PL

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH

Bruksela, dnia 28.01.2005

COM(2005) 20 końcowy

KOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Strategia Wspólnoty w zakresie rtęci

{SEC(2005) 101}

1. Wstęp

W grudniu 2002 roku, Komisja przedstawiła Radzie raport na temat rtęci produkowanej przez przemysł chloro-alkaliczny. Raport dotyczył przyszłości 12-15 tysięcy ton nadwyżki rtęci wynikającej z odejścia branży od stosowania procesu ogniw rtęciowych. Rada zareagowała na raport, prosząc Komisję o przedstawienie „spójnej strategii … wraz ze środkami mającymi na celu ochronę ludzkiego zdrowia oraz środowiska przed kontaktem z uwolnieniami rtęci w ramach podejścia cyklu życia, biorąc pod uwagę produkcję, wykorzystanie, utylizację oraz emisje”. Strategia również stanowi podstawę dla wkładu Wspólnoty w międzynarodową debatę na temat rtęci na posiedzeniach Rady Zarządzającej UNEP w lutym 2005 roku.

Do niniejszego Komunikatu załączono Poszerzoną Ocenę Wpływu (ExIA), szczegółowo analizującą problem rtęci oraz możliwości opracowania polityki. Komunikat obejmuje również szeroką gamę stanowisk podkreślających potrzebę podjęcia działań w trakcie konsultowania strategii ze zainteresowanymi stronami, których procedury i wyniki zostały przedstawione w ExIA.

2. Problem rtęci

2.1. Zagrożenie, jakie stanowi rtęć

Rtęć oraz jej związki chemiczne są wysoce toksyczne dla ludzi, ekosystemów i gatunków dzikich. Początkowo postrzegany jako poważny problem lokalny, skażenie rtęcią obecnie jest postrzegane jako problem globalny, powszechny i chroniczny. Wysokie dawki mogą okazać się śmiertelne dla ludzie, lecz nawet stosunkowo niskie dawki mogą spowodować poważne zaburzenia neurorozwojowe, a ostatnio stwierdzono możliwość negatywnego wpływu na układy krążenia, odpornościowy i rozrodczy. Rtęć hamuje również aktywność mikrobiologiczną gleby i stanowi jedną z priorytetowych substancji niebezpiecznych zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną.

Rtęć jest substancją trwałą i w środowisku może przekształcić się w metylortęć, swoją najbardziej toksyczną formę. Metylortęć szybko przenika przez barierę łożyskową oraz barierę krew-mózg, hamując potencjalny rozwój umysłowy już przed urodzeniem dziecka. Dlatego kontakt z rtęcią kobiet w wieku rozrodczym oraz dzieci stanowi najważniejsze zagrożenie.

Większość ludzi w krajach rozwiniętych jest narażona na działanie rtęci, poprzez wdychanie pyłu rtęciowego z amalgamatu dentystycznego. Źródłem narażenia na metylortęć jest najczęściej pożywienie. Metylortęć gromadzi się i koncentruje w szczególności w wodnym łańcuchu pokarmowym, przez co populacje o wysokim spożyciu ryb i owoców morza są najbardziej zagrożone.

Większość mieszkańców Europy środkowej i północnej wykazuje biologiczne symptomy narażenia o wartościach niższych niż przyjęte międzynarodowe bezpieczne poziomy narażenia na metylortęć. Jednakże większość ludzi zamieszkujących rejony nadmorskie w krajach śródziemnomorskich, oraz około 1-5% ludności Europy środkowej i północnej wykazuje podobny poziom, natomiast poziom ten jest znacznie przekroczony w przypadku dużej liczby ludzi w śródziemnomorskich społecznościach rybackich oraz ludności zamieszkującej Arktykę.

2.2. Globalna perspektywa

Pomimo że rtęć jest uwalniana ze źródeł naturalnych takich jak wulkany, dodatkowa emisja ze źródeł antropogenicznych, takich jak spalanie węgla oraz wykorzystanie go w produktach, doprowadziły do znacznego zwiększenia ryzyka narażenia na kontakt z rtęcią oraz gromadzenia się jej w środowisku naturalnym. Emisje mające miejsce w przeszłości spowodowały powstanie „globalnej puli” rtęci w środowisku naturalnym, z czego część jest stale mobilizowana, odkładana i ponownie mobilizowana. Dalsze emisje powiększają tą globalną pulę krążącą w powietrzu, wodzie, osadach, glebie oraz faunie i florze.

Podwyższone stężenia rtęci odnotowano w wielu częściach świata. Niekiedy wynikają one ze źródeł lokalnych, zwłaszcza takich jak małe kopalnie złota w Ameryce Południowej, Afryce i Azji. Będąc substancją zanieczyszczającą o charakterze transgranicznym rtęć może również być transportowana globalnie do regionów z dala od swojego źródła. Oznacza to, że pewna część zanieczyszczenia lokalnego, postrzegana w perspektywie krótkoterminowej, przyczynia się do powiększenia globalnej puli w perspektywie długoterminowej. Doprowadziło to również do skażenia regionów posiadających niewiele lub nie posiadających żadnych źródeł rtęci, takich jak Arktyka.

3. Cele

Kluczowym celem jest obniżenie poziomów rtęci w środowisku oraz narażenia ludzi na kontakt z rtęcią, w szczególności z metylortęcią odkładającą się w rybach. Eliminacja problemu metylortęci odkładającej się w rybach prawdopodobnie będzie wymagać dziesiątek lat, ponieważ obecny poziom skażenia wynika z emisji rtęci w przeszłości i jego zmniejszenie będzie wymagać czasu nawet w przypadku zaprzestania emisji. Wspólnota podjęła już wiele działań w celu redukcji emisji i stosowania rtęci. Nie oznacza to, że nic więcej nie można zrobić, lecz podkreśla znaczenie pełnego wdrożenia istniejących środków przez państwa członkowskie oraz dalszych postępów na poziomie globalnym.

Dlatego strategia obejmuje następujące cele:

• Redukcja emisji rtęci.

• Redukcja ilości rtęci wprowadzanej do obiegu przez społeczeństwo, poprzez zmniejszenie podaży i popytu.

• Rozwiązanie długoterminowego problemu nadwyżek rtęci oraz zasobów społecznych (w użytkowanych lub przechowywanych produktach).

• Ochrona przed narażeniem na kontakt z rtęcią.

• Zwiększenie świadomości problemu rtęci oraz jego rozwiązań.

• Wspieranie i promowanie międzynarodowych działań w zakresie rtęci.

Poniżej przedstawiono postęp, luki oraz dodatkowe działania wymagające wdrożenia w odniesieniu do każdego celu. Uwagi dotyczące perspektywy krótkoterminowej i średnioterminowej oznaczają odpowiednio okres następnych 3 lat oraz 4 do 6 lat. Działania długoterminowe zostaną przedstawione pod opisem strategii.

4. Redukcja emisji

Emisja rtęci wzrosła wraz z uprzemysłowieniem. Globalne emisje atmosferyczne wzrosły w latach 1990 - 2000 o ok. 20%. Poziom emisji w Europie spadł w tym okresie o około 60%, lecz Europa pozostaje nadal znaczącym źródłem rtęci odkładającej się na innych kontynentach i w Arktyce.

Jednym z głównych źródeł uwolnień rtęci jest spalanie węgla. Spalanie węgla w elektrowniach o mocy przekraczającej 50 MW_th zostało określone w dyrektywie IPPC - tak jak inne główne źródła emisji, takie jak metale, cement oraz przemysł chemiczny - oraz w dyrektywie 2001/80/WE.

Dyrektywa dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC) stanowi zatem kluczowe narzędzie Wspólnoty w zakresie redukcji emisji rtęci oraz innych substancji zanieczyszczających środowisko. Wydawanie pozwoleń na instalacje IPPC, z nielicznymi wyjątkami w przypadku nowych Państw Członkowskich, zostanie zakończone 30 października 2007 roku. Komisja wydaje serię dokumentów referencyjnych BAT (BREF) mających na celu wspieranie wdrażania IPPC.

Działanie 1. Komisja oceni skutki zastosowania IPPC do emisji rtęci i rozważy czy konieczne są dodatkowe działania np. zmiana wspólnotowych dopuszczalnych wartości emisji, w miarę otrzymywania danych wynikających z wymogów sprawozdawczych IPPC i EPER, oraz w ramach szerszej weryfikacji strategii pod koniec 2010 roku. Będzie to obejmować weryfikację łącznego pozytywnego wpływu środków kontroli wdrażanych po 1 stycznia 2008 roku, zgodnie z Dyrektywą 2001/80/WE w celu redukcji emisji dwutlenku siarki przez duże obiekty energetycznego spalania.

Działanie 2. Komisja będzie zachęcać Państwa Członkowskie oraz przemysł do dostarczania obszerniejszych informacji na temat uwolnień rtęci oraz technik zapobiegania im i ich kontroli, aby można było wyciągnąć wnioski w ramach BREF umożliwiające dalszą redukcję emisji. Drugie wydanie BREF na temat chlorków metali alkalicznych będzie obejmować informacje dotyczące ryzyka uwolnień podczas wycofywania z eksploatacji ogniw rtęciowych.

Małe obiekty energetycznego spalania oraz spalanie węgla w gospodarstwach domowych również stanowią znaczące źródła rtęci. Kontrola takich obiektów będzie bardziej opłacalna w przypadku podejścia obejmującego wiele substancji zanieczyszczających środowisko niż w przypadku koncentracji na pojedynczej substancji. Kwestia ta jest już badana w ramach programu CAFE - Clean Air for Europe (Czyste powietrze dla Europy) w zakresie „tradycyjnych” zanieczyszczeń powietrza, takich jak amoniak i dwutlenek siarki.

Działanie 3. Komisja w 2005 roku rozpocznie badanie wariantów zmniejszenia emisji rtęci z małych obiektów spalania węgla, które zostanie uwzględnione w szerszej ocenie w ramach programu CAFE.

Niektóre Państwa Członkowskie uznają amalgamat dentystyczny za znaczące źródło uwolnień rtęci, obejmujące uwolnienia w ramach chirurgii stomatologicznej oraz kremacji. Przetwarzanie odpadów amalgamatu dentystycznego zostało objęte prawodawstwem Wspólnoty w zakresie odpadów.

Działanie 4. Komisja w 2005 roku dokona weryfikacji wdrożenia wymogów Wspólnoty w zakresie przetwarzania odpadów amalgamatu dentystycznego przez Państwa Członkowskie i podejmie odpowiednie kroki w celu zapewnienia ich prawidłowego stosowania.

Emisje krematoryjne nie zostały objęte przepisami prawa wspólnotowego, lecz są uregulowane w kilku Państwach Członkowskich i podlegają również Zaleceniu OSPAR. Sprawozdania na temat emisji autorstwa sygnatariuszy omawianego Zalecenia, które mają zostać po raz pierwszy przedstawione do 30 września 2005 roku, będą wskazywać stopień skuteczności oraz konieczność dalszych działań. Zachęca się do stosowania podobnych środków kontroli w innych Państwach Członkowskich, w których stosuje się kremację.

W szerszym zakresie propozycja dyrektywy w sprawie substancji priorytetowych objętych Ramową Dyrektywą Wodną będzie obejmować normy jakości w zakresie rtęci, które należy spełnić do 2015 roku i które będą mieć znaczenie np.w procesie wydawania zezwoleń IPPC. Przyjęcie tych środków rozpocznie dwudziestoletni okres zaprzestawania lub stopniowego zatrzymywania emisji, zrzutów i strat, określony w dyrektywie ramowej.

5. Redukcja podaży

Rtęć jest przedmiotem swobodnego obrotu na rynkach światowych. Obecna globalna podaż wynosi ok. 3 600 ton rocznie. UE jest znaczącym eksporterem, przy rocznym wywozie netto ok. 1 000 ton. Cena rtęci drastycznie spadła od momentu osiągnięcia wartości szczytowej w latach sześćdziesiątych XX wieku, utrzymując się na stosunkowo stabilnym poziomie ok. 5 EUR za kilogram przez znaczną część ubiegłej dekady. Gospodarczy wpływ obrotu rtęcią jest tym samym bardzo mały. Niska cena oraz powszechna dostępność również zachęcają do dalszego wykorzystywania rtęci poza Europą w prowadzeniu takiej działalności, jak wydobycie złota.

Związki rtęci wykorzystywane jako pestycydy stanowią przedmiot Konwencji rotterdamskiej w sprawie procedury zgody po uprzednim poinformowaniu w międzynarodowym handlu niektórymi niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i pestycydami. Postanowienia konwencji zostały wdrożone przez Wspólnotę w rozporządzeniu (WE) nr 304/2003, które zabrania również eksportu mydeł kosmetycznych zawierających rtęć i wymaga przesłania powiadomienia wywozowego o zawartości związków rtęci do wszystkich pozostałych użytkowników. Nie istnieją żadne wspólnotowe lub międzynarodowe restrykcje w zakresie obrotu rtęcią metaliczną. Jednakże analiza zawarta w ExIA sugeruje, że wywóz rtęci ze Wspólnoty powinien zostać stopniowo zaprzestany.

Działanie 5. Jako aktywny wkład w ogólnoświatowe wysiłki na rzecz stopniowego zaniechania pierwotnej produkcji rtęci i powstrzymania ponownego wprowadzania do obrotu nadwyżek rtęci, zgodnie z opisem przedstawionym w pkt. 10, Komisja zamierza zaproponować zmianę rozporządzenia (WE) nr 304/2003 w sprawie stopniowego zaprzestania wywozu rtęci ze Wspólnoty do 2011 roku.

Głównym światowym dostawcą rtęci jest hiszpańskie przedsiębiorstwo państwowe MAYASA. Na mocy umowy zawartej w 2001 roku, MAYASA skupuje nadwyżkę rtęci UE sektora chloro-alkalicznego aby ją odsprzedać. MAYASA również sprzedaje rtęć uzyskaną z rudy wydobywanej w Almadén, Hiszpania. Produkcja rtęci w Almadén osiągnęła szczytowy poziom ok. 2 800 ton w 1941 roku, lecz od tamtej pory malała w miarę kurczenia się rynku, a ostatnio sektor chloro-alkaliczny stał się alternatywnym jej źródłem. Ostatnio całkowita podaż rtęci MAYASA wynosiła ok. 1 000 ton rtęci rocznie.

Ocena ExIA stwierdza, że nawet bez zakazu wywozu, negatywny wpływ pierwotnego wydobycia i produkcji rtęci na środowisko oraz jej wątpliwe znaczenie gospodarcze uzasadniają zakończenie tego typu działalności. Hiszpania oświadczyła, że wydobycie i produkcja w Almadén została już tymczasowo zatrzymana przed wdrożeniem tej strategii i nie przewiduje jej ponownego rozpoczęcia.

Komisja uznaje historyczne, gospodarcze i społeczne znaczenie produkcji rtęci i obrotu nią w Almadén sięgającego czasów imperium rzymskiego. Komisja również silnie wspiera udzielanie pomocy, w celu rozwijania nowych obszarów działalności gospodarczej i wspierania zatrudnienia. Region ten spełnia już wymogi otrzymania wsparcia Wspólnoty w ramach regionu Celu 1 (Castile-la-Mancha) i prawdopodobnie będzie spełniał je również w następnym okresie programowania funduszy strukturalnych.

6. Redukcja popytu

Popyt na rtęć wynosi ok. 3 600 ton rocznie na całym świecie, a w 2003 roku w ówczesnych 15 Państwach Członkowskich UE wyniósł ok. 300 ton. Wykorzystanie rtęci spada zarówno na poziomie globalnym jak i w UE, jednak wciąż pozostają niektóre istotne zastosowania rtęci. Do głównych zastosowań miedzi na świecie należy wykorzystanie jej przy wydobywaniu złota, w konstrukcji baterii oraz w przemyśle chloro-alkalicznym, które łącznie odpowiadają za ponad 75% zużycia. Pośród tych zastosowań wyłączne zastosowanie w przemyśle chloro-alkalicznym jest obecnie na znacznym poziomie w całej UE, lecz proces wykorzystywania ogniw rtęciowych nie jest uznawany za BAT w ramach dyrektywy IPPC i jest stopniowo wycofywany. Rtęć jest w znaczącym stopniu stosowana przy wydobywaniu złota w Gujanie Francuskiej (gdzie władze francuskie rozważają zakaz wykorzystywania rtęci), lecz nie w europejskich regionach UE. Dyrektywa 91/157/EWG ogranicza wykorzystanie rtęci w bateriach.

Wraz z wycofaniem ogniw rtęciowych przez przemysł chloro-alkaliczny, amalgamat dentystyczny stanie się głównym zastosowaniem rtęci w UE. Dlatego należy ponownie przeanalizować możliwości stosowania jego substytutów. Jest to szczególnie ważne, ponieważ Państwa Członkowskie mogą zachęcać do stosowania substytutu, lecz ujęcie amalgamatu dentystycznego w dyrektywie dotyczącej wyrobów medycznych redukuje zakres stosowania krajowych środków ograniczających.

Działanie 6. W perspektywie krótkoterminowej, Komisja zwróci się do grupy ekspertów ds. wyrobów medycznych o rozważenie wykorzystania rtęci w amalgamacie dentystycznym i zasięgnie opinii Komitetu Naukowego ds. Zagrożenia dla Zdrowia i Środowiska w celu stwierdzenia, czy dodatkowe środki regulacyjne są odpowiednie.

Główna grupa produktów rtęciowych, nie objęta przepisami prawa wspólnotowego, to urządzenia pomiarowe i kontrolne. Komisja przedstawi propozycje objęcia wyrobów medycznych oraz instrumentów monitorujących i kontrolnych dyrektywą 2002/95/WE, która już obejmuje urządzenia oświetleniowe oraz inne urządzenia elektryczne i elektroniczne. Jednakże znaczące jest zastosowania rtęci w produktach tej grupy (w termometrach, ciśnieniomierzach i barometrach), które nie są urządzeniami elektrycznymi ani elektronicznymi i nie zostały objęte zakazem. Ocena ExIA stwierdza konieczność podjęcia dodatkowych działań w tym obszarze.

Działanie 7. Komisja zamierza zaproponować w 2005 roku zmianę dyrektywy 76/769/EWG, w celu ograniczenia wprowadzania do obrotu do zastosowań konsumenckich i na użytek służby zdrowia nie-elektrycznych lub elektronicznych urządzeń pomiarowych i kontrolnych zawierających rtęć.

Działanie 8. Komisja będzie dalej badać, w perspektywie krótkoterminowej, pozostałe produkty i zastosowania niewielkich ilości rtęci w UE. W perspektywie średnio i długoterminowej wszelkie pozostałe zastosowania mogą zostać objęte wymogiem uzyskania pozwolenia i rozważenia stosowania substytutów w ramach proponowanego rozporządzenia REACH, po jego przyjęciu.

7. Kwestia nadwyżek i zasobów

Największe zapasy rtęci w UE posiada przemysł chloro-alkaliczny. Biorąc pod uwagę zamiar stopniowego zaprzestaniem wywozu, znaczna część tej rtęci będzie wymagać przechowywania lub unieszkodliwienia. Niektóre Państwa Członkowskie już teraz opracowują politykę w tym zakresie. Ocena ExIA stwierdza, że trwałe unieszkodliwienie stanowiłoby optymalne rozwiązanie z punktu widzenia ochrony środowiska, lecz obecnie jest zbyt kosztowne, a wykorzystywane technologie nie dają wystarczającej pewności, aby mogło być wdrożone na poziomie wspólnotowym. Tym samym konieczność znalezienia opłacalnych sposobów przechowywania jest ważną kwestią wymagającą dalszych badań.

Działanie 9. Komisja podejmie działania w celu zapewnienia przechowywania rtęci przez przemysł chloro-alkaliczny, zgodnie z harmonogramem zgodnym z zamierzonym stopniowym zaprzestaniem wywozu rtęci do 2011 roku. W pierwszej kolejności Komisja zbada możliwość zawarcia porozumienia z sektorem chloro-alkaliczny.

Istnieją również duże ilości rtęci w produktach będących w obiegu w społeczeństwie. W momencie, gdy produkt staje się „odpadem” obecna polityka wspólnotowa ogólnie propaguje odzysk raczej niż unieszkodliwianie. Należałoby rozważyć aktywniejsze gromadzenie i ponowne przetwarzanie rtęci. Jednakże niektóre Państwa Członkowskie twierdzą, że rtęć nie powinna być odzyskiwana do ponownego wykorzystania, lecz powinna zostać wycofana z obrotu poprzez przechowywanie i unieszkodliwianie.

Działanie 10. Komisja rozpocznie dalsze badania w perspektywie krótko i średnioterminowej w zakresie przeznaczenia rtęci w zawartej produktach będących w obiegu w społeczeństwie.

8. Ochrona przed narażeniem na kontakt

Ostatnia opinia Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), na temat ryzyka związanego z obecnością rtęci w żywności, stwierdza, w organizmach osób spożywających duże ilości ryb i produktów rybnych, w szczególności dużych ryb drapieżnych, określone bezpieczne poziomy rtęci mogą zostać osiągnięte lub przekroczone. Komisja weryfikuje warianty zarządzania ryzykiem w świetle opinii EFSA, w tym maksymalne wartości graniczne przewidziane w rozporządzeniu (WE) nr 446/2001 dotyczące zawartości rtęci w produktach rybnych. Jednakże możliwość zmniejszenia tych poziomów jest ograniczona. Konieczne są również inne rozwiązania, np. ukierunkowane doradztwo konsumenckie ze strony Komisji i Państw Członkowskich.

Działanie 11. W perspektywie krótkoterminowej EFSA będzie prowadzić badania dotyczące szczegółowego spożycia różnych rodzajów ryb i owoców morza przez narażone sub-populacje (np. kobiety ciężarne, dzieci).

Działanie 12. Komisja przedstawi dodatkowe informacje na temat obecności rtęci w żywności, w miarę pozyskiwania nowych danych. Władze krajowe będą zachęcane do udzielania porad w świetle lokalnych specyficznych warunków.

Prawo wspólnotowe ogranicza również zawartość rtęci w wodzie pitnej Ostatnio uzgodniona 4 dyrektywa pochodna w sprawie jakości powietrza nie określa docelowej wartości lub normy jakości dotyczącej rtęci - poziomy obserwowane w otaczającym powietrzu są niższe niż poziom uważany za mający negatywny wpływ na zdrowie - lecz stężenia i osadzenia zostaną zmierzone w celu wskazania tendencji geograficznych i czasowych.

Istniejące prawodawstwo wspólnotowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy stanowi odpowiednie ramy ochrony pracowników przed zagrożeniami bezpieczeństwa i zdrowia wynikającymi z narażenia na kontakt z rtęcią. W obrębie tych ram Komisja opracowuje wartość wartości granicznych dotyczących narażenia na kontakt z rtęcią w warunkach pracy.

Działania w szerszym zakresie zostaną podjęte w ramach Europejskiego planu działań zdrowotnych i środowiskowych 2004 - 2010, w celu poprawy metod określania poziomu narażenia ludzi na działanie rtęci poprzez opracowanie zintegrowanego monitorowania środowiska i żywności, oraz zbadanie potencjału spójnego podejścia do biomonitorowania. Będzie to obejmować szeroką gamę stresorów środowiskowych, w tym rtęć.

9. Poszerzanie świadomości

Luki w wiedzy dotyczącej problemu, jakim jest rtęć oraz na temat potencjalnych rozwiązań można wypełnić za pomocą badań, opracowań oraz projektów pilotażowych. Obszary takiej działalności obejmują wpływ na ludzkie zdrowie, sposoby przemieszczania się lub odkładania rtęci w środowisku oraz kwestie wrażliwości ekosystemu i toksyczności. Należy podjąć starania w zakresie kwestii związanych z zawartością rtęci w produktach, emisjach oraz odpadach, w szczególności w celu opracowania metod redukcji uwolnień rtęci w trakcie spalania węgla oraz emisji z innych znaczących źródeł oraz metod przetwarzania, stabilizacji oraz permanentnego unieszkodliwiania nadwyżek rtęci i odpadów zawierających rtęć.

Działanie 13. Priorytety badań nad rtęcią zostaną określone w VII Programie ramowym w dziedzinie badań naukowych i rozwoju oraz w innych odpowiednich mechanizmach finansowych.

10. Wspieranie i promocja działań międzynarodowych

Ważne są dalsze działania w zakresie globalnego rozwiązywania problemu rtęci, w szczególności w zakresie zmniejszenia emisji oraz w celu redukcji podaży i popytu.

Istnieje również znaczący potencjał redukcji emisji rtęci oraz dalsze promowanie stosowania BAT, w szczególności w sektorze energetycznym, metalowym, cementowym, chloro-alkalicznym oraz odpadów. Działania UE już w znacznym stopniu zredukowały emisje i mogą być prezentowane jako przykład na forach międzynarodowych, regionalnych i dwustronnych. Transfer technologii również nie pozostanie bez znaczenia.

Globalne zapotrzebowanie na rtęć już spada, lecz charakter problemu rtęci wymaga podjęcia działań w celu dalszego obniżenia popytu. Należy podjąć działania w celu wycofania rtęci tam, gdzie dostępne są odpowiednie alternatywy oraz w celu ścisłej kontroli rtęci tam, gdzie takie rozwiązania nie są dostępne. Komisja uważa, że celowa redukcja popytu może w znaczący sposób obniżyć wykorzystanie rtęci - do ok. 1 000 ton lub mniej do 2020 roku. Wymaga to w szczególności redukcji zastosowania rtęci w sektorze chloro-alkalicznym i w bateriach, gdzie znaczący potencjał zmian został potwierdzony w UE, oraz w górnictwie złota.

Jednakże, spadek globalnego zapotrzebowania nie osiągnie swojego potencjału, jeśli podaż rtęci pozostanie na wysokim poziomie, a jej koszt będzie niski, pobudzając tym samym kontynuowanie obecnych oraz rozwijanie nowych zastosowań. Równoległe działania są konieczne w celu redukcji popytu. Decyzja USA o przechowywaniu rtęci wcześniej gromadzonej w celach strategicznych przyjmowana jest z zadowoleniem.

Działanie 14. Wspólnota, Państwa Członkowskie oraz pozostałe zainteresowane strony powinny aktywnie uczestniczyć w międzynarodowych forach i działaniach oraz przedsięwzięciach i projektach dwustronnych z państwami trzecimi, w tym w transferze technologii w celu rozwiązania problemu rtęci.

Działanie 15. Komisja rozważy stworzenie specjalnego programu finansowania badań oraz projektów pilotażowych mających na celu redukcję emisji rtęci powstających przy spalaniu węgla w krajach w wysokim stopniu zależnych od paliw stałych, np. w Chinach, Indiach, Rosji, itp., podobnych do programu CARNOT promującego czyste i wydajne wykorzystanie paliw stałych.

Działanie 16. Wspólnota będzie wspierać innowacyjne podejście do tematu rtęci w ramach procedury PIC Konwencji rotterdamskiej.

Działanie 17. Wspólnota oraz Państwa Członkowskie będą dalej wspierać prace w ramach Protokołu metali ciężkich do Konwencji EKG/ONZ w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza dalekiego zasięgu.

Działanie 18. Wspólnota, Państwa Członkowskie oraz pozostałe zainteresowane strony również powinny wspierać Globalny program rtęci UNEP, np. poprzez weryfikację materiałów oraz zapewnianie wiedzy technicznej oraz zasobów ludzkich i finansowych.

Działanie 19. Wspólnota oraz Państwa Członkowskie powinny wspierać globalne starania mające na celu zredukowanie wykorzystania rtęci w sektorze górnictwa złota, np. Globalny projekt w zakresie rtęci UNDP/GEF/UNIDO. Powinny również rozważyć możliwości wspierania poszczególnych krajów rozwijających się za pomocą różnych instrumentów związanych z pomocą w zakresie współpracy i rozwoju z uwzględnieniem krajowych strategii rozwoju.

Działanie 20. Aby ograniczyć podaż rtęci na skalę międzynarodową, Wspólnota powinna promować globalne stopniowe zaniechanie pierwotnej produkcji rtęci oraz zachęć inne państwa do zaprzestania ponownego wprowadzania nadwyżek na rynek, w ramach inicjatywy zbliżonej do Protokołu Montrealskiego w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową. Do osiągnięcia tego celu przyczyni się planowana zmiana rozporządzenia (WE) nr 304/2003 dotycząca stopniowego zaprzestania wywozu rtęci ze Wspólnoty do 2011 roku.

11. Weryfikacja

Ocena ExIA określa wiele znaczących kamieni milowych w perspektywie krótko i średnioterminowej, w ramach obecnych działań wspólnotowych oraz międzynarodowych, które umożliwią dalszą weryfikację problemu rtęci, skuteczności polityki oraz potencjalnych dodatkowych działań. Co więcej, Komisja zamierza zweryfikować całość strategii w zakresie rtęci do końca 2010 roku. Weryfikacja ta do tego czasu będzie również spełniać wymogi dotyczące sprawozdawczości przewidziane w IV dyrektywie pochodnej w sprawie jakości powietrza, dotyczące dalszych działań w zakresie rtęci, uwzględniając działania podjęte zgodnie z omawianą strategią. Komisja zamierza dokonać weryfikacji wykorzystując dane uzyskane z różnych źródeł oraz obejmujących wszystkie media, raczej niż wyłącznie z perspektywy uwzględniającej jedynie jakość powietrza.

12. Wnioski

Rtęć stanowi zagrożenie w obrębie Wspólnoty oraz globalnie. Niniejszy komunikat stanowi pierwszy krok na drodze do wdrożenia spójnej strategii wspólnotowej w tym zakresie. Jest on przedstawiany przed planowanymi wnioskami legislacyjnymi w nim wspomnianymi, aby umożliwić uzgodnienie wspólnotowego stanowiska w sprawie rtęci przed posiedzeniem Rady Zarządzającej UNEP w lutym 2005 roku.

Komisja zwraca się z wnioskiem do Rady, w odpowiedzi na jej prośbę, dotyczącą przedstawienia strategii w zakresie rtęci, oraz do Parlamentu Europejskiego o zatwierdzenie podejścia określonego w niniejszym komunikacie.

COM(2002) 489 wersja ostateczna, 6.9.2002.

SEC(2005) 101.

Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 roku ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, Dz.U. L 327 z 22.12.2000 zmieniona decyzją 2001/2455/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 listopada 2001 roku określającą listę priorytetowych substancji w zakresie polityki wodnej, Dz.U. L 331 z 15.12.2001.

Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 roku dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli, Dz.U. L 257 z 10.10.96.

Dyrektywa 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2001 roku w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania, Dz.U. L 309 z 27.11.2001.

Decyzja Komisji 2000/47/WE z dnia 17 lipca 2000 roku w sprawie wprowadzenia europejskiego rejestru emisji zanieczyszczeń (EPER) zgodnie z art. 15 dyrektywy Rady 96/61 dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli, Dz.U. L 192 z 28.7.2000.

Decyzja Komisji (2000/532/WE) z dnia 3 maja 2000 roku zastępująca decyzję 94/3/WE ustanawiającą wykaz odpadów zgodnie z art.1 lit. a) dyrektywy 75/442/EWG w sprawie odpadów oraz decyzję Rady 94/904/WE ustanawiającą wykaz odpadów niebezpiecznych zgodnie z art.1 ust. 4 dyrektywy Rady 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych, Dz.U. L 226/3 z 6.9.2000 (z późniejszymi zmianami).

Rozporządzenie (WE) Nr 304/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 roku dotyczące wywozu i przywozu niebezpiecznych chemikaliów, Dz.U. L 63 z 6.3.2003.

Dokument referencyjny na temat najlepszych dostępnych technik (BAT) w przemyśle produkcji chloro-alkalicznej przyjęty przez Komisję w grudniu 2001 roku, http://eippcb.jrc.es.

Dyrektywa Rady 91/157/EWG z dnia 18 marca 1991 roku w sprawie baterii i akumulatorów zawierających pewne niebezpieczne substancje, Dz.U. L 078 z 26.3.91.

Dyrektywa Rady 93/42/EWG z 14 czerwca 1993 roku dotycząca wyrobów, Dz.U. L 169 z 12.7.93

Dyrektywa 2002/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 w sprawie ograniczenia stosowania niektórych niebezpiecznych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (RoHS), Dz.U. L 37 z 13.2.2003.

Dyrektywa 76/769/EWG w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych, Dz.U. L 262 z 27.9.76.

Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady na temat rejestracji, oceny, autoryzacji i ograniczeń dotyczących wprowadzania do obrotu chemikaliów (REACH), ustanawiająca Europejską Agencję ds. Chemikaliów i zmieniająca dyrektywę 1999/45/WE oraz rozporządzenie (WE) {w sprawie trwałych substancji zanieczyszczających środowisko}, COM(2003) 644 wersja ostateczna z 29.10.2003.

Przykładowo, Szwecja wprowadziła wymóg stabilizacji i magazynowania rtęci w głębokich podłożach skalnych, natomiast Niemcy badają koncepcję magazynowania rtęci metalicznej w opuszczonych kopalniach soli.

http://www.efsa.eu.int/science/contam/contam_opinions/259_en.html.

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 466/2001 z dnia 8 marca 2001 roku ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy dla niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych, Dz.U. L 77 z 16.3.2001.

http://europa.eu.int/comm/food/food/chemicalsafety/contaminants/information_note_mercury-fish_12-05-04.pdf.

Dyrektywa Rady 98/83/EWG z dnia 3 listopada 1998 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, Dz.U. L 330, 5.12.98.

Wnioskowana dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie arszeniku, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych aromatycznych węglowodorów w otaczającym powietrzu, COM(2003) 423 wersja ostateczna z 16.7.2003. Wersja ostateczna nie została jeszcze opublikowana w Dzienniku Urzędowym.

COM(2004) 416 wersja ostateczna z 09.6.4.

PL PL

PL PL

PL PL

PL 9 PL

PL 12 PLPL 2 PLPL 2 PLPL 2 PL

---