Rok I sem. I

PRAWO CYWILNE

„Tam gdzie społeczeństwo, tam prawo”

LISTOPAD 2000

Prawo to ogół norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez władzą państwowej, wyrażające określone intencje i zagwarantowaną groźbę sankcji.

• Pojęcie prawa cywilnego

Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami.

• Rola prawa cywilnego

Prawo cywilne towarzyszy człowiekowi od samego początku jego życia, jest potrzebne dla usprawnienia wszelkiej działalności człowieka, reguluje wszystkie czynności związane z właściwym funkcjonowaniem zarówno jednostki jak i podmiotów gospodarczych.

• Podział prawa cywilnego

Na prawo cywilne składają się:

1. część ogólna, zawiera te normy, które regulują zagadnienia podmiotów, mienia, czynności prawne (I księga k.c.)

2. prawo rzeczowe reguluje prawne formy korzystania z rzeczy - prawo własności (II księga k.c.)

3. prawo zobowiązaniowe normuje zobowiązania, które powstają między wierzycielem i dłużnikiem (III księga k.c.)

4. prawo spadkowe reguluje przejście praw i obowiązków zmarłego na inne podmioty prawa. (IV księga k.c.)

• Źródła prawa cywilnego

Podstawowym źródłem praca cywilnego w Polsce jest kodeks cywilny. Dzieli się on na 4-y księgi jak powyżej. Wśród pozakodeksowych źródeł prawa cywilnego należy przede wszystkim wymienić: prawo spółdzielcze, wekslowe, lokalne , budowlane, przewozowe, lotnicze, ustawę o wynalazczości i o przedsiębiorstwach państwowych oraz kodeks morski.

• Wykładnia prawa cywilnego

Wykładnią prawa cywilnego czyli interpretacją prawa jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych zawartych w przepisach. Stosowanie wykładni pozwala na uelastycznienie przepisów prawnych i dostosowanie ich do nowych sytuacji, jakie życie tworzy. Na tej drodze można uniknąć częstych zmian przepisów, które są zawsze zjawiskiem niekorzystnym. W drodze interpretacji nie można nadać normie treści sprzecznej z jej wyrażonym brzmieniem (interpretacja, contra legem).

• Klauzula generalna prawa cywilnego

Przez klauzulę generalną należy rozumieć przepis prawny, który przez użycie ogólnych pojęć, podlegających ocenie organu stosującego prawo, ma na celu osiągnięcie elastyczności w stosowaniu prawa. W kodeksie cywilnym odgrywają istotną rolę następujące klauzule generalne: klauzula „zasad współżycia społecznego”, „ społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa”, niegodziwości celu świadczenia”

• Stosunki cywilno-prawne

to zachodzące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste, regulowane przez normy prawa cywilnego.

W każdym stosunku cywilnoprawnym można wyodrębnić następujące elementy:

1. podmiot stosunku (ludzie; osoby fizyczne, prawne),

2. przedmiot stosunku (rzecz),

3. uprawnienia wynikające ze stosunku,

4. obowiązki wynikające ze stosunku.

• Prawo podmiotowe

Jest to przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikająca ze stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób. ( możliwość domagania się od innych określonego zachowania, np. płacenia czynszu, wydania kupionego przedmiotu, nienaruszania naszej własności dóbr osob. )

Podział praw podmiotowych:

• bezwzględnie obowiązujące - skuteczne przeciwko każdej osobie (np. własność, dobra osobiste),

• względnie obowiązujące - przysługujące tylko względnie oznaczonej osobie, np. wierzyciel może domagać się zwrotu tylko od dłużnika

• Dobra osobiste człowieka, ochrona

Dobra osobiste człowieka to w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza, racjonalizatorska.

