1.Funkcje krwi
- transportowa ( gazy, substancje odżywcze, produkty przemiany materii, hormony)
-ochronna ( krzepnięcie)
-odpornościowa (leukocyty, przeciwciała)
-hemodynamiczna ( utrzymanie homeostazy, ciśnienie krwi)
-termoregulacyjna ( regulacja ciepła z narządów wewnętrznych)
2. Co to jest surowica i osocze krwi?
Surowica krwi- osocze krwi pozbawione fibrynogenu
Osocze krwi( plazma) - zasadniczy (główny), płynny składnik krwi, w którym są zawieszone elementy morfotyczne (komórkowe).
3. Komórki krwi i ich funkcje.
Krew to tkanka łączna, która złożona jest z osocza ( inna nazwa to plazma) oraz komórek krwi. Komórki krwi „pływają” w osoczu i większość z nich ( z wyjątkiem erytrocytów) ma kształt kulisty. Komórki krwi dzielimy na krwinki białe, krwinki czerwone, ale postaciową formę przybierają również płytki krwi ( choć komórkami nie są, są to jedynie fragmenty cytoplazmy komórek szpiku kostnego).
Krwinki białe nazywamy leukocytami, a krwinki czerwone erytrocytami. Płytki krwi czasami spotykamy pod nazwą trombocytów. Jest łatwo zapamiętać odwołując się do greki: cytus oznacza komórkę, erythros to czerwony, a leukos to bialy)
W naszej krwi występują zarówno dojrzałe erytrocyty, jak różnież młode retikulocyty. Erytrocyty w przekroju poprzecznym mają kształt dwuwklęsły czyli takiego biszkopta. Taki kształt ma znaczenie funkcjonalne, gdyż dzięki wiązać gazy. Głowna funkcją erytrocytów jest transport tlenu i dwutlenku węgla dzięki hemoglobinie, którą zawierają. (tlen transportowany jest do tkanek, a dwutlenek wegla z tkanek do pecherzyków plucnych).
Leukocyty mają troszkę bardzie złożony podział. Przede wszystkim możemy podzielić je na agranulocyty ( leukocyty nieziarniste) oraz granulocyty ( leukocyty ziarniste). Granulocyty możemy dzielić dalej na obojętnochłonne (neutrofile), zasadochłonne (eozynofile) i kwasochłonne (bazofile). Agranulocyty dzielimy dalej na monocyty i limfocyty (limfocyty dale dzielą się na limfocyty B, limfocyty T i limfocyty NK).
Ogólnie mówiąc o funkcjach powiemy, że:
Granulocyty uczestniczą głownie w zwalczaniu drobnoustrojów oraz w powstaniu reakcji alergicznych. Limfocyty mają rozpoznawac i zwalczać antygeny (czyli substancje obce) wytwarzając przeciwciała (czyli białka odpornościowe).
Monocyty unieszkodliwiają drobnoustroje i komórki, które są patologicznie zmienione.
4.Erytropoeza
erytropoeza - proces namnażania i różnicowania erytrocytów z komórek macierzystych w szpiku kostnym kości płaskich, a także w nasadach kości długich. Cały proces trwa około 1 tygodnia.
Etapy erytropoezy:
Komórka macierzysta pnia, różnicuje się w proerytroblast - pierwszą rozróżnialną morfologicznie komórkę omawianego szeregu
Proerytroblast dojrzewa poprzez stadia erytroblastów, początkowo zasadochłonnego, później wielobarwliwego (polichromatofilnego), a w końcu kwasochłonnego
Erytroblast kwasochłonny usuwa jądro i przekształca się w retikulocyt. Wraz ze osiąganiem kolejnych stadiów rozwoju w retikulocytach zmniejsza się ilość rybosomów, a zwiększa ilość hemoglobiny
Cytoplazma komórki zmienia charakter z silnie zasadochłonnego na kwasochłonny
Powstaje dojrzały erytrocyt
Czynniki regulujace erytropoeze:
erytropoetyna interleukina 3 żelazo kwas foliowy hormon wzrostu witamina B12 kortyzol
5. Budowa i rola hemoglobiny.
-funkcje: transport tlenu, udział w transporcie dwutlenku węgla, magazyn tlenu w organizmiem
-budowa: 96 % białka globiny (składającej się z 4 łańcuchów polipeptydowych) i 4 cząsteczki hemu (cząsteczka hemoglobiny), hemoglobina posiada cztery cząsteczki. Każdy z 4 łańcuchów polipeptydowych jest połączony z jedną cząsteczką hemu.
Istnieją trzy rodzaje hemoglobiny A1, A2 i F
A1- 2 łańcuchy polipeptydowe typu alfa i 2 łańcuchy typu beta.
A2- 2 łańcuchy polipeptydowe typu alfa i 2 łańcuchy delta
F- 2 łańcuchu alfa i 2 łańcuchy gamma
6. Co to jest oksyhemoglobina, karboksyhemoglobina, karbaminohemoglobina, methemoglobina? Jaka jest wartościowość żelaza w tych związkach?
oksyhemoglobina- hemoglobina związaną z tlenem (żelazo na II stopniu utlenienia)
karboksyhemoglobina- hemoglobina połączona z tlenkiem węgla (żalazo na II stopniu utlenienia)
karbaminohemoglobina- hemoglobina połączona z dwutlenkiem węgla (żelazo na II stopniu utlenienia)
methemoglobina- hemoglobina połączona na stałe z tlenem (żelazo utlenione do III stopnia)
7. Jakie czynniki i w jaki sposób regulują powinowactwo hemoglobiny do tlenu?
-ciśnienie parcjalne tlenu- ze wzrostem prężności tlenu we krwi zwiększa się wysycenie hemoglobiny tlenem
-pH, czyli H+- zwiekszenie stezenia jonów wodorowych zmniejsza stopień wysycenia hemoglobiny tlenem
-2,3 - DPG (2,3 - difosfoglicerynian)
-temperatura- wraz ze spadkiem temp krwi zwieksza się stopień wysycenia hemoglobiny tlenem.
