Definicja małej grupy społecznej + rodzaje.
Grupą społeczną nazywamy taką formę życia społ., która spełnia następujące warunki:
składa się z 2 lub więcej osób (dwu osobowa to tylko para -małżeństwo; bezdzietna rodzina);
ważne jest poczucie wspólnej tożsamości i przynależności do określonej grupy osób (ważne jest by posługiwać się zaimkiem „my”);
grupa charakteryzuje się akceptacją wspólnych wartości;
akceptacją podobnych wzorów zachowań;
w grupach sformalizowanych cechą wyróżniającą jest narzucanie członkom grupy pewnej wspólnej symboliki wyróżniającej się np. jednolitym stroju obowiązującym członków danej grupy;
grupy społ. charakteryzują się wspólnymi zadaniami, celami grupowymi;
poczucie wspólnoty, a jednocześnie poczucie odrębności w stosunku do innych grup.
Rodzaje grup społecznych:
Charakter podziału |
Rodzaje grup |
Charakterystyka grup |
Rodzaj więzi (występowanie sformalizowanych instytucji i kontroli społecznej) |
Formalne |
Posiadają ściśle określone struktury, cele, normy, często wyznaczone z zewnątrz. Działalność określają prawo i przepisy. W ich ramach występują instytucje sformalizowane i formalna kontrola społeczna; Przykłady: państwa, partie polityczne, Związek Harcerstwa Polskiego. |
|
Nieformalne |
Powstają spontanicznie, w ich ramach występują instytucje nieformalne i nieformalna kontrola społeczna. Zasady działania wynikają ze wzajemnych interakcji. Są to, więc grupy złożone zwykle z małej liczby osób, połączonych wspólnotą interesów, pozostającą w bezpośrednich interakcjach (więzi osobiste), w których obowiązują niesformalizowane - niekiedy bardzo luźne i ulotne - zasady i kryteria członkostwa, kierownictwa i kontroli. Przykład: grupy koleżeńskie. |
Typ więzi społecznej (stosunki społeczne) |
Pierwotne |
Wyróżniają się bliskimi, osobistymi i trwałymi związkami między członkami grupy. Są to grupy składające się z niewielkiej liczby członków. Grupy te odgrywają najbardziej istotną rolę w życiu człowieka, ponieważ stanowią podstawę rozwoju społecznego jednostki. Grupy pierwotne są przekaźnikiem podstawowych wartości, norm życia społecznego, wzorów zachowań. Przykładem grupy pierwotnej jest rodzina, może to być grupa przyjaciół, może być też grupa sąsiedzka - jeśli są rozbudowane więzi między sąsiadami. |
|
Wtórne |
Są to zazwyczaj grupy większe w stosunku do grup pierwotnych. Najczęściej powstają w określonym celu. Związki miedzy członkami tych grup są mniej osobiste. Przykładem jest grupa koleżeńska, grupa zawodowa. Czasami grupy wtórne przekształcają się w pierwotne. Dzieje się tak w sytuacji, kiedy więzi między członkami grupy nabierają charakteru więzi osobistych. Przykład: partie polityczne. |
Typ struktury społecznej (stosunki społeczne) |
Małe (bezpośrednie) |
Liczą zazwyczaj do kilkunastu członków, co w decydującej mierze wpływa na kształtowanie się ich cech mających szczególne znaczenie dla oddziaływań wychowawczych. Zachodzą w nich styczności bezpośrednie, osobiste. Stosunki w tych grupach, regulowane przez instytucje nieformalne, mają charakter przyjacielski. Łączy ich cel, do którego dąży grupa, oraz normy obowiązujące jej członków. Przykłady: grupa przyjaciół, koła zainteresowań. |
|
Duże |
Charakteryzują je minimalne kontakty bezpośrednie lub ich brak, gdyż duża liczebność uniemożliwia nawiązywanie bezpośrednich stosunków pomiędzy ich członkami. Współczesne grupy o znacznej liczbie członków i dużym zasięgu terytorialnym często posługują się środkami masowego przekazu (telewizją, radiem, prasą). Przykłady: narody, grupy wyznaniowe. |
Sposób uzyskiwania członkostwa |
Ekskluzywne (zamknięte) |
Stosują ściśle określone kryteria dotyczące przyjęcia, np. urodzenie, status majątkowy. Przykłady: kluby biznesmenów, związki rodzin arystokratycznych. |
|
Inkluzywne (otwarte) |
Są dostępne dla wszystkich chętnych. Przykład: koła wędkarskie. |
|
Ograniczone |
Stosują różne kryteria przyjmowania członków, np. wykonywany zawód, wiek, jednak nie tak rygorystyczne jak grupy ekskluzywne. Przykłady: kluby emerytów, kluby lekarzy. |
Stopień trwałości więzi |
Krótkotrwałe |
Istnieją tak długo, jak długo trwa tworzące je wydarzenie. Przykłady: publiczność w teatrze, kinie, kibice. |
|
Długotrwałe |
Istnieją dłużej niż ludzkie życie. Przykład: narody. |
|
Odniesienia |
O grupie odniesienia mówimy wtedy, kiedy spełnia 3 podstawowe funkcje: * funkcja normatywna - polega na przejmowaniu z określonej grupy, określonych form (norm) wyznaczających nasze zachowania; * funkcja porównawcza - polega na porównywaniu naszych zachowań z zachowaniami członków grup, którzy stanowią dla nas odniesienie, wzory do naśladowania; * funkcja audytoryjna - polega na ocenie stosowności zachowań jednostki. Grupa odniesienia nie zawsze stanowi grupę w ujęciu socjologicznym czasami „nasze odniesienia” są efektem przejmowania norm uniwersalnych takich jak np. wolność, prawość. |
|
Swoja
Obca |
Grupa, do której należymy i z która mamy poczucie tożsamości; wobec członków tej grupy przejawiamy lojalność, posługujemy się zaimkiem „my”;
Grupa, wobec której przejawiamy nastawienie obojętne albo negatywne (możne to być też wrogość); o członkach grupy obcej mówimy „oni”.
|
|
Celowe |
Zostały zorganizowane planowo dla realizacji pewnego celu lub grupy celów, i w których istnieje tylko więź sformalizowana. W grupach celowych dominuje więź rzeczowa i stosunki oparte na stycznościach rzeczowych. Są one tworzone intencjonalnie. Mechanizm tworzenia się grup celowych: |
PODSUMOWANIE
Cechy grupy społecznej:
struktura rówieśnicza,
normy grupowe,
cel grupy,
interakcje,
poczucie odrębności (względem innych grup),
poczucie wspólnoty.
Znaczenie małych grup w życiu jednostki.
Pojęcie małej grupy społecznej wiąże się nierozerwalnie z pojęciem środowiska społecznego człowieka. Małe grupy stanowią jeden z najbardziej znaczących terenów, na których ludzie wpływają na poglądy i zachowania innych ludzi. Wpływ ten może być wszechstronny i niezwykle silny. Grupa może w jakimś stopniu wpływać na zdrowie psychiczne swoich członków. Jednostki izolowane w grupie, w przeciwieństwie do akceptowanych, mają różne problemy psychologiczne wiążące się z ich zdrowiem psychicznym. W niektórych przypadkach izolowani mogą się nawet stać nieletnimi przestępcami.
Grupa przekazuje wartości, postawy, normy itp. a więc jest ważnym czynnikiem w procesie socjalizacji dziecka czy młodego człowieka. Może uczyć swoich członków zachowań społecznie niepożądanych, takich jak zachowania agresywne (ale i ich kontroli), używanie alkoholu czy narkotyków.
Aby rozumieć procesy zachodzące w małej grupie społecznej, należy zdawać sobie sprawę jakie zjawiska są dla niej charakterystyczne. Zjawiska te określane są mianem dynamiki grupy. Tworzą ją interpersonalne stosunki i interakcje członków grupy, sam fakt istnienia i działania grupy oraz siły środowiska zewnętrznego. Do zjawisk tych należą:
Cele grupy - Cel grupowy wyłania się w wyniku interakcji członków grupy, przy czym w procesie interakcji dokonuje się zarówno kształtowanie samego celu, jak i zbliżenie się do niego
Struktura - od niej zależy schemat interakcji; wzajemne powiązania w grupie są bardzo zróżnicowane, "różna jest jakość i intensywność kontaktów między poszczególnymi członkami, zmienne są wzajemne układy. Jeśli stosunki pomiędzy poszczególnymi członkami się wzmacniają i nabierają charakteru trwałego, doprowadzają często do więzów przyjaźni.
Normy postępowania - stanowi je określona organizacja życia wewnątrz grupy. Grupa wpaja swoim członkom określone postawy i wartości. W grupie formalnej rozwija się czasem układ stosunków niezależnych od czynników zewnętrznych tzw. struktura nieformalna.
Spójność grupy - im więcej zadowolenia znajduje jednostka w przynależności do grupy, tym wyżej wartościuje swoje członkostwo; określa grupę jako zintegrowaną całość, brak występowania klik oraz wysokim stopniem konformizmu jednostek wobec norm i celów grupowych.