Każdy człowiek ma prawo do ochrony praw podmiotowych, może korzystać z ochrony własnej czyli tzw. samoobrony i z drogi sądowej

Samoobrona - zw. samopomocą czyli użycia przymusu w celu obrony swoich praw. (np. posiadacz gruntu może zająć cudze zwierze, które wyrządza mu szkodę). Uprawniony odpiera niebezpieczeństwo art. 144

Ochrona sądowa praw podmiotowych: zapobiegająca (prewencyjna - żądamy zaprzestania pewnych działań), postępowanie procesowe (strony niezgodne), postępowanie drogą sądową nieprocesowe (strony zgodne)

• Pojęcie osoby fizycznej

Osobą fizyczną jest człowiek. Osoba fizyczna rozpoczyna swój byt prawny w chwili urodzenia, tj. odłączenia od ciała matki, a kończy go z chwilą śmierci. Każdy człowiek wg prawa w Polsce jest podmiotem prawa cywilnego.

• Zdolność prawna osoby fizycznej

Przez zd. prawna os. fiz. należy rozumieć zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych, inaczej jest to możność posiadania praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego. Początek zdolności prawnej os. fiz. - chwila urodzenia (odłączenie dziecka od ciała matki) musi być żywe. Zdolność prawną ma również dziecko poczęte NOSCITURIUS jednakże prawa i obowiązki majątkowe uzyskuje pod warunkiem, że urodzi się żywe (dziecko już poczęte w chwili otwarcia spadku może być zapisobiercą, jeżeli przyjdzie na świat żywe) Praktyka sądowa poszła w tym kierunku, że zawsze dgy chodzi o NOSCITURIUSA, to jest on traktowany jakby był podmiotem prawnym, a przyznanie zd. prawnej N. znalazło swój wyraz w przepisach k.c. (ust.93) o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunków dopuszczalności przerywania ciąży. Zdolność prawna jest pewnym stanem faktycznym i ma ją każdy człowiek Natomiast zd. do czynności prawnych zależy od wielu czynników, np. od wieku człowieka.

• Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej

Jest to zdolność do posiadania praw i obowiązków. Pełną zd. do cz. prawnych osiąga człowiek z chwilą ukończenia 18 lat. Osoba niepełnoletnia może stać się pełnoletnią poprzez zawarcie związku małżeńskiego wówczas posiada pełną zd. do cz. prawnych, gdyż nakłada się na nią obowiązki. Ograniczoną zdolność do cz. prawnych mają wszyscy. którzy nie ukończyli 13 lat, i jeżeli nie nabyły pełnoletności poprzez zawarcie zw. małż. , osoby, dla których sąd ustanowił doradcę tymczasowego ; kuratora - do 13 lat dzieci oraz osoby

częściowo ubezwłasnowolnione. Nie mają zd. do cz. pr. małoletni (nie uk. 13 lat, ubezwłasnowol. całkowicie). Czynności prawne tych osób są nieważne. Działania w ich imieniu dokonują ich przedstawiciele ustawowi (rodzice lub sądow. - kurator).

Niektóre czynności tych osób, jak zawarcie mał., uznanie dziecka, sporządzenie lub wykonanie testa. nie mogą być dane przez przedstawiciela.

Zd.pr. do cz. pr. os. fiz. ustaje z jej śmiercią, wygasają wszelkie prawa i obow. majątkowe, tytuły, a prawa majatkowe z reguły przechodzą na spadkobierców i zapisobierców.

• Ubezwłasnowolnienie

To całkowite lub częściowe pozbawienie zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej

na mocy orzeczenia sądu.

Sąd może zastosować całkowite u., jeżeli człowiek wskutek choroby psychicznej, niedor. umysł. albo innego rodzaju zaburzeń psych., w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Częściowe u. sąd może orzec, gdy przyczyny te występują z mniejszym nasileniem. Z reguły stos. do osoby pełnoletniej.