8. Podział i funkcje leukocytów.
Leukocyty dzielą się na granulocyty, limfocyty i monocyty.
granulocyty- powstają w szpiku:
-granulocyty obojętnochłonne
-granulocyty kwasochłonne
-granulocyty zasadochłonne
Funkcja: chemotaksja- kierują się do ognisk zapalnych, ognisk rozmnażania bakterii,
fagocytują- pożerają fragmenty komórek lub bakterie i trawią je w lizosomach za pomocą enzymów hydrolitycznych
limfocyty- to krwinki białe, agranulocyty, dojrzewają w śledzionie, grasicy, grudkach chłonnych układu pokarmowego. Limfoidalne komórki macierzyste szpiku rozwijają się w:
limfocyty B - zależne od szpiku kostnego i narządów limfatycznych jelita. Odpowiedzialne za hormonalną odpowiedź immunologiczną - w odpowiedzi na antygen wytwarzają przeciwciała = immunoglobuliny.
limfocyty T - zależne od grasicy: cytotoksyczne, pomocnicze, supresorowe
komórki NK
Limfocyty T i komórki NK odpowiedzialne za komórkową odpowiedź immunologiczną.
monocyty: powstają w szpiku czerwonym, wykazują zdolności do diapedezy i fagocytozy, po przejściu do tkanek stają się makrofagami i pochłaniają bakterie i fragmenty martwych tkanek, zawierają lipazę, po wniknięciu wirusów do ich wnętrza wytwarzają interferon, który hamuje rozwój wirusów
9. Rodzaje odporności
Odporność:
swoista- odporność nabyta po kontakcie z patogenem.
-humoralna- to ta, w której wytwarzane są przeciwciała
-komórkowa- to ta, w której za rozpoznanie i zwalczenie antygenu odpowiedzialne są bezpośrednio limfocyty.
*czynna-to wytworzenie przez organizm odpowiednich przeciwciał po kontakcie z antygenem.
*bierna- to otrzymanie już wytworzonych przeciwciał
b) nieswoista- to obrona organizmu już przy pierwszym kontakcie z patogenem
- komórkowa- to działanie komórek tzw. fagocytów czy komórek NK, które niszczą patogeny
10. Hemoliza. Jakie czynniki wywołują hemolizę?
Hemoliza- przechodzenie hemoglobiny do osocza krwi wywołane zniszczeniem erytrocytów.
Czynniki wywołujące hemolizę:
woda, jad żmii, pszczół, pająków, toksyny wydzielone przez bakterie i grzyby, przeciwciała krwi tzw. hemolizyny, promieniowanie radioaktywne i UV, prąd elektryczny, kwasy i zasady, rozpuszczalnik tłuszczy, mydła, żółć, wysoka i niska temperatura.
11.HEMATOKRYT - całkowita objętość wszystkich komórek krwi w stosunku do całej objętości krwi, wynosi od 40 - 55%. Zależy od liczby erytrocytów w litrze krwi oraz całkowitej objętości krwi.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WIELKOŚĆ HEMATOKRYTU:
-zwierzęta trenowane - wzrost
- po obciążeniu pracą zwierząt takich jak konie i lamy ( u których śledziona magazynuje erytrocyty)- wzrost
-znaczna wysokość nad poziomem morza ( zwiększona produkcja krwinek czerwonych, czyli erytropoeza)
- silna i długotrwała utrata płynów ( np. biegunki, pocenie się)- wzrost
- zaburzenia krwi otworzenia- spadek
-chroniczna utrata krwi- spadek
-uszkodzenie szpiku przez np. leki- spadek
12.Grupy krwi A, B, AB i O u człowieka.
Grupa A: antygen A, przeciwciało anty -B
Grupa B: antygen B, przeciwciało anty -A
Grupa AB: antygen A i B, brak przeciwciał
Grupa 0: brak antygenu, przeciwciało anty -A i anty -B
13. Cykl pracy serca
(cykl hemodynamiczny) to okres trwający pomiędzy jednym a drugim skurczem. Jest wynikiem działania układu przewodzącego serca.
W czasie cyklu wyróżnia się dwie fazy. W pierwszej z nich, fazie rozkurczu, zastawki przedsionkowo-komorowe są otwarte, zaś zastawki półksiężycowate zamknięte. Dochodzi do biernego napływu krwi przez przedsionki do komór, po czym następuje skurcz przedsionka zwiększający objętość krwi znajdującej się w komorach. W rezultacie zwiększa się ciśnienie panujące w komorach, dochodzi do skurczu komór i zamknięcia zastawek przedsionkowo-komorowych (ton pierwszy serca). Rozpoczyna się faza skurczu.
W fazie skurczu ciśnienie w komorach wzrasta, a objętość komór nie ulega zmianie. Kiedy ciśnienie panujące w komorach zrówna się z ciśnieniem panującym w aorcie i pniu płucnym otwierają się zastawki półksiężycowate i dochodzi do wyrzutu krwi. Mięsień ponownie ulega rozkurczowi, a ciśnienie panujące w komorach spada, co powoduje zamknięcie zastawek półksiężycowatych (drugi ton serca). Zastawki przedsionkowo-komorowe otwierają się wówczas, gdy ciśnienie w komorach będzie niższe niż w przedsionkach
Fazy cyklu serca:
Rozkurcz komór
- okres protodiastoliczny
- okres szybkiego wypełniania się komór
- przerwa
- skurcz przedsionków
2) skurcz komór
- izowolumetryczny
- izotoniczny (okres maksymalnego i zredukowanego wyrzutu)
3) rozkurcz komór
- okres protodiastoliczny
- izowolumetryczny
- okres szybkiego wypełniania się komór
- skurcz przedsionków
14.OBJĘTOŚĆ MINUTOWA - objętość krwi wytłoczona przez jedną z komór w czasie jednej minuty.
OBJĘTOŚĆ WYRZUTOWA- objętość krwi wytłoczona przez jedną z komór w czasie jej skurczu
15. W jaki sposób powstaje ton skurczowy i rozkurczowy serca
Zjawiska akustyczne - drgania towarzyszące pracy serca, są niejednorodnej częstotliwości. Dzieli się je na tony serca i szmery serca.
W każdym cyklu pracy serca występują tony:
Pierwszy ton serca
Wywołany zamykaniem się zastawek przedsionkowo - komorowych i początkiem skurczu serca
Drugi ton serca
Powstaje w czasie zamykania się zastawek półksiężycowatych aorty i pnia płucnego, twa krócej od pierwszego i ma mniejszą częstotliwość
Trzeci ton serca
Występuje w rozkurczu, w okresie wypełniania się komór krwią napływającą z przedsionków. Najsłabszy spowodowany przez wibrację krwi szybko wypełniającej jamy obu komór
Wyróżniamy 2 tony serca:
Skurczowy - systoliczny
Rozkurczowy - diastoliczny
16. Na czym polega automatyzm serca?
Automatyzm serca- zdolność mięśnia sercowego do samoistnego kurczenia się, bez udziału układu nerwowego. Za automatyzm serca odpowiedzialny jest jego układ bodźcotwórczy.
Zainicjowanie skurczu serca następuje samoistnie w węźle zatokowo-przedsionkowym. Stąd pobudzenie rozprzestrzenia sie na węzeł przedsionkowo-komorowy i pęczek przedsionkowo-komorowy (Hisa) oraz jego odgałęzienia. Powoduje to skurcz przedsionków, a następnie komór. Jest to rytm podstawowy, który modyfikuje praca ośrodków nerwowych
17.Jaki jest wpływ autonomicznego układu nerwowego na pracę serca?
Autonomiczny układ nerwowy ( wegetatywny)
współczulny- noradrenalina ( włókna adrenergiczne) -> przyspieszenie pracy serca
przywspółczulny- acetylocholina (włókna cholinergiczne) -> zwolnienie pracy serca
18. Krążenie wieńcowe i jaka jest jego rola
Krew tętnicza dopływa do mięśnia sercowego przez dwie tętnice wieńcowe: prawą i lewą. Przepływ krwi przez naczynia wieńcowe a zwłaszcza przez lewą jest ściśle uzależniony od fazy
- zwiększenie cyklu pracy serca i od ciśnienia w aorcie. W fazie rozkurczu krew przepływa swobodnie przez obie tętnice wieńcowe, natomiast na początku skurczu komór, w miarę wzrastania ciśnienia w komorach, przepływ przez naczynia wieńcowe znacznie się zmniejsza.
W miarę przyspieszenia częstotliwości skurczów wzrasta łączny czas, w którym przepływ krwi w lewej tętnicy wieńcowej zostaje znacznie zmniejszony lub całkowicie zatrzymany.
Niedostateczny przepływ wieńcowy jest przyczyną niedotlenienia mięśnia sercowego.
Czynniki zmieniające przepływ wieńcowy:
- czynniki nerwowe
- czynniki humoralne
przepływu wieńcowego
- nagłe niedotlenienie mięśnia sercowego
- wzrost prężności CO2
- acetylocholina
- adrenalina
- noradrenalina
- prostacyklina
- zmniejszenie przepływu wieńcowego
- wazopresyna
- tromboksan (uwalniany z trombocytów)
- leukotrieny (wytw, przez granulocyty obojętnochłonne
19. Mechanizmy regulujące ciśnienie krwi.
a) baroreceptory- impulsacja docierająca do pnia mózgu utrzymuje w napięciu ośrodek hamowania pracy serca, zmiana napięcia mięśni gładkich naczyń tętniczych. Serce zwalnia, a naczynia się rozszerzają- ciśnienie obniża się
b)adrenalina- pobudza receptory w sercu zwiększając częstotliwość i siłę skurczu i w naczyniach krwionośnych zwężając je. Ciśnienie wzrasta.
c) układ renina -angiotensyna -aldosteron
renina wydzielana jest przez nerki, kiedy przepływ krwi jest zmniejszony
angiotensyna:
-powoduje zwężenie naczyń. Ciśnienie krwi wzrasta
-zwiększa wchłanianie zwrotne sodu i wody w nerkach. Ciśnienie krwi wzrasta
-stymuluje ośrodki pragnienia, co przyczynia się do zwiększenia objętości krwi. Ciśnienie wzrasta.
-powoduje wzrost wydzielania wazopresyny przez przysadkę. Wydzielana jest w odpowiedzi na obniżenie ciśnienia krwi. Powoduje ona skurcz i zwężenie naczyń krwionośnych. Ciśnienie wzrasta.
d)przedsionkowy peptyd natriuretyczny- zwiększenie wydalania soli i wody przez nerki - objętość krwi zmniejsza się;
hamuje wydzielanie reniny i wazopresyny. Ciśnienie maleje
e)tlenek azotu- przenika do mięśni gładkich powodując ich rozkurcz i rozszerzanie naczyń. Ciśnienie maleje.
f)tlenek węgla- rozszerza naczynia. Ciśnienie maleje.
g) prostacyklina i prostaglandyna- silnie rozszerzają naczynia, blokują agregację krwinek płytkowych. Ciśnienie maleje.
20. Mechanizmy warunkujące krążenie żylne.
- ciśnienie hydrostatyczne
-ssące działanie rozkurczowe przedsionka serca
-ssące działanie klatki piersiowej w czasie wdechów
-uciskanie żył przez pracujące mięśnie i tętnice sąsiadujące z żyłami
21. Hormony tropowe i ich funkcje.
-hormon tyreotropowy (TSH)- wpływa na zwiększenie wydzielania hormonów tarczycowych - tyroksyny (T4), a także trójjodotyroniny (T3). Poza tym TSH wpływa na zwiększenie ukrwienia gruczołu tarczowego, a także taką przebudowę strukturalną pęcherzyków tarczycowych
- hormon luteinizujący (LH)- U samców odpowiedzialna jest za funkcjonowanie komórek śródmiąższowych. U samic szczytowe stężenie tego hormonu we krwi podczas ostatnich dni fazy pęcherzykowej cyklu miesiączkowego doprowadza do pęknięcia pęcherzyka Graafa, czyli do owulacji. Podtrzymuje również wytwarzanie progesteronu i estrogenów przez ciałko żółte
- hormon folikulotropowy (FSH)- u kobiet pobudza dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i wydzielanie estrogenów w komórkach ziarnistych pęcherzyków jajnikowych. Zwiększa również aktywność aromatazy. U mężczyzn powoduje powiększenie cewek nasiennych, pobudza spermatogenezę (wytwarzanie plemników) oraz zwiększa wytwarzanie białka wiążącego androgeny, niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania testosteronu.
- hormon adrenokortykotropowy (ACTH)-
22. Na czym polega endokrynne, parakrynne i anakrynne (autokrynne) działanie hormonów?
-Autokrynne- komórka sama wydziela hormon, komórka sama generuje informacje i sama ją odbiera.
-Parakrynne- komórka wydziela hormon, może być przekazywana przez płyn międzykomórkowy
-Endokrynne- hormony mogą oddziaływać na tkanki czy narządy oddalane od źródła produkcji hormonu, gdzie docierają z krwią
23. Na czym polega synergiczne i antagonistyczne działanie hormonów? Podać przykłady.
Działanie synergiczne- dwa hormony wydzielane z różnych gruczołów dokrewnych współdziałają ze sobą wywołując taki sam efekt fizjologiczny.
Np. stężenie glukozy we krwi
-adrenalina i glukagon- wzrost
Rozwój gruczołu mlekowego
- progesteron i estrogeny- wzrost
Działanie antagonistyczne- dwa hormony wydzielane z różnych gruczołów wywołują przeciwny efekt fizjologiczny
Np. stężenie glukozy we krwi
-insulina - spadek
-glukagon- wzrost
Wydzielanie mleka w gruczole mlekowym
Estrogeny i progesteron - spadek
Prolaktyna- wzrost
24. Mechanizm regulujący wydzielanie hormonów tarczycy (sprzężenie zwrotne).
sprzężenia zwrotnie ujemne - odpowiedź wpływa hamująco na bodziec. np. hormon tyreotropowy, wydzielany przez przysadkęmózgową działa stymulująco na tarczycę, pobudzając ją do produkcji tyroksyny. Wysoki poziom tyroksyny we krwi działa hamująco na przysadkę mózgową i powoduje zmniejszenie produkcji hormonu tyreotropowego. To ogranicza wydzielanie tyroksyny przez tarczycę i po pewnym czasie jej poziom we krwi się obniża. Jest to sygnałem dla przysadki mózgowej do wznowienia produkcji hormonu tropowego i albo cykl się powtarza, albo ustala się stan równowagi między tyreotropiną a tyroksyną
Sprzężenie zwrotne dodatnie polega na wzajemnym wzmacnianiu się zjawisk, np. laktacja jest podtrzymywana przez częste ssanie.
25. Podział hormonów pod względem budowy (podać przykłady).
a) hormony sterydowe- np. hormony płciowe, h. kory nadnercza
b)pochodne aminokwasów, katecholaminy np. adrenalina, hormony tarczycy
c)peptydy i białka- np. insulina, glukagon, parathormon
d)pochodne kwasów tłuszczowych- np. prostaglandyny
26. Receptory, ich lokalizacja w komórce i rola w działaniu hormonów.
- wewnątrzkomórkowe- białka w cytoplazmie lub jądrze komórkowym. Dla hormonów tarczycy i steroidowych
-błonowe- białka umiejscowione w błonie komórkowej. Dla hormonów białkowych i peptydowych, a także katecholamin
27.Główne efekty działania hormonów tarczycy, insuliny, hormonów kory i rdzenia nadnerczy, parathormonu, kalcytoniny, hormonu wzrostu.
Hormony tarczycy: - zużycie tlenu, wytwarzanie ciepła - wzrost - wchłanianie węglowodanów z jelit - wzrost - prawidłowy przebieg cyklu płciowego - wpływ na układ sercowo- naczyniowy i metabolizm - wzrost - powstawanie synaps - wzrost - stężenie krążącego cholesterolu - spadek Parathormon: - stężenie wapnia we krwi - wzrost - wchłanianie wapnia i fosforanów w jelitach - wzrost - aktywuje osteoblasty - fosforany we krwi - spadek - resorpcja ( zwrotna) fosforanów w nerkach - spadek
Kalcytonina: - stężenie wapnia we krwi - spadek - resorpcja wapnia z kości - spadek - liczba i aktywność osteoklastów - spadek - wydalanie wapnia i fosforanów z moczu - wzrost - liczba osteoblastów - wzrost
Hormony rdzenia nadnerczy: - dopamina - adrenalina - noradrenalina Dopamina, noradrenalina i adrenalina hamują aktywność enzymu( hydroksylazy tyrozynowej) , regulując w ten sposób procesy swojej biosyntezy. |
Hormon wzrostu: - wzrost tkanek - wzrost - ilość komórek - wzrost - rozmiar komórek - wzrost - synteza białka - wzrost -synteza lipidów - spadek - zużycie glukozy - spadek Insulina: - obniża stężenie glukozy we krwi - zwiększenie transportu dokomórkowego glukozy, aminokwasów, potasu, fosforanów - stymulacja syntezy białek, lipidów, glikogenu - hamuje degradację białek, lipidów, glikogenu - w wątrobie hamuje syntezę glukozy ( glukoneogenezę)
Hormony kory nadnerczy:
- Mineralokortykosteroidy, działające przede wszystkim na gospodarkę minerałami, a zwłaszcza na transport komórkowy elektrolitów, |
30. Rola HCl w żołądku.
- niszczy drobnoustroje chorobotwórcze
- wspomaga działanie pepsyny
- wyjaławia pokarm
- częściowo denaturyzuje białka
32. Funkcje żółci w przewodzie pokarmowym
Sole żółciowe wydzielane do światła jelita:
- zmniejszają napięcie powierzchniowe
- łączą się z produktami lipolizy i kwasami tłuszczowymi
- aktywują lipazę - enzym hydrolizujący tłuszcze
35. Co to jest progesteron i jaka jest jego rola?
Progesteron (luteina) - steroidowy żeński hormon płciowy wytwarzany przez ciałko żółte i łożysko (w czasie ciąży). Najważniejszy hormon wydzielany przez gonady (jajniki i jądra).
Wydzielanie progesteronu wzrasta po owulacji, co
przygotowuje błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja
hamuje skurcze macicy
wstrzymuje dojrzewanie pęcherzyków Graafa.
36. Funkcje estrogenów
wydzielane są w czasie cyklu miesiączkowego . Ich funkcją jest powstawanie żeńskich cech płciowych, np. wzrost piersi, gromadzenie się tkanki tłuszczowej w obrębie bioder.
37. Jakie zmiany hormonalne zachodzą w fazie folikularnej/lutealnej cyklu płciowego?
Faza folikularna (6-13 dzień cyklu) w jajniku dojrzewają pęcherzyki i rozwija się pęcherzyk dominujący. Zwiększeniu ulega wydzielanie estrogenów przez komórki ziarniste pęcherzyków, które uzyskuje maksimum tuż przed szczytem wydzielania. Wartości stężeń progesteronu pozostają małe. W pierwszym okresie, tzw. wczesnej fazie folikularnej (6-8 dzień cyklu) następuje proliferacja nabłonka gruczołowego. W późnej fazie folikularnej (9-13 dzień cyklu) dołączają się wczesne zmiany w warstwie głębokiej endometrium. Wydzielanie FSH ma charakter pulsacyjny, ale wartości stężeń utrzymują się na małym poziomie, aż do szczytu wydzielania LH. Ilości lutropiny są małe i takie pozostają do momentu tuż przed owulacją.
Ostatnią fazą cyklu miesiączkowego jest faza lutealna (15-28 dzień). W jej wczesnym okresie w jajniku następuje pełne unaczynienie komórek ziarnistych, formowanie się ciałka żółtego oraz początek zanikania pozostałych pęcherzyków. W późniejszym czasie (20-25 dzień cyklu) pojawia się dojrzałe ciałko żółte i postępuje dalszy zanik pęcherzyków
38. Jakie zmiany w macicy następują w fazie folikularnej/lutealnej cyklu płciowego?
Na wczesnym etapie fazy folikularnej, po zakończeniu krwawienia, wyściółka macicy jest najcieńsza w całym cyklu. Najniższy jest także poziom hormonów, progesteronu i estrogenu. W dalszej części fazy folikularnej dochodzi do zgrubienia wyściółki macicy, co ma związek z przygotowaniem organizmu kobiety na potencjalną ciążę
Podczas fazy lutealnej poziom estrogenu i progesteronu wzrasta, co przyczynia się do zmian w wyściółce macicy, które mają przygotować ją na przyjęcie embrionu. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, poziom hormonów spada, a wyściółka macicy zaczyna się złuszczać, co prowadzi do menstruacji.
40. Oksytocyna i jej działanie.
Oksytocyna - cykliczny hormon peptydowy złożony z 9 aminokwasów (nonapeptyd), neuroprzekaźnik, uwalnia się okresowo, dobrze rozpuszczalny w wodzie.
Oksytocyna:
- powoduje skurcze mięśni macicy, co ma znaczenie podczas akcji porodowej (wcześniej występuje blok progesteronowy).
- Uczestniczy także w akcie płciowym i zapłodnieniu (powoduje skurcze macicy podczas orgazmu, które ułatwiają transport nasienia do jajowodów).
-Uwalniana jest po podrażnieniu mechanoreceptorów brodawek sutkowych np. podczas ssania piersi, co ułatwia wydzielanie mleka oraz po podrażnieniu receptorów szyjki macicy i pochwy.
Estrogeny wzmagają wydzielanie oksytocyny, a progesteron je hamuje.
- Bezpośrednio po porodzie, oksytocyna powoduje obkurczanie macicy oraz położonych w ścianie macicy naczyń krwionośnych, tamując w ten sposób krwawienie po urodzeniu łożyska.
- W okresie połogu ma bezpośredni wpływ na zwijanie macicy, tak więc karmienie piersią przyspiesza ten proces.
41. Wyjaśnić pojęcia: owulacja, zapłodnienie
Owulacja ( jajeczkowanie) - proces polegający na wytwarzaniu gamet żeńskich (komórek jajowych). owulacja występuje co ok. 28 dni, mniej więcej między 13. a 15. dniem przed wystąpieniem krwawienia. Owulacja u kobiet jest zależna od tzw. osi podwzgórze-przysadka-jajnik.
Zapłodnienie- połączenie się komórek rozrodczych (komórki męskiej i żeńskiej) w wyniku czego powstaje nowa komórka nazywana zygotą. Warunkiem zapłodnienia jest wniknięcie plemnika do komórki jajowej. Ma to miejsce w bańce jajowodu.
42. Na czym polega oogeneza, spermatogeneza, spermiogeneza?
Oogeneza zachodzi w jajnikach. To wieloetapowe procesy powstawania żeńskich komórek rozrodczych.
Spermatogeneza zachodzi w kanalikach nasiennych jąder. To wieloetapowy proces , w wyniku którego powstają haploidalne plemniki.
spermiogeneza polega na przekształcaniu się spermatyd w plemniki
43. Jakie funkcje pełni łożysko? Typ łożyska u człowieka.
Funkcje:
- W łożysku następuje wymiana gazowa,
-usuwanie mocznika z płodu,
-dostarczanie substancji energetycznych oraz budulcowych dla płodu.
- osłona mechaniczna płodu (zarodka),a także biologiczna
- Wytwarza gonadotropinę kosmówkową, laktogen łożyskowy, relaksynę, testosteron, progesteron i estrogeny
- stanowi naturalną barierę immunologiczną
Typy łożyska:
- łożysko kosmówkowo-omoczniowe,
- łożysko kosmówkowo-żółtkowe,
- łożysko żółtkowe
44. Wymienić gruczoły płciowe dodatkowe i podać ich funkcje.
Żeńskie:
- gruczoły przedsionkowe- Główną funkcją gruczołu jest produkcja i wydzielanie śluzu.
- łechtaczka- pozwala na odczuwanie przez kobietę wyjątkowych doznań erotycznych, w tym również osiągnięcie orgazmu.
Męskie:
gruczoł krokowy- odpowiada on za produkcje płynu, który przed wytryskiem nasienia, jest wydzielany i odprowadzany drobnymi kanalikami do cewki moczowej. produkuje także tak zwany antygen swoisty dla prostaty
-gruczoły opuszkowo-cewkowe - produkują jasną, lepką wydzielinę, ułatwiającą przemieszczanie się nasienia
-pęcherzyki nasienne- Wytwarzają specjalną wydzielinę, zawierającą m.in. fruktozę - źródło energii dla plemników.
45. Odruchy - podział i krótka charakterystyka.
Odruchy bezwarunkowe - są to odruchy wrodzone, wykonywane automatycznie, bez udziału naszej woli. Odbywają się one za pośrednictwem rdzenia kręgowego oraz podkorowych części mózgu. Odruch ten jest podstawowy dla utrzymania życia.
Odruchy warunkowe - są to odruchy nabyte (wyuczone), w których zasadniczą rolę odgrywa kora mózgowa. Powstają one w trakcie rozwoju i życia osobniczego
Odruchy jednosynaptyczne ( odruchy rozciągowe) własne
Odruchy wielosynaptyczne ( odruchy zginania, odruch ucieczki) obce
46. Jakie czynniki decydują o istnieniu potencjału spoczynkowego w neuronie? Rola pompy sodowo-potasowej w neuronie.
Pompa: wyrzuca nadmiar Na+ ->hyperpolaryzacja następcza-> obniżenie Na+ wewnątrz komórki -> zahamowanie pompy ->spoczynek
Czynniki decydujące o istnieniu potencjału spoczynkowego:
- dyfuzja jonów zgodnie z gradientem
- selektywna przepuszczalność błny względem tych jonów
- obecność metabolicznej pompy sodowo-potasowej w błonie
Rola pompy sodowo- potasowej:
-czerpie energię z ATP
- jest elektrogenna, tworzy gradient elektrochemiczny
47. Co to jest impuls nerwowy?
Impuls nerwowy - przekazywanie informacji od receptora przez układ nerwowy do efektora (komórki lub narządu, który wykonuje określoną czynność w odpowiedzi na odebraną informację), przemieszczanie się strefy depolaryzacji błony komórkowej wzdłuż neuronu.
48. Działanie synapsy:
a)pod wpływem impulsów pęcherzyki przemieszczają się do błony presynaptycznej
b) wylewają zawartość do środka synapsy
c) połączenie mediatorów z błoną postsynaptyczną, powstają impulsy nerwowe w drugiej komórce
49.Co to są neurotransmitery pobudzające i hamujące? Podać przykłady.
Neurotransmitery pobudzające
Do neurotransmiterów pobudzających zaliczamy te substancje chemiczne, które docierając do błony postsynaptycznej powodują jej depolaryzację. Ich połączenie z receptorem w błonie postsynaptycznej powoduje powstanie tzw.: aktywacji sodowej czyli otwarcia kanałów dla dokomórkowego przepływu jonów sodowych.
Najważniejsze z nich to: adrenalina, acetylocholina, dopomina, noradrenalina, serotonina, histamina oraz kwas glutaminowy i asparaginowy
Neurotransmitery hamujące
Do neurotransmiterów hamujących zaliczamy te substancje chemiczne, które docierając do błony postsynaptycznej powodują jej hiperpolaryzację. Ich połączenie z receptorem w błonie postsynaptycznej powoduje powstanie tzw.: postsynaptycznego potencjału hamującego.
Zaliczamy do nich: glicynę, kwas gamma- aminomasłowy ( GABA)
51. Co to jest łuk odruchowy? Wymienić jego elementy.
Łuk odruchowy - to droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora bodźca poprzez neuron czuciowy, kojarzeniowy oraz ruchowy do efektora.
Łuk odruchowy składa się z:
- receptora,
- dośrodkowej drogi doprowadzającej do neuronów czuciowych,
- ośrodka nerwowego, drogi odprowadzającej do efektora.
52. Jednostka motoryczna. Płytka motoryczna.
Jednostka motoryczna- jedna komórka nerwowa i wszystkie komórki mięśniowe przez nią unerwione:
-toniczne ( skurcz powolny i długotrwały)
- fazowe ( skurcz szybki i długotrwały)
Płytka motoryczna- miejsce połączenia synaptycznego pomiędzy aksonem neuronu ruchowego, a komórką mięśniową.
53. Rodzaje skurczów mięśni.
- izotoniczny - izometryczny - auksotoniczny - tężcowy zupełny - tężcowy niezupełny
54. Różnice funkcjonalne pomiędzy mięśniami poprzecznie prążkowanymi i gładkimi.
Mięśnie gładkie: kurczą się powoli i długo, niezależnie od naszej woli
Mięśnie poprzecznie prążkowane: kurczą się szybko i zależnie od naszej woli
55. Funkcje nerek
-Funkcja wydalnicza - usuwają z organizmu końcowe produkty przemiany materii (zwłaszcza białkowej) oraz nieprzyswajalnych lub toksycznych substancji pochodzenia egzogennego
-Funkcja regulacyjna - utrzymują homeostazę wodno-elektrolitową
-Funkcja endokrynna - produkują hormony i ich prekursory
56. W jaki sposób powstaje mocz pierwotny (ultraprzesącz)?
Mocz pierwotny powstaje bezpośrednio z przesączu krwi w Torebce Bowmana zawiera dużo wody, soli mineralnych, cukrów, białek itp.
57. Jaka jest rola wazopresyny w regulacji objętości wydalanego moczu?
Wazopresyna - hormon antydiuretyczny, wydzielany z podwzgórza, magazynowany w tylnym płacie przysadki mózgowej. Bodźcem do jego wydzielania jest zwiększone ciśnienie osmotyczne osocza.
Działanie - rozszerzenie naczyń krwionośnych w nerkach i zmniejszenie przepływu krwi, zwiększenie przepuszczalności kanalików dystalnych i zbiorczych dla wody - zagęszczenie moczu.
Przy niskim stężeniu wazopresyny kanaliki są nieprzepuszczalne dla wody, dzięki czemu organizm pozbywa się nadmiaru wody.
58. Wymienić fizjologiczne składniki azotowe moczu.
-mocznik
-kwas moczowy
59. Co to są składniki patologiczne moczu? Podać kilka przykładów.
Do patologicznych składników osadu moczu należą erytrocyty i leukocyty wydalane w ilości przekraczającej normę, a liczne bakterie wskazują na infekcję dróg moczowych. Ciała ketonowe, Bilirubina Barwniki krwi Glukoza Białka
60. Na czym polega diureza wodna i diureza osmotyczna?
Diureza wodna polega na wydalaniu dużej ilości moczu o niskim ciśnieniu osmotycznym.
diureza osmotyczna, wydalanie dużych ilości moczu wywołane obecnością w moczu substancji osmotycznie czynnych, nie podlegających resorpcji kanalikowej
28. Enzymy amylolityczne (amylazy) — grupa enzymów trawiennych odpowiedzialna za rozkład skrobi. Występują w ślinie, soku trzustkowym oraz jelitowym.
Amylaza trzustkowa hydrolizuje wielocukry (oprócz celulozy) do dwucukrów; enzym produkowany w trzustce i działający w dwunastnicy; Optymalne pH działania enzymu jest lekko zasadowe.
Maltaza występuje w jelicie cienkim, wytwarzana przez ściany jelita cienkiego. Rozkłada dwucukry, które w jelicie cienkim rozkładane są do monosacharydów.
29. enzymy proteolityczne- sa to enzymy rozkładające wiązania peptydowe w białkach.
Egzopeptydazy rozkładają wiązania peptydowe na końcach łańcucha peptydowego z uwolnieniem skrajnych aminokwasów. rozróżnia się → karboksypeptydazy i aminoacylopeptydazy
Endopeptydazy rozkładają cząsteczkę białka (polipeptydu) na małe fragmenty peptydowe. Do endopeptydaz należą enzymy trawienne, np.
pepsyna pH ok. 2, Zapoczątkowuje rozkład białek, jest również aktywatorem dla następnych cząsteczek pepsynogenu
trypsyna pH ok.7, Dalszy rozkład polipeptydów na peptydy i oligopeptydy. Trypsyna jest również aktywatorem następnych cząsteczek i chymotrypsynogenu.
chymotrypsyna pH ok. 7. Dalszy rozkład polipeptydów na peptydy i oligopeptydy. jest również aktywatorem chymotrypsynogenu.
31. Lipaza trzustkowa - działa w dwunastnicy, przy pH 8, przy udziale żółci. Trawi tłuszcze do kwasów tłuszczowych i glicerolu (emulgacja tłuszczów)
33. hormony gonadotropowe wydzielane przez przysadkę mózgową
FSH - h. folikulotropowy gonadotropina A
Mężczyźni -wpływa na spermatogenezę
Kobiety - dojrzewanie pęcherzyków Graffa
- wydzielanie estrogenów
LH-h.luteinizujący gonadotropina B
Mężczyźni- produkcja testosteronu w kom. śródmiąższowych
Kobiety - owulacja, powstanie ciałka żółtego, produkcja progesteronu
34. Hormony płciowe+ funkcje
Estrogeny
w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego stymulują rozrost błony śluzowej macicy i odbudowę w niej naczyń krwionośnych;
przygotowują błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja;
pobudzają gruczoły śluzowe szyjki macicy do wydzielania śluzu;
w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego powodują rozrost endometrium i ułatwiają zagnieżdżenie jaja;
kończą krwawienie miesiączkowe.
W trakcie krwawienia ich stężenie wzrasta, co prowadzi do wzrostu krzepliwości krwi i zakończenia krwawienia.
U Mężczyzn niedobór powoduje bezpłodność.
Progesteron
Jajnik- hamowanie dojrzewania pęcherzyków jajnikowych
Macica- kontynuacja wzrostu bł. Śluzowej wraz z gruczołami
- zmiana kształtu gruczołów i stymulacja wydzielania śluzu
- UTRZYMANIE CIĄŻY
- zmniejszenie pobudliwości, czyli wrażliwości na oksytocynę
-implantacja zapłodnionej komórki jajowej
Inne
-wzrost temperatury ciała
-rozwój płacików w gruczole mlekowym
Androgeny
Testosteron
Rozwój cech płciowych
Rozwój zewnętrznych narządów płciowych
Rozrost gruczołu krokowego
Rozwój przewodów nasiennych
Powstawanie typowej budowy ciała
Charakterystyczne owłosienie
Dihydrotestosteron niezbędny do transformacji guzka płciowego w prącie i tworzeniu moszny.
39. dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego
Oogeneza jest procesem tworzenia i dojrzewania komórek jajowych. Z macierzystych komórek płciowych żeńskich w jajniku podczas rozwoju zarodkowego rozwijają się oogonia. Dzielą się mitotycznie, a następnie jako oocyty I rzędu wchodzą w mejozę jeszcze podczas życia płodowego. W końcowej fazie profazy I podziału redukcyjnego mejoza zostaje zatrzymana na wiele lat. W okresie pokwitania podwpływem hormonu folikulotropowego wydzielanego przez przysadkę następuje dokończenie I podziału mejotycznego. Powstają wówczas dwie komórki: duża - oocyt II rzędu oraz mała - polocyt I rzędu, czyli ciałko kierunkowe, które zamiera. W wyniku II podziału mejotycznego powstaje owotyda, czyli komórka jajowa i polocyt II rzędu, który później zostaje usunięty z owotydy. Tworząca się w ten sposób komórka jajowa posiada zredukowaną liczbę chromosomów, natomiast nierówny podział cytoplazmy zapewnia jej odpowiednią ilość materiału potrzebnego po zapłodnieniu do rozwoju zarodka.
Drugi podział mejotyczny rozpoczyna się, gdy powstające jajo znajduje się jeszcze w pęcherzyku Graafa. Podział ten zostaje zatrzymany w stadium metafazy II. Pęknięcie pęcherzyka Graafa sprawia, iż oocyt II rzędu dostaje się do jajowodu. Otacza go osłona przejrzysta (warstwa glikoproteinowa) oraz wieniec promienisty powstały z tzw. komórek ziarnistych (komórki z nabłonka jajnikowego). Dokończenie mejozy następuje w momencie zapłodnienia. Wówczas też zostaje usunięty polocyt, a komórka jajowa łączy się z plemnikiem. Przebieg oogenezy oprócz hormonu folikulotropowego regulują estrogeny oraz hormon luteinizujący. W ścisłym związku z cyklem owulacyjnym zachodzi cykl menstruacyjny.
50. Ślizgowa teoria skurczu
podczas skurczu mięśnia nie zmienia się ani długość miofilamentów, ani szerokość prążka A (obejmuje filamenty miozynowe i filamenty aktynowe), gdyż następuje wzajemne przesuwanie się ("ślizganie się") miofilamentów cienkich (aktynowych) i grubych (miozynowych). Ruch ślizgowy jest możliwy dzięki odpowiedniej budowie obydwu rodzajów tych włókien białkowych. Cząsteczka miozyny wygląda jak cienki pręcik z okrągłą główką, a miofilamenty cienkie składają się z 3 rodzajów białek: aktyny, tropomiozyny i troponiny. Do każdej cząsteczki tropomiozyny przyłączona jest troponina mająca zdolność wiązania wapnia, dzięki czemu odgrywa ona ważną rolę w mechanizmie skurczu.