Wydajność - jest rozumiana jako stopień realizacji celów i ma duży wpływ na spójność grupy; zależy ona od stopnia identyfikowania się przez członków zespołu z jego celami; im bardziej bowiem nastawieni są na realizację celów własnych, tym słabiej realizują cele zespołu.
Atmosfera (określana też jako klimat) - to inna ważna cecha grupy. Można powiedzieć, że jest ona projekcją osobowości wychowawcy. Ma doniosłe znaczenie wychowawcze, a jej ważnym elementem jest układ stosunków między grupą a wychowawcą. Wyróżnia się trzy typy takich układów: demokratyczny, autokratyczny i liberalny.
Kontrola społeczna - działa nieustannie i podlegają jej wszystkie zjawiska występujące w grupie; umożliwia ona każdemu członkowi grupy zapoznanie się z oczekiwaniami innych członków. Dzięki temu może się on do tych oczekiwań dostosować zgodnie z uznawanymi w grupie normami postępowania. Kontrola społeczna działa tym silniej, im bardziej spoista jest grupa.
Układ ról - w każdej grupie członkowie pełnią określone role, przy czym mogą przyjmować je sami lub mogą one zostać narzucone przez grupę; wymienia się między innymi role: przywódcy, eksperta biernych członków, marginesowe, przeciwnika, monopolisty, cierpiętnika, moralisty, ulubieńca, kozła ofiarnego, błazna, agresora, prowokatora, opozycjonisty, odludka, małego dziecka, uwodziciela.
Ekspresja roli żebraczej.
Dobry żebrak:
musi być wiarygodny;
wybrać dobre miejsce (dobra przestrzeń).
Rodzaje figur żebraczych:
Nikt - „Człowiek w nędzy” - figura najmniej wyrazista, najtrudniej poddająca się zabiegowi zakotwiczenia jej w kontekście społ. i kulturowym. „Człowiek w nędzy” pozbawiony jest środków do życia. Wskazuje na to stan jego odzieży, starej i zniszczonej, utrzymanej kolorystycznie w stonowanych, niekontrastujących z otoczeniem barwach. To wrażenie wtapiania się w tło potęguje pozycja, jaką przybiera. Siedzi (bezpośrednio na chodniku lub w oknie wystawowym jakiegoś lokalu) obrócony bokiem do mijających go ludzi, z nieruchomą twarzą, ze spojrzeniem wbitym w odległy punkt. Jedynym atrybutem wskazującym na rodzaj zajęcia, któremu się oddaje jest umiejscowiony obok nóg pojemnik na datki. Między żebrakiem a przechodniami tworzy się swoista bariera. Z jednej strony, znajduje się on na ulicy, z możliwością fizycznego wręcz kontaktu z przechodniami, z drugiej strony, znajduje się poza nią, jest obojętny i zarazem go nie ma. Mamy tu do czynienia z fizyczną ingerencją w życie ulicy i psychiczną izolacją, odseparowaniem się od tłumu. Uzasadnieniem postawy „człowieka w nędzy” jest krytyczny stan społeczeństwa (ekonomiczny, etyczny, itd.) w danym momencie. Taki żebrak zdaje się mówić: „Jako człowiek jeszcze istnieję, jeszcze jestem, pomóż mi znów stanąć na nogi”, a jednocześnie „Jako żebrak jestem nikim”;
Ofiara losu - w figurze tej wyraźnym elementem, indywidualizującym postać jest tabliczka z danymi biograficznym; nie jest to jednakże życiorys zwykły, lecz wykaz plag i nieszczęść, jakie spadły na dana osobę. Charakterystyczną cechą jest tutaj pozycja, jaką żebrak przybiera. Siedzi ona na jakimś podwyższeniu, skulony, z bezwładnie opuszczonymi ramionami, z dłońmi spoczywającymi na złączonych kolanach, z opuszczoną głową. Stara się nie poruszać, być w jak największym stopniu biedny; unika kontaktu wzrokowego z przechodniami. Zapytany wprost, dlaczego nie patrzy na mijających go ludzi pewien żebrak odparł: „Jak przechodzą, to staram się ludziom nie przeszkadzać, bo jak głowa podniesiona to ludzie myślą, a bo patrzy się żeby mu coś dać. Chodzi o to, żeby taki wygląd był skromny…” Z tej wypowiedzi wypływają dwa wnioski:
Skala nieszczęść, jakie spotkały takiego człowieka, nie zabiła w nim poczucia własnej wartości, przejawiającego się w swoistej mieszaninie godności i wstydu;
Przybierana przez niego poza przypomina „skazańca” tuż po wydaniu wyroku, skazańca który świadom jest jego nieodwracalności, który więc może liczyć tylko na przyrodzoną ludziom dobroć.
Kaleka - niczego nie ukrywa, niczego nie tai. Wszystko jest na pokaz. Najważniejszym elementem tej postaci jest, paradoksalnie, to, czego nie ma: brak rąk, nóg itd. Kaleka nie musi posiadać żadnej tabliczki informacyjnej, nie musi mieć nawet pojemnika na pieniądze, czasami wystarczy dłoń lekko wysunięta do przodu. Kaleka wie, że jest inny, co więcej pragnie, by jego wyjątkowość, dysharmonia, jaką wprowadza jego obecność, została dostrzeżona, obojętnie w jakim miejscu przebywa (może to być dworzec, kościół, itd.). Nieszczęście, jakie go dotknęło, jest na tyle zrozumiałe, że jego działalność nie potrzebuje dodatkowych dookreślających uzasadnień. Kaleka nie wtapia się w przestrzeń, lecz dominuje nad nią; nie spuszcza on oczu, obserwuje przechodzących, przyciąga ich wzrokiem;
Kwestarz - podstawowym atrybutem jest tabliczka z wykazem nieszczęść, tyle że nie spotykały one jego samego. Kwestarz jest pośrednikiem, rzecznikiem cudzego, tragicznego losu, uobecnionego jedynie w postaci informacji o skali i zakresie nieszczęścia. Charakteryzuje go dążenie do wykazania pewnej przedsiębiorczości, choćby poprzez staranne i wskazujące na pewną inwencje wykonanie tabliczek informacyjnych. Służyć to ma jego uwiarygodnieniu, uprawdopodobnieniu przypuszczenia, że poradzi sobie z obowiązkiem, jaki wziął na siebie. Wszystkie te elementy pokazują jego uwrażliwienie na los innych, niezdolność do pozostawienia samemu sobie kogoś, kogo dotknęło nieszczęście (np.. Moje dziecko ma porażenie mózgowe. Potrzebuję pieniędzy na leki. Proszę o pomoc”);
Współczesny trędowaty - przyjmuje pozycję: skulony, starający się jakby zniknąć w siebie, stać się niewidocznym, z twarzą ukrytą w cieniu, niewidoczną dla innych. Zachowaniem swym podkreśla swą inność, ekstremalne wyobcowanie. Zakrywa twarz nie tylko w poczuciu wstydu, ale także po to, by nie zostały dostrzeżone fizyczne deformacje. Brud jego odzieży można rozumieć jako konsekwencję ostatecznej rezygnacji z życia. „Trędowaty” nie prosi o normalne wsparcie, mające umożliwić mu powrót do normalnego życia. Wręcz odwrotnie, zdaje się mówić: „Zostawcie mnie w spokoju, pozwólcie mi tylko godnie umrzeć” (tego typu napisy nierzadko pojawiają się na tabliczkach osób chorych na AIDS);
Dziad - wymaga zgodności między kreowaną przez niego postacią a jego otoczeniem. Przyjmuje pozycję modlitewną, najczęściej klęczy ze spuszczoną głową, skulony, zamknięty w sobie. Taka postawa sugeruje dwa dopełniające się znaczenia : pokorę i apel do wartości o charakterze religijnym. Pokora wynika z faktu, iż zostało się przez okoliczności życiowe zmuszonym do żebrania; tylko skrajna nędza mogła doprowadzić go do tak desperackiego kroku. Apeluje więc do chrześcijańskiego miłosierdzia, prosi o zmiłowanie w imię zawartych w tradycji wartości z liturgią kościelną: różaniec, książeczkę do nabożeństwa, krzyż, itd. Kościół nie tylko uzupełnia definicje tej figury, ale stanowi dla niej szczególną niszę ochronną. Znajdując się przed świątynią żebrak jest u siebie, gdzie jego obecność nie razi, jest naturalna.
Menel - dążność do utrzymania odzieży w przyzwoitym stanie, w przypadku „menela” jest sprawą drugorzędną. Zdaje się mu obojętne to, jak przechodnie oceniają jego wygląd i zachowanie. On jest taki, jaki jest. Niczego nie stara się ukryć, stonować czy podkreślić. „Menel” jest świadom, że relacja miedzy nim a „normalnym” życiem społ. została przerwana, ale nic w jego zachowaniu nie sugeruje, by dążył do jej odnowienia. „Menel” jest zaprzeczeniem, ujawnia „ciemna stronę” porządku społ. Jest zły, ale i akceptuje ten stan rzeczy z pełną świadomością tego konsekwencji: „Tylko 2 rzeczy się boję, głodu alkoholowego i kary boskiej”.
Żebrak okazyjny - stara się na różne sposoby zaznaczyć, że tylko chwilowe trudności sprowokowały go do wyjścia na ulicę i z chwilą ich rozwiązania zaprzestanie uprawiania tego procederu. Niczym nie odróżnia się od otoczenia, ubrany jest w „obojętną” odzież, upodobniającą go do reszty. Jest kimś z tłumu, jakby wyszedł z niego tylko na chwilkę.
Wędrowiec - spotykany jest najczęściej w pociągach, chodzący od wagonu do wagonu. Uderzające w jego zachowaniu jest wchodzenie w bezpośrednie interakcje typu face to face. Wzajemne definicje są w związku z tym bardzo skrótowe, ograniczają się do prostych określeń ról. To jest „pasażer”, a to jest „żebrak”. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku pasażera. W oczach żebraka jest on bezimiennym podróżnym. Sytuacja żebraka jest nieco inna. Nie jest on normalnym składnikiem sytuacji podróży. Jest obcy, wręcz drażniący. Musi więc uzupełnić swój obraz w oczach pasażerów, to zaś w celu przyciągnięcia ich uwagi, ale i uzasadnienia swojego pojawienia się. Nieporządnie ubrany, podchodzi do pasażera i z wyraźnym zażenowaniem, zawstydzeniem w kilku słowach informuje go o powodach prośby i jej rodzaju. Przyczyny prośby i jej charakter są okazjonalne i konkretne (np. „Zostałem okradziony”, „Zbieram pieniądze na bilet do domu”).
Cechy współczesnej rodziny polskiej.
Czynniki warunkujące przemiany rodziny:
Sytuacja ekonomiczna;
Moda, wpływ TV;
Rozwiązłość obyczajów.
Rodzina jest kategorią historyczną, zmieniającą się z upływem czasu. Istotną rolę w kreowaniu cech rodziny odgrywa typ społeczeństwa, poziom i stopień dynamiki rozwoju ekonomicznego, przemiany kulturowe.
Członkowie rodziny żyją zazwyczaj pod jednym dachem i tworzą wspólne gospodarstwo domowe.
Stosunki między małżonkami oraz rodzicami i dziećmi są określone, regulowane prawem, obyczajem, religią, tradycjami.
Rodzina charakteryzuje się silną kohezją (spójnością wew.).
Rodzina także ma rozbudowany system kontroli wew., co sprzyja, ułatwia utrzymanie ciągłości życia rodzinnego.
W świecie współczesnym dominuje rodzina nuklearna - składa się ona z 2 dorosłych osób, które utrzymują społecznie sankcjonowany związek seksualny oraz własnych lub adoptowanych dzieci. Ta rodzina jest współcześnie dominująca, ale nieco osłabiona innymi typami rodzin.
Cechy współczesnej rodziny polskiej:
rodzina partnerska, egalitarna,
pracuje zawodowo oboje małżonków,
realizowanie własnych aspiracji poza rodziną,
kontrola urodzin, zmniejszająca się liczba dzieci w rodzinie,
odejście od rodziny 3-pokoleniowej w kierunku rodziny 2-pokoleniowej,
stopniowo zanika zróżnicowanie zadań członków rodziny z tytułu płci,
narasta osłabienie bezpośredniej więzi rodzinnej,
młodzież uwalnia się spod arbitralnej władzy rodziców,
wzrasta anonimowość jednostki, rodziny,
zwiększa się ruchliwość przestrzenna rodzin,
rodzina staje się coraz bardziej „zamknięta” dla najbliższego otoczenia, wzrasta anonimowość jednostki i rodziny,
wzrasta tolerancja, wyrozumiałość dla przedmałżeńskich kontaktów seksualnych, zdrad małżeńskich, osób rozwiedzionych, tolerancja w stosunku do związków niesformalizowanych,
zmieniły się motywy zawierania związku małżeńskiego, dominuje uczucie, miłość.
Przemoc w rodzinie.
Przemoc w rodzinie charakteryzuje się tym, że:
jest intencjonalna;
jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary;
siły są nierówne - w relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest słabsza, a sprawca silniejszy;
narusza prawa i dobra osobiste - sprawca wykorzystuje przewagę siły narusza podstawowe prawa ofiary (np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itd.);
powoduje cierpienie i ból - sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony.
doświadczanie przez dziecko przemocy fizycznej lub bycie jej świadkiem może być przyczyną problemów emocjonalnych w dorosłym życiu. Nie mniej, a często jeszcze bardziej destrukcyjne działanie mogą wywierać wulgarne wyzwiska, poniżanie i groźby (straszenie przemocą).
Przejawy przemocy:
metody wychowawcze,
przemoc między rówieśnikami,
religia jako źródło przemocy,
przemoc w rodzinie,
przemoc seksualna,
przemoc wobec zwierząt,
przemoc w środowisku pracy,
samo-niszczenie jako forma przemocy,
przemoc wobec kobiet,
przemoc wśród kierowców - np. wymuszenia na drodze,
przemoc w mediach,
przemoc w instytucjach oświatowych,
terroryzm,
handel ludźmi,
przemoc w sporcie,
przemoc w polityce,
przemoc urzędnicza.
Przemoc domowa
Dom rodzinny, spostrzegamy jako środowisko miłości i opieki, bezpieczne i ciepłe miejsce domowego ogniska, schronienie przed całym złem zewnętrznego świata. Jednak dla wielu ludzi dom rodzinny jest miejscem terroru i cierpienia, zagrożenia i poniżenia, lęku i rozpaczy. Do niedawna niewiele o tym mówiono i pisano, z wyjątkiem koszmarnych opowieści o "rodzinach z marginesu", stanowiących w świadomości społecznej znikomy ułamek populacji.
Według roboczej definicji, przyjmowanej przez polskich specjalistów, przemoc domowa to:
działanie lub zaniechanie dokonywane w ramach rodziny przez jednego z jej członków przeciwko pozostałym,
z wykorzystaniem istniejącej lub stworzonej przez okoliczności przewagi sił lub władzy,
godzące w ich prawa lub dobra osobiste, a w szczególności w ich życie lub zdrowie (fizyczne czy psychiczne),
powodujące u nich szkody lub cierpienie.
W przemocy domowej najbardziej istotna jest demonstracja i wykorzystanie siły lub władzy w sposób, który jest krzywdzący dla innych członków rodziny. Na przemoc w rodzinie można spojrzeć z perspektywy prawnej, moralnej, psychologicznej i społecznej.
Przemoc psychiczna
Przemocy fizycznej zawsze towarzyszy przemoc psychiczna. Przemoc psychiczna może jednak występować bez udziału przemocy fizycznej. Termin "przemoc psychiczna" posiada trzy znaczenia. Oznacza sytuację sprawowania przez sprawcę psychologicznej kontroli nad ofiarą, wskazuje że krzywdzenie ofiary może się dokonywać przy pomocy oddziaływań psychologicznych oraz zwraca naszą uwagę na uszkodzenia psychiki spowodowane przez przemoc.
Sprawcy przemocy w rodzinie często starają się doprowadzić do izolacji społecznej ofiary. Kontrolują i ograniczają jej kontakty z innymi członkami rodziny, koleżankami i sąsiadami. Zachowują się obraźliwie wobec jej znajomych lub robią awantury w ich obecności co powoduje, że kobieta wstydzi się ich zapraszać i kontaktować z nimi. Zakazują jej opowiadać o tym, co dzieje się w domu, a gdy to robi zostaje ukarana. Narastająca izolacja i ukrywanie przed innymi swego cierpienia pogłębia jej bezsilność i powiększa władzę sprawcy.
Sprawca może domagać się posłuszeństwa we wszystkich dziedzinach życia rodzinnego - posiłków, ubierania, gospodarowania pieniędzmi, wychowywania dzieci itd. Wymagania te mogą często się zmieniać i nieraz bywają w sposób oczywisty irracjonalne. Początkowo kobieta protestuje i dyskutuje, jednak z czasem by zapewnić sobie spokój albo obawiając się przemocy, zaczyna się podporządkowywać bez sprzeciwu. Okazuje się, że mimo wszelkich starań, sprawca nigdy nie jest zadowolony. Czas i energia kobiety są całkowicie pochłonięte zapobieganiem wybuchom złości, odgadywaniem jego myśli i zachcianek. Własne potrzeby i poglądy przestają się liczyć i w końcu kobieta przestaje wiedzieć czego naprawę chce, co czuje i myśli, co jest złe a co dobre.
Typowe przykłady przemocy wobec dzieci obejmują m.in.:
twierdzenie, że "złe" zachowanie dziecka jest przyczyną napaści na dorosłą partnerkę,
izolowanie dziecka na równi z maltretowaną matką (np. zabranianie mu zabaw i kontaktów z innymi dziećmi) - angażowanie dziecka do współuczestnictwa w przemocy (np. zmuszanie go do brania udziału w fizycznych, emocjonalnych lub seksualnych napaściach na partnerkę),
zmuszanie dziecka do oglądania przemocy,
grożenie użyciem przemocy wobec dziecka, ulubionego zwierzęcia domowego lub innych drogich dziecku rzeczy (ataki wymierzone w zwierzęta lub ulubione zabawki są szczególnie raniące dla małych dzieci, które często nie rozróżniają granicy między sobą a ulubionym obiektem; zatem atak sprawcy na ulubionego kota doświadczany jest jako atak przeciwko samemu dziecku),
przesłuchiwanie dzieci, by wydobyć od nich wiadomości o tym, co robiła matka,
przymuszanie maltretowanej matki, by dziecko zawsze jej towarzyszyło,
zabieranie dziecka z domu po każdym epizodzie przemocy, by upewnić się, że maltretowana dorosła ofiara nie ucieknie od sprawcy,
używanie dzieci jako zakładników lub porywanie ich, aby ukarać ofiarę lub zmusić ją do posłuszeństwa,
wykorzystywanie przewlekłych postępowań o przyznanie opieki jako kolejnego sposobu maltretowania ofiary,
wygłaszanie dzieciom długich tyrad o zachowaniach maltretowanej matki, które miały być przyczyną rozwodu,
domaganie się nieograniczonego dostępu do dzieci lub stałej łączności telefonicznej (np. naleganie, by po separacji dzieci nocowały u sprawcy na zmianę, bez brania pod uwagę ich potrzeby spędzania czasu razem lub z przyjaciółmi).
Rozwód.
Rozwód - trwały formalny rozpad związku małżeńskiego rozpadają się wszystkie możliwe więzi. Jest to silne przeżycie emocjonalne zaraz po śmierci dziecka lub współmałżonka. Bardzo cierpimy po rozwodzie. Rozwód to nie tylko rozpad więzi małżeńskich, jest to też rozpad więzi macierzyńskich, ekonomicznych, sąsiedzkich, towarzyskich. Rozwód to proces i skutki trwają do końca życia.
By móc wziąć rozwód muszą być spełnione warunki:
Przesłanka trwałości rozpadu.
Musi zawierać aspekt czasowy.
Jak możemy się rozwodzić?
Za porozumieniem stron
Na wniosek jednego z małżonków
Przyczyny rozwodów:
Najważniejsze to:
zdrada oznacza nową jakość, trwałe emocjonalne związanie się z drugą osobą;
nadużycie alkoholu i kobiety i mężczyźni nadużywają alkoholu. Skutek to ograniczenie albo odebranie praw rodzicielskich. Coraz bardziej obniża się wiek inicjacji alkoholowej i po alkohol coraz częściej sięgają kobiety.
Inne powody:
niezgodność charakteru;
problemy finansowe;
naganny stosunek do członków rodziny przemoc;
emigracja lata 80.;
pośrednio przyczynia się do powodów wzrostu rozwodów praca zawodowa kobiet.
Wskaźnik rozwodów:
Rok 1970 34 574 22%
Rok 1980 39 833 24%
Rok 1990 42 436 24,6%
Rok 2000 42 770 25,8%
Rok 2005 57 000 ok. 30%
Sprawa rozwodów na wsi:
Na wsi trudniej rozpada się małżeństwo:
Większa kontrola (stare kobiety, sołtys, ksiądz, lekarz);
Rozbudowane więzi sąsiedzkie.
Skutki rozwodów:
- negatywne:
Obniżenie poczucia własnej wartości;
Pogorszenie się sytuacji ekonomicznej;
Zaburzone relacje rodzice - dzieci;
Poczucie osamotnienia - izolowanie się;
Zerwanie więzi towarzyskich;
Ucieczka w uzależnienie (alkohol, narkotyki, hazard, pracoholizm);
Problem w zawieraniu nowych znajomości - brak zaufania;
Skutki zdrowotne ( załamanie);
Próby samobójcze.
- pozytywne:
Odzyskanie równowagi emocjonalnej;
Pozytywny stosunek do życia, wiara w siebie, we własne możliwości;
Poprawa relacji z dziećmi;
Szansa na założenie nowej rodziny;
Poprawa zdrowia;
Komfort psychiczny;
Wyciszenie, spokój;
Lepsza jakość wykonywania ról (rodzinnych, zawodowych).
Rozwód jest zjawiskiem powszechnie akceptowanym, ponad 90% Polaków akceptuje go.
Kościół katolicki pozwala na unieważnienie związku małżeńskiego tylko pod szczególnymi wypadkami, np. zatajenie jakiś informacji o stanie zdrowia np. o chorobie psychicznej czy bezpłodności.
Aspekty polityki prorodzinnej w Polsce.
dzieci porzucone w szpitalu:
stworzony został całodobowy żłobek, w którym jest więcej kontaktów z ludźmi, więcej więzi, lepsze warunki niż w szpitalu, lepszy dostęp do dzieci, co ułatwia adopcje, jest psycholog, który rozmawia z przyszłymi rodzicami, warunki bardziej prorodzinne,
b) tworzenie rodzinnych domów dziecka:
jest to instytucja, która gwarantuje kilkorga dzieciom,
tworzone są w prywatnych dużych mieszkaniach lub własnych domkach lub tez miasto adoptuje jakieś duże mieszkanie np. z 200m kwadratowych i szuka rodziny, która chce tam zamieszkać i stworzyć taki rodzinny dom dziecka,
pieniądze na każde dziecko dostają z budżetu miasta około 1900zł na dziecko,
rodzina dostaje pieniądze jako dyrektor,
są tam stworzone warunki rodzinne,
dzieci w domu dziecka są odizolowane od „normalności”, w rodzinnych domach dziecka żyją wśród społeczeństwa,
do rodzinnych domów dziecka może trafić rodzeństwo, nie są oni rozdzielani,
w Szczecinie jest 6 takich domów, w całej Polsce 270.
rodzina zastępcza:
najczęściej są to krewni ale i osoby obce, które na jakiś okres czasu dostają od sądu zgodę na opiekę nad dzieckiem,
w Szczecinie ok. 600,
jak rodzina niedomaga - z różnych przyczyn okresowo nie może sprawować opieki nad dzieckiem,
raczej nie dobra - często w rodzinie krewnych są traktowane jako zło konieczne, często te dzieci są odrzucane,
to są najczęściej biedne rodziny,
rodzina zastępcza jest formą, która toleruje nieudolność rodziców.
W PRORODZINNYCH FORMACH OPIEKI JEST NADUŻYCIE:
- naciąganie Państwa,
- ludzie żyją z świadczeń (oszukują).
propozycja instytucjonalna wspierająca bezdomne rodziny - np. hotel dla bezdomnych rodzin - mogą tam mieszkać jakiś czas,
całodobowy żłobek - państwo opłaca, są tam dzieci porzucone w szpitalu,
domy samotnych matek,
świetlice środowiskowe - dofinansowywane przez miasto:
- dzieci odrabiają tam lekcje,
- dostają podwieczorek (coś do zjedzenia,)
- program opiekuńczo- wychowawczy,
- bawią się,
- jest pedagog.
h) darmowe przedszkola dla dzieci rodzin bezrobotnych - żeby wyrównać szanse rozwojowe zabiera się dzieci z biednych rodzin do tych przedszkoli, są tam z dziećmi, których rodzice normalnie płacą. Pomaga to tym dzieciom na lepszy start w szkole. Dostają tam dwa ciepłe posiłki.
i) fundowanie dzieciom nauki indywidualnej - zarówno dla dzieci uzdolnionych jak i niezdolnych z problemami,
j) sławne becikowe:
- żeby zachęcić rodziny do rodzenia dzieci,
- 1000zł,
- dla wszystkich jak leci do 3 miesięcy, jeśli się zgłosi,
- lepiej, by było gdyby wyznacznikiem była sytuacja materialna,
- wspierać lepiej tych, co autentycznie potrzebują,
ośrodki opiekuńczo wychowawcze - przebywają dzieci chore z jakimiś np. nie dysfunkcjami (zaburzeniami) zdrowotnymi (umysłowymi),
l) policyjna izba dziecka:
- dzieci wyłapywane np. handel narkotykami, prostytucja itd.
- zasady rygorystyczne,
- zabiera się wszystkie rzeczy prywatne,
- zero intymności,
- obserwacja,
- czekają na zgłoszenie się rodziców,
- albo jak nie ma rodziców to się przekazuje do pogotowia opiekuńczego,
m) pogotowie opiekuńcze:
- powinny przebywać tam dzieci do 3 miesięcy (czekając na wyroku sądu),
- poczekalnia, czekają co będzie z nimi dalej,
- czekają czasami nawet 2 lata,
- tam jest ponad 100 dzieci, w Szczecinie teraz około 130 osób,
- smutna instytucja.