NOWOCZESNA POWSZECHNA
3.11.2011
Katalog Le Siecle Francais, 2009 MNW- malarstwo i rysunek francuski w zbiorach polskich
Akademizm Poprzęcka, seria Nefretete
Thomas Crow Painter and public life in XVII c. Paris
Albert Boime Art in the age of revolution
Robert Rosenblum
Jean Starowiński Wynalezienie wolności
rokoko postrzegane jako epoka słodyczy we Francji
Pielgrzymka na Cyterę Watteau, 1717- nowa kategoria gatunkowa fete galante, morceau de reception na Akademii, to jemu tytuł takiego malarza po raz pierwszy (malarstwa rodzajowego)
wiek światła i rozumu, duch encyklopedyczny
połowa XVIII w.- narodziny krytyki artystycznej, np. Denis Diderot- uważany za ojca nie tylko francuskiej krytyki, ale w ogóle (portret z 1785 r. Fragonarda)
duży wpływ na kolekcjonerstwo i zakupy
doradca artystyczny i polityczny Katarzyny II
krytyka rodzi się z potrzeby wyjaśniania przeżycia estetycznego oraz potrzeby selekcji obrazów z wystaw
od lat 40. badał zagadnienia optyki i przyjaźnił się z elitą malarzy francuskich, bywał w pracowniach i oglądał warsztat, dodatkowo wielki talent pisarski
Salon- wystawa organizowana od lat 70. XVII w. przez Królewską Akademię Malarstwa i Rzeźby- do pokazywania prac członków (nie uczniów) Akademii
dopiero pod koniec XVIII dopuszczono artystów spoza Francji
obok Salonu wystawy w Akademii św. Łukasza czy Exposition de Jeunesse prze pte Dauphine
im dalej w głąb XVIII w., tym więcej prywatnych zbiorów otwieranych dla publiczności, dawny postulat La Font de Saint Yvenne
krytyka złego przechowywania królewskich obrazów zamiast wystawienia
konieczność publikacji poza Francją ze względu na cenzurę
największy wpływ na krytykę miała korespondencja Diderota, (Corespondence Literaire) wydana przez przyjaciela Melchiora Greena- dwumiesięcznik przepisywany ręcznie i dostępny tylko na dworach europejskich (np. niemiecki, Katarzyny II, St. Augusta, w nakładzie tylko kilkudziesięciu egzemplarzy)- wolność, mógł sobie pozwolić sobie na oszczerstwa wobec artystów np. zwalczał Bouchera
Salony Diderota wydawane 1759-1781
w tym czasie rozkwit realizmu francuskiego XVIII w.
nowy prestiż profesji znawcy
ten rodzaj wiedzy w XVIII w. szeroko ceniony w związku z coraz bardziej rozwijającym się rynkiem sztuki i kolekcjonerstwem
1772-1778 Johann Zoffany (dwór angielski, obecnie Windsor) Trybuna Uffizzi
jedna z najbogatszych kolekcji włoskich, w 1737 r. ofiarowana przez księżną Uffizzi rządowi Toskanii
w Pałacu Luksemburskim otwarto część kolekcji królewskiej dla publiki 1750- do lat 70.
po rewolucji otwarcie Luwru jako Musee Centrale du Louvre, na początku XIX w. jako Musee Napoleon- największe i najbardziej okazałe muzeum świata- zbiory z całej Europy (wyprawy napoleońskie)- np. Niderlandy, Hiszpania- systematyczny rabunek Napoleona z komisjami wybitnych ekspertów opracowujących listy dzieł i przyjeżdżające do Francji jako dobra „odzyskane”
Dominique Vivant Denon- uczestnik wyprawy egipskiej i dyrektor muzeum Luwru (?).
*Krzysztof Pomian Zbieracze i osobliwości, Paryż 1600-1800
początek XVIII w. 150 kolekcji- po rewolucji 500
podstawowy kod komunikacyjny kultury, a nie tylko wyznaczające status, o tym rozmawiała cała arystokracja, gabinety
gabinety- gromadziły dzieła sztuk „szkoły włoskiej”, także zwłaszcza w XVIII w. szkół północnych (flamandzkie, holenderskie- wtedy nie zwracano uwagi na różnicę)
oficjalna doktryna akademicka modelowana na zdobyczach antyku i nowożytnych mistrzach włoskiego odrodzenia np. Rafaela, Domenicina, Caraccich, francuskich np. Lorraine'a
„zwykli zbieracze”- chętnie kupowali rodzajowe sceny północne- niejako dla zrównoważenia malarstwa południowego- ze względów estetycznych ale także rynkowych (włoskie droższe, uważano malarstwo holenderskie wydawało się na tyle kunsztowne, że wydawało się trudniejsze do podrobienia- błędne przekonanie, ale Włosi byli wtedy często podrabiani)
Salon Gersainte'a Watteau, 1720
jeden z większych marszandów pierwszej połowy XVIII w., także autor ustandaryzowanych katalogów aukcyjnych, także pierwszy wydawca katalogu grafik Rembrandta 1751
nie zajmował się kupowaniem malarstwa francuskiego, interes robił głównie na sprzedaży modnych mebli i bibelotów
scena przedstawia współczesny temat, we współczesnym kostiumie, nie mieści się w kategoriach narzucanych przez Akademię
Joseph Wright of Derby, Grupka znawców podziwiająca szermierza Borhese, 1765
twórca nowoczesnej ikonografii naukowej
nowa osoba- dilettanti, amator o upodobaniu do sztuki, w odróżnieniu od konesera
erudycyjne podejście do sztuki, szczególnie do starożytności w związku z odkryciami archeologicznymi tego czasu
problem przeżycia estetycznego- także temat powyższego obrazu- dramatyczne przeżywanie sztuki, dramatyczny światłocień wyniesiony jeszcze z tradycji Caravaggia, podziwianie sztuki przy świetle lamp było normalne- intensyfikacja aury tajemniczości wokół dzieła sztuki
*Goethe Podróż włoska
1787 Johann Heinrich Wilhelm Tischbein, Portret Goethego
jako dilettante, w stroju pielgrzyma
w związku z rozwojem wiedzy starożytnej ważne miejsce zajmują antykwarze, ich dyskusje są istotne, także spór Diderota z hrabią Caylus, najbardziej znanym starożytnikiem
dowodzenie, że wiedza znawcy ma tylko zewnętrzny charakter, a do prawdziwej filozofii może prowadzić tylko filozof
1739 Małpa antykwarza
Gabriel de Saint-Aubin, Widok salonu 1765
w latach 90. XVIII w. miejscem ekspozycji Akademii był Luwr
1737- wznowienie Salony, 25.08 w dzień św. Ludwika otwarcie wystawy w Salon Caree Luwru, szybko zaanektowane galerie Luwru
Salon 1765 r. - po nim publikacja Diderota na temat malarstwa
* wstęp Pieńsksa do Salonu 1765
Akademia stworzona dla zapewnienia wykształcenia artystów chcących wyzwolić się z cechu, ale przede wszystkim wzgląd polityczny kontrolowania artystów i programów ikonograficznych o propagandowym charakterze (absolutyzm)- powołana przez Ludwika XIV, faktycznym twórcą był Colbert (hierarchia, struktura, narzucone debaty i konferencje)
