 jednolity rynek cyfrowy ma powstać do 2020 r.
cel ten może zostać osiągnięty poprzez:
prawną regulację infrastruktury telekomunikacyjnej
prawną regulację internetowego rynku detalicznego
prawną regulację rynku treści cyfrowych.
według szacunków Komisji Europejskiej korzyści dla gospodarki unijnej z utworzenia rynku cyfrowego mogą wynosić nawet 500 mld euro, co stanowiłoby blisko 4% PKB UE
problemem może się okazać obawa części konsumentów przed dokonywaniem zakupów za pośrednictwem Internetu oraz niechęć sprzedawców do zawierania transakcji z konsumentami z innych państw członkowskich
równie istotną kwestią jest wprowadzenie regulacji dotyczących treści cyfrowych oraz przestrzegania praw autorskich przez użytkowników Internetu
w Unii Europejskiej powinno się dążyć do uproszczenia zasad zarządzania prawami autorskimi i ustanowienia ogólnoeuropejskiego systemu licencjonowania treści cyfrowych
5. Obawy uczestników jednolitego rynku europejskiego
kryzys gospodarczy utwierdził wielu przeciwników rynku europejskiego w przekonaniu, iż JRE jest niedoskonałym narzędziem rozwiązywania problemów gospodarczych, i postrzeganiu go jako źródła napięć, zakłóceń i lęków
w tym kontekście UE powinna koncentrować się na zwiększeniu zaufania konsumentów do rynku europejskiego
cel ten może zostać osiągnięty poprzez:
wzmocnienie fundamentów i zapewnienie JRE odporności na nacjonalizm państw członkowskich i przyszłe szoki asymetryczne
wzmocnienie i rozszerzenie Unii Gospodarczej i Walutowej oraz spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej Unii Europejskiej
intensyfikację współpracy między państwami członkowskimi a instytucjami UE
poszukiwanie wspólnej woli politycznej, która pozwoli przezwyciężyć pojawiające się od kilku lat uczucie niechęci wobec JRE
niechęć ta jest coraz bardziej widoczna w krajach „starej UE”, które obawiają się wzmocnienia JRE i np. napływu taniej siły roboczej z państw przyjętych do UE w 2004 i 2007 roku
drugą grupą uczestników JRE odczuwających obawy są przedsiębiorstwa, które - paradoksalnie - należą do największych orędowników i zarazem krytyków wspólnego rynku
przedsiębiorstwa z sektora MŚP postulują przede wszystkim zmniejszenie obciążeń prawnych, które utrudniają działalność gospodarczą
istotnym rozwiązaniem ułatwiającym działalność MŚP jest wprowadzony przez Komisję Europejską w 2008 r. program Small Business Act
6. Jakość i transpozycja przepisów prawnych
ogromnym problemem negatywnie wpływającym na kształt JRE jest niejednokrotnie opóźniany przez państwa członkowskie proces wdrażania dyrektyw i rozporządzeń odnoszących się do rynku unijnego
obecnie średnio ponad 50% dyrektyw UE obejmujących JRE nie zostaje wdrożonych w terminie
wśród państw będących w czołówce pod względem opóźnień w transpozycji znajdują się kraje należące do strefy euro
skutkiem opóźnionego wdrażania przepisów prawnych jest nie tylko spadek spójności i przejrzystości systemu prawnego, ale także podważenie skuteczności i adekwatności przepisów do aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej
ważną kwestią ukierunkowaną na poprawę otoczenia regulacyjnego i zwiększenie jego wpływu na rozwój przedsiębiorczości oraz konkurencyjności gospodarki europejskiej jest wdrażanie inicjatywy Smart Regulation
IV. 12 dźwigni na rzecz jednolitego rynku
1. Informacje wstępne
aby odpowiedzieć na wyzwania i zminimalizować słabe strony rynku wewnętrznego Komisja poddała pod dyskusję 50 propozycji
debata publiczna toczyła się na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim; w jej trakcie zebrano ponad 800 opinii państw członkowskich, organizacji pozarządowych, partnerów społecznych, zarówno na poziomie krajowym jak i europejskim, samorządów lokalnych i regionalnych, federacji przemysłowych i branżowych, związków zawodowych, przedsiębiorstw, stowarzyszeń konsumentów, uniwersytetów i wielu obywateli UE
konsultacje pokazały, że w społeczeństwie obywatelskim istnieją duże oczekiwania dotyczące związanych z jednolitym rynkiem możliwości pobudzania wzrostu i zwiększania zatrudnienia oraz wymiaru społecznego rynku wewnętrznego i ochrony służb użyteczności publicznej
