1. Dialog w psychologii, socjologii i filozofii.
Dialog w psychologii humanistycznej:
Dialog w psychologii humanistycznej jest metodą dochodzenia do celu, którym jest samorealizacja jednostki,
Znaczące jest powoływanie się na empatię. Empatia prowadzi do wzajemnego utożsamiania się - głównie chodzi o empatię pomiędzy terapeutą a pacjentem,
Techniką komunikacyjną w tym dialogu jest wczuwanie się,
Człowiek sam kieruje swoją osobowością, jest wewnątrzsterowny, działa indywidualnie i dąży do samorealizacji,
Wychowawca / nauczyciel / terapeuta przystępują do dialogu z gotową wizją tego, jaki człowiek jest naprawdę,
Komunikacja ma przeniknąć wszystkie poziomy metod badawczych, którymi psychologia humanistyczna się posługuje. Pozwala to poznać osobowość człowieka,
PH neguje historię, społeczeństwo, kulturę, odrzuca społeczne normy i wzory przez co dialog staje się niemożliwy. Świat zew. jest czymś co zakłóca, zagłusza i przeszkadza.
Psychologii humanistycznej zarzuca się, że jest sentymentalna, że wierzy w to, iż czł. wie co jest najlepsze.
Dialog w socjologii (teoria krytyczna Habermasa).
Funkcje dialogu w socjologii wynikają z dwóch członów teorii krytycznej Habermasa: pozytywny - funkcją dialogu jest żeby był ład społeczny, dbanie o dobro swoje i ogółu; krytyczny - funkcją dialogu jest wyzwolenie się ze świadomości fałszywej,
Dialog w socjologii to również metoda dochodzenia do celu,
Emancypacja człowieka - powrót do natury człowieka, wyzwolenie się od stosunków społecznych opartych na przemocy,
Refleksja krytyczna, która zakłada dialog między oświecanymi a oświecającymi; dialog pełni tutaj funkcję terapeutyczną jako metoda dochodzenia ludzkich podmiotów do emancypacji,
Dialog ma służyć wyzwoleniu się od stereotypów, od świadomości fałszywej, ale też pewnej refleksji nad działaniem, nad tym, co się dzieje w społeczeństwie. Refleksja występuje najczęściej po, a powinna występować przed działaniem.
Dialog w filozofii
W filozofii dialog nie jest środkiem, metodą, lecz jest dociekaniem sensu ludzkiego bycia,
Dialog jako nieustanna wymiana perspektyw, usensowienie bycia człowieka w świecie,
Dialog nie ma tu początku ani nie ma końca, nie przebiega według żadnych reguł. Będzie toczył się tak długo jak długo będzie trwała ludzkość,
Dialog jako sposób bycia, istnienie w świecie,
Żeby odkryć sens to muszę być w dialogu - bez dialogu nie ma sensu dociekać istoty,
Filozofia hermeneutyczna sama w sobie jest dialogiem (istotą hermeneutyki jest zrozumienie tekstu).
2. Istota dialogu bez arbitra
Cechy dialogu bez arbitra:
Jest to dialog wewnętrzny
Naturalność wymiany myśli
Samodzielność dochodzenia do prawdy
Równość uczestników
Dążenie do poznania krytycznego
Jako sposób bycia a nie metoda
Możliwość reinterpretacji
Nowe sensy
Dialog bez arbitra stanowi koncepcję dialogu przeciwstawną dialogu z arbitrem. Charakteryzuje się on uznaniem równości partnerów oraz nie uzależnieniem ich pozycji w rozmowie od wieku, doświadczeń, prestiżu czy też wiedzy, a wręcz przeciwnie - punktowane są tutaj różnorodności oraz odmienności uczestników dialogu. Zatem istotą dialogu bez arbitra jest traktowanie wszystkich głosów i pomysłów jak najbardziej poważnie, koncentracja i wnikliwa analiza poszczególnych, nawet najmniejszych elementów, prowadząca do utworzenie konstruktywnej propozycji.
3. Główne założenia i przesłanki antypedagogiki.
- podwójna kontestacja - zaprzeczenie i jednocześnie potwierdzenie wartości w imieniu których coś zostaje zanegowane
- sprzeciw wobec omnipotencji (wszechmocy), wszechwładności pedagogicznego myślenia, działań i nawyków
- upomnienie się o wolność, równość, przyjaźń, samostanowienie, odpowiedzialność każdego za siebie
- uświadomienie dorosłym znaczenia ich własnego dzieciństwa, zamrożonych w nich emocji, odblokowanie ich wrażliwości
- przesłanki
Człowiek jest istotą wewnętrznie scaloną, jednością ciała psychiki i duszy
człowiek jest istota wolną, niepowtarzalną, nie podlegającą kontroli społecznej
człowiek jest istotą społeczną i konstruktywną; akceptacja innych jest pochodną autoafirmacji
wszyscy są równi
człowiek nie jest istota która musi być intencjonalnie wychowywana
człowiek jest zdolny sam odczuwać własne dobro i w pełni stanowić o samym sobie
człowiek jest odpowiedzialny za siebie
dzieciństwo nie jest fazą przejściową do człowieczeństwa
człowiek który nie jest w dzieciństwie opresjonowany nie potrzebuje jako dorosły stosować przemocy
człowiek uczy się z radością przez całe życie jeżeli od urodzenia wspierano jego skłonność do aktywności
człowiek wspierany jako dziecko potrafi jako dorosły przetrzymać represje nie tracąc tożsamości
człowiek który nauczyć się w dzieciństwie współżycia z innymi w sposób otwarty i wolny os wychowawczych intencji, doceni jego wartość w dorosłości
człowiek nie dojrzewający w relacji góra-dół doświadcza konfliktu jako codziennej formy współżycia
człowiek który w dzieciństwie mógł żyć własnym życiem nie potrzebuje uciekać w świat konsumpcji czy narkotyków
- naczelna idea - wspierać zamiast wychowywać
Zestawienie założeń pedagogiki tradycyjnej i antypedagogiki
Mentalność pedagogiczna (pedagogika tradycyjna) |
Mentalność antypedagogiczna (antypedagogika) |
1. człowiek od urodzenia nie może sam stanowić o sobie I. mit kulturowy ze człowiek nie jest wolny
A. Zależność generacyjna jest naturalną zdrową i uniwersalną cechą stosunków międzypokoleniowych II. mit o trwałości zła A. Nie można dziecku zaufać; to jakim jest i kim jest interesuje dorosłych głownie po to by mieli lepszy wpływ na dziecko B. Permanencja braku zaufania dorosłych do samych siebie; nakaz samowychowania, koncentracji na wadach, błędach C. Dziecko jest homo educandus D. Wychowanie jest potrzebne, możliwe i skuteczne
E. Dorośli lepiej wiedzą niż dzieci co jest dla nich dobre F. Rozwój musi być sterowany zewnętrzne
G. Dorośli są odpowiedzialni za dzieci
h. Dorośli ponoszą konsekwencje nieodpowiedzialnych poczynań własnych lub cudzych dzieci
I. Dzieci są od urodzenia pozbawione możliwości doświadczania autoodpowiedzialności by z chwilą pełnoletniości automatycznie być zobowiązanymi do niej J. Wychowanie musi być przemocą strukturalną i symboliczną K. Wychowanie bazuje na nieszczerości, rozszczepieniu ról tożsamości L. Kontrola, ocenianie, porównywanie ludzi ze sobą, z jakąś skalą, konkurencja antagonistyczna |
1. każdy człowiek od urodzenia może sam stanowić o sobie I. To pokusa odstępstwa od wolności spowodowała pedagogizację świata A. Zależność generacyjna może być zniesiona jak niewolnictwo, dominacja religijna, rasowa II. człowiek jako istota dobra A. Ufam tobie, twoim siłom i odczuciom; dorośli akceptują dziecko takim jakim ono jest
B. Pełna autoafirmacja; człowiek nie popełnia błędów; każdy nosi w sobie skrzynię skarbów
C. Człowiek nie jest homo educantus D. Człowiek nie musi być wychowywany; wychowanie człowieka jest niemożliwe i nieskuteczne E. Każdy sam wie najlepiej co jest dla niego dobre
F. Rozwój jest sterowany przede wszystkim wewnętrznie G. Każdy człowiek jest sam odpowiedzialny za siebie, być odpowiedzialnym tzn. być sprawcą swoich czynów doznań i myśli H. Dzieci tak jak i dorośli ponoszą konsekwencje swoich poczynań adekwatnie do poziomu sprawstwa
I. Dzieci od urodzenia doświadczają autoodpowiedzialności; mają poczucie sprawstwa
J. Zamiast wychowania: przyjaźń wspieranie wzajemne interakcje K. Ludzie są wobec siebie szczerzy, otwarci, są sobą
l. Samopoznanie, samokontrola, samoocena, rywalizacja twórcza nie antagonistyczna |
2. Nauka jest wiedzą obiektywistyczną, eksperci decydują o tym jak żyć, co jest prawdą |
2. Nauka jest wiedza subiektywistyczną - nie ma ekspertów od stosunków międzyludzkich |
3. Wiara w to że można stworzyć lepszego człowieka a dzięki temu lepszy świat - kto jak kto ale to właśnie pedagogika jako nauka zajmuje sie tworzeniem lepszego człowieka i lepszego świata |
3. Wiara w człowieka
|
4. podstawowym pytaniem pedagogiki jest to: kim jest człowiek? Kim ma być człowiek? Kim się człowiek staje pod wpływem pedagogicznego działania? |
4. Ważnym pytaniem jest to kim jestem jako człowiek? Jakim sie staje?
|
4. Kategorialna mapa pojęcia „humanizm” (płaszczyzny rozumienia)
- humanizm - prąd umysłowy epoki odrodzenia nawiązujący do tradycji antycznych zwł. Rzymskich; edukacja humanistyczna - przeciwstawna edukacji scholastycznej, oparta na znajomości języków starożytnych zwł. łaciny; ośrodkiem głównym nauk humanistycznych - filologia;
- humanizm - wartość ideowa; próba odpowiedzi na pytanie o sens ludzkiego życia, określenia zadań ludzkiego działania; miara ludzkiej odpowiedzialności za czyny; sumienie
rodzaje humanizmu
Poetycki - sztuka jako sposób uzasadnienia i przeobrażenia ludzkiej egzystencji
Heroiczny - wartości humanizmu są wartościami działania i wysiłku, zdobywane i bronione walką odwagą buntem ryzykiem
Egzystencjalizmu - wartości istniejące przez człowieka, miraż złuda;
Personalizmu - doktryna walcząca i przyciągająca
Naukowy - nauka identyczna z postępem
Marksistowski - nauka jako narzędzie duchowego wyzwolenia człowieka
Płaszczyzny świata humanistycznego
Nauka
nauka cala należy do świata humanistycznego;
w badaniach naukowych wyrażają się i utrwalają specyficzne ludzkie potrzeby, ludzka ciekawość i pasja szukania prawdy, ludzkie zaufanie do myśli własnej
nauka nie ma granic, łączy, jest to świat wytworów ludzkich
sztuka
sztuka to też współczesna kultura popularna, ale i też kultura wysoka,
ekspresja tego, co jest w nas
w sztuce jest możliwe to, co jest niemożliwe w nauce i filozofii
tworzy historię człowieka
różnorako spleciona z poznawaniem rzeczywistości ale również tworząca nową rzeczywistość;
sztuka współdziałając w tworzeniu mitów wprowadza w nierozwikłane przez naukę i filozofię tajemnice ludzkiego istnienia mroczne i dramatyczne konflikty duszy ludzkiej,
Sztuka uwrażliwia,
Posiada bogactwo interpretacji
Filozofia
Odkrywa nowe pola problemowe
Burzy rzeczywistość
Stawia pytania
Jest wytworem
Docieka znaczenia tego, co dzieje się w świecie
praca
jako działalność pożyteczna należy ona do innej rzeczywistości
praca jako aktywność ludzka, w której wyraża się człowiek stanowi istotny element rzeczywistości humanistycznej
technika
rzeczywistość techniki nie jest jednorodna;
technika może być odpowiedzią na materialne potrzeby ludzi, ale te włączona w zbrojenia zagrażające ludzkości i światu;
dziś przeciwstawiamy technikę dla rozwoju technice dla panowania;
technika prometejska i spełniająca.
stosunki międzyludzkie
stosunki bezpośrednie autentyczne człowieka z człowiekiem;
w nich człowiek realizuje się jako człowiek;
kategoriami świata humanistycznego nie są stosunki międzyludzkie wyznaczane przez relacje formalne czyli relacje panowania (rola-rola) tylko przez sympatię, empatię, przyjaźń, wspólnotę
relacja humanistyczna jest to więź, przyjaźń. Zerwanie jej = pustka, żal, smutek
5. Czym jest świat humanistyczny i jakie zadania stawia edukacji humanistycznej?
świat humanistyczny - nie tylko tzw. nauki humanistyczne;
Nauka - nic stałego, stawanie się wiedzy, stawianie pytań, świat ludzkiej działalności intelektualnej
Sztuka - ekspresja, naśladowanie rzeczywistości
Filozofia - refleksyjność, pytanie o człowieka, wiedza o świecie
Technika - rozwój człowieka, poprawa jakości życia
Praca - aktywność w której się wyraża, świadoma
stosunki międzyludzkie - dialog, rozumienie, regulatorem etyka
mity legendy systemy moralne
świat humanistyczny - osobna nadzwyczaj ważna rzeczywistość w której żyją tylko ludzie, to świat wytworów ludzkich, świat ludzkiej działalności intelektualnej
edukacja humanistyczna - zadania
Uczyć się aby żyć
Kształtowanie umiejętności pełniejszego ludzkiego życia
Pomoc w rozumieniu problemów współczesnej cywilizacji i jej konfliktów
Nauka wspólnego działania prowadzącego ku światu bez wojen i zbrojeń, ku nowemu porządkowi społeczno-gospodarczemu, ku światowemu dialogowi w duchu tolerancji, ku ochronie i naprawie środowiska i wewnętrznemu odrodzeniu ludzi zagubionych we współczesnym chaosie
Nauka życia zgodnie
Pomoc w rozstrzyganiu konfliktów zachodzących między orientacją ku karierze ku konsumpcji za wszelką cenę ku egoizmowi a orientacją ku wartościom ku obowiązkom ku szczęści
Kształtowanie poczucia tożsamości narodowej i postawy patriotycznej, rozbudzanie motywów działania społecznego
6. Czym jest (na co stawia) pedagogika humanistyczna?
Zadania pedagogiki humanistycznej
- rozwój osobowości
- nieograniczone poznawanie świata
- dwupodmiotowość
- cele wychowania nad celami kształcenia
- nie izolowanie procesy kształcenia od przestrzeni życiowej ucznia
- Nauczyciel jako podmiot mający prawo do innowacji; zdolność do samodzielnej oceny procesów pedagogicznych, łączenia metod form i środków pracy
- oczekiwanie od nauczyciela wiedzy z przedmiotu, wiedzy o człowieku, wiedzy o uczniu
- oczekiwanie od szkoły dbałości o zdrowie fizyczne, społeczne, moralne
- stosunki interpersonalne - podmiotowość procesu kształcenia
- systemowo holistyczne podejście do doboru treści
Przesłanki pedagogiki humanistycznej:
- całościowy rozwój osobowości czł., ujawnianie i doskonalenie wszystkich sfer jego rozwoju w ich jedności, a także zabezpieczenie warunków rozwoju procesów pedagogicznych; potrzebne jest systemowo
-całościowe spojrzenie na strukturę zjawisk pedagogicznych. - orientację indywidualistyczną - personalistyczną, ze szczególnym akcentem na podmiotowość nauczyciela, wyrażającą się zdolnością i gotowością samodzielnego wglądu w naturę procesów pedagog..
- woluatywno -myślowy styl pracy z czł. niezależnie od wieku i innych cech socjo-psychologicznych.
-podejście czynnościowe w rozwiązywaniu problemów czł., dążenie do zgłębiania prawidłowości indywidualnego rozwoju dziecka, młodzieży i dorosłych.
- kulturologia procesów rozwoju jako uwzględnienie moralnych postaw wartości ogólnoludzkich i kultury narodowej, bazowanie na uniwersalnych, globalnych normach.
7. Charakterystyka porównawcza przejawów technokratycznego i humanistycznego paradygmatu.
Paradygmat technokratyczny |
Paradygmat humanistyczny |
natura |
kultura |
Świat empiryczny - poznawanie jego przez dotyk, badanie |
Potrzeba zrozumienia wytworów ludzkiej kultury; potrzeba świata wartości |
Badania ilościowe, empiryczne (eksperyment, obserwacja) |
Badania jakościowe (obserwacja, wywiad) |
Jak jest? I dlaczego tak jest? |
Wiedza hermeneutyczno-moralna |
Wychowanie jako zadanie
|
Wychowanie jako fakt:
|
Orientacja na „mieć” |
Orientacja na „być” |
Nie ma dialogu |
Dialog |
8. W czym upatrujesz szanse urzeczywistnienia idei humanizacji kształcenia?
Kryteria / co robić, by humanizować proces kształcenia:
Nauczyciel jest nie tylko po to, by przekazywać wiedzę, ale też uczyć rozumienia,
Motywować do działania, rozwoju,
Równość dorosłych i dzieci - partnerstwo,
Aktywne metody nauczania,
Potrzeba zmiany, elastyczność,
Akceptacja różnic,
Uczenie dialogu, komunikacji,
Potrzeba holistycznej wizji pedagogiki,
Trzeba filozofię włączać do humanizmu,
Treści dopasowane do możliwości uczniów,
Treści muszą korespondować z praktyką, z życiem,
Samorealizacja ucznia i nauczyciela, proces kształcenia nie powinien być jednostronny,
Kształcenie ustawiczne, przez całe życie,
Potrzeba przeciwdziałania patologiom,
Pamiętać o zakorzenieniu w kulturze,
Potrzeba dbania o zdrowie,
Proces kształcenia ma być wprowadzony do kultury, do umiejętnego korzystania z niej,
Powinien być ujęty kontekst świata.
9. Wyzwania i potrzeby jakie nowa rzeczywistość stawia edukacji współczesnego człowieka (nauczyciela zwłaszcza)
Konteksty:
dialog kulturowy - ważny jest on, aby łączyć się we współczesnym świecie globalizacji. Dialog otwarty na to, co jest dla nas jako mieszkańców ziemi wspólne i na poszanowanie tego, czym się różnimy.
Zmienność świata - jest to cecha ewolucyjna, jest ona coraz szybsza, myślenie prospektywne, powoływanie się na przyszłość. Jeśli nasza teraźniejsza aktywność jest szybka to pędzimy do przyszłości, aby rozumieć długofalowo. Wiedza przodków jest nieaktualna, teraz zrodziła się przepaść międzypokoleniowa, trudność w komunikacji. Musimy oduczać się pewnych rzeczy, aktualizować wiedzę.
Status świata w dużym stopniu kreowany przez media - potrzeba refleksji, dystansu, tego co ja potrzebuję. Człowiek współczesny jest obiektem gry i manipulacji stąd tak ważna jest potrzeba refleksji i krytycznego myślenia.
10. Analiza procesu edukacji ustawicznej nauczycieli.
a) rodzenie się motywacji wyboru zawodu nauczyciela
- motywacja powinna być wewnętrzna
- motywacja powinna być ukierunkowana na pracę z dzieckiem
b) dobór i selekcja do uczelni
- ważne są kryteria doboru, kryteria selekcji (kryteria mają selekcjonować, wybierać osoby, które mają umiejętności, zdolności i odrzucać te, które ich nie mają)
- częstym kryterium doboru na uczelnię jest opłata rekrutacyjna na konto bankowe uczelni
c) kształcenie wstępne
- wyróżniamy 3 orientacje wg Kwiatkowskiej (technologiczna, humanistyczna, funkcjonalna)
- wyróżniamy 3 modele wg Rutkowiak (humanistyczny, pragmatyczno-metodyczny, neopozytywistyczno-scjentystyczny)
d) rozwój nauczyciela w okresie pracy zawodowej
1. Procesy pedagogiczne, w których uczestniczy nauczyciel rozwijający się:
dokształcanie - osoby, które nie spełniają wymogów prawnych muszą się dokształcać
doskonalenie - ci, którzy mają konieczne wykształcenie i idą w kierunku specjalizacji mistrzostwa
samokształcenie - wewnętrzna motywacja, czyli zdobywanie wiedzy własnymi siłami i na własny rachunek dla siebie
2. Etapy kształtowania się tożsamości nauczyciela:
Dochodzimy do pewnej świadomości, realizujemy się w tym, dochodzimy do pewnych szczebli utożsamiania się z tym co robimy, dochodzenie do centralnego bycia.
11. Krytyczna analiza i podstawy teoretyczne modeli, koncepcji, orientacji kształcenia wstępnego kandydatów na nauczycieli.
I. Modele kształcenia nauczycieli RUTKOWIAK
pragmatyczno-metodyczny: model kształcenia pedagogów oparty na empiryczno-praktycystycznym podejściu do poznania,” model krótkiego dystansu”, gdyż wyposaża on przyszłego pedagoga we wzory działań, które szybko dezaktywują się rodząc bezradność i nauczycielskie frustracje.
KRYTYKA:
- stwarzanie pozoru, że praca pedagoga jest prosta poprzez metodyczny plan kształcenia
- brak jej skomplikowania
- model nie prowadzi ku refleksji
- oparty na psychologii behawioralnej
- nie ma pytań typu: kim ma być?, kim ma się stawać?
humanistyczny, wyodrębnia dwie jego odmiany:
* humanistyka publicystyczna-hasłowa, moralizatorska, krytyczna-w sensie potocznym, odzwierciedla ona wizje pedagogów jako ludzi dobrej woli
* humanistyka kategorialna ,”rozumiejąca” odmianę pedagogiki humanistycznej, próbuje nawiązać do tradycji humanistyki i wskazać na szczególny sens dialogu jako kategorii znaczącej dla rozumienia edukacji i tym samym ważkiej dla kształcenia przyszłych nauczycieli.
KRYTYKA:
- idealistyczny, naiwny
- taki sposób kształcenia nie przyczynia się do pogłębienia zrozumienia
neopozytywistyczno-scjentystyczny: opierający się na niemal klasycznych założeniach empiryzmu logicznego ,określana jako model zawiedzionych nadziei. Nadzieje na uzyskanie „pozytywnych” rozwiązań , formułowanych problemów, wynikają tutaj z naukowych postaw modelu, a jednocześnie naukowość ta zawodzi co odbywa się w atmosferze „nieskutecznego zdziwienia” i młodzieży i jej pedagogów.
KRYTYKA:
- nie ma filozoficznego podejścia
- brak rozwoju
- brak dystansu
- niebezpieczeństwo nauczyciela jako rzeźbiarza
- zamknięcie na jeden kierunek działania
- krytyka potoczna
- zamknięcie w ramach i schematach
II. Orientacje kształcenia nauczycieli wg Kwiatkowskiej
Orientacja technologiczna (podstawa psychologiczną jest behawioryzm) Nauczyciela w tej orientacji cechuje:- ma paletę gotowych wzorów postępowania, - adaptacyjny technik, który stosuje metody i środki, - efektywny fachowiec, który potrafi realizować wizję wychowania jako zadania, - relacja nauczyciel-uczeń sprowadza się do relacji bodziec-reakcja, -gotowe wzory czerpiemy z obserwacji „mistrzów”.
KRYTYKA
- nie uczy myślenia, nie uczy umiejętności komunikacji,
- brak indywidualnego podejścia, jednostronność , sterowność, brakuje podbudowy teoretycznej,
- wiedza nieaktualna, bez refleksji
- brak przygotowania teoretycznego
- zagubienie problematyki aksjologicznej
- jednostronność
Orientacja humanistyczna (podstawą psychologiczną jest psych. humanistyczna)
Nauczyciel jest niepowtarzalną osobowością, zewnątrzsterowny, nauczyciel STAJE SIĘ, dąży do samorealizacji, narzędziem jego pracy jest bogactwo jego osobowości(talenty, aspiracje, zainteresowania).
Podmiotowy charakter poznania, wiedza subiektywna.
Głównym celem kształcenia jest pomoc nauczycielowi w odkrywaniu własnej indywidualności. Bycie dobrym nauczycielem wiąże się z umiejętnością „używania” siebie jako instrumentu działania.
KRYTYKA:
- nie docenia się roli środowiska społecznego, w którym pracuje nauczyciel
- nauczyciel będzie dążył do pełnej samorealizacji
Orientacja funkcjonalna (podstawą psychologiczną jest psych. poznawcza)
Istotą jest uobecnienie nauki w działaniu
Wzrost znaczenia wiedzy nauczyciela o sobie jako podmiocie działania
Nauczyciel jest dobrze przygotowany
Mamy zdobywać wiedzę o świecie i o sobie, jako osobie działającej
Nauczyciel ma podstawy teoretyczne, które wykorzystuje do badania
Cechy wiedzy to inferencyjność czyli tworzenie nowej wiedzy na podstawie tego co wiem
Nauczyciel jako transformatywny intelektualista
Sprawne funkcjonowanie i działanie
Ważne są kompetencje metodologiczne
Nauczyciela ma wysokie poczucie samooceny, samoakceptacji.
Nadmiarowość kwalifikacji - możemy odnieść coś co wiemy i zastosować do tworzenia nowej wiedzy
KRYTYKA
- wadą jest to, że bardzo trudno jest kształcić w ten sposób. Rzadko kiedy spotyka się żeby nauczyciel kształcił w taki sposób
Model pragmatyczno-metodyczny = orientacja technologiczna = n-l adaptacyjny technik
12. Droga kształtowania się tożsamości nauczyciela na bazie teorii rozwoju indywidualnego jednostki L. Kohlberga / od tożsamości anomijnej do pełnej tożsamości podmiotowej.
Tożsamość anomijna - mieszcząca się w poziomie przedkonwencjonalnym. W jego pierwszym stadium(na starcie zawodowym nauczyciela) jest to nastawienie na unikanie kar a później nastawienie na wzajemność świadczeń.
Tożsamość roli - znajduje się w poziomie konwencjonalnym. Tu nauczyciel raczej bezrefleksyjnie utożsamia się z wolą ogólną , stara się respektować „przepis” roli zawodowej, a więc ustaloną konwencję. Podobnie jak na poprzednim poziomie działania samorealizacyjne nauczyciela maja charakter atrybutywny, przymiotnikowy. Postępuje on zgodnie z oczekiwaniami innych , podporządkowuje bezwiednie i bezrefleksyjnie swoją wolę woli zbiorowej, uprzedmiotowionej w działaniu grup społecznych.
Tożsamość autonomiczna- charakterystyczna dla poziomu postkonwencjonalnego. Nauczyciel musi wykazać potrzebę i zdolność działania we własnym imieniu, a więc zaprezentować najwyższy stopień odpowiedzialności osobistej, indywidualnej. Nauczyciel w swojej postawie musi wykazać się krytycznością myślenia i dociekliwością poznawczą.
13. Kategorialna mapa pojęcia i procesu samokształcenia nauczycieli ze szczególnym uwypukleniem podstaw teoretycznych tego procesu.
1. Wartość i ważność
a/ samokształcenie jest wyzwaniem i szansą współczesnej cywilizacji
- globalizacja i łączące się z nią 3 rodzaje integracji: - integracja oparta o dominację kulturową jednego centrum, - integracja oparta o symbiotyzację odmienności, - integracja oparta unifikację kulturową
Człowieka trzeba wychowywać dla pokoju, do współistnienia dla sumienia ekologicznego
* transformacja-od społeczeństwa przemysłowego do informacyjnego
* odchodzenie od demokracji reprezentatywnej do demokracji uczestniczącej
* zmiana charakteru ludzkiej pracy i konieczność przyspieszenia „postępu nowości”. Praca nauczyciela stawać się będzie towarem rynkowym, a samokształcenie czynnikiem wygrywania „w świecie konkurencji”.
b/ Samokształcenie jest szansą dla edukacji
-przestać być wychowawcą a stać się przewodnikiem i pomocnikiem
-od encyklopedyzmu do teorii wielostronnego kształcenia
-zmienia się hierarchia celów kształcenia
c/ jako wyzwanie dla edukacji nauczycieli
-poprzez samokształcenie możliwe jest zachowanie ciągłości rozwoju nauczyciela jako współczesnego człowieka- pedagoga- kompletnego specjalisty, ze szczególnym uwzględnieniem procesu wchodzenia w problemy kultury(nauczyciel jako odbiorca treści kultury, współtwórca i twórca jej wartości)
2. Podstawy teoretyczne
a) w humanistycznej filozofii (kierunki)
- humanistyczny egzystencjalizm - zakłada istnienie w świecie tylko tych wartości, które człowiek sam stworzy. Kim będzie zależy od niego. W samokształceniu nauczycieli zagadnienia indywidualności i podmiotowości są szczególnie ważne.
- teoria ewolucjonizmu kosmicznego - człowiek nie jest biernym przedmiotem, lecz podmiotem, który staje się odpowiedzialny nie tylko za siebie jako gatunek, lecz i za świat, w którym żyje
- filozofia humanistyczna (personalizm) - osoba kształtuje swoją tożsamość podmiotową kiedy uruchamia wewnętrzną aktywność. Człowiek do określenia siebie potrzebuje drugiego człowieka.
b) w psychologii:
- humanistycznej - człowiek jest istotą wewnątrzsterowną, dąży do samorealizacji.Ważna jest komunikacja i dialog w procesach samorozwoju i samokształcenia nauczycieli.
- poznawczej (egzystencjalnej) - tworzymy „ja idealne”, czynności samokształcenia warunkowane są nie tylko przez podmiot, ale również przez środowisko. Efektywność samokształcenia zależy od poziomu rozumienia siebie. Nauczyciel musi przyczyniać się do powstawania nowych wartości.
c) tendencje w naukach pedagogicznych:
- założenia edukacji dorosłych - najwięcej inspiracji dla organizacji i realizacji procesu samokształcenia płynie z rozszerzających się wciąż funkcji właściwych oświaty dorosłych
- perspektywa edukacji ustawicznej - teoria samokształcenia nie rozwija się w próżni, potrzebuje nowych impulsów. Edukacja ustawiczna rozumiana nie tylko jako idea, lecz także zasada przenikająca systemu edukacyjne, jako potrzeba i właściwość współczesnego człowieka oraz jako coraz bardziej kontrahentny system oświatowy.
- pedagogika krytyczna - rodzi się potrzeba podejmowania w procesie samokształcenia problemu wieloznaczności nauczycieli, tj. ich funkcjonowania w świecie zewnętrznym i wewnętrznym.
14. Kierunki przemian funkcji zawodowych nauczycieli.
a/od funkcji przekazu wiedzy do funkcji uczenia samodzielności poznawczej i egzystencjalnej (umieć się uczyć, być badaczem, wiedzieć jak się uczyć, odnaleźć się we współczesnym świecie na nowości, odnajdywać sens, edukacja ma być źródłem sensu lepszego życia)
b/ od funkcji kształtowania (modelowania) do inspirowania rozwoju (uwrażliwia na wiedzę, wybór należy do ucznia, nauczyciel musi przyjąć postawę dialogu, inspiruje wychowanka do rozwoju)
c/ od funkcji przekazu informacji do funkcji integrowania różnych systemów informacyjnych (uczenie samodzielnego interpretowania, selekcjonowania informacji, uczenie generalizowania, uogólniania całości, uczyć się dostrzegać wartościową wiedzę)
d/ od wielości funkcji autonomicznych do ściśle określonych (nauczyciele stracili motywację do działania, spada ich ranga, odchodzenie od zadań autonomicznych)
15. Dokonaj syntetycznej analizy kategorii: nauczyciel jako adaptacyjny technik, refleksyjny praktyk, transformatywny intelektualista biorąc pod uwagę treści realizowane w trakcie wszystkich zajęć.
Adaptacyjny technik- tworzy wiedzę nie stosując zdefiniowanych przez siebie wzorów, postrzega siebie jako wykonawcę zasad efektywnego nauczania
Refleksyjny praktyk-to, osoba która w pełnionej przez siebie roli, myśli o tym co aktualnie robi. Nauczyciel taki poddaje refleksji swoje funkcjonowanie, koncentruje uwagę na strukturze własnych przekonań określających sposób jego myślenia i działania. Studiuje on swój „warsztat” pracy, przyjmowane założenia i osiągane rezultaty, analizuje doświadczenia, wprowadza zmiany w sposobie bycia nauczycielem.
Transformatywny intelektualista- rzetelnie wykształcony i samodzielnie myślący, zaangażowany na rzecz badania w innych ludziach mądrości i kompetencji zmiany świata społecznego.
3