1. Popyt i podaz.

1. Popyt i czynniki ksztaltujace popyt.

Poypyt - zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez nabywców (rynek konsumpcji, rynek czynników produkcji).

Rodzaje popytu:

• popyt efektywny - popyt poparty siłą nabywczą pieniądza,

• popyt potencjalny - (co by było gdyby) preferencje,

• popyt na dobra komplementarne - popyt na jedno dobro jest ograniczony popytem na drugie dobro,

• popyt na dobra substytucyjne - potrzebę zaspokaja dobro A lub dobro B,

• popyt złożony - popyt na opony zależy od popytu na samochody.

Elementy kształtujące popyt:

Cena dobra:

• cena substytutów,

• ceny dóbr komplementarnych,

• przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości,

• zjawisko antypacji popytu - wyprzedzanie faktycznego popytu,

Dochód - ile mamy i ile możemy wziąć na kredyt - ujęcie statystyczne i dynamiczne,

Preferencje popytowe - upodobania indywidualne, tradycje, religia, moda,

warunki geograficzne - demograficzne,

2. Prawo popytu i krzywa popytu.

Prawo Popytu - mówi ono, wraz ze wzrostem ceny danego dobra lub usługi w ceteris paribus spada zapotrzebowanie na to dobro lub usługę (zależności na rynku konkurencyjnym, produkt jest jednorodny, ilość produktu jest ograniczona, konsumenci i producenci decydują na swoich. Nabywcy podejmują decyzję niezależnie. Rynek dotyczy dóbr ceteris paribus.)

Krzywa popytu.

cena

ilość

POPYT:

• potencjalny, efektywny

• komplementarny

• substytucyjny

• złożony, ograniczony

Dobra substytucyjne - cena B spada - popyt A spada

Dobra komplementarne - cena B rośnie - popyt A i B spada

Krzywa popytu określa stosunek ilości dobra do ceny i określa ile dobra można nabyć przy określonej cenie.

3. Zmiany popytu.

Zmiana ceny dobra powduje zmianę wielkości popytu wzdłuż krzywej popytu, która przesuwa się tylko w rezultacie czynników niecenowych.

4. Podaz i czynniki ksztaltujace podaz.

Podaż - ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie określonemu lub nieokreślonemu nabywcy (występuje dzisiaj częściej).

Czynniki kształtujące podaż:

• cena dóbr substytucyjnych,

• cena dóbr komplementarnych,

• statystyczne i dynamiczne badania - kształtowanie się cen,

• cena czynników produkcji,

• technologia,

• ilość przedsiębiorstw w gałęzi - warunki konkurencji,

• warunki prawne,

• pomoc państwa (dotacje, subwencje),

5. Prawo podazy i krzywa podazy.

Prawo Podaży - wraz ze zrostem ceny wzrasta ilość produktu czy usługi oferowana przez producentów na rynek . (celem producentów jest maksymalizacja zysków. Producenci są niezależni od siebie - rynek konkurencyjny. Producenci są sprzedawcami ceteris paribus).

Krzywa podaży.

cena

Ilość

Krzywa podaży ukazyje nam jaką ilośćdanego dobra jest oferowane na rynku przy określonej cenie tego dobra.

6. Zmiany podazy.

Spadek ceny produktu wywołuje “ceteris paribus” zmniejszenie oferowanych ilości produktu.

7. Równowaga na rynku.

Mechanizm równoważenia rynku - cena, popyt, podaż.

Cena Równowagi Rynkowej - cena czyszcząca rynek, pozwala ona na uwolnienie rynku z nadmiernej ilości popytu lub podaży.

Równowaga Rynkowa

cena

C 3 - niedobór popytu, nadwyżka podaży

C 2 - cena równowagi (punkt przecięcia

E krzywej popytu i podaży)

C 1 - nadwyżka popytu, niedobór podaży

podaż, popyt

Cena równowagi - sytuacja modelowa.

Flubturencje - ruch wokół ceny równowagi.

Procesy dostosowawcze - krótko lub długo okresowe.

Krótki okres czasu - przynajmniej jeden czynnik = constans (technologia) - podaż jest mało elastyczna - limituje nas wielkość produkcji.

Długi okres czasu - wszystkie czynniki produkcji są zmienne.

Bardzo krótki okres czasu - tylko cena się zmienia.

Ex - ante -działanie wyprzedzające.

Ex - post - działanie po wystąpieniu jakiegoś czynnika.

Model Pajęczyny - opisuje opóźnione dostosowanie podaży w stosunku do zmian popytu na rynku (rolnictwo - opóźnienie jednoroczne).

Dostosowanie ekstrapolacyjne - dostosowanie z opóźnieniem, podaż w danym okresie dostosowuje się do podaży bazowej (rok poprzedni).

8. Cena minimalna i maksymalna.

Cena maksymalna. Wyznaczenie górnego pułapu cen sprawia, że jego przekroczenie przez sprzedawcę staje się nielegalne. Ograniczenie te wprowadza się w przypadku wystąpienia braku pewnych dóbr na rynku lub dla ochrony konsumenta. Wzrost cen jest jedynym sposobem racjonowania dóbr przez rynek w sytuacji zbyt małej podaży.

Cena minimalna. W odróżnieniu od ceny maksymalnej, która ma na celu obronę konsumentów, cena minimalna ma chronić producentów i ma zapewnić im minimalny dochód lub maksymalną stratę którąmogą ponieść. Z regóły straty ponoszone przy określeniu cen minimalnych rekompensowane są przez państwo.

9. Zmiany równowagi.

PopytPodażCena równowagiIlość równowagi====

Elastycznosc popytu i podazy.

2. 1. Elastycznosc cenowa popytu.

Elastyczność - miara zmian względnych, pokazuje nam jak zmienia się dana wielkość pod wpływem danego czynnika.

Elastyczność cenowa popytu to stosunek

Popyt elastyczny, gdy: E > -1,

Popyt nieelastyczny, gdy: -1>E>0.

2. 2. Przyczyny zróznicowania elastycznosci cenowej popytu.

Krzywe popytu przy różnych poziomach elastyczności cenowej .

elastyczny E > 1 jednostkowy E = 1 nieelastyczny E < 1

sztywny E = 0 doskonale elastyczny

Produkty spożywcze - niska elastyczność , mniej niż jednostka

Produkty przemysłowe - wyższa elastyczność , prawie jednostkowa

Usługi - wysoka elastyczność , więcej niż jednostkowa

Czynniki wpływające na wartość elastyczności cenowej popytu:
a) stopień substytucyjności dobra - im więcej substytutów danego dobra tym większa elastyczność jego popytu,

b) rodzaj dóbr - popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny niż na dobra luksusowe,
c) znaczenie dobra dla konsumenta - popyt na dobro o dużym udziale w budżecie jest stosunkowo elastyczny,

d) poziom ceny towaru - im wyższy poziom ceny, tym elastyczność jest większa,
e) czas trwania ceny - im dłużej utrzymuje się zmiana ceny, tym elastyczność cenowa dobra będzie ceteris paribus większa.

3. Elastycznosc dochodowa popytu.

Elastyczność dochodowa popytu to stosunek

Dodatnia (+) dla dóbr normalnych,

Ujemna (-) dla dóbr niższego rzędu.

2. 4. Elastycznosc mieszana popytu.

Elastyczność mieszana (krzyżowa) to stosunek

Dodatnia (+) dla dóbr substytucyjnych,

Ujemna (-) dla dóbr komplementarnych.

2. 5. Elastycznosc cenowa podazy.

Elastyczność cenowa podaży to stosunek

cena

ec < 1

ec = 1

ec > 1

podaż

2. 6. Przyczyny zróznicowania elastycznosci podazy.

Elastyczność cenowa podaży zależy od: rodzaju towaru (dzieła sztuki, bogactwa naturalne, ziemia itp. charakteryzują się doskonałą nieelastycznością) oraz od czasu obserwacji podaży.

W okresie infrakrótkim podaż jest stał, więc elastyczność wynosi 0. W okresie krótkim elastyczność jest względnie nieduża (podaż może wzrosnąć w granicach stałego potencjału produkcyjnego). W okresie długim elastyczność podaży jest stosunkowo duża.

Im podaż jest bardziej elastyczna wahania ceny równowagi są coraz mniejsze (nie wzrasta, a w skrajnych przypadkach nawet maleje).

2. 7. Elastycznosc a dochody przedsiebiorstwa.

Zmiana cenye=1e>1e<1zmiana TR = 0zmiana TR < 0zmiana TR > 0zmiana TR = 0zmiana TR > 0zmiana TR < 0

1. Producent na rynku konkurencji doskonalej.

KONKURENCJA DOSKONALA:

• Jednorodność produktu

• Pełna mobilność czynników

• Duża liczba sprzedających i kupujących

• Pełna, doskonała informacja o rynku

Siła wielu producentów jest wyrównana. Produkt nie różni się cechami jakościowymi wyrób jest standaryzowany, wybierany na podstawie ceny (konkurencja cenowa).

Podmioty (producent, sprzedawca) pełnią role cenobiorcy, także kupujący pełni rolę cenobiorcy. Cenodawcą jest rynek. Każdy podmiot przyjmuje, akceptuje cenę która jest wynikiem gry rynkowej. Nie każdy produkt może być spostrzegany jako jednorodny wówczas zmienia się model konkurencji. Doskonała informacja o rynku jest założeniem modelowym, bo nigdy nie ma pełnej informacji. Gdy jest dużo podmiotów, to traci się możliwość dostania informacji o wszystkich produktach i podmiotach.

Dlaczego musi być konkurencja?

Łączenie firm jest zbyt kosztowne, jest to mniej opłacalne.

Mniejsze koszty ponosi się przy działaniu samodzielnym, niezależnym, czyli przy pełnej mobilności, swobodzie przenoszenia kapitału. Są to firmy, które nie wymagają dużych nakładów, nie są kapitałochłonne, niższe wymagania kwalifikacyjne pracowników. Dlatego decyzyjnym czynnikiem przenoszenia kapitału jest zysk, czyli rentowność. Jeżeli cena się obniża, obniża się też rentowność, zmniejsza się opłacalność i następuje odpływ kapitału do innych gałęzi rynku. Alokacja dokonywana jest w zależności od efektywności działania kapitału.

Pełna konkurencja w ekonomii zapewnia najefektywniejsze wykorzystanie zysku. Cena jest wielkością daną, dlatego aby zwiększyć zysk, przedsiębiorstwo nie zmienia ceny lecz zwiększa produkcję (do wysokości swych możliwości). Jeżeli zwiększymy cenę, ponad cenę rynkową to przedsiębiorstwo wypadnie z rynku bo wyprzedzi go konkurencja. Natomiast cena znacznie poniżej ceny rynkowej wskazuje na nieefektywne działanie. Przedsiębiorstwo może zwiększać produkcje do chwili, gdy koszt marginalny równa się przychodowi marginalnemu. PM = KM

Czyli koszty pokryły zyski (jest to długoterminowy warunek efektywnego działania przedsiębiorstwa, minimalna akceptowana stopa zysku = 0)

To była strategia maksymalizacji zysku.

Inna strategia - minimalizacja straty, jest to strategia naprawcza firmy (krótkoterminowy warunek).

PUNKTY GRANICZNE RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

cena

koszt KCP

KM

KZP

E P max zysk

P

E' P' min strat

P'

zamknięcie przedsiębiorstwa

a

E - graniczny punkt opłacalności

E ` - punkt zamknięcia przedsiębiorstwa

Cena P zapewnia zysk zerowy. Każda cena powyżej ceny P zapewnia strategię maksymalizacji zysku. Każda cena poniżej ceny P zapewni strategię min strat.

Od P do P' możemy prowadzić strategię min strat. Poziom odtworzenia kosztów poniżej P' nie funkcjonuje, dotarcie do punkt E' powoduje tzw. zamknięcie przedsiębiorstwa.

Zamkniecie przedsiębiorstwa (koszty likwidacji) jest bardzo złożone, należy zatrudnić prawników, kosztorysantów, rzeczoznawców. Należy upłynnić majątek, sprzedać go, zazwyczaj po niskich cenach.

Wtedy przedsiębiorstwo musi dokonać decyzji czy opłaca mu się zamknąć przedsiębiorstwo czy może dalej prowadzić strategię naprawczą (min strat).

2. Producent na rynku monopolu.

MONOPOL PELNY

• Jeden sprzedawca, wielu kupujących

• Jednorodna lub zróżnicowana produkcja ale bez bliskich substytutów

• Brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez monopol

• Doskonała informacja o rynku

Jest to odwrotność modelu konkurencji doskonałej. Brak tu koncepcji gałęzi. Jest jeden producent który stanowi gałąź.

Produkt zróżnicowany różni się cechami jakościowymi, czyli powstaje konkurencja pozacenowa (możemy wprowadzić różne narzędzia konkurencyjne).

Producent jest pełnym cenodawcą (narzuca cenę), nabywca może tylko przyjąć tę cenę lub zrezygnować z danego dobra.

Zdarzają się tzw. sytuacje pozorowane (mimo że jest jeden producent pojawia się konkurencja).

Przy monopolu pełnym są bariery wejścia/wyjścia na rynek, mogą one mieć charakter administracyjny.

Konkurencja pozacenowa:

• reklama

• promocja

• usługi dodatkowe

• serwis

Taka pozycja na rynku jest pożądana. Firma realizująca strategię maksymalizacji zysku może optymalizować swą sytuację posługując się kombinacją cena - wielkość produkcji. Te dwie wielkości nie są niezależne. Nie możemy dowolnie zmieniać jednej bez wpływu na drugą. Nie można zwiększyć np. tylko produkcji bo wtedy zmieni się krzywa popytu i zmieni się cena. Można wykorzystać te narzędzia ale trzeba pamiętać że są one ze sobą powiązane.

CENA MONOPOLOWA

koszty

przychody KM

cena

cena

monopolowa

zerowy zysk

krzywa popytu

DD = P = PP

0 Q wielkość produkcji

Cena wyznaczona przez monopol jest ukształtowana przez kombinację

cena - wielkość produkcji (poprzez popyt)

ZYSK DODATNI MONOPOLU

cena

koszty

KM

KCP

P C

B

A DD = P = PP

PM

0 Q e Q

Skąd biorą się zyski przedsiębiorstwa monopolowego ?

Może ono stosować dyskryminację cenową - której istotą jest przejmowanie nadwyżki konsumenta przez producenta. nie zawsze ono może to robić. Może wtedy gdy konsument potrafi oddzielić na sztywno rynki (czyli aby nie było przepływu miedzy rynkami), musi również wyodrębnić rynki o różnych elastycznościach.

Warianty dyskryminacji cenowej:

• Ten sam produkt sprzedawany różnym odbiorcom po różnych cenach (bilety PKP i autobusowe)

• Temu samemu odbiorcy różne jednostki produktu sprzedawane po różnej cenie (taryfy - korzystanie z usług o różnych porach)

Dyskryminacja doskonała - producent przejmuje całą nadwyżkę konsumenta (wynikającą z użyteczności), producent doskonale zna rynek

STRATA MONOPOLU

cena KM

koszty A C

KCP

P B

PM DD = P = PP

0 Qe Q

Sytuacja wynika z ingerencji rządu na rynku monopolowym np. :

• Cena minimalna - skup żywca (rolnictwo)

• Cena maksymalna - światło, prąd, gaz (aby było stać każdego na podstawowe dobra)

3. producent na rynku konkurencji monopolistycznej.

MODELE KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

• Wielu sprzedających i kupujących

• Produkty zróżnicowane i posiadające bliskie substytuty

• Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go

• Pełna informacja

Produkty zróżnicowane - jest to znaczenie kardynalne gdyż każdy dąży do wyróżnienia swego produktu, chęć przyciągania klienta do danego produktu . Pojawia się konkurencja niecenowa, przejawem takie działania jest wszechobecność reklamy - duże znaczenie strategii marketingowej (wykreowanie swego produktu).

Ograniczenia wejścia na rynek mają charakter ekonomiczny a nie administracyjny .

Są to rynki ukształtowane na zasadzie substytucyjności produktów, każdy producent stara się jednak odróżnić swój produkt od innych, nadaje mu pewne cechy, dlatego jest to daleko idąca substytucja bo jednak te produkty mogą zaspokoić różne potrzeby.

Są dwie sytuacje ruchu cen:

• Kiedy firma zmieni cenę może to spowodować zmianę ceny rynkowej (inne też zmienią)

• Firma zmienia ale inni nie

Jeżeli inna firma obniża cenę to my obawiając się, że przejmą naszych klientów też obniżamy cenę . Istnieje także przyzwolenie (lojalność) klienta do danej marki. Kupujemy coś bez względu na to czy cena rośnie czy spada. Nasza użyteczność indywidualna sprawia że przyzwyczajamy się do produktu. Ta lojalność zmienia elastyczność cenową - zmniejsza ją.

PROCESY DOSTOSOWAWCZE NA RYNKU KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P dd - krzywa popytu przedsiębiorstwa

D DD - krzywa popytu w sytuacji gdy wszyscy

d zmienią cenę

B - wielkość popytu po obniżeniu ceny

P1 A

B C

P2

D d

Q1 Q2 Q3 Q

Obniżenie ceny zawsze przesunie krzywą popytu na prawo (popyt rośnie) i firma może sprzedać więcej . Klienci pozostają z nimi mimo że inni też obniżają cenę.

RÓWNOWAGA PRZEDSIEBIORSTWA W WARUNKACH KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P d D

KM

PE AE

D

CE PME d

0 QE Q

RÓWNOWAGA DŁUGOOKRESOWA PRZEDSIĘBIORSTWA W KONKURENCJI MONOPOLISTYCZNEJ

P d D KCP

P1

P2

D d

0 Q1 Q2 Q

Długookresową sytuacją optimum jest sytuacja zerowego zysku (minimalny akceptowany poziom zysku), czyli przedsiębiorstwo może zapłacić za wszystkie czynniki.

Krzywa popytu DD w długim okresie zmienia się pod wpływem zmiany ilości przedsiębiorstw w gałęzi.

Narzędzia konkurencji niecenowej - (NKN) różnicują produkt. Jest to różnicowanie pozorowane (np. proszki - ten sam proszek w różnych opakowaniach) lub rzeczywiste. W różnicowaniu pozorowanym używa się reklamy, a w rzeczywiste może doprowadzić do zmian jakościowych.

W każdej konkurencji niecenowej najpierw pojawiają się koszty. Graniczny warunek PM = PK, np. dzięki reklamie muszę przynajmniej tyle przychodów dostać ile poniosłem na nią nakładów. Jest to strategia krótkookresowa . NKN nie są bezpiecznymi narzędziami.

Racjonalny konsument powinien być skłonny (przygotowany do zapłacenia wyższej za lepszy produkt, czy za lepszą jakość). Czasami konsument nie chce kupić produktu z wyższą jakością gdy jest wyższa cena, ale nawet jeśli jakość spada wraz z ceną to konsument też rezygnuje z kupna dobra (dlatego pojawiają się problemy).

Na rynku konkurencji doskonałej producent może tylko zwiększać produkcję , a na rynku konkurencji monopolistycznej może narzucać cenę monopolistyczną

(produkuje mniej a ceny są wyższe), nie musi dochodzić do bariery wykorzystania zdolności produkcyjnej.

Wg Chamberliana powstają duże firmy, produkują lepiej, sprzedają więcej, monopolizacja nie przynosi kosztów społecznych.

4. Producent na rynku oligopolu.

OLIGOPOL

• Produkty jednorodne lub zróżnicowane

• Niewielka liczba sprzedających ( ekstremalnie 2 - duopol ) duża liczba kupujących

• Ograniczony dostęp do rynku

• Pełna informacja

Na różnych rynkach jest różna liczba firm. Górną granicą nie jest liczba firm ale są to bardzo duże firmy (istnieje daleko idąca przejrzystość rynku bo jest mało firm w gałęzi). Zależność firm na rynku opiera się na zasadzie akcji - reakcji.

Istnieje tendencja do rezygnacji z konkurencji, mogą używać konkurencji niecenowej ale to kosztuje. Dlatego lepiej przejść z sytuacji konkurencji do kooperacji. Firmy współpracują aby dzielić korzyści.

Istnieją poważne bariery wejścia na rynek (o charakterze ekonomicznym). Firmy istniejące już na rynku są duże, nowoczesne (duży postęp techniczny), aby mała firma mogła wejść na rynek musi być lepsza od już istniejących. Jest to bardzo trudne. Ale istnieją sytuacje, że można wejść na rynek - teoria rynków spornych, czyli rynki działają tam na zasadzie swobodnej konkurencji.

Krzywa popytu na rynku oligopolu - Model Suiziego

P

D

d

P0 E

PM1

PM2

Q

Q1

Ceny nie reagują na zmianę kosztów

Maksymalizacja zysku

d KM2

KM1

P0 E

Q0

Model Suiziego obejmuje model produktów zróżnicowanych . Nie odnosi się do zachowań oligopolistów .

Modele przywództwa:

• Przywództwo firmy dominującej. Firmy muszą dostosować się do firmy lidera. Lider obniży cenę do momentu, kiedy kombinacja wielkość produkcji a cena będzie maksymalizować zysk.

• Przywództwo firmy efektywnej. Na rynku liderem zaczyna być firma, która ma najniższe koszty produkcji. Może ona zmieniać cenę.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---