najważniejsze kwestie, na które wskazały podmioty gospodarcze, potwierdzają, że wspólny cel silnie konkurencyjnej społecznej gospodarki rynkowej cieszy się powszechnym poparciem
efektem debat, i propozycji jest dokument pt. Akt o jednolitym rynku. Dwanaście dźwigni na rzecz pobudzenia wzrostu gospodarczego i wzmocnienia zaufania „Wspólnie na rzecz nowego wzrostu gospodarczego” [SEK(2011) 467 wersja ostateczna], w którym zidentyfikowane zostały obszary kluczowe dla poprawy funkcjonowania JRE i w konsekwencji dla podniesienia konkurencyjności UE na rynku światowym
2. Dostęp MŚP do finansowania
aby zwiększyć dostęp MŚP do finansowania, należy opracować przepisy, które mają ułatwić funduszom podwyższonego ryzyka z jednego państwa członkowskiego inwestowanie w dowolnym innym państwie członkowskim,
MŚP, których w Unii Europejskiej jest 21 milionów, są ważnym czynnikiem zrównoważonego wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy
trudności w dostępie do finansowania są dla MŚP jedną z największych przeszkód we wprowadzaniu nowych produktów, ulepszaniu infrastruktury i zatrudnianiu większej liczby pracowników
3. Mobilność obywateli
kluczowym zadaniem jest modernizacja przepisów dotyczących uznawania kwalifikacji zawodowych
celem jest uproszczenie procedur wzajemnego uznawania kwalifikacji pracowników mobilnych,
wprowadzenie europejskiej legitymacji zawodowej pozwoli w szczególności na wspieranie mobilności specjalistów, na jednoczesne zapewnienie pełnej zaufania współpracy między władzami zainteresowanych państw członkowskich oraz opartej na tym zaufaniu gwarancji dla konsumentów i pracodawców
aby ułatwić mobilność, obywatele UE powinni móc zdobywać i zachowywać uprawnienia do dodatkowych świadczeń emerytalno-rentowych, również w przypadku późniejszej zmiany pracy w innym państwie członkowskim
w tym kontekście Komisja zaproponowała również podjęcie szeregu środków na rzecz mobilności w inicjatywie przewodniej zatytułowanej „Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia”, m.in.: utworzenie europejskiego paszportu umiejętności, w którym będzie można zapisywać kwalifikacje i umiejętności nabyte przez całe życie
ułatwiona powinna być również mobilność ludzi młodych, zwłaszcza tych, którzy edukację zakończyli bez zdobycia określonych kwalifikacji; w tym celu należy podjąć działania promujące i uznające kwalifikacje zdobyte poza systemem szkolnym.
4. Prawa własności intelektualnej
kluczowym zadaniem jest opracowanie i wdrożenie przepisów wprowadzających jednolity system ochrony patentowej dla jak największej liczby państw członkowskich i jednolitego systemu rozstrzygania sporów, tak aby pierwsze patenty objęte taką ochroną mogły być wydawane w 2013 r.
ochrona prawa własności intelektualnej zachęca do inwestowania w rozwój innowacyjnych produktów i usług, zapewniając odpowiedni zwrot z inwestycji
należy wprowadzić ramy prawne ochraniające te prawa w sposób skuteczny i w poszanowaniu praw podstawowych
ramy te, które muszą jednocześnie zapewnić przepływ informacji, produktów i usług, jak również przestrzeganie prawa o konkurencji, będą stanowiły jeden z najważniejszych priorytetów UE
5. Konsumenci jako podmioty jednolitego rynku
jednym z zadań jest wprowadzenie regulacji w sprawie alternatywnych metod rozstrzygania sporów
celem jest ustanowienie środków pozasądowych, dzięki którym będzie można znaleźć łatwo i szybko rozwiązania niewiążące się z nadmiernymi kosztami dla konsumentów, które zapewnią zachowanie dobrych stosunków przedsiębiorstw z klientami; to działanie obejmie również handel internetowy
aby rozwijać jednolity rynek, a przede wszystkim jednolity rynek cyfrowy, należy zatem bezwzględnie wzmocnić zaufanie konsumentów, zapewniając im wykonywanie ich praw
6. Usługi
w tym obszarze konieczne są zmiany przepisów dotyczących europejskiego systemu normalizacji w celu rozszerzenia go na usługi
aby zapobiec pojawianiu się nowych przeszkód i ułatwić transgraniczny przepływ usług, zwłaszcza usług dla przedsiębiorstw, takich jak logistyka lub zarządzanie usługami pomocniczymi dla przedsiębiorstw, należy rozwijać normalizację usług na poziomie europejskim, z pełnym uwzględnieniem potrzeb rynku
7. Sieci
kluczowym zadaniem jest wprowadzenie przepisów dotyczących infrastruktury energetycznej i transportowej w celu określenia i wdrożenia projektów o znaczeniu ogólnoeuropejskim oraz zapewnienia interoperacyjności i intermodalności
nowe przepisy powinny ułatwiać budowanie jednolitej, inteligentnej sieci, która będzie zwiększać bezpieczeństwo dostaw i polepszać integrację rynków, ale również skuteczność energetyczną i zużycie energii ze źródeł odnawialnych
8. Jednolity rynek cyfrowy
kluczowym w tym kontekście są przepisy zapewniające wzajemne uznawanie elektronicznej identyfikacji i uwierzytelniania w UE oraz zmiana dyrektywy w sprawie podpisów elektronicznych,
wzmocnienie zaufania do transakcji elektronicznych stanowi niezbędny warunek rozwoju cyfrowego rynku wewnętrznego, z którego będą mogli w pełni korzystać obywatele, przedsiębiorstwa i administracja publiczna
najważniejszymi czynnikami dla osiągnięcia tego celu to cieszące się zaufaniem usługi elektroniczne świadczone w poszanowaniu życia prywatnego, zapewniające pewność prawną i bezpieczeństwo przekazywania informacji, funkcjonujące ponad granicami, uznane we wszystkich sektorach działalności, a jednocześnie proste w użytkowaniu, niepociągające za sobą dużych kosztów i ściśle kontrolowane przez strony transakcji
9. Przedsiębiorczość społeczna
istotnym zadaniem jest opracowanie przepisów tworzących unijne ramy prawne sprzyjające rozwojowi etycznych funduszy inwestycyjnych, które wzmocnią skutki inicjatyw krajowych, otwierając dla tych funduszy potencjał jednolitego rynku
10. Podatki
należy wprowadzić zmiany do dyrektywy w sprawie opodatkowania energii w celu zapewnienia spójności traktowania różnych źródeł energii,
należy także ujednolicić zasady obliczania przychodu objętego opodatkowaniem, aby przedsiębiorstwa objęte były takimi samymi przepisami niezależnie od państwa członkowskiego, w którym płacą podatki
ustanowienie jednego punktu podatkowego ułatwi kontakty pomiędzy przedsiębiorstwami a organami podatkowymi i kierującymi współpracą administracyjną pomiędzy organami podatkowymi państw członkowskich
11. Spójność społeczna
konieczne jest udoskonalenie i wzmocnienie transpozycji, stosowania i przestrzegania w praktyce dyrektywy dotyczącej delegowania pracowników, obejmującej środki mające na celu zapobieganie nadużyciom i łamaniu obowiązujących przepisów oraz karanie takiego postępowania
należy również wprowadzić przepisy mające na celu wyjaśnienie wykonywania swobody przedsiębiorczości i świadczenia usług w kontekście podstawowych praw socjalnych
12. Otoczenie regulacyjne przedsiębiorstw
konieczne jest uproszczenie dyrektyw dotyczących standardów rachunkowości w zakresie obowiązku udzielania informacji finansowych
należy również zmniejszyć obciążenia formalnościami administracyjnymi, przede wszystkim tymi, które dotyczą MŚP
głównym celem projektu wprowadzenia zmian do dyrektyw dotyczących standardów rachunkowości jest zmniejszenie obciążeń administracyjnych związanych z obowiązkami księgowymi, którym podlegają mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa będące spółkami akcyjnymi lub spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością.
13. Rynek zamówień publicznych
konieczna jest zmiana i unowocześnienie przepisów dotyczących zamówień publicznych w celu zapewnienia w tym zakresie zrównoważonej polityki, wspierającej zapotrzebowanie na towary, usługi i działania zgodne z zasadami ochrony środowiska, odpowiedzialne pod względem społecznym i innowacyjne
zmiana ta musi również doprowadzić do powstania prostszych i bardziej elastycznych procedur udzielania zamówień przez instytucje zamawiające i zapewnić łatwiejszy dostęp przedsiębiorstw, głównie MŚP, do zamówień.
Współdziałanie systemów różnych producentów;
Przewóz ładunków wykorzystujący więcej niż jedną gałąź transportu