Sytuacja osoby cał. u. jest w zakresie zd. do cz. pr. taka, jak małoletniego poniżej 13 roku życia, zaś osoby częściowo ubezwłasno., jak małoletniego powyżej 13 roku życia

• Uznanie za zmarłego

Z chwilą śmierci ustają wszelkie prawa . Dowodem stw. jest akt zgonu. Przy braku ciała sąd stwierdza zgon, jeżeli śmierć jest niewątpliwa, co nie oznacza, że musi być absolutnie pewna. Możliwe jest więc sądowne stw. zgonu, co stanie się podst. dla USC do sporządz. aktu zgonu. Zaginiony to ten, o którym nie wiadomo czy żyje, czy zmarł. O zaginięciu decyduje: 1) fakt zaginięcia, 2) upływ określonego czasu od okoliczności ( np. katastrofa na statku). Zaginiony może być uznany za zagin. (art. 29) jeżeli od końca roku, w którym wg istniejących wiadomości jeszcze żył upłynęło 10 lat. Termin ten skaraca się do 5 lat, jeżeli w chwili uznania za zmarłego zaginiony skończyłby lat 70. Uznanie za zmarłego nie może nastapić w żadnym wypadku przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończył 23 lata. Jeżeli zaginięcie nast. w czasie podróży morskiej lub powietrznej w związku z katastrofą lub podobn. katakliz. wystarczy okres 6 m-cy od dnia katastrofy. A jeżeli nie da się stwierdzić katastrofy, np. zaginął statek, bieg 6 m-cy okresu rozpoczyna się z upływem roku, w którym statek miał przybyć do portu, a w braku takiego portu przeznaczenia z upływem 2 lat od dnia , w którym była ostatnia wiadomość o nim. Jeżeli zaginięcie nast. w związku z innymi wypadkami, np. pożar, powódź, uznanie za zmarłego jest możliwe po upływie 1 roku.

• Pojęcie osoby prawnej

To pewien twór społeczny, któremu to nadaje się określone prawa. Do przyczyn powodujących powstanie os. prawnej zalicza się: 1) gromadzenie kapitału i wysiłek wielu ludzi, 2) możliwość zastosowania nowoczesnych technik, 3) zmniejszenie ryzyka, 4) ograniczenie odpowiedz. majątkowej, 5) łączenie kapitału prywatn. i państwowego. 6) mozliwość ingerowania z życie słabszych państw.

Tryb powstaw. os. prawnej: 1) tryb erekcyjny, (powst. mocą decyzji jakiegoś organu), 2) tryb koncesyjny (pows. z inicjatywy założycieli po uzyskaniu koncesji), 3) tryb rejestracyjny (uznanie przez odpow. organ) Zdolność pr. os. pr. nie jest ograniczona, ale jest reglamentowana (wynika z istoty os. pr. lub z ustawy, np. bank nie może zajmować się ubezp., może też wynikać ze statutu. Za zobowiązania os. prawnej odpowiada osoba uprawniona do odpowiedzialności. Zakończenie działalności os. prawnej: 1) wyrejestrowanie, 2) upadłość

• Organy os. prawnych

Os. prawną reprezentują: 1) organ stanowiący (zgromadzenie wspólników), 2) organ kontrolny (Rada Nadzorcza), 3) organ zarządzający ( Zarząd)

• Rodzaje osób prawnych

1. Skarb Państwa (os. pr. państwa, os. pr. komunalne), 2. na gospodarcze i niegospodarcze (stowarzyszenia), 3. krajowe i zagraniczne (sp. z kapitałem zagr.) 4. dobra publicznego i dobra prywatnego. INNE PODZIAŁY: a) przedsiębiorstwa, spółdzielnie, związki zawodowe, związki pracodawców

• Zdolność prawna i zd. do cz. prawnych os. prawnej

występują u os. prawnej łącznie, aczkolwiek nie przestają być odrębnymi instytucjami prawnymi. Ograniczenie zd. prawnej os. prawnej może być spowodowane ustawą, np. zaistnienie określonego przepisu dot. np. sprzedaży określonych art., umów zawieranych z określonymi kontrahentami.

• Czynności prawne. Forma czynności prawnych

Cz. pr. to taka czynność os. fiz. lub pr. która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.

Nieodzownym elementem każdej cz. pr. jest co najmniej jedno oświadczenie woli. Z gospodarczego punktu widzenia najważniejszym rodzajem cz. pr. są umowy, których przesłankę stanowią zgodne oś. woli dwóch lub więcej stron. Cz. pr. są jednostronne i dwustronne. Jednostr. mamy doczynienia, gdy do dokonania danej cz. wystarcza złożenie oś. woli przez jedną os. Do takich cz. pr. należy testament, udzielenie pełnomocnictwa, wypowiedz. umowy. Cz. pr. dwustronna zachodzi wówczas, gdy do jej dokonania konieczne jest zg. oś. woli dwóch lub więcej stron. Cz. pr. dwustronne nazywamy inaczej umowami Rozróżn. również cz. pr. rozporządzające i zobowiązujące, rozporz. - powoduje przeniesienie jakiegoś prawa majątkowego na inną osobę, jego zniesienie albo obciążenie, zobow. - zawiera tylko zobowiązanie strony do dokonania świadczenia w przyszłości, np. umowa o dzieło zawiera po stronie zamawiającego zobowiązanie zapłaty wynagrodzenia, a po stronie przyjmującego zamówienie zob. wyk. dzieła.

FORMA CZ.PRAWNYCH : ustnie ( np. , pisemnie, per facta concludentia (w sposób dorozumiany)

• Przesłanki ważności cz. prawnej

1. osoba dok. cz. pr. musi posiadać zd. prawną oraz zd. do cz. prawnych, 2) cz. pr. nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego. 3). dokon. cz.pr. w przewidzianej formie, jeżeli przepisy wymagają określonej formy pod rygorem nieważności (np. forma aktu notarialnego), 4) cz. prawna powinna być wolna od wad.

• Wady oświadczenia woli

Proces składania oświadczenia woli może być dotknięty nieprawidłowościami: 1) brak świadomości lub swobody ( osoba składająca oś. woli jest w stanie psychicznym odbiegajacym od normalnego, co uniemożliwia podjęcie decyzji w sposób świadomy lub swobodny, 2) pozorność - polega na złożeniu oświdczenia za zgodą drugiej strony dla pozoru, jej istota polega więc na tym, że obie strony są zgodne co do tego, że czynność albo nie ma wywołać żadnych skutków prawnych albo też ma w prawdzie wywołać skutki prawne, ale inne aniżeli wynika to z treści pozornej cz. pr. (strony chcą zawrzeć umowę darowizny, ale pozornie nadają jej charakter umowy sprzedaży, 3) Błąd - polega na mylnym wyobrażeniu u osoby składającej oświdczenie o rzeczywistym stanie albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia. Błąd nie powoduje nieważności cz. prawnej, lecz daje osobie składającej oś. woli prawo wycofania się z jego skutków. 4) groźba - oznacza przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oś. woli.

• Wykładnia oświadczenia woli

Treść oś. woli może być nie jasna, nie umiejętnie sformułowana, niepełna. Dotyczy to przypadków, gdy strony nie dysponują doświadczeniem prawniczym i nie potrafią precyzyjnie wyrazić w umowie tego, co chciałyby w niej zawrzeć i dokładnie określić swoich praw i obowiązków. Przystępując do wyjaśnienia treści należy raczej badać jaki był jej zamiar i cel, a niżeli opierać się na dosłownym brzmieniu.

• Zawarcie umowy

Umowa - zgodne oś. woli dwóch stron, zmierzających do ustanowienia zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Obowiązuje zasada wolności umów, tzn. że można je sporządzać w granicach prawa i zasadach współżycia społecznego

• Przedstawicielstwo

Polega na tym ,że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu innej osoby zw. reprezentowanym, orazże pociąga za sobą skutki bezpośrednuio dla reprezentowanego. Rozróżnia się 1) p. ustawowe (prawo przedstawiciela do wykon. cz. pr. w imieniu drugiej osoby wynika z przepisu ustawy, np. rodzice do dzieci, kurator do więźnia

pełnomocnictwo - jest rodzajem przedstawicielstwa, w którym prawo przedstaw.

do dokonywania cz. prawnych w cudzym imieniu opiera się na woli osoby reprezento-

wanej (mocodawcy).

• Przedawnienie roszczeń

Przedawnienie polega na tym, że po upływie wskazanego przez prawo terminu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia.

• Pojęcie prawa rzeczowego - jest to dział prawa cywilnego normujący prawo własności i inne prawa do rzeczy. Przysługujące określonym osobom prawa do rzeczy, nazywamy także prawami rzeczowymi, termin ten jest więc używany zarówno w znaczeniu przedmiotowym (dział prawa cyw.), jak i podmiotowym (prawa poszczególnych osób do rzeczy). Do pr. rzeczowych zaliczamy:

- prawo własności, użytkowanie wieczyste, ograniczone prawa rzeczowe

• Pojęcie rzeczy, podział rzeczy - są to mater. części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny, tak że mogą być traktowane jako dobra samoistne.

Rzecz dzielimy: na ruchome, nieruchome (jest to część pow. ziemi stanowiąca odrębny przedmiot własności (grunty) jak również budynki trwale z gruntem związane lub część takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności (są to mieszkania, lokale stanowiące własność poszczególnych lokatorów), na oznaczone co do gatunku (np. książka), na oznaczone co do tożsamości (np. z dedykacja autora), rzecxzy podzielne (materiał) i niepodzielne (krzesło), rz. jako śr. trwałe, obrotowe, rz. zużywalne(spożywcze) i niezużywalne (odzież, maszyny).

• Prawo własności - własność to najszersze prawo do rzeczy pozwalające właścicielowi korzystać i rozporządzać rzeczą z wyłączeniem innych osób, ale w granicach przewidzianych przez prawo i zgodnie z zasadami współżycia gospodarczego. Prawo do korzystania z rzeczy - polega na faktycznym władaniu rzeczą, używaniu i przetwarzaniu, pobieraniu wszelkich pożytków, jakie rzecz przynosi. Prawo do rozporządzania - polega na możności swobodnego dokonywania cz. prawnych skutkiem których jest wyzbycie się własności, np. sprzedanie lub podarowanie

• Współwłasność - jest szczególną odmianą własności charak. się wielością podmiotów prawa własności. Prawo cywilne odróżnia dwie formy współwłasności: W. łączna - powstaje i może istnieć tylko w przypadkach przewidzianych przepisami w ramach szczególnego stosunku osobistego łączącego strony. (małżonkowie) W. w częściach ułamkowych - polega na tym ,że własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom, z tym że każdy z podmiotów ma w niej ułamkowo określony udział. Żadnemu ze współwłaścicieli nie przysługuje fzycznie wydzielona część rzecz na własność.

• Nabycie i utrata prawa własności - przez os. fiz. lub prawną połączone jest zazwyczaj z utratą tegoż prawa przez poprzedniego właściciela. Wyjątek stanowi nabycie rzeczy niczyjej. Podział. Nabycie pierwotne - następuje w sposób niezależny od prawa poprzedniego właściciela i czyichkolwiek uprawnień. Prawo popzedniego właściciela wygasa i powstaje nowe, niezależne, N. pochodne - nowy właściciel wywodzi swe prawo z prawa poprzedniego właściciela, mamy tytaj doczynienia z następstwem prawnym (sukcesją). Prawo własności nie ustaje jak przy sposobach pierwotnych, lecz trwa nadal, a zmienia się tylko właściciel. Pochodnymi sposoba,i są; umowa, dziedziczenie, nabycie majątku przy łączeniu się os. prawnych.

• Nabycie w drodze umowy - nosi nazwę przeniesienia własności, należy tutaj sprzedaż, darowizna, pożyczka,

• Nabycie od osoby nieuprawnionej - jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzenia rzeczą ruchomą sprzeda rzecz lub zawrze inną umowę przenoszącą własność, nabywca staje się właścicielem w chwili wydania rzeczy. Zasada ochrony nabywcy działającego w dobrej wierze ma ograniczone zastosowanie, gdy przedmiotem umowy jest rzecz skradziona, zgubiona lub w inny sposób utracona. Prawny właściciel takiej rzeczy może domagać się jej zwrotu w ciągu 3 lat od chwili utracenia.

• Zasiedzenie - jest sposobem nabycia własności w drodze długotrwałego posiadania. Prawo własności może nabyć tylko posiadacz samoistny, czyli taka osoba która włada rzeczą w charakterze właściciela. 20 lat w dobrej wierze - dla nieruchomości, 30-lat w złej wierze dla nier. 3 lata w dobrej wierze dla rzeczy ruchomej. Ruch. w złej wierze nie ma zasiedzenia.

• Znalezienie rzeczy - znalazca powinien niezwłocznie rzecz oddać właścicielowi, gdy nie wie kto jest właścicielem ma obowiązek zawiadomić odpowiedni organ państwowy. Znaleźne - 10% wartości. ( W przypadkach znalezienia rzecz na dworcach, na statku, w pociągu należy oddać rzecz zarządcy budynku, lub środka transportu - nie należy się znaleźne).

• Połączenie, pomieszanie i przeistoczenie rzeczy - w razie połączenia lub pomieszania rzeczy albo dokonania w niej takich zmian, które powodują przekształcenie rzeczy w inną staje się aktualne zagadnienie własności nowej, powstałej w ten sposób rzeczy. Decydujące znaczenie ma zasada, że własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została z nią trwale połączona (budynek na cudzej działce). Rzeczy ruchomych połączenie lub pomieszanie prowadzi do współwłasności. Przeistoczenie - wytwarzanie nowej rzeczy ruchomej z cudzych materiałów (rzeźba).

• Użytkowanie wieczyste - jest zbliżone do prawa własności. Odgrywa dużą rolę jako forma wykorzystania gruntów należących do Skarbu Państwa oraz Gmin zwłaszcza na cele budownictwa. Użytkownik wieczystej posiadłości włada i dysponuje nią w granicach ustalonych w umowie aktu notarialnego. Trwa od 40-99 lat Potem wraca do skarbu Państwa.

• Pojęcie i rodzaje ograniczonych praw rzeczowych - ograniczone prawa rzeczowe to prawa przysługujące osobie fizycznej lub prawnej względem rzeczy będących własnością innej osoby. Wskutek ustanowienia tego prawa uprawnienia właściciela ulegają pewnemu uszczupleniu na rzecz innej osoby, której to ograniczone oprawo rzeczowe przysługuje. Rodzaje: 1) Użytkowanie - użytkowaniem może być obciążona rzecz ruchoma nieruchoma lub prawo. Osoba fiz. lub prawna, której u. przysługuje ma prawo używania tej rzeczy oraz pobierania pożytków jakie rzecz przynosi. 2) Zastaw - celem zastawu jest zabezpieczenie wierzytelności. Ma on zabezpieczać interesy wierzyciela wtedy, gdy zachodzi obawa, że dłużnik nie spełni świadczenia. 3) Służebność - jest ustanawiana na nieruchomościach, polega na tym, że: a) osoba uprawniona może korzystać z cudzej nieruchomości w określony sposób; najczęściej przybiera to postać prawa przejazdu, przepędzenia bydła, pobierania wody, b) osoba uprawniona może żądać by właściciel obciążonej nieruchomości nie wykonywał swojego prawa własności w pewien oznaczony sposób, nie wznosił zabudowań, nie sadził drzew, itp. 4) Spółdzielcze prawo do lokali i domów - prawo cywilne zna trzy ograniczone prawo rzeczowe związane z budownictwem spółdzielczym: a) własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, b) spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, c) prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej - Treść tych praw ureg. jest w prawie spółdzielczym. 5) hipoteka - jest podobna do zastawu. Jest formą zabezpieczenia wierzytelności. Różnica m. zastawem a hipoteką polega na tym, że zastaw może obciążać tylko rzecz ruchomą, a hipoteka jedynie nieruchomą. Istniej tak długo jak trwa wierzytelność.

• Księgi wieczyste - określają stan prawny nieruchomości, stanowią rodzaj urzędowego dokumentu, w którym ujawnia się właściciela nieruchomości, ograniczone prawa rzeczowe i inne prawa obciążające nieruchomość, prawa przysługujące każdorazowemu właścicielowi nieruch. , umowy sprzedaży i inne czynności prawne, których przedmiottem była dana nieruchomość. K.w. są prowadzone przez Sądy. Każda nieruch. ma odrębną kw.

• Pojęcie posiadania - polega na sprawowaniu rzeczywistego władctwa nad rzeczą. P. nie jest prawem, lecz stanem faktycznym, w którym posiadacz sprawuje nad rzeczą taką władzę, jaka odpowiada treści jednego z praw podmiotowych, (np. własności, użytkowania), niezależnie od tego, czy w rzeczywistości przyługuje mu takie prawo. Inaczej można powiedzieć, że jest to moc wykonywania określonego prawa, którą należy odróżnić od samego prawa. Złodziej ma „ moc wykonywania prawa własności” nad skradzioną rzeczą, nie ma on jednak „ prawa” własności.

• Rodzaje posiadania - a) samoistne - polega na władaniu rzeczą tak samo jak właściciel. Właściciel nie traci posiadania przez to, że oddaje rzecz innej osobie w posiadanie zależne, b) zależne - sprawowanie faktycznego władztwa nad rzeczą jako najemca, dzierżawca, użytkownik. Do powstania posiadania zależnego dochodzi zazwyczaj w drodze zawarcia umowy, np. najmu, c) służebności - polega na fak. korzystaniu z cudzej nier. Rozmiary władztwa nad cudzą rzeczą są tutaj minimalne.

• Skutki posiadania - są one korzystne dla posiadacza rzeczy. Posiadacz nie musi udowadniać swego prawa własności. Posiad. umozliwia nabycie prawa w drodze zasiedzenia. Przepisy prawa chronią posiadanie. Ochronie podlega także posiadacz nie dysponujący prawem, które faktycznie wykonuje i posiadacz w zlej wierze.

• Ochrona posiadania - posiadania nie wolno naruszyć, nawet jeśli posiadacz jest w złej wierze i nie ma tytułu prawnego do sprawowania władztwa nad rzeczą. Posiadacz może własnym działaniem chronić swoje posiadanie (obrona konieczna i samopomoc). Posiadacz może zwrócić się do sądu z żądaniem ochrony jego posiadania.

• Zobowiązania i prawo zobowiązaniowe - Z. nazywamy stosunek prawny, w którym jedna ze stron (wierzyciel) może domagać się od drugiej strony (dłużnika) określonego zachowania, czyli świadczenia. Świadczenie czyli obowiązujący dłużnika sposób zachowania może polegać na pewnym działaniu (zapłaceniu pieniędzy, wykonaniu usługi) lub na wstrzymaniu się od czynności do których dłużnik w innych warunkach byłby uprawniony. Wszystkie przepisy prawne ogólne i szczegółowe odnoszące się do stosunków zobowiązaniowych tworzą prawo zobowiązaniowe.

• Źródła zobowiązań - zob. powstają w wyniku zdarzeń prawnych. Źródłami zobowiązań są następujące rodzaje zdarzeń prawnych: 1) czynności prawne - stanowią one w obrocie cywilnym najczęstsze i najważniejsze źródło stosunków zobowiązaniowych. Dotyczy to przede wszystkich cz. prawnych dwustronnych (umów). 2) Czyny niedozwolone - powodują powstanie stosunku zobowiązaniowego m sprawcą lub inną osobą odpowiedzialną a tym, komu wyrządzono szkodę. Treścią zobowiązania jest naprawienie szkod. 3) akty administracjne, czyli jednostronne, indywidualne decyzje organów adm. państwowej, np. decyzja ministra w stos. do przedsięb. państwowego. 4) Inne zdarzenia: a) prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia, b) bezpodstawne wzbogacenie,

• Odpowiedzialność cywilna - charakteryzuje się tym, że ma postać wyłącznie majątkową, konsekwencje mogą dotknąć tylko mienia osoby odpowiedzialnej. Przybiera postać obowiązku naprawienia szkody. Odp. c. może być oparta na jednej z nast. zasad: zasada winy, ryzyka, słuszności, współżycia społecznego.

• Siła wyższa - każde zdarzenie zewnętrzne występujące z takim natężeniem, że jego szkodliwym skutkom nie da się zapobiec zwyczajnie używanymi środkami. s.w. uwalnia od odpow. cywilnej. Za siłę wyższą uznaje się gwałtowne działanie przyrody o charakterze katastrofy a także nadzwyczajne zdarzenia, jak wojna, zamieszki wewnętrzne. s.w. charekt.się : 1) nie można jej przewidzieć, 2) nie można jej zapobiec, 3) pochodzi z zewnątrz.

• Szkoda i sposoby naprawiania - s. jest to uszczerbek w obecnym i przyszłym majątku jakiego poszkodowany doznaje wbrew swej woli. Z materialnego punktu widzenia sz. to różnica m. majątkiem , który jest po wyrządzeniu szkody i tym który by istniał, gdyby sz. nie było. Podział: 1) na mieniu, 2) na osobie, 3) na godności.

• Odpowiedzialność za szkodę - może być oparta na : 1) zasadzie winy - psych.stos. sprawcy do czynu. ; wina umyślna i nieumyślna 2) zasadzie ryzyka (kierowca sam. ciężarow. ryzykuje dowiezienie towaru) 3) zasada słuszności (np. małoletni chce sprzedać rower - czy słuszna będzie niska cena za rower) 4) zasada odpowiedzialności współżycia społecznego.

• Istota i pojęcie prawa spadkowego - p.s. to zespół przepsów regulujących losy majątku pozostawionego przez zmarłą osobę fiz. Odnosi się do praw i obowiązków zmarłego, który przechodzi na inne osoby fiz. lub prawne. To oznacza 1) że spadek to aktywa i pasywa.

• Dziedziczenie ustawowe, testamentowe (forma zachowku) - ustawowe - ma miejsce wtedy, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu lub gdy testament okazał się nieważny lub gdy wszyscy powołani w testamencie odrzucili spadek lub gdy wszyscy zostali uznani za niegodnych. Testament - jednostronna czynność prawna osoby fizycznej zawierajaca rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci. Zachowek - jest instytucją prawa spadkowego, która w pewnym stopniu ogranicza swobodę spadkodawcy w rozporządzaniu majątkiem na wypadek śmierci. Jego istota jest przyznanie niektórym spadkobiercom ustawowym, którzy nie zostali powołani do dziedziczenia w testamencie prawa żądania od spadkobiercy lub spadkobierców oznaczonego świadczenia.

• Nabycie spadku - można przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste) 2) można przyjąć spadek z ograniczeniem odpow. za długi (przyjęcie z dobrodzijstwem inwentarza) 3) można odrzucić spadek

1

---