w zasadniczych rysach struktura i doktryna Akademii w XVIII w. była taka sama jak w XVII
Andre Felibien- hierarchia gatunków malarskich z malarstwem historycznym na czele, we wstępie do jednych z konferencji Akademii
faktycznie najwięcej było malarstwa „pośledniejszych” gatunków- co ma dowodzić liberalizmu Akademii
egzamin na Akademię- 1. list rekomendacyjny jednego z członków Akademii, 2. kursy w trójstopniowym schemacie: a. kopiowanie grafik mistrzów europejskich, b. kopiowanie modeli gipsowych, c. kopiowanie z żywego modela
Akademia kształciła tylko pod względem rysunku, jako sfery ideowej malarstwa
potem z tego powodu spór pousseniści-rubensiści (Roger de Pine- konstytutywnym środkiem malarstwa kolor a nie rysunek)
znów dowód otwartości Akademii, skoro są debaty
spór nowożytnicy-starożytnicy w Akademii Inskrypcji i Literatury- większe reperkusje w środowisku literackim niż malarskim
oprócz praktyki akademickiej podstawy teoretyczne historii i literatury, anatomii, konferencje, dyskusje nad obrazami nowożytnymi
Akademia podlegała Nadintendentowi Budowli Królewskich- odpowiedzialny bezpośrednio przed królem za wszystkie pracy budowlane czy dekoracyjne w obrębie rezydencji królewskich, zajmował się także organizacją rozrywek króla
pod Nadintendentem Dyrektor Akademii- cała Akademia finansowana z kasy królewskiej i jej administracji podporządkowana- potem rektorzy, profesorowie, skarbnik czy tappisier- czyli ten, który organizuje wystawę, odpowiedzialny za rozmieszczenie obrazów (de facto jak dywan, na ścianach od sufitu po ziemię)
często były to obrazy już sprzedane lub robione na zamówienie- szczególnie jeśli były to obrazy historyczne (wielki wkład pieniędzy)- dopiero po salonie do rąk kupca
stąd Salon świetnym miejscem do reklamy i niechęć artystów do krytyków
Akademia Francuska w Rzymie- filia Akedemii paryskiej- jako dopełnienie edukacji w Paryżu
Ecole des Eleves Proteges- studia 3 lata
w Rzymie- 4 lata, nagroda za zwycięstwo w konkursie Grand Prix vel Prix de Rome- konkurs pod koniec edukacji artystycznej- najpierw szkic, (wybór do dalszego etapu) potem dzieło olejne
na początku Palazzo Mancinio, potem od XVIII w. Villa Medici
w Rzymie poznawanie głównie antyku i nowożytności, kopie i malarstwo plenerowe, od połowy XVIII w. obowiązek nadsyłania prac do Paryża jako poświadczenie rozwoju studenta, wykorzystywane do edukacji młodszych
w czasie pobytu w Rzymie student opracowywał morceau d'agremment- w celu zostania członkiem Akademii, tytuł agree (kandydat na członka, stan pośredni po zaprzysiężeniu miał rok na przedstawienie kolejnego dzieła- morceau de reception- dzieło przyjęcia)- pełne członkowstwo w Akademii- Academicien lub Recu
odstępowano od przepisów co do terminów
ale też np. Fragonard zrezygnował z Akademii i nie przedstawił morceau de reception- ale miał bogatych mecenasów; brak tytułu akademika łączył się z niemożnością wykładania, ale także przekreślał karierę jako pierwszego malarza króla- co było zazwyczaj zwieńczeniem, największym zaszczytem akademickiej kariery
Chardin 1728
Bufet
Płaszczka albo Raja
oba obrazy dla przyjęcia do Akademii- d'agremment i de receprtion jednego dnia i od razu przyjęty
flamandyzm, niemal kopia dzieł flamandzkich
od lat 20. rynek sztuki niderlandzkiej bardzo bogaty w Paryżu
to malarstwo niderlandzkie niejako utorowało drogę francuskiej sztuce w modusie realistycznym
anegdota: Nicolas de Largillerre (dyrektor, wybitny malarz historyczny) miał powiedzieć przechodząc obok obrazu un bon Flamande
tylko malarz historyczny mógł zostać dyrektorem Akademii i pierwszym malarzem króla (wiele takich zleceń)- ale de Largillierre zrobił karierę jako portrecista
dostosowanie do gustów zamawiającego
Francois Lemoyne, Venus i Adonis
z jego pracowni Boucher
chętnie sięgał do egzotycznych wątków
malarstwo historyczne nigdy nie zniknęło w XVIII w.
w zależności od sytuacji politycznej fundacje- dwór nie zamawiał w czasie wojny z powodu innych wydatków
7.11.2011
David
członek Konstytuanty, przyjaciel Robespierra, od Rewolucji członek Jakobinów
Przysięga w sali do gry w piłkę
(na zlecenie Konstytuanty)
dzieło nieukończone przez zmieniającą się sytuacją polityczną w związku z zaostrzeniem polityki jakobinów
1790 przemówienie Robespierra zapowiadające opublikowanie listy zdrajców Konwentu
David cudem uniknął gilotyny dzięki wstawiennictwu żony, katoliczki i rojalistki
lata 90- kilka portretów męczenników Rewolucji- tzw. jakobińskie piety
Śmierć Marata 1793 r.
po śmierci przyjaciela Davida zamordowanego przez żyrondystkę Chralotte de Ronday, rojalistkę; tzw „przyjaciel ludu” od nazwy pisma, które redagował; z wykształcenia lekarz, pełnił funkcję deputowanego Konwentu i redaktora; z powodu choroby skóry musiał często się kąpać- z tego powodu scena w wannie
wanna skomponowna w kształt antycznego sarkfagu, antyczna też poza Marata, bez bólu, także turban na głowie
Charlotte od razu schwytana i stracona
Śmierć Josepha Bary
młodego dobosza, który zginął po okrzyku „niech żyje republika”- szkice już kilka godzin po zabójstwie, w miejscu zbrodni, ale w końcu kształt teatralizowanej wizji na wzorze Piety czy Złożenia do grobu
jak św. Cecylia Maderny
Sabinki
Koronacja Józefiny
do 1807 r.
zerwanie w poprzednim stoickim stylem, barokowa kompozycja, wybranie nie najważniejszego momentu- czyli samokoronacji Napoleona (gest niezręczny do namalowania)- a gest koronacji małżonki
1764-1796
od pokoju po wojnie do podboju przez Napoleona Italii
Grand Tour- szlaki rozszerzają się poza Europę, np. do północnej Afryki (m.in. dzięki wyprawie Napoleona do Egiptu)
dwa typy krajobrazu zdefiniowane przez Rogera de Pine'a z 1808 r. paiseage heroique (Poussin), paiseage champetre (Lorraine)
Piranesi
w Rzymie od 1740 r., zatrudniony na dworze papieskim jako rysownik, jako archeolog podróżował po całej Italii, równolegle wykonując graficzne płyty (ok 1000 w ciągu całego życia), wydawane w cyklach od lat 40. do tal 70.
Weduty rzymskie pierwsza wersja z lat 40., nieustannie wznawiane ze względu na popyt, także na dworze St. Augusta
właśnie Piranesi był wizjonerem, „romantycznym”, ukształtował sposób postrzegania antyku w drugiej połowie XIX w.
Piranesi interesował się zarówno estetyką, jak i materiałami i technologią starożytną- żywo oddziaływał na środowisko architektów na całym świecie, związany z Angielską Akademią czy Francuską Akademią w Rzymie
tworzył kaprysy, fantastyczne widoki zarówno starożytnego Rzymu jak i wyimaginowanych wnęrz
Invenzioni capricci di Carceri 1745 r., 2. wyd. 1761 (jeszcze wzmocnione efekty tonalne, kontrasty)
twórczość Piranesiego wpisuje się zarówno w nowoczesne wtedy kanony malowniczości jak i wzniosłości
Huxley nazwał je „więzieniami wyobraźni”
1761- rozprawa Piranesiego głosząca wzniosłość rzymskiej architektury, stawiająca ją ponad grecką- wielki spór m.in. z Winckelmannem
wskazywał na Etrusków, jako starszych od Greków
ruina- na styku między kulturą a naturą (temat rycin)
na wizjonerskie pomysły oddziałał Giovanni Paolo Panini, miłośnik sztuki, scenograf, malarz (głównie malownicze przedstawienia starożytności)
Claude Joseph Vernet
za Lorrainem- idylliczny krajobraz w duchu sielanki
wzorce najczęściej czerpane z malowniczej Kampanii, podczas podróży z Rzymu do Neapolu
najczęściej Verne malował fantastyczne widoki portów
ale także na zlecenie markiza de Marny, nadintendenta, przedstawienia portów francuskich
Poranek, 1744
zamówiony przez St. Augusta, do pary do Nocy
w tych obrazach można doszukiwać się symboliki navigatio vitae, Opatrzności, zmienności losu
niezależnie od poszukiwania symboliki- obrazy pełniły funkcję dekoracyjną, często tworzyły cykle ilustracji różnych pór dnia
ulubiony malarz Diderota
wybuchy Wezuwiusza- bardzo popularny temat, także Vernet
Volaire np. poświęcił całą swoją twórczość temu tematowi
w latach 70. Wezuwiusz był dość aktywny
także wpłynęła na to rozwijająca się kategoria wzniosłości
Volarie był przez długi czas asystentem Verneta
niemieckim artystą który zajmował się tą tematyką, Jackob Filip Haeckert, nadworny malarz Ferdynanda I w Neapolu
Rzym nazwany nawet jedną z kolonii malarstwa niemieckiego- wtedy w Rzymie Goethe, Angelika Kaufmann, ale też Joseph Wright of Derby
J.W. of Derby stworzył na tym temacie wizję natury, która jest już przeżyciem religijnym
Hubert Robert
jego twórczość to głównie fantazje na temat starożytności- ale jego kolorystyka to jeszcze paleta rokokowa
Akewdukt w Pont du Gard 1787
podczas pobytu w Rzymie przyjaźnił się z Fragonardem
największą sławę przyniosły mu monumentalne przedstawienia antyku
Fantazja egipska 1760
Odnalezienie Laokoona 1776
Lessing czy Winckelmann- przy wcześniejszym odkryciu Laokoona dyskusje na temat granic sztuk
Hubert Robert był więziony w czasie Rewolucji, projektant ogrodów w Wersalu
po Rewolucji jeden z 5 kustoszy Luwru
Wielka galeria Luwru jako ruina 1796 r.
Haeckert
Goethe podziwiający Coloseum
przełamywanie konwencji klasycznego krajobrazu w stronę natury dzikiej i wzniosłej
Wodospady w Term ok. 1790
wkróce głównym tematem dla romantyzmu Alpy, nie Italia
Alpy dzięki Grand Tour dostarczały widoków dzikich, także topiczna przeprawa przez Alpy Hannibala, z pism Liwiusza przerażenie Alpami
Joseph Anton Koch
Tyrolczyk, którzy porzycił uczelnie w Stuttgarcie dla Rzymu
można w jego twórczości znaleźć przełom klasyczno-romantyczny
po drodze Alpy, które malował
Krajobraz z tęczą 1805 - jeszcze typ poussinowski
Maribach- już inny, lapidarny, uporządkowany, za zasadą harmonii
Europejska rzeźba doby klasycyzmu
francuska rzeźba korzeniami jeszcze w baroku, we Francji bardzo klasycystyczny
tendencje barokowe jednak ciągle obecne, nie tylko we Francji, ale także u Antonia Canovy (tendencje rokokowej Wenecji)
Jean Battiste Pigalle
poszukiwania ideału klasycyzmu, ale wciąż z reminiscencjami baroku
Nagrobek Maurycego, x. Saksonii 1763-1776, kat. św. Barbary w Strasburgu
piętnowany za zbytni naturalizm postaci (grubasek)
Voltaire
portret- dość nieudana próba połączenia baroku z klasycyzmem
1770 zlecenie grupy francuskich humanistów związanych z Encyklopedią m.in. Diderot czy d'Alembert
jeden z pierwszych nagich pomników współczesnych postaci- odwołanie do Seneki? Może po prostu grecka nagość? Tryumf ducha nad materią? Voltaire jest stary i przedstawiony bardzo naturalnie
nawet sam Voltaire spytał, czemu został przedstawiony jako Venus:)
rozkwit rzeźby upamiętniającej wielkie osobistości
Pomnik Piotra Wiellkiego, 1766-1772 Falconet
Voltaire, Antoine Udon- zlecenia Napoleona, Katarzyny II, dla USA (zlecenia Thomasa Jeffersona, ambasadora w Paryżu); ten najczęściej kopiowany, zamówiony przez siostrzenicę Volatire'a dla Comedie Francaise
u Udona wysokie realistyczne walory rzeźby- barokowa tradycja
Udon wybitnym portrecistą wielkich postaci (także np. Rousseau, d'Alembert, Washington)
portrety dzieci- jakby rokokowe
zamówienie JEffersona
podobizna Washingtona do budynku Kapitolu w Richmond- Udon udał się do USA, gdzie wykonał szkic a la antyk, ale Washington chciał nowocześnie
ostatecznie Washington ubrany w generalski mundur, w delikatnym kontrapoście i wsparty na kolumnie
Franz Xaver Messerschmidt
popiersia Marii Teresy czy Józefa II
pod koniec życia odsunął się od dworskiego życia, po jego śmierci znaleziono ponad 60 rzeźb głów o ekstremalnej ekspresji- jego twórczość postrzegana jako odzwierciedlenie choroby psychicznej- to tylko legenda- należałoby tą ekspresję łączyć z rozprawą Lavaterre'a Fizionomische Fragmente- twarz jak lustro duszy
Antonio Canova
czczony jako nowy Fidiasz, jego kolejne dzieła wzbudzały aplauz, choć już za jego życia głosy krytyki
wyrósł na tradycji rokokowej Wenecji, gdzie zapoznał się z odlewami gipsowymi czy kolekcją antycznych rzeźb patrycjusza Persettiego
postrzegana i ceniona za „odnowienie ideałów antyku”
podziwiali do także romantycy jak Ruskin, Heine, Stendthal- nie naśladował Greków, a tworzył jak Grecy w Salonach
po śmierci był krytykowany i stał się emblematem zimnego klasycyzmu, choć jego twórczość jest najbardziej zmysłowa, w odróżnieniu od Thorvaldsena
Canoviani K. Mikocka-Rakudowa
już w połowie wieku Canova zapomniany- ale po połowie stulecia zorganizowana wielka retrospektywna wystawa, rehabilitująca
Canova był przeciwnikiem imitowania antyku, poszukiwał swojego indywidualnego stylu, za co cenił go właśnie Stendthal, który ahistorycznie używał pojęcia romantyzm
zerwał z barokową tradycją rzeźby
po części powinowactwa z hellenistyczną tradycją z włoskim wdziękiem
Canova podziwiany głównie przez Włochów i Francuzów, Thorvaldsen podziwiany w Niemczech, głównie w Bawarii i w Skandynawii
Canova uznawany za nowe wielkie ogniwo europejskiej tradycji rzeźbiarskiej po Michale Aniele i Berninim
początki w Wenecji, w 1779 Rzym w Palazzo di Venezia, u ambasadora Wenecji
w 1822 zmarł; pod koniec życia zaczął budować swoje własne mauzoleum pod Treviso, wzorowane na Panteonie
Grupa Tezeusza z martwym Minotaurem 1881 zlecenie Girolama Tuiana - scena przedstawiona po zwycięstwie, spokojna
Berten Thorvaldsen
14.11.2011
Antonio Canova
Pomnik nagrobny księżnej Krystyny, żony księcia Sasko-cieszyńskiego Albrechta, katedra w Wiedniu
(piramida do której wchodzi kondukt)
awantura, bo Albrecht spodziewał się pomnika w tradycji barokowej z alegoriami cnót
nowatorskie- zastosowanie piramidy
nawiązanie także do monumentu Caiusa Cestiusa w Rzymie (symbol nieśmiertelność)
niezależność rzeźby od architektury pomnika (teatr, narracja w miejsce tradycyjnej alegorii; kondukt żałobny składa trumnę z prochami zmarłej w grobowcu; zmarła zaprezentowana jedynie w formie medalionu)
bardzo prosta forma bez zbędnych ozdobników
projekt nagrobka Tycjana do Wenecji- właśnie piramida
w 1822 r. wzór dla pomnika Canovy
Canova czczony jako odnowiciel ideałów antycznych, ale jego rzeźba krytykowana jako zbyt sensualna
krytyka od Carla Fernoda- porównywał z Thorvaldsenem
Hebe, Canova
delikatne linie, poruszenie wzbudzające rokokowy wdzięk
ruch interesował Canovę jako problem- widać już w projektach czy bozettach
pracownia Canovy była miejscem odwiedzanym przez elity europejskie (jak Thorvaldsen)- pracownia nie tylko przedsiębiorstwem gdzie pracowali pomocnicy, ale także miejsce spotkań i dyskusji oraz prezentacji rzeźb na ruchomych platformach (ta wielość punktów widzenia krytykowana przez Fernoda)- ale nigdy nie był tak prezentowane poza pracownią
krytykowane też dodatkowe akcesoria wykonywane w złocie, podobnie jak różnice tonalne w rzeźbie (już niewidoczne elementy patyny)- odstępstwo od antyku (w rozumieniu Winckelmanna)
de Cansy, przyjaciel Davida Jowisz Olimpijski- dowodził, że greckie rzeźby były polichromowane, zachęcał do prób w duchu Canovy
poza Canovą nikt nie podejmował takich prób, dopiero James Gibson w połowie XIX w. podjął znó te próby; dalej dopiero w końcu XIX w.
Canova uzyskiwał kolor marmuru (biel i tony) dzięki tzw „brudnej wodzie” czyli wykorzystaniu wody do moczenia dłut
Venus Italicae
nieskazitelna gładkość; rzeźby Thorvaldsena były w większości szorstkie
Canova dbał o jakość materiału- marmur statuario di Carrara
dodatkowo starannie zaplanowanej procedurze wykonania; w ostatnim etapie lustratori szlifowali rzeźbę
Canova na ostatnim etapie wykonania własnoręcznie pokrywał partie rzeźby patyną, l'ultimo mano
XVIII/XIX w. kopie rzeźb antycznych były tak popularne, że artyści wykonywali od razu repliki swoich rzeźb (na podstawie jednego tzw. gipsu)- we wszystkich ultimo mano np. Canovy czy Thorvaldsena
wzorem nowożytnych rzeźbiarzy wykonywał często szkicowy rysunek na przygotowawczym etapie pracy nad rzeźbą- problemy światłocienia i ruchu rozwiązane w bozettach; na podstawie bozetta często wykonywał gliniany model pełnofiguralny, by potem oddać już wykonanie warsztatowi, choć dokładnie go kontrolował
Sthendal określił jego piękno mianem nowoczesnego
Amor i Psyche, 1796
nazywany przez Thorvaldsena wiatrakiem
Trzy gracje
giętkość i subtelność, nowoczesna zmysłowość
Thorvaldsen w większym stopniu akcentował hieratyczny i frontalny układ tej grupy
duże zapotrzebowanie na rzeźby o tym temacie mitologicznym
Canova nie darzył Napoleona sympatią, ale odwrotnie owszem
Napoleon zaproponował mu stałą pensję na dworze francuskim- po utracie pensji w Wenecji przystał na to
Canova nie otworzył pracowni w Paryżu, działała ona nadal w Rzymie
Pomnik Pauliny Bonaparte (żona Camilla Borhese)
Pomnik Napoleona jako Marsa dającego pokój
1806 ukończony, 1811 sprowadzony do Paryża
przedstawienie współczesnej postaci w antycznym kostiumie, w antycznej nagości, przy odwołaniu do postaci Aleksandra Wielkiego
pomnik nie został nigdy wystawiony na widok publiczny ze względu na klęski Napoleona
w 1816 zakupiony przez rząd brytyjski i ofiarowany Wellingtonowi:)
Maria Magdalena, bozetto
1806 ?
Thorvaldsen
syn rzeźbiarza, wykształcony na barokowej tradycji; przyjazd do Rzymu był dla niego przełomem; pod koniec życia podobnie jak Canova zaczął projektować swoje muzeum, po jego śmierci otwarte w Kopenhadze
kolekcja Thorvaldsena
jego studio po śmierci Canovy stało się najważniejsze w Europie (pięć Atelier)
odegrał ważną rolę w rzeźbie polskiej XIX w.
modny portrecista elit europejskich
1826, obraz z 1830 Hans Martens- Papież Juliusz XII w pracowni Thorvaldsena
Thorvaldsen był protestantem
pracownia zorganizowana w stajniach Palazzo Barberini
Napoleon zamówił u Thorvaldsena zamówił u niego dzieło, ale nie zostało ono dostarczone ze względu na klęski
Jazon ze złotym runem
ukończony w 1803 r.- przyniósł mu sławę w Rzymie, dokąd przybył z Akademii Kopenhaskiej
ta rzeźba ostała zakupiona przez brytyjskiego konesera, rozpoznana jako kolejne idealne wcielenie antyku
jego rzeźba bliższa rzeźbie klasycznej V w. p.n.e. niż Canova
takim debiutanckim dziełem Canovy był Tezeusz
1816 r. nadzorował budowę Pinakoteki w Monachium
Trzy Gracje
hieratyczne, przeznaczone do frontalnego oglądu
popularność Thorvaldsena dotarła także do Polski
podczas wizyty w Warszawie w 1819- wykonał popiersie cara Aleksandra i w późniejszym czasie zabiegał o kontakty z Rosją
Pomnik Księcia Józefa Poniatowskiego
zamówiony w 1818 r. przez Komitet Organizacyjny Pomnika
nie zamierzał wyjść naprzeciw oczekiwaniom zamawiających- romantycznego pomnika księcia na wspiętym koniu
nowy kontrakt dał mu całkowitą swobodę co do formy- pomysł odnosi się głównie do pomnika konnego Marka Aureliusza
rzeźba została dostarczona do Warszawy dopiero w 1830 r., czyli po powstaniu i została karnie wysłana do Modlina; potem po traktacie ryskim nie wróciła do Warszawy i została zniszczona w 1944 r.
Książę Potocki jako półnagi wojownik (nagrobek)
1820, zamówione przez Teklę Potocką, zrealizowana w 1830, do katedr krakowskiej
rzeźba na pomnik zmarłego Artura Potockiego- pomnik Chrystusa
zamówiony przez Marię z Branickich
pomnik dzieci zmarłych w wieku niemowlęcym
także katedra w Krakowie
portrety wielkich osobistości
Pomnik Byrona
1831 r., podziwiał jego poezję; kontrowersje w Anglii; złe prowadzenie się lorda Byrona nie mogło być wymazane przez udział w sprawie greckiej (symbolem kawałek leżącej kolumny), zaprezentowany po 1840 r. w bibliotece Trinity College
Komitet Organizacyjny Pomnika zabiegał o figurę siedzącą, a nie stojącą jak pierwotnie chciał Thorvaldsen
na gruncie niemieckim
Johann Gottfried Schadova
z jego pracowni wyszedł Daniel Rauch (pomnik Fryderyka Wielkiego na Unter den Linden)
w latach 80. odbył podróż do Rzymu
w latach 90. ważne zlecenia dworu
księżne Luiza i Fryderyka
(Luiza żona Fryderyka III, Fryderyka żoną jego brata)
1795-1797
opiewany przez Goethego za greckiego ducha (figury jako Himmlische Erscheinungen)
księżniczki słynęły z urody
porównywane do grup gracji z Luwru czy Afrodyty
Schadova starał się uchwycić intymny aspekt- nie jest to temat antyczny- uścisk sióstr
na tyle intymna rzeźba, że Fryderyk III nie zdecydował się wystawić jej na widok publiczny i ostatecznie pozostała w magazynie
już wcześniej dyskusja jak przedstawiać współczesne postaci? Czy w kostiumie współczesnym czy antycznym?
Schadova pomiędzy- bo współczesne stroja a antyczna poza
Nagrobek nieślublnego syna Fryderyka Wilhelma II Grappa von den Mark
kościół św. Doroty, Berlin
zmarły jako dziecko
przedstawiony jako młody wojownik w towarzystwie Parek
na gruncie brytyjskim
John Flaxmann
w ubiorach współczesnych
Portret lady Fixmrais, dla Hampshire
intymna scena lektury dzieciom przez matkę
pomnik Admirała Nelsona
1815, katedra św. Pawła, Londyn
problem drugiego bieguna rzeźby drugiej połowy XVIII w.- „anatomiczne modele”
usytuowane na styku nauki ze sztuką (wg Pieńkosa Okropności sztuki)
ok 1750 model Machina anatomiczna dla x. Sansevero, neapolitańskiego ekscentryka Raimuda dal Sando
do kaplicy Panoplikon
tam obok barokowych rzeźb dwa tego typu modele, dwa autentyczne szkielety ludzkie z zachowanym układem krwionośnym
XIX w. jako okres historyzmu
szczególnie widoczne w architekturze krajobrazowej
sir William Chmbers
projekty parku krajobrazowego w Quew Gardens
obok siebie budowle greckie, rzymskie, gotyckie czy arabskie
zgodnie z myśleniem tego czasu obok siebie na równych prawach różne epoki i kultury
wg Roberta Rosenbluma nie można postrzegać odrodzenia antyku bez odrodzenia gotyku
Robert Adam
wybitny szkocki architekt, który osobiście w Rzymie znał Piranesiego, sam podróżował wykonując opisy i pomiary antycznej architektury, zainteresowanie architekturą świecką, a nie sakralną
publikacja o pałacy Dioklecjana w Splicie
podróże do Azji Mniejszej
Osterly Park
1861 r.
proporcje i detal tej architektury mają subtelny charakter, jednak piętno „stylu Adama”- przywodzi niektórym skojarzenia z rokoko
wnętrze 1875 r. klasyczne arabeski o linearnym charakterze sprawiają wrażenie rokokowych paneli
archeologia stała się siłą napędową mody na antyk, archeologia jako nie tylko prace wykopaliskowe, ale powstające w ich efekcie publikacje; zsczególnie 50./60. XIX w. zalewają Europę; prym wiodą Brytyjczycy- motorem dla tych publikacji było Society of Dilettanti
Giovanni Battista Piranesi- jeden z największych popularyzatorów antyku
plansza Via Appia imaginowana- widać eklektyzm
Antiquita Romane
1756 Vasie, Chippi e ...
interesowały go także plany budowli, materiały i techniki wykonania
w kontakcie z Adamem i sir Chambersem
mroczne kopuły w imaginacjach Piranesiego-
inspiracja dla Johna Soane
Bank of England, lata 90.
oczyszczenie z detali i ozdób rzeźbiarskich; w tłocznej architekturze Londyny
charakterystyczne dla Soane obniżenie kopuły
w porównaniu z architekturą francuską efekt eklektyczny (w odróżnieniu np. od Boulee)
wcześniejsze dzieło- projekt mostu
1890 r. złoty medal za ten projekt
efekt barokowej pompy- zastosowanie antycznych elementów w nowym układzie dającym efekt barokowy
rysunki z lat 70.- mauzoleum czy belweder
kontrast mas, nie zawsze udane
podobny etap poszukiwania i fantazji można odnaleźć w przykładzie
1922-1824 Old Souls, John Nash
architektura tak wzniosła, że aż trudno ją zrozumieć
Giuseppe Baladier
inspirowany pracami Piranesiego
projekt z lat 90. pałacu z cylindryczną wieżą
wiele projektów zrealizował, ale był także twórcą utopijnej wizji architektury, wpisujący się w ten trend końca XIX w.
najodważniej te idee nowej architektury u Ledoux i Boulee
we Francji najważniejszym traktatem architektonicznym o powrocie do antyku
Marc Antoine Laugier 1752, Esej o architekturze
wielki rzecznik greckiego smaku
doskonały model witruwiańskiej chaty
potrafił także docenić funkcjonalny i racjonalny charakter gotyku, który podziwiał za przemyślenie i logikę
Jaques J. Sufflot, kościół św. Genowefy w Paryżu (Panteon po Rewolucji)- najpełniej spełnił oczekiwania Laugiera
już w XVII minister Colbert przedsięwziął projekt publikacji nt. Starożytnej Grecji, przez 20 lat wysyłał tam swoich agentów by zbierali monety i inne pamiątki i penetrowali zabytki
jednak pierwszym projektem, który miał duże znaczenie okazał się:
Ilustrowana historia architektury, Fischera von Erlacha
1721, 1725, 1730, 1742 itd.
prezentacja imaginacyjnego obrazu antyku; obok autentycznych budowli budowle imaginowane i własne rekonstrukcje (np. piramid egipskich)
obok siebie budowle o rodowodzie z Dalekiego Wschodu, antycznej Grecji czy w kształcie natury
właściwe naukowe publikacje dopiero w latach 40.
1745, Richard Pococke, Description of the East and the Other Countries
1752, Richard Dalton, Antiquities of the Grece and Egypt
najwięcej publikacji wydali Anglicy
Francja
obok Caillusa i Winckelmanna (ale jego polem zainteresowania była rzeźba)
Julien David Leroy, Ruiny najpiękniejszych zabytków Grecji
lata 50. Wood i …? Ruiny Balbec itd.
w Grecji był hrabia Caillus, był w Azji Mniejszej, ale nie dotarł do Aten
1761 Piranesi- rozprawa która miała obalać opinie o wyższości Grecji wyrażane przez Winckelmanna czy Caillusa
wywołał burzę głosów, polemika Jeana Marietta czy Caillusa
bronił architektury rzymskiej przed wg niego niezasłużoną etykietą architektury zdegenerowanej
Roland Beart de Jean-Berre
5.12.2011
druga połowa XIX w. - romantyzm
wtedy docenienie Homera, na równi z Wergiliuszem
nowa postawa wobec antyku w ogóle
nowe źródło wzniosłości- Ajschylos
oprócz tego północne- np. Osjan
czy islamska Eda z IX w.
Sturm und Drank- fala, która ogarnęła całe Niemcy
Girolet Pogrzeb Atalii- powieść wydana w 1801 przez Chateubrianda
historia Atalii dzieje się w Luizjanie, indiańska dziewczyna wychowana jako chrześcijanka zakochuje się w przedstawicielu wrogiego plemienia- ale matka obiecała Bogu dozgonną czystość Atalii; otruwa się
powraca Hezjod
Noc i jej dzieci, Karlsters (skandywnawski reformator stylu i linearnej abstrakcji)
Karlsters urodzony w Szlezwigu; studiował na Akademii w Kopenhadze, nie zgadzał się z nią; uważał, że jedynym autorytetem dla artysty jest antyk- ale w innym rozumieniu niż wcześniej; tu widać że była to tradycja już przetransponowana przez nowożytnych- widać tu wielką fascynację Michałem Aniołem
marzył o odrodzeniu monumentalnej sztuki fresku- równolegle szkice do takich realizacji- wysyłał je do akademii w Berlinie, gdzie zyskał uznanie i pracę u króla oraz katedrę profesora rysunku; potem 3 letnie stypendium rzymskie (wstawiennictwo ministra Heiniza)- pozostał do swojej śmierci ; nie wywiązywał się z obowiązków wobec akademii berlińskiej
rysunków najczęściej nie podpisywał
bronił koncepcji sztuki, której podstawowym źródłem jest geniusz (jak znany mu Shafesbury), niekonieczne jest studiowanie anatomii
dzieła Carla Filipa Moritza; wydał w Berlinie Goethe Lehre oder Mithologische Dichtung der Alter; w tym dziele pisarskim przedstawiał starożytną mitologię jako formę symbolicznego języka
pod wpływem przyjaźni z Moritzem zapoznał się Karstens z Homerem czy Hezjodem, ale także z fenickimi mitami- Narodziny światła praca prezentująca fenicką kosmologię opartą na XIII w. tekście
wystawa Sztuka i czas, gdzie nie wystawił malarstwa olejnego, a jedynie projekty; chęć reformy
Ajaks- widać obecność bardzo muskularnych postaci; fascynację antykiem i Michałem Aniołem; ale także melancholię
jego twórczość żywo oddziaływała na malarstwo Niemców- najpierw na Runga, potem na nazareńczyków- ale zasadniczą różnicą jest to, że sztuka niemiecka ma charakter silnie religijny; a Karstens pozostaje w świecie pogańskich mitów bez nałożonego chrześcijańskiego znaczenia
John Flagsman
poszukiwania czystego języka w malarstwie greckim i malarstwie bazowym; radykalna forma oparta jedynie na konturze, nawet bez światocienia
podziwiał także średniowiecze
1793- ilustracje do Iliady i Odysei; np. Walka o zwłoki Patrokolosa
1792 Dantego
Johann Heinrich Fuessli
ur. w Zurychu i tam odebrał bardzo staranne wykształcenie filozoficzno-literackie
twórczość jeszcze raz odżyła po Freudzie
poetyka horroru, makabry, cudowności
poszukiwania formy adekwatnej do źródeł literackich; ale może także efekt niedostatków warsztatowych- był samoukiem
profesor królewskiej akademii w Londynie
pod wpływem Baudelaire'a zainteresował się Szekspirem i Newtonem
przyjaźnił się także z Lawaterre'm- który rozważał temperamenty, także twarzy
w Rzymie zrobiła na nim wrażenie kaplica Sykstyńska, co widać w całej jego twórczości
1795- Achilles przy grobie Patroklesa
jego formułę można nazwać manierystyczną
1780 Przysięga na Ruetthli- historia odnosząca się do początków niepodległości Szwajcarii około połowy XIV w.
pod koniec lat 70. sprzedawca Boydel wymyślił wystawę Szekspira przy Pall Mall i wydania ilustrowanej edycji jego sztuk; zaprosił także m.in. Jamesa Barry
Fuessli- Tytania i Spodek
projekt ten nie przyniósł oczekiwanego sukcesu finansowego; wypadł na pomysł własnej galerii z ilustracjami do Miltona, szczególnie do Raju utraconego
to także nie zmieniło złej sytuacji finansowej- owszem, zyskał rozgłos
1782 Zjawa najbardziej kontrowersyjne dzieło przedstawione na wystawie Akademii-
malowane od 1781 r. ; ikona opresji, gwałtu
Tora- islamski bohater walczący z monstrualnym wężem
ta praca dała mu pełne członkostwo w Akademii
scena z Pieśni o Nibelungach 1807
William Blake
nie odbył pełnej edukacji artystycznej- zniechęcony procedurą kopiowania; zarzucił malarstwo olejne, a rysunkowi nadał wymiar ideału duchowego
jako chłopiec w warsztacie rytowniczym; tam pracował nad cyklem rysunków przedstawiających zabytki brytyjskiego średniowiecza
wymiar sztuki religijnej- w trakcie snu miał doznać iluminacji co do techniki plastycznej- nowa technika drzeworytu na miedzi, co pozwoliło na drukowanie na jednej stronie tekstu i rysunku
tło rysunku trawione
ryciny podkolorowywał temperą lub akwarelą, w miarę czasu coraz intensywniejsze kolory
powrót do prymitywów, Durera; sztuka egipska, hinduska- synkretyczne ujęcie różnych tradycji- judaizmu, chrześcijaństwa, gnozy
sam czuł się przede wszystkim żarliwym chrześcijaninem
już przez współczesnych został odsunięty na margines; zainteresowanie jedynie ze strony bibliofilów
w latach 80. zaczął publikować swoje pierwsze rozprawy, np. O jedności wszystkich religii, czy tomiki poezji jak Pieśni niewinności
Aniołowie nad ciałem Chrystusa w grobie, akwarela 1807
bardzo subiektywne ilustrowanie Biblii
inspiracja gotykiem widoczna w linearnej manierze, ale także źródła manierystyczne
manierystyczna koncepcja sztuki- źródła prawdziwie wielkiej sztuki są w umyśle artysty, nie powinien on być skrępowany naturą; boska inspiracja - jak Lomazzo
wpływ Flagsmanna i Fuesslego
grupa Laokoona- rycina opatrzona komentarzami aforystycznymi- wg Blake'a grupa Laokoona była kopią hebrajskiego wzoru
za tym kryje się przekonanie o konieczności powrotu do pierwotnej mistycznej jedni
węże często w twórczości Blake'a; człowiek opleciony przez węże jest człowiekiem upadłym, bóg opleciony przez węże jest szatanem
1785 Eloch stwarzający Adama
odwoływał się do hebrajskiego, starotestamentowego pojęcia Boga
rysował swoją wizję początków świata, wizję uniwersalnego człowieczeństwa uosobionego przez Albiona
drugą techniką przez niego opracowaną była technika barwnych monotypów z lat 90.
1795 Hekate- tytuł nadany później przez Williama Rossettiego
zróżnicowane efektu fakturalne
Hekate- bogini magii; książka do czarów, sowa, znak szatana/nietoperz- uosabia niszczycielskie siły; połączenie erotyki i zmysłowości
19.12.2011
Goya
do 1816 cykl Szaleństwa
znajomość Breugla i Boscha- najbardziej cenione na dworze Filipa II
obok monstrualnych zjaw sposobem osiągania efektu grozy jest próżnia
podobnie w Okropnościach wojny
lata 90.- gabinetowe obrazy ukazujące dziedzińce domów dla obłąkanych
do dziś nieodszyfrowane przez badaczy- Kolos 1808- prawdopodobnie w momencie najazdu Napoleona na Hiszpanię- o ile znał wiersz Ariassy Narodziny Pirenejów
być może jednak jest to scena uniwersalnego, kosmicznego wyobrażenia potęgi natury
Czarne malowidła- w sumie 14
pierwotnie malowane na ścianach prywatnej rezydencji Goi nabyty w 1819 r. - pod Madrytem tzw. Dom Głuchego
1806 r. autoportret z lekarzem
w 1873 przeniesione na płótna do muzeum madryckiego
Saturn pożerający swoje dzieci
Samotny pies- pustka
Brzydota- pozbawiona wydźwięku satyrycznego 1797 r. pierwszych Kaprysów- tam aktualna aluzyjność
Filip Otto Rhumge
kolejny reformator o ambicjach programowych
zm. 1810 r.
dopiero w 1889 r. Alfred Lichtwarg, twórca hamburskiej Kunsthalle- odkrył dzieła nieznanego artysty, znane były tylko jego dzieła teoretyczne np. Farbenkugel
Lichtwarg zaczął skupować rozproszone dzieła, nie tylko malarskie, ale także projekty tkanin tapicerskich czy wycinanki- to przyniosło mu sławę, bo sam Goethe chciał sobie udekorować salon takimi wzorami
wyjście dla Biedermeier
dopiero wystawa 1906 r. Wystawa stulecia sztuki niemieckiej
tu także Caspar David Friedrich
zaraz po tej wystawie pojawiły się 3 monografie Rhumgego, który żywo oddziałał np. na Maxa Ernsta czy Paula Clee
panteizujący mistycyzm, a z drugiej protestancki pietyzm- podobnie u Novalisa, Horlerlina, Schleiermachera, Ludwiga Ticka
Rhumge prowadził też korespondencję z Goethem i rozważali temat koloru, w 1810 ukazała się zarówno Zu Farbenlehre Goethego i Farbenkugel Rhumgego
we wczesnej młodości Rhumge zetknął się z romantycznymi myślicielami, jak i z Kantem, Winckelmannem
w Hamburgu miał się sposobić ku zawodowi kupieckiemu
w dzieciństwie oddziałał na niego Kozegarten, lokalny pastor, teolog i poeta- jego poglądy ukształtowały wyobraźnię Rhumgego
stąd pejzaż jako sztuka przyszłości- Rhumge zastąpił pojęcie symbolu hieroglifem- wieloodczytywalnym
w jego twórczości dopatruje się końca sztuki emblematycznej, opartej na jednoznaczym symbolu
boski charakter przyrody- całe zmysłowe jego bogactwo miało być odzwierciedleniem transcendentnej rzeczywistości- odzwierciedlone w filozofii Schellinga
boski geniusz artysty- mógł się łączyć z wyższym światem i dzięki temu odzwierciedlać transcendentne
odrzuca malarstwo historyczne, alegoryczne, symboliczne- niektórzy uznają to za efekt jego porażek w weimarskich konkursach organizowanych przez Goethego i weimarskich przyjaciół sztuki
Rhumge zgłosił dwa obrazy - jeden to Walka Ahillesa z bogiem rzeki
wszystkie tematy były homeryckie
rozwój malarstwa krajobrazowego jako rozwój sztuki- zapowiadał kres malarstwa historycznego i katolickiego
jego poglądy w listach do brata Daniela, które jak inne korespondencje romantyczne nie mają jedynie charakteru prywatnego, a manifestacją poglądów
u Rhumgego zamanifestowane w 1802 r.- podstawą sztuki jest afektywne odczucie Boga- to dusza pozwala artyście zjednoczyć się z Universum
próbując stworzyć hieroglificzny układ krajobrazu nie zdołał się uwolnić od postaci ludzkiej
1806 Ucieczka do Egiptu
wydaje się wpisywać w dość tradycyjny schemat, ale w rysunku przygotowawczym do tej sceny Rhumge zastąpił figury roślinami- kwitnącą gałązką Marię a starym pieniem Józefa
ale nie odważył się na ten krok, na który odważył się Caspar Friedrich w Ołtarzu deczyńskim- gdzie krajobraz jedynie z krucyfiksem, bez postaci
tam nowy model malarstwa religijnego
1798 Friedrich wyjechał z Kopenhagi do Drezna
1799-1801 wtedy był tam Rhumge- tam uległ Abrungharda
Drezno jednym z najważniejszych ośrodków niemieckiego malarstwa i niemieckiej myśli romantycznej, w ścisłych kontaktach z Jeną
najdoskonalszą manidestacją próby z językiem hieroglificznym- cykl Pory dnia- jedynie rysunki i grafiki oraz jeden obraz do tej serii- 1802 Poranek, Dzień, Wieczór, Noc, 1815 na ich podstawie grafiki, 1808- malowidło Mały poranek
ważna lilia- jako hieroglif światła- w Małym poranku w samym centrum kompozycji; Venus, Aurora czy Gwiazda Poranna może być utożsamiana z Ziemią ale i NMP
leżące u jej stóp dziecię to świat
te dzieła mogą być odczytywane jako pory dnia, pory roku, pory życia- przez to jako odzwierciedlanie porządku wszechświata
podstawowym narzędziem jest kolor- światło do Bóg, brak światła to zło
błękit- Bóg Ojciec, czerwień- Syn Boży, żółcień- Duch Święty
zrówno symbolika jak i relacja poszczególnych kolorów
opracował sferyczny obraz kolorów- właśnie Farbenkugel- choć nie była wg niego idealna, bo tworzywem powinno być coś przezroczystego- a on miał kulę z drewna
bieguny- światło i cień czyli czerń i biel
zainteresowanie projektem Gesamtkunstwerk- nie udało mu się to, dopiero Wagnerowi
do tego wykonał Duży poranek 1809- bardzo podobnie do małego, pocięta- miała to być fantastyczna koncepcja połączenia malarstwa, muzyki i poezji w kaplicy, której projekt architektoniczny zaprojektował sam Rhumge, wzorując się na katedrze miśnieńskiej; muzyka Berger, poezja Tick- wszystko się nie udało w związku ze śmiercią Rhumgego
1809 wystąpienie grupy bractwa św. Łukasza
Friedrich Overbeck, Franz Ohr, Johannes Tottinger, Josef Zucker, Josef Winterwerst
potem przenieśli się do Rzymu i przejęli sekularyzowany klasztor St. Izodoro
Peter von Kornelius, 1817 von Karolsfeld, Filip Feid, bracia Riepenhausen, von Schdov, von Oliver
tak jak spontanicznie się formowała, tak spontanicznie się rozpadła pod koniec drugiej dekady XIX w.- kiedy młodzi buntownicy zaczęli dostawać zaproszenia
przez Reinhardta dostali pejoratywne określenie nazareńczyków- od wyglądu- długich włosów, luźnych płaszczy
inaczej traktowali Rzym niż poprzednicy- nie jako klasyczną sferę, a stolicę chrześcijaństwa
jednym z najważniejszych ideałów tej grupy była egzaltowana przyjaźń- wzór Overbecka i Ohra
niechęć wobec frywolnej sztuki, estetyki jak i akademickiej metody trików iluzjonistycznych
kazało im to sięgnąć do późnego średniowiecza- Rafaela, Giotta itd.
efektem spłaszczenie przestrzeni, mocny kontur
pierwsza zorganizowana secesja w akademizmie, przyniosła głębokie przemiany- co prowadziło do odrodzenia malarstwa monumentalnego, także historycznego o patriotycznych treściach
malarstwo nazareńczyków można rozpatrywać jako przejaw nostalgii za idealizowanym średniowieczem, także przejaw historyzmu o ukierunkowaniu średniowiecznym, ale nie naukowy, a rodzaj fajntazji, której żywo przyświecał ideał średniowiecznego rzemieślnika
ten model opisany został przez Wackenrodera - Wyznania serdecznie miłującego sztukę zakonnika
także żywot Durera
ideał artysty-symbolu Biedermeier 1815-1848 umowne daty, czyli koniec wojen napoleońskich i początek stabilizacji na terenach niemieckich- odpowiadało temu budowanie symboli spokojnego domowego życia
wzory z historii Niemiec i malarstwa średniowiecnego
portret Ohra namalowany przez Overbecka- na tle średniowiecznego miasta, jak dla mnie do Pierro della Francesca
Wjazd do Bazylei w 1283 cesarza Rudolfa Habsburga- scenie tej brak akademickiego modelunku światłocieniowego i walorowego; nazareńczycy kładą kolor lokalnie i celowo spłaszczają modelunek ku upodobnieniu do średniowiecza
ale niedaleko od akademizmu- zawsze poprzedzenie prac serią szkiców zarówno postaci jak i kompozycji
czasem malowali temperą na desce, ale zasadniczo malowali olejem
Rafael i Durer w hołdzie sztuce- 1808 rysunek Pforra, na jego podstawie Hoff w latach 30. wykonał rycinę- transwestacja sacra conversatione
na gruncie niemieckim w niespotykanym na innym obszarze europy stopniu dokonała się sakralizacja i apologlizacja sztuki; wyłożone i Schlegla, Novalisa,
Schlegel silnie oddziałał na nazareńczyków- zainteresował się na początku XIX w. malarstwem średniowiecznym oraz prymitywów niderlandzkich
Wackenroder- dzieła sztuki jako odzwierciedlenie historii narodu, mistyczny charakter sztuki; nie tylko pod włoskim niebem powstaje prawdziwa sztuka; on wypromował Durera jako mogącego rywalizować z Rafaelem
Franz Sternbald- podobnie ideał pobożności północy i powabu południa
Italia i Germania F. Overbeck, 1728
Schlegel upatrywał u Rafaela początku zepsucia sztuki, zbytniej zmysłowości, treści pogańskich
szansę na rozwinięcie dało nazareńczykom zaproszenie niemieckiego konsula Salomona Bartholdiego w Rzymie mieszkająćego w Palazzo Zuccari- do dekoracji tej rezydencji cyklem malowideł z historią biblijnego Józefa; Kornelius, Feid, Schadov, Overbeck
nazareńczycy po powrocie do Niemiec przyczynili się do reformy akademii, Schadov dostał katedrę w Dusseldorfie- system klasy początkującej i master- kontrola jednego mistrza, wcześniej zmieniali się i była duża anonimowość
z Palazzo Zuccari- Józef sprzedany przez braci, Overbeck
oprócz ideału odrodzenia sztuki monumentalnej chcieci nazareńczycy propagować popularną sztukę religijną- była to banalizacja ideałów bractwa
Józef tłumaczący sny faraonowi, Kornelius
w 1818 r. po sukcesie w Palazzo Zuccari, kolejne zamówienie monumentalne Carla Massima dekoracji w pałacu na Lateranie, Kornelius, przybyły w tym roku do Rzymu Juliu Schnorr von Karolsfeld, Filip Feid
Feid- ideałem był Pinturittio, Fra Angelico czy Giotto
Jerozolima Wyzwolona i Orlando- do tego malowidła
już w drugiej dekadzie, w czasie rzymskiego okresu, twórczością tą zainteresowany był przyszły król Ludwik Bawarski- który chciał widzieć nazareńczyków na dworze bawarskim- było zapotrzebowanie
Stara Pinakoteka Klenzego, nowe skrzydło monachijskiej rezydencji; Overbeck nie skorzystał z zaproszenia, 1818 przyjechał do Monachium Cornelius, potem von Karolsfeld
to nazareńczycy zdecydowali o obliczy bawarskiego malarstwa aż do drugiej połowy stulecia
Kornelius: najważniejsze realizacje to niemal doszczętnie zniszczone gmachy muzealne, cyle fresków do Gliptoteki i Starej Pinakoteki oraz kościoła św. Ludwika
Sąd Ostateczny do 1840 r. miał być trawestacją Michała Anioła, wówczas to już wskutek dworskich intryg jak i pewnego przeżywania się ideału nazareńskiego Kornelius przeniósł się do Berlina
Historia ludzi
innym ważnym cyklem była dekoracja reprezentacