FIZJOTERAPIA OGÓLNA

Temat 1.: Podstawy fizjoterapii klinicznej

„Bez podłoża idei czynność nie ma znaczenia”

Nick Miller

Fizjoterapia - przyrodolecznictwo

zastosowanie w lecznictwie naturalnym czynników fizycznych (elektryczności, światła, wody, powietrza, ruchu), bez podawania środków farmakologicznych (zwykle)

Obszary oddziaływania fizjoterapii

• profilaktyka upośledzenia sprawności fizycznych bądź kalectwa

• skrócenie okresu niewydolności fizycznej i/lub psychicznej

• kompensacja ubytków funkcjonalnych

• przywrócenie człowiekowi zdolności do pracy, zarobkowania i udziału w życiu społecznym

Rehabilitacja

(habilitas - zręczność, sprawność, re - przywrócenie tego, co utracone)

prof. Dega: „przywrócenie choremu utraconych sprawności lub, jeśli to nie jest możliwe, wyrobienie zastępczych sprawności, które wyrównują ubytki funkcjonalne”

rehabilitacja - złożony proces obejmujący oddziaływania lecznicze, społeczne i zawodowe, a w przypadku dziecka - pedagogiczne, zmierzające do przywrócenia sprawności i umożliwienia samodzielnego życia w społeczeństwie człowiekowi, który takich możliwości nie miał lub z powodu przebytego urazu go utracił

Encyklopedyczny słownik rehabilitacji

Cele rehabilitacji:

- poprawa stanu fizycznego i psychicznego chorego (pod względem medycznym)

- pełna lub zwiększona niezależność (pod względem ekonomicznym)

- posiadanie pełni praw, status osoby niepełnosprawnej (pod względem prawnym)

- chory akceptuje niepełnosprawność z poczuciem sensu życia (pod względem psychologicznym)

- uzyskanie statusu osoby pracującej (pod względem zawodowym)

- chory staje się osobą zintegrowaną z rodziną, rówieśnikami, społecznością lokalną czy zawodową (pod względem socjologicznym)

rodzaje rehabilitacji

(1)medyczna (2) psychologiczna (3)społeczna

(1) Rehabilitacja medyczna: integralna część postępowania medycznego chorych leczonych zachowawczo jak i operacyjnie, a w przypadku wad wrodzonych jest przywracaniem sprawności naruszonym układom bądź tkankom

Cele:

1. profilaktyka upośledzeń sprawności fizycznej lub psychicznej u dzieci z wrodzonymi ubytkami sprawności

2. profilaktyka stanu upośledzenia sprawności lub kalectwa

3. skrócenie czasu niepełnosprawności fizycznej lub zaburzeń funkcjonalnych

4. kompensacja ubytków funkcji uszkodzonych narządów

„Rehabilituje się człowieka, a nie jego ciało lub tym bardziej nie część jego ciała”

1. Kabsch

(2) Rehabilitacja psychologiczna: akceptacja siebie, własnego inwalidztwa oraz celów rehabilitacji

Chodzi o:

1. realną ocenę swoich możliwości w życiu codziennym

2. szybkie pogodzenie się ze swym upośledzeniem i jego skutkami

3. dostosowanie się do koniecznych ograniczeń, maksymalne uaktywnienie swojej sprawności

4. przystosowanie się i partycypowanie w życiu społecznym

5. odzyskanie systemu wartości

(3) Rehabilitacja społeczna: powrót chorego do wszystkich wymiarów życia na wszystkich poziomach wiekowych

Cechy systemu polskiego rehabilitacji

• powszechność - pełna dostępność do rehabilitacji dla potrzebujących

• wczesne zapoczątkowanie

- rehabilitacja już w fazie leczniczej

- rozpoczęcie rehabilitacji od najwcześniejszej fazy życia

• kompleksowość - wykorzystanie wszystkich form rehabilitacji z leczeniem usprawniającym, działaniami kompensacyjnymi i przystosowawczymi

• ciągłość

- systematyczność

- po leczeniu szpitalnym kontynuacja -> leczenie ambulatoryjne i uzdrowiskowe

Zespół rehabilitacyjny:

- lekarz - specjalista rehabilitacji, kierownik zespołu

- instruktor gimnastyki leczniczej - magister fizjoterapii z licencjatami w sali gimnastycznej

- fizykoterapeuta - zabiegi: elektryczne, termoterapeutyczne, wodolecznicze, masaże

- terapeuta zajęciowy - wypełnia czas pracą dostosowaną do potrzeb i możliwości chorego

- psycholog - przystosowuje psychikę chorego do jego niesprawności

- technik ortopedyczny - tworzy i dopasowuje aparaty ortopedyczne i uczy ich wykorzystania

- pielęgniarka - całodobowa opieka pielęgnacyjna

- pracownik socjalny - łącznik między środowiskiem domowym chorego i zakładem pracy

- pedagog specjalny - zajmuje się małymi dziećmi z wadami wrodzonymi i nabytymi

Niepełnosprawność - brak sprawności organizmu, układu lub narządu doprowadzający do ograniczeń fizycznych, psychicznych i społecznych czy zawodowych

Niepełnosprawność różni się od inwalidztwa odwracalnością zmian w okresie wczesnym

Niepełnosprawność:

- okresowa (do 6 miesięcy)

- długotrwała (do 2-3 lat)

- trwała (powyżej 3 lat)

„Bardziej wydajna jest niewymuszona przerwa niż przerwa spowodowana brakiem sił podczas wykonywania ćwiczeń fizycznych.”

Tapering

Osoba niepełnosprawna - osoba o naruszonej sprawności psychofizycznej, powodującej ograniczenie funkcji, sprawności, aktywności życiowej w stopniu utrudniającym pełnienie właściwej dla niej roli społecznej

Inwalidztwo - stan, w którym z powodów stałych lub długotrwałych zaburzeń fizycznych, psychicznych lub psychofizycznych, osoba jest całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy

Inwalida -

Kompensacja - proces biologicznego wyrównywania lub zastępowania (w sensie funkcjonalnym) jakiegoś narządu w razie jego utraty lub naruszenia czynności powodujące przywrócenie częściowe lub całkowite sprawności organizmu

W każdej epoce życia ziemskiego ludziom zagrażały choroby, cierpienia, kalectwo i śmierć.

Temat 2.: Kliniczne podstawy fizjoterapii w ortopedii i traumatologii - urazy.

Podział urazów:

1. stłuczenia

2. skręcenia

3. zwichnięcia

4. złamania

(1) Stłuczenia - zmiażdżenie tkanek (po upadku, uderzeniu)

Objawy:

• ból tkanek miękkich

• krwiak (przerwana ciągłość naczyń krwionośnych)

• miejscowo podwyższona ciepłota ciała (co jest stan zapalny)

• obrzęk

Postępowanie fizjoterapeutyczne:

• do 72 h:

- zimne okłady (działanie przeciwbólowe, zmniejszenie obrzęku)

- nie rozcierać

- w miejsce krioterapia (do -80^oC)

• ćwiczenia synergistyczne

• ćwiczenia izometryczne

- polepszają krążenie w miejscu stłuczenia

- szybsza resorpcja krwiaka

- uruchomienie pompy mięśniowej (działa, gdy chodzimy, gdy mięsień jest napięty)

• ćwiczenia czynne do granicy bólu

• zabiegi ciepłolecznicze celem końcowej resorpcji krwiaka (po 72 h)

(2) Skręcenia

- chwilowe przemieszczenie się powierzchni stawowych względem siebie -> hipermobilność

- uszkadzają się: torebka stawowa (b. dobrze ukrwiona i unaczyniona -> duży ból), więzadła

- skala skręceń:

1^o - naciągnięcie więzadeł i torebki stawowej

2^o - rozwłóknienie

3^o - rozerwanie

4^o - rozerwanie połączone z oderwaniem elementu kostnego (złamanie owulsyjne -> więzadła odrywają się w miejscu przyczepu wraz z kawałkiem kości)

Objawy:

• przymusowe ustawienie stawu

• ból

• obrzęk

• krwiak

• bolesność przy ruchach czynnych

Postępowanie fizjoterapeutyczne:

• unieruchomienie

• pozycje złożeniowe - przeciwobrzękowe

• zabiegi fizykoterapeutyczne

• ćwiczenia czynne

• ćwiczenia synergistyczne

• ćwiczenia izometryczne (nie powodują ruchu stawów, zapobiegają zanikowi mięśni)

Powikłania:

• skręcenie nawykowe

• niewydolność/niestabilność więzadeł

(3) Zwichnięcia

- przemieszczenie powierzchni stawowych

- częściowa lub całkowita utrata styczności stawowej

- uszkodzenie torebki stawowej, więzadeł i chrząstki

Objawy:

• zniekształcenie obrysu stawu

• przymusowe ustawienie kończyny

• zniesienie ruchów czynnych

Postępowanie fizjoprofilaktyczne:

• zwichnięcie może nastawić tylko lekarz

• unieruchomienie

• fizykoterapia

• 1 tydzień po urazie: ćwiczenia czynne w małym zakresie, utrzymujące siłę minimalną mięśnia; ćwiczenia czynne zdrowych odcinków

• 2 tydzień po urazie: ćw. izometryczne, ćwiczenia czynne wolne

• 3. tydzień po urazie: ćwiczenia oporowe

• w ciągu 3 tygodni regenerują się tkanki miękkie

UWAGA: ćwiczenia bierne rozciągają mięśnie, torebki stawowe i więzadła, co może doprowadzić do patologicznej ruchomości stawu, niestabilności

Powikłania:

• wczesne: uszkodzenie tkanek miękkich, powierzchni stawowych, naczyń i nerwów

• późne: zwichnięcia nawykowe, zespół Suddeca, przykurcze, zesztywnienie stawów, zmiany zwyrodnieniowe

(4) Złamania

Podziały złamań:

I) Podział uwzględniający mechanizm

a) bezpośrednie działanie siły na kość:

- złamanie poprzeczne

- podłużne

- klinowate

- zmiażdżenie

b) pośrednie działanie siły (np. przez inną kość, staw, mięśnie):

- przeciążenia

- zgięcia

- skręcenia

- zgniecenia

II) Podział ze względu na umiejscowienie:

- nasady

- trzonu

- powierzchni stawowych

III) Podział ze względu na przebieg szczeliny złamania

- złamanie skośne

- złamanie poprzeczne

- złamanie spiralne

- złamanie wieloodłamowe

IV) Podział uwzględniający obecność powikłań

a) bez powikłań

b) z powikłaniami:

- pierwotne: uszkodzenie nerwów, naczyń, narządów wewnętrznych, tkanek miękkich

- wtórne: opóźniony zrost, jałowa martwica, przykurcz Volkmana, zaspół Suddeca, porażenia, odleżyny, osłabienie siły mięśniowej

V) złamanie proste (np. kości długiej)

VI) złamanie złożone (np. miednicy)

Objawy:

1. swoiste

• ból

• zniekształcenie osi kończyny ze skróceniem lub wydłużeniem

• zniesienie czynności uszkodzonego odcinka

• ograniczenie ruchomości w stawach sąsiednich

mniej swoistymi objawami są: obrzęk, ból, krwiak

Leczenie:

• zachowawcze (bez ingerencji skalpela)

- nastawienie

- unieruchomienie

- usprawnianie

• operacyjne (dotyczy złamań otwartych, z powikłaniami, z uszkodzeniem nerwów lub naczyń); technika - zespolenie za pomocą śrub, gwoździ, płyt, drutów

• osteosynteza stabilna

- wewnętrzna - wchodzenie do jamy szpikowej

- zewnętrzna - umożliwia bezpośredni dostęp do miejsca złamania(obserwacja, czy nie dochodzi do martwicy tkanek)

• chwilowe naciski osiowe - wzmagają osteosyntezę

• leczenie czynnościowe - wygiąg na kończynę

Powikłania i następstwa:

• pourazowy obrzęk

• krwiaki upośledzające krążenie w kończynie, mogące prowadzić do martwicy tkanek i porażeń nerwowych

• niewłaściwe ustawienie odłamów prowadzi do skrócenia kończyny

• stawy rzekome

• zespół Suddeca: algodystrofia pourazowa

Temat 3.: Kliniczne podstawy fizjoterapii w ortopedii i traumatologii - usprawnianie po urazach narządów ruchu

Następstwa urazu narządu ruchu:

• ostry odczyn zapalny

• miejscowy ból

• zwiększona ciepłota skóry

• rumień

• krwiak

• ograniczenie funkcji

Postępowanie w przypadku stłuczeń, skręceń, rozciągnięć tkanek miękkich:

1. Pierwszy okres leczenia - zasada PRICEMM

P (prevention) - zapobieganie wtórnym uszkodzeniom

R (rest) - ograniczenie aktywności chorego odcinka narządu ruchu (np. bandaż)

I (ice) - stosowanie oziębienia (do 72h)

C(compression) - stosowanie ucisku

E (elevetion) - uniesienie chorego miejsca ponad poziom serca

M (medicines) - farmakoterapia (środki przeciwbólowe)

M (modalities) - stosowanie zabiegów terapii fizykalnej

2. W pierwszych pięciu dobach po urazie

(choroba ogólnoustrojowa)

• stosujemy środki farmakologiczne przeciwbólowe, przeciwobrzękowe oraz przeciwzapalne

• wprowadzamy pozycje złożeniowe kończyny chorej, żeby nie dopuścić do przykurczów stawowych i mięśniowych

Rehabilitacja we wczesnym okresie po złamaniu

• zabiegi poobrzękowe, np. ułożenie antygrawitacyjne, ćwiczenia wg Burgera

• profilaktyka przeciwzakrzepowa

• metody fizykalne

Kinezyterapia

Po ostrej fazie choroby

• pierwszymi ćwiczeniami są ćwiczenia izometryczne, dzięki którym uzyskujemy statyczne napięcie mięśni

• w unieruchomionej kończynie stosujemy w tym samym czasie ćwiczenia czynno-bierne i czynne w chorej kończynie poza opatrunkiem gipsowym, dla zwiększenia zakresu ruchów w stawach i usprawnienia tzw. pompy mięśniowej

Niewłaściwie dobrane ćwiczenia mogą spowodować przesunięcie się odłamków kostnych.

• stawy rzekome - nieprawidłowa ruchomość w miejscu złamania, bóle, zmniejszenie możliwości obciążenia

Zabiegi terapii fizykalnej: redukcja dolegliwości bólowych, stymulacja zrostu i poprawa troficzna tkanek miękkich.

Stosujemy pozycje izolowane do ćwiczeń biernych i ćwiczeń izometrycznych, żeby nie dopuścić do zaniku mięśni w obrębie opatrunku gipsowego oraz ćwiczenia kontraletalne (ćwiczymy również zdrową kończynę)

Temat 4.: Modele rehabilitacji i niepełnosprawności

prof. Janusz Kiryłko (paraplegik)

1. Precyzyjne określenie wymiarów niepełnosprawności ma szczególne znaczenie dla tworzenia podstaw dla poszczególnych aspektów rehabilitacji.

2. Osoby niepełnosprawne są przede wszystkim obywatelami, mającymi takie same prawa i obowiązki, jak inni ludzie - nie dostrzega się tego!

3. Polityka wobec osób niepełnosprawnych oparta jest na koncepcjach pomocy społecznej i dobroczynności. Nie daje im poczucia bycia samodzielnymi podmiotami, wręcz przeciwnie, uprzedmiotawia je.

4. Osoby niepełnosprawne są powszechnie opatrywane etykietką „nieproduktywnych członków społeczeństwa”, co prowadzi do ciągłego wykluczania ich z głównego nurtu życia społecznego.

5. Niepełnosprawni zamykani są w instytucjach opiekuńczych i pozbawieni podstawowych praw przysługujących reszcie obywateli, tj. prawa do wolności, aktywności społecznej i politycznej, pracy, edukacji.

6. Cecha fizyczna może stanowić upośledzenie tylko wtedy, gdy uważa się za przeszkodę w osiągnięciu szczegółowych celów.

7. Lata 70., ekspertyza PAN: wyłączenie ludzi z czynnego życia jest zawsze niekorzystne, ponieważ pozbawia ich wartości wynikających z uczestnictwa w grupie zawodowej, społecznej.

8. Przekonanie, że zatrudnienie jest najważniejszym kryterium niepełnosprawności, ogranicza pojęcie sprawności działania wyłącznie do możliwości wykonywania zawodu. Należy indywidualnie rozpatrywać każdą sytuację ludzką i jej wszechstronne uwarunkowania.

9. Dwa analityczne modele rozumienia niepełnosprawności:

- indywidualny

- społeczny

Istnieje związek między tymi modelami a rehabilitacją!

Indywidualny model niepełnosprawności (IMN):

• wiąże się z rehabilitacją medyczną

- akcentowanie aspektów biologicznych (czy to uszkodzenie, wada nabyta czy wrodzona)

- wady utrudniają funkcjonowanie w życiu społecznym

• utożsamia niepełnosprawność z chorobą

niepełnosprawność -> osobista tragedia jednostki; można sobie z nią poradzić dzięki interwencji profesjonalistów

• osoba niepełnosprawna ma przystosować się do życia w społeczeństwie, ma zostać jak pacjent „wyleczona” z niepełnosprawności, przywrócona do stanu samodzielności bądź do stanu możliwie mu bliskiego

• IMN podkreśla rolę motywacji jednostki do podejmowania wysiłku na rzecz różnego rodzaju działań usprawniających i zbliżających do funkcjonowania społecznego odpowiadającego istniejącym wzorom i normom

• model IMN nie zwraca uwagi na konieczność dostosowania się środowiska fizycznego i społecznego do potrzeb osób niepełnosprawnych

• każde ograniczenie sprawności ma konkretny wymiar, zakres i poziom, dotyczy konkretnej osoby i wymaga indywidualnego podejścia i pomocy

• model IMN prowadzi do sytuacji, w której osoba niepełnosprawna postrzegana jest jako niezdolna do edukacji i pracy, niesamodzielna życiowo i przez to pozbawiona umiejętności aktywnego partycypowania w środowisku swego bytowania

• osobom niepełnosprawnym IMN nie daje poczucia, że są podmiotem tego systemu

Społeczny model niepełnosprawności (SMN):

• program Helios (UE) -> rozwój SMN

• wykreowany przez osoby niepełnosprawne

• założenie: niepełnosprawność jest utratą albo ograniczeniem możliwości brania udziału w normalnym życiu społeczności na tym samym poziomie, co inni, z powodu fizycznych i społecznych barier, w tym również barier prawnych, które powodują niemożność korzystania z pełni praw człowieka

• niepełnosprawność powstaje na skutek ograniczeń doświadczanych przez osoby nią dotknięte, które pojawiają się od indywidualnych uprzedzeń do instytucjonalnej dyskryminacji, od niedostępnego publicznego budownictwa do niedostosowanego systemu transportu, od segregacyjnej edukacji do wyłączających [osoby niepełnosprawne] rozwiązań na rynku pracy

• przyczyna niepełnosprawności: niedostarczenie przez społeczeństwo odpowiednich usług oraz brak właściwego zaspokajania potrzeb osób niepełnosprawnych, które nie są dostatecznie brane pod uwagę w organizacji społeczeństwa

• ideologia normalności

cel: przywrócenie osoby niepełnosprawnej do stanu normalności lub, gdy jest to niemożliwe, do stanu możliwie mu bliskiego

• terapia izolacyjna pogłębia niepełnosprawność

• model SMN nie zaprzecza istnieniu problemu niepełnosprawności, umiejscawia go jedynie w ramach społeczeństwa

• zamiast wspomagać osobę niepełnosprawną, należy zwrócić uwagę na to, czy i na ile społeczeństwo jest gotowe dostosować posiadane wzory zachowań i oczekiwań do możliwości osób niepełnosprawnych

• model SMN dąży do akceptacji jednostki w społeczeństwie poprzez usunięcie barier, odpowiednią pomoc, doradztwo, egzekwowanie praw

• osoby niepełnosprawne powinny same określać swoje możliwośći: mieć szansę pełnego uczestnictwa w życiu społecznym

• „równość” to coś znacznie więcej niż tylko traktowanie wszystkich w ten sam sposób

• społeczeństwo ma stać się odpowiedzialne za rozwiązanie problemów osób niepełnosprawnych

10. Choroba nigdy nie objawia się jako „czysta przyroda” i zawsze kształtują ją stosunki społeczne.

11. Aby podjęte działania były skuteczne, konieczna jest zmiana podejścia do niepełnosprawności.

12. Każda osoba niepełnosprawna inaczej definiuje swoją niepełnosprawność.

• 3 wymiary niepełnosprawności (biologiczny, medyczny, społeczny)

• idea wyrównywania szans (model biopsychospołeczny)

Temat 5.:Aktywnośc ruchowa i turnusy rehabilitacyjne.

układ ruchu

zabezpiecza podstawowe potrzeby życiowe człowieka

- porozumiewanie się

- udział w życiu kulturalnym

- zdobywanie i przyjmowanie pożywienia

- oddychanie

- przyjmowanie i utrzymywanie różnych pozycji

- poruszanie i przemieszczanie się

- wykonywanie pracy

„Jeśli chcesz poznać swego sąsiada, spójrz na sposób, w jaki posługuje się swoim ciałem.”

Leonardo da Vinci

1. Ruch jest biologiczną potrzebą organizmu

a) Kształcenie zdolności motorycznych:

- szybkość i adekwatność reakcji

- zdolność przestrzennego różnicowania ruchów

- zdolność przystosowania się do zmieniających się warunków

- ćwiczenia i motoryczna sprawność człowieka sprawne funkcjonowanie OUN

b) Terapia psychomotoryczna

- harmonijne współdziałanie ciała i psychiki

- opiera się na:

• rozwoju fizjologicznym i psychicznym człowieka

• zaspokojeniu jego podstawowych potrzeb życiowych, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb emocjonalnych

• potrzebie bycia w relacji z drugą osobą

c) Kompensacja - przystosowanie się do środowiska patologicznych warunkach morfologicznych i czynnościowych

• rehabilitacja:

- włączenie do procesu terapeutycznego

- wykorzystanie wszystkich dostępnych form usprawniania leczniczego

- wyzwolenie naturalnych możliwości zastępczych

• fizjoterapia: samo oddziaływanie czynnikami naturalnymi i sztucznymi

d) Koordynacja ruchowa - zdolność człowieka do wykonywania złożonych ruchów dokładnie i szybko w zmiennych warunkach

• stanowi zewnętrzny przejaw czynności OUN

• jakość ruchów pośrednio świadczy o sprawności obwodowego układu nerwowego

e) Pływanie

• angażuje do pracy prawie wszystkie grupy mięśniowe w sposób dynamiczny

• trening wydolnościowy, koordynacyjny, gibkości, siły dynamicznej i szybkości

• odruchowe zmiany czynności regulacyjnych układu krążeniowo-oddechowego oraz przemiany materii i motoryki

• środowisko wodne (zmiany ciśnienia i temperatury wody, pozorne zmniejszenie ciężaru ciała)

• obniżenie wzmożonego napięcia mięśni

• redukcja lęku przed wykonywaniem czynności ruchowych

• poprawa funkcji somatycznych

• stymulacja układu nerwowo-mięśniowego

f) Trening sportowy może zmniejszać biologiczne skutki starzenia się!

• sacropenia - spadek masy mięśniowej wraz z wiekiem o 50% w czasie pomiędzy 25 a 90 r.ż

• wraz z wiekiem kształtuje się wytrzymałość i spada szybkość

• osteoporoza - zaczyna się w momencie uzyskania maksymalnej masy kostnej

BMI < 18 -> jeden z czynników osteoporozy

Skierowanie na turnus rehabilitacyjny

wskazania:

• dysfunkcje (narządu ruchu, wzroku, słuchu)

• upośledzenie umysłowe

• choroby psychiczne

• padaczka

• MPD (mózgowe porażenie dziecięce)

• schorzenia neurologiczne

• schorzenia układu krążenia

• schorzenia układu oddechowego

• cukrzyca, hemofilia

• pacjenci geriatryczni

Turnus rehabilitacyjny to aktywna forma rehabilitacji połączona z elementami wypoczynku, mająca na celu poprawę sprawności, wyrobienie zaradności, pobudzenie i rozwijanie zainteresowań osób niepełnosprawnych

Turnusy rehabilitacyjne:

1. ogólnousprawniające

z programem rekreacyjno-wypoczynkowym i kulturalnym

2. specjalistyczne

• z programem psychoterapeutycznym

• z programem nauki niezależnego funkcjonowania z niepełnosprawnością

• z programem rekreacyjno-sportowym i sportowym

• z programem rozwijającym zainteresowania i zdolności

Czynności ruchowe oparte są na rytmicznych i symetrycznych ruchach wielu grup mięśniowych.

Program turnusu rehabilitacyjnego powinien zawierać elementy rehabilitacji odpowiedniej do rodzaju schorzeń osób niepełnosprawnych

biegi, gry zespołowe -> duże obciążenia nie zaleca się przy bocznym skrzywieniu kręgosłupa

Podstawowy turnus rehabilitacyjny trwa 21 dni

Temat 6.: Fizjologiczna ocena wydolności fizycznej.

kondycja - zdolność organizmu do wykonywania długotrwałej i intensywnej pracy fizycznej bez zaburzeń wewnątrzustrojowych

Wskaźniki określające wydolność tlenową (aerobową)

• max. pobór tlenu -> VO_{2 max}

• próg przemian beztlenowych

- anaerobowy próg wentylacyjny (jego wzrost jest miarą wytrenowania)

- anaerobowy próg mleczanowi

• VO_{2 max} - maksymalne pobieranie tlenu (VO_{2 max}) w ciągu jednej minuty podczas wysiłku maksymalnego

jest podstawowym pomiarem w fizjologii wysiłku i służy do oceny wydolności tlenowej i/lub wytrzymałościowej

• osiągnięcie VO_{2 max} wymaga integracji systemu nerwowo-mięśniowego, układu oddechowego i układu krążenia

• pułap tlenowy:

10-12 metów -> wydolność umiarkowana

20 metów -> sportowcy

Różne sposoby przedstawiania poboru tlenu

1. Wartości poboru tlenu u kobiet i mężczyzn różniących się masą ciała są zależne od sposobu przedstawienia VO_{2 max}: w l/min, w ml/kg/min lub VO_{2 max} w stosunku do beztłuszczowej masy ciała (FFM) - to znacznie redukuje różnice wynikające ze składu ciała

2. Różnice zależne od płci w wydolności tlenowej w największym stopniu zależą od suchej masy mięśniowej

(np. bieganie angażuje więcej mięśni niż jazda na rowerze)

Stopień wytrenowania

• wydolność tlenowa może wzrosnąć pod wpływem treningu o 6-20%

• wysoki wzrost wydolności tlenowej może osiągnąć ok. 50%

• największy przyrost (%) obserwuje się u osób prowadzących siedzący tryb życia z niską wyjściową wydolnością tlenową

• mięśnie białe -> siła, szybkość, zanikają szybciej niż czerwone

• mięśnie czerwone -> wytrzymałość, większy pułap tlenowy

VO_{2 max} u olimpijczyków w porównaniu do zdrowych siedzących

• różnice w grupie kobiet i mężczyzn

• w dyscyplinach biegowych i kolarstwie różnice u osób trenujących w stosunku do osób nietrenujących są dwukrotnie większe

Czynniki wpływające na maksymalne zapotrzebowanie tlenowe

• cechy genetyczne (włókna mięśniowe, podatność na trening)

• wiek

• płeć

• skład ciała (5 tłuszczu i % masy mięśniowej)

• poziom wytrenowania - im niższy tym łatwiej zauważyć wzrost wydolności

• rodzaj wysiłku (tylko wysiłek umiarkowany spala wolne kwasy tłuszczowe)

Pomiary maksymalnego poboru tlenu

• testy powinny aktywować dane grupy mięśniowe

• mieć odpowiednią intensywność i czas trwania wysiłku

• celem testu jest osiągnięcie przez badanego maksymalnego poboru energii

• typowe wysiłki:

- marsz lub bieg na bieżni ruchomej

- wchodzenie na stopień

- jazda na rowerze

- pływanie symulowane „na uwięzi”

- test na ergometrze pływackim

- test na ergometrze wioślarskim

- symulowane wrotki, narty, wioślarstwo, wspinaczka

Rodzaj wysiłku:

• różnice w VO_{2 max} podczas różnego rodzaju wysiłków wynikają z wielkości aktywnej masy mięśniowej

• badania porównawcze VO_{2 max} u tych samych osób z zastosowaniem różnych rodzajów wysiłku wykazały największe wartości VO_{2 max} podczas wysiłku na bieżni

• test wchodzenia na stopień daje bardzo zbliżone wielkości do testu na bieżni i znacznie większe niż wysiłek na ergometrze

• wysiłek przy użyciu kończyn górnych wskazuje na 30%, a testy pływackie na ok. 20% mniejsze VO_{2 max} w stosunku do bieżni

• test VO_{2 max} na bieżni pozwala łatwiej obliczać i regulować intensywność wysiłku

- pacjent podłączony do elektrod

- pomiar EKG, wydolności i in.

Standaryzacja pomiarów VO_{2 max}

wiele badań poświęca się na:

1. standaryzację testów mierzących VO_{2 max}

2. ustalenie norm dla wieku, płci, poziomu wytrenowania i składu ciała

Rodzaje testów VO_{2 max}:

1. pomiar bezpośredni - maksymalnego poboru tlenu podczas maksymalnego wysiłku

2. pomiar pośredni - przewidywanie maksymalnego poboru tlenu podczas wysiłków submaksymalnych na podstawie pomiarów tętna i obciążenia

Bezpośredni pomiar maksymalnego poboru tlenu

- wysiłek powinien być poprzedzony 5 min. rozgrzewką,

- czas wysiłku nie może być krótszy niż 5-7 min.

- wysiłek o stopniowo wzrastającej intensywności aż do wyczerpania

- zmiany zużycia tlenu podczas pracy mierzymy metodą kolorymetrii pośredniej - otwartą

Maksymalny pobór tlenu

• wyrównanie lub przekroczenie maksymalnego zapotrzebowania tlenowego podczas wysiłku o narastającej intensywności oznacza osiągnięcie maksymalnej wydolności metabolizmu aerobowego, tzn. osiągnięcia tzw. „prawdziwego” VO_{2 max}

• kiedy to kryterium nie jest osiągnięte, a przyczyną zakończenia testu jest zmęczenie mięśni, stosujemy określenie VO_{2 peak} - największy pobór tlenu uzyskany podczas testu

Punkt końcowy testu VO_{2 max}

• najczęstszym powodem przerwania testu są czynniki motywacyjne lub psychologiczne, a nie rzeczywiste wyczerpanie

• szczególnie trudno zachęcić do kontynuowania testu osoby o małym doświadczeniu w wykonywaniu dużych wysiłków fizycznych, powodujących dyskomfort ze strony układu krążenia czy mięśni

• osiągnięcie plateau w zużyciu tlenu podczas testu VO_{2 max} wymaga wysokiej motywacji i dużej komponenty anaerobowej dla uzyskania maksymalnego wysiłku

• nie zawsze wysiłki są wiarygodne, bo często ktoś przerywa wysiłek, gdyż myśli, że już nie ma siły, a w rzeczywistości dałby radę większemu wysiłkowi

Dodatkowe kryteria

dla ustalenia bardziej precyzyjnego poziomu VO_{2 max} opierają się na odpowiedzi metabolicznej i fizjologicznej:

a) uzyskanie maksymalnej intensywności wysiłku na poziomie wartości wynikających z poprzednich obserwacji dla danej osdoby

b) osiągnięcie progu mleczanowego 8*10 mmol/L świadczy, że badany rzeczywiście wykonał wysiłek bliski maksymalnemu

c) osiągnięcie HR bliskiego HR_max dla wieku lub RQ przekraczające 1,0 - wskazuje, że wysiłek był bliski maksymalnej intensywności

(HR -> stosunek wydalanego CO₂ do zużywanego tlenu; max. wysiłek gdy HR = 1)

Błąd standardowy w obliczaniu VO_{2 max}

• wszystkie testy pośredniej oceny VO_{2 max} mają błą standardowy, który należy uwzględnić

• np. dla 55 ml/kg/min błąd standardowy wynosi +/- 10 ml/kg/min -> oznacza, że rzeczywiste VO_{2 max} wynosi od 45 ml/kg/min do 65 ml/kg/min

Pomiar pośredni VO_{2 max}

- wykorzystuje się zależność pomiędzy stanem wydolności fizycznej a przebiegiem funkcji fizjologicznych (HR, VE, VO₂) podczas pracy submaksymalnej

- niższe wskaźniki fizjologiczne i niższy koszt energetycznym podczas pracy submaksymalnej odpowiadają większej wydolności (wyższemu maksymalnemu zużyciu tlenu)

- większość testów opiera się na liniowej zależności pomiędzy HR i podobrem tlenu na poziomie wysiłku submaksymalnego i na tej podstawie - szacowaniu VO_{2 max}

- człowiek wytrenowany przy tym samym obciążeniu pracuje bardziej ekonomicznie

- testy oparte na pomiarze HR podczas wysiłku submaksymalnego:

1. test Astranda-Rymming

• badany wykonuje submaksymalny wysiłek na bieżni lub na cyklometrze poprzedzony rozgrzewką

• czas trwania wysiłku min. 5 min

• standardowe obciążenie dla osób nietrenujących -> ok. 50W, a następnie zwiększenie obciążenia o 50W co 2-3 min

• nomogram

• określonemu obciążeniu odpowiada zużycie tlenu (L/min)

- uzyskane obciążenia łączymy z odpowiadającym mu standardowym zużyciem tlenu

- zużycie tlenu łączymy z uzyskanym tętnem (uwzględniając płeć)

- uzyskujemy przewidywaną wartość VO_{2 max} (L/min)

• uwzględniamy poprawkę wiekową mnożąc wynik przez odpowiedni współczynnik

2. test PWC 170 - Physical Working Capacity

• próba polega na wyliczeniu wartości obciążenia pracą dla HR=170 (85% VO_{2 max})

• 2 różne wysiłki submaksymalne, 5 min (stan równowagi dynamicznej)

I obciążenie ok. 100W PWC 150 - dla osób starszych

II obciążenie ok. 150W PWC 130 - dla seniorów

3. test Margaria

• określamy HR_max dla badanej osoby, aby wybrać odpowiednią skalę w zależności od wieku badanego, np. f_max=200 dla osoby 20-letniej

• łączymy wartość zmiennego tętna (f₁ i f₂)

• odczytujemy wynik z monogramu w ml/kg/min

Pomiar pośredni wydolności tlenowej

- testy oparte na pomiarze HR po wysiłku submaksymalnym

- czas powrotu tętna do wartości spoczynkowych zależy od:

wydolności tlenowej

intensywności

objętości

rodzaju wysiłku

test harwardzki

• pomiar tętna wykonywany jest po zakończeniu wysiłku

• modyfikacja step-up test (dla mężczyzn wys. schodka 51 cm, dla kobiet 46 cm)

• rytm 30 wejść na min przez 5 min

• po wykonaniu próby badany siada i mierzymy tętno:

od 1 min do 1,30 min

od 2 min do 2,30 min

od 3 min do 3,30 min

• wskaźniki sprawności fizycznej

F1-czas pracy w sek. x 100 / 2 x suma trzech pomiarów

• ocena wydolność wg Międzynarodowej Federacji Medycyny Sportowej

wskaźnik F1 <55 -> wydolność fizyczna zła

55-64 -> poniżej przeciętnej

65-79 -> przeciętna

80-89 -> dobra

>90 -> bardzo dobra

próba Rufiera

• 30 przysiadów w 3o sek., ocena wskaźnika wydolności fizycznej na podstawie HR

• pomiar HR odbywa się: w spoczynku, bezpośrednio po zakończeniu wysiłku, 1 min. po wypoczynku w pozycji siedzącej (przez 15 sek. x 4)

Próba przemian beztlenowych (PPA)

oznacza on graniczną wartość przejścia z wysiłkowego metabolizmu tlenowego do beztlenowego. Wielkość ta ocenia przede wszystkim efektywność przemian tlenowych

- metoda nieinwazyjna - próg wentylacyjne

- metoda inwazyjna - próg mleczanowi

Próg anaerobowy wentylacyjny

- dokładnie odzwierciedla próg mleczanowi

- równoważnik wentylacyjny dla CO₂ wskazuje, że wentylacja usuwa skutecznie CO₂

- jest to moment szybkiego wzrostu V_E/VO₂ bez wzrostu V_E/CO₂

Próg wentylacyjny

- jest to moment, w którym wentylacja wzrasta szybciej w stosunku do zużycia CO₂ podczas stopniowo narastającego wysiłku

- pomiędzy V_E i VO₂ - linijna zależność podczas wysiłków submaksymalnych

- krytyczny punkt wentylacji

- kompensacja oddechowa - wzrost V_E wyrównujący spadek pH

Próg mleczanowy

- intensywny wysiłek -> uruchomienie beztlenowego systemu energetycznego

- dla x > 4 mmol -> wysiłek beztlenowy

Wskaźniki określające wydolność beztlenową

1. Wskaźniki fizjologiczne

• max stężenie kw. mlekowego

• max dług tlenowy

• max spadek pH

• max współczynnik oddechowy RQ

2. Wskaźniki fizyczne

• moc maksymalna

• czas uzyskania mocy maksymalnej

• spadek mocy maksymalnej

Temat 7.: Udział chorego z niepełnosprawnością w procesie fizjoterapii. problemy niepełnosprawności w rodzinie.

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ

• ok. 5,5 mln Polaków jest niepełnosprawnych (orzeczenie o możliwości pobierania świadczeń z tytułu niezdolności do pracy)

• ok. 2,4 mln to osoby w tzw. wieku produkcyjnym

• pracuje tylko ok. 546 tys.

• pozostali pobierają świadczenia z tytułu niezdolności do pracy - zwykle ok. 600-800 zł

• w innych krajach UE pracuje co drugi niepełnosprawny

• zgodnie z definicją WHO osoba niepełnosprawna to osoba, u której istotne uszkodzenia i obniżenie sprawności funkcjonowania organizmu powodują uniemożliwienie, utrudnienie lub ograniczenie sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie

• definicja niepełnosprawności jest bardzo płynna i nie daje się jasno sprecyzować

• w życiu każdego człowieka pojawiają się momenty mniejszych lub większych możliwości czy też ograniczeń fizycznych

• to, co obecnie jest dla nas łatwo dostępne, za kilka lat może być barierą nie do pokonania - ale czy to już jest niepełnosprawność?

• zadaniem fizjoterapeuty jest poprawianie stanu funkcjonalnego

• pomijając zaburzenia funkcjonowania spowodowane nieszczęśliwymi wypadkami, istnieje wiele przyczyn pogłębiania się wraz z wiekiem niepełnosprawności i dysfunkcji (problemy nawarstwiają się wraz z wiekiem)

• wbrew obiegowym opiniom, uważa się, że niepełnosprawność jest brakiem przystosowania funkcji danego organizmu do warunków, w jakich się znajduje (strategia rehabilitacji polega na przystosowaniu funkcji organizmu do warunków środowiskowych)

• niepełnosprawność dotyczy:

- populacji osób czasowo niepełnosprawnych rokujących całkowity powrót do zdrowia

- populacji osób trwale niepełnosprawnych

Udział osoby niepełnosprawnej w procesie fizjoterapeutycznym:

• przebieg terapii daje lepsze rezultaty, jeżeli osoba z niepełnosprawnością bierze aktywny udział w planowaniu i realizacji programu fizjoterapii

• jedynym okresem, w czasie którego z konieczności musi być bierna i z własnej woli strzec się dysponowania sobą, jest ostry okres chorobowy podczas pobytu w szpitalu

• przy opracowywaniu planu rehabilitacji należy uwzględnić postawę pacjenta wobec własnej niepełnosprawności oraz jego emocjonalną dojrzałość

• można i trzeba na te parametry wpływać

• w całym zaangażowaniu pacjenta niezwykle ważne jest wsparcie - przede wszystkim rodziny - i pomoc jej podczas całego procesu fizjoterapeutycznego

aktywność = świadomość + motywacja

Problem niepełnosprawności w rodzinie

• Rodzina jest pełnoprawnym podmiotem, który powinien aktywnie współpracować ze specjalistami realizującymi proces terapeutyczny

• Każda choroba lub niepełnosprawność wymaga od członków rodziny podejmowania złożonych decyzji i modyfikacji dotychczas pełnionych ról

• Dezorganizacji mogą ulec nie tylko relacje wewnątrzrodzinne, ale również stosunki, jakie dana rodzina utrzymuje w środowisku zamieszkania

• Szczególnym zadaniem rodziny jest budzenie motywacji na rzecz aktywnego udziału członka rodziny w procesie rehabilitacji

• Czynniki warunkujące aktywny udział rodziny w procesie rehabilitacji:

- dostępność różnych form pomocy specjalistycznej

- uznanie rodziny jako podmiotu, którego doświadczenia i zdolności związane z naturalną znajomością chorego członka rodziny i jego potrzeb uczynią bardziej racjonalnym cykl oddziaływań wspomagających

- klimat psychologiczny rodziny

- kontakt z innymi ludźmi stojącymi w obliczu podobnych problemów

- zapewnienie niepełnosprawnemu swobody ekspresji

• Działania wspierające rodzinę z osobą niepełnosprawną opierają się na:

- pomocy w akceptacji zaistniałej sytuacji

- edukacji - pomocy rodzinie w przygotowaniu profesjonalnego warsztatu postępowania z niepełnosprawnym

- pomocy w radzeniu sobie z kryzysem emocjonalnym (organizacje samopomocowe)

Temat 8.: Podstawy kliniczne fizjoterapii w neurologii i neurochirurgii. Urazy kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia kręgowego

Budowa i funkcje kręgosłupa

- odpowiada za obciążenia osiowe

- stabilność kręgosłupa gwarantuje sprawny aparat stawowy, więzadłowy i mięśniowy

(więzadła odcinka szyjnego i więzadło krzyżowe kręgu szczytowego, więzadło wierzchołka zęba i więzadła skrzydłowate)

- więzadło krzyżowe kręgu szczytowego składa się z dwóch części: poziomej i pionowej. Część pozioma tego więzadła jest silniejsza i nazywa się więzadłem poprzecznym kręgu szczytowego

- dodatkowym wzmocnieniem połączenia czaszkowo-kręgowego są: błona pokrywająca oraz więzadło podłużne przednie, więzadło podłużne tylne, więzadło żółte, więzadło karkowe, więzadła międzykolcowe i nadkolcowe

- w kanale kręgowym znajduje się rdzeń kręgowy - dolna część OUN. Odcinek rdzenia łączy się z korzeniami jednej pary nerwów - segment rdzenia -> neuromer

- wyróżnia się 8 segmentów szyjnych

- rogi przednie rdzenia kręgowego zawierają komórki ruchowe, których aksony biegną [przez korzenie przednie do mięśni szkieletowych

- rogi rdzeniowe tylne (czuciowe) przekazują impulsy czuciowe,, dopływające przez kończyny tylne

Przyczyny urazów kręgosłupa

najczęściej:

- wypadki komunikacyjne (samochodowe, motocyklowe, potrącenia)

- upadki z wysokości (z drzew, dachów, drabiny, wozów konnych i prób samobójczych)

- przygniecenia i in.

sezonowo: skoki do wody, żniwa

Rodzaje uszkodzeń rdzenia kręgowego:

1. Wstrząśnienie rdzenia

- stan częściowej lub całkowitej - zawsze odwracalnej - utraty czynności rdzenia poniżej poziomu uszkodzenia na okres od kilkunastu godzin do kilku dni

- drożność kanału kręgowego jest zachowana, płyn mózgowo-rdzeniowy -> prawidłowy

- obraz kliniczny: zniesienie odruchów, wiotkie porażenie mięśni, zniesienie czucia poniżej poziomu uszkodzenia

2. Stłuczenie rdzenia

- uszkodzenie strukturalne rdzenia z uszkodzeniem naczyń krwionośnych

- obraz kliniczny: częściowy brak czynności rdzenia poniżej poziomu uszkodzenia; w pewnych obszarach zachowana jest czynność i czucie; wiotkie porażenie mięśnia przechodzi w ciągu 10-14 dni w porażenie spastyczne

- płyn mózgowo rdzeniowy jest podbarwiony krwią

3. Zranienie rdzenia

- uszkodzenia rdzenia przez odłamki kostne lub ciała obce

4. Ucisk rdzenia

- powikłanie spowodowane przemieszczeniami kostnymi w złamaniach kręgosłupa

- płyn mózgowo-rdzeniowy podbarwiony krwią

- stan ucisku rdzenia potęguję: krwotok rdzenia, krwawienie zewnątrzrdzeniowe i towarzyszący obrzęk rdzenia, powodujący fizjologiczne przerwanie czynności rdzenia

- mogą wystąpić zaburzenia czucia, szybko rozwija się porażenie kończyn, zniesienie odruchów oraz zaburzenie czynności zwieraczy

- objawy uzależnione od obrzęku rdzenia ustępują wcześnie, mogą jednak powstać nieodwracalne zaniki mięśniowe i niedowłady

- utrzymujący się ucisk rdzenia powoduje zmiany wsteczne, dlatego stany uciskowe stanowią wskazanie do leczenia operacyjnego

5. Całkowite przecięcie (przerwanie łączności) rdzenia

- skutkuje:

- wiotkim porażeniem poniżej miejsca uszkodzenia

- zniesieniem wszystkich rodzajów czucia

- zatrzymaniem moczu i stolca

- wzwodem prącia

- objawy całkowitego przecięcia rdzenia są nieodwracalne

- rokowania w przypadkach niecałkowitego przecięcia rdzenia SA korzystniejsze (ślad ruchu, zachowanie czucia w pewnych obszarach, niezupełne porażenie zwieraczy)

Typy (kolumnowe) złamań kompresyjnych wg McHfee:

urazy stabilne:

typ I - złamania kompresyjne z uszkodzeniem przedniej kolumny kręgosłupa

typ II - złamania kompresyjne przedniej i środkowej kolumny

urazy niestabilne:

typ III - złamanie kpmpresyjne, wybuchowe przedniej i środkowej kolumny z penetracją fragmentów kostnych do kanału kręgowego

typ IV - złamanie fleksyjno-dystrakcyjne ze zniszczeniem przedniej części trzonu, kolumny środkowej i uszkodzeniem aparatu więzadłowego kolumny tylnej

typ V - złamanie z przemieszczeniem kręgów ze zniszczeniem przedniej, środkowej i tylnej kolumny kręgosłupa

Postępowanie medyczne na poszczególnych etapach leczenia

1. Pierwsza pomoc na miejscu wypadku

• każdego nieprzytomnego należy traktować jako potencjalnego pacjenta z urazem rdzenia

• podejrzenie urazu kręgosłupa w odcinku szyjnym wymusza założenie kołnierza ortopedycznego przed jakimkolwiek przekładaniem, wydobywaniem poszkodowanego

2. Postępowanie szpitalne przedoperacyjne, postępowanie farmakologiczne, kwalifikację pacjenta do operacji i postępowanie chirurgiczne określają normy postępowania.

Specyfika opieki nad chorymi z urazami kręgosłupa:

1. opieka okołowypadkowa (wstępna) prowadzona przez zespół wypadkowy pogotowia ratunkowego

2. opieka w izbie przyjęć szpitala przyjmującego chorego do wstępnej diagnostyki i kwalifikującego do odpowiedniego leczenia

3. opieka specjalistyczna realizowana przez ośrodek leczniczy zajmujący się leczeniem urazów kręgosłupa

4. opieka późna realizuje założenia kompleksowej rehabilitacji jako procesu mającego na celu pełną adaptację chorego, a zwłaszcza osoby niepełnosprawnej do życia w społeczeństwie i rodzinie

Złamania kręgosłupa - leczenie

- farmakologiczne

- ortopedyczne

- neurochirurgiczne

- wczesne postępowanie usprawniające

Metody lecznicze

• zachowawcze - bez powikłań

• operacyjne - z powikłaniami

Cele metod leczniczych:

- przywrócenie prawidłowych stosunków anatomicznych

- stabilizacja kręgosłupa w odcinku uszkodzonym

- ochrona nieuszkodzonych funkcji układu nerwowego

- przywrócenie uszkodzonych funkcji neurologicznych

- kompleksowa wczesna rehabilitacja

Leczenie złamań kręgosłupa - wczesne postępowanie lecznicze:

• odbarczanie kanału kręgowego metodami zachowawczymi/operacyjną

• wyciąg czaszkowy

- chroni struktury nerwowe przed mechanicznym uciskiem

- zapewnia prawidłowe ukrwienie

• obciążenie zależy od:

- poziomu uszkodzonego kręgosłupa

- mechanizmu urazu

• do leczenia zachowawczego kwalifikują się przede wszystkim:

- złamania kompresyjne (z niewielką kompresją), niepowikłane uszkodzeniem układu nerwowego

- złamania wyprostne, niepowikłane uszkodzeniem układu nerwowego

- inne złamania stabilne przebiegające bez zaburzeń neurologicznych

- złamania stabilne powikłane wycofującymi się zaburzeniami neurologicznymi

• problemy lecznicze związane z uszkodzeniem kręgosłupa są tym trudniejsze, im wyższy poziom uszkodzenia rdzenia kręgowego

• życiowy problem - zaburzenia czynności oddechowej

- ograniczenia ruchomości klatki piersiowej (porażenie mięśni klatki piersiowej)

- zaburzenia okresowego wyłączenia czynności części współczulnej układu autonomicznego (zaburzenia czynności przepony)

Postępowanie leczniczo-chirurgiczne:

chirurgiczna stabilizacja kręgosłupa warunkuje bardzo szybką pionizację chorego w łóżku lub na stole pionizacyjnym

Wczesna bierna pionizacja chorego

• ułatwia jego adaptacje do wózka

• umożliwia czynną pionizację w odpowiednim osprzętowaniu

• jest treningiem dla układu krążenia i układu oddechowego

• poprawia pracę układu moczowego i przewodu pokarmowego

• ułatwia walkę z lękiem osobom porażonym

• ułatwia odczuwanie bodźców proprioceptywnych zwłaszcza w uszkodzeniach częściowych rdzenia kręgowego

Czynna pionizacja chorych z objawami całkowitego uszkodzenia rdzenia kręgowego możliwa jest z użyciem odpowiednich aparatów stabilizujących kończyny dolne w przypadku porażeń z poziomu D8-D9

Fizjoterapia - okres wczesny

• chory po urazie kręgosłupa zwłaszcza w odcinku szyjnym powinien być poddany natychmiast, tak szybki, jak to tylko możliwe, leczeniu usprawniającemu

• rehabilitacja kompleksowa i wczesna

• podstawą opieki nad chorymi po urazie kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia jest gimnastyka oddechowa

cel ćwiczeń oddechowych:

- utrzymanie ruchomości klatki piersiowej

- kompensacyjne wzmocnienie przepony

- wykorzystanie czynnych pomocniczych mięsni oddechowych

- ułatwienie odkrztuszania zalegającej wydzieliny

- ułatwienie wymiany gazowej w płucach

- opieka przeciwodleżynowa (zmiany pozycji ciała chorego co 2-3 godziny i inne metody)

• ćwiczenia bierne porażonych kończyn

• ćwiczenia czynne/ ćwiczenia wspomagane kończyn nieporażonych lub niedokładnych

cel ćwiczeń biernych:

- utrzymanie fizjologicznej ruchomości w stawach

- zapobieganie przykurczom, zanikom mięśniowym i kostnym

- poprawa ukrwienia mięśni i skóry

- zapobieganie obrzękom

- obniżenie spastycznego napięcia mięśni

- zapobieganie nieprawidłowościom w ustawieniu kończyn

- utrzymywanie mięśni, więzadeł i stawów w gotowości (cofanie zaburzeń neurologicznych)

Terapia ruchowa jako profilaktyka przeciwzatorowa

Triada Virchowa - 3 główne przyczyny powstawania zakrzepów żylnych:

1. uszkodzenia naczyń krwionośnych przez kroplówkę, zastrzyki, cewnik lub urazy mechaniczne

2. nadmierna skrzepliwość wywołana niekorzystnymi zmianami w składzie krwi

3. zastój lub znaczne zmniejszenie przepływu krwi

Urazy odcinka szyjnego kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia:

- wysokie - od C1 do C5

- niskie - od C5 do Th1

Urazy wysokie z całkowitym uszkodzeniem rdzenia skutkują zaburzeniami oddychania

objawy kliniczne: porażone wszystkie mięśnie kończyn górnych, tułowia i kończyn dolnych

Urazy niskie przy całkowitym uszkodzeniu rdzenia skutkują porażeniem kończyn dolnych z zachowaniem funkcji zginaczy łokci, a im niższy poziom uszkodzenia rdzenia - pozostają funkcje zginaczy grzbietowych nadgarstka, prostowników palców, zginaczy dłoniowych

Urazy poniżej C7 - prawidłowa funkcja rąk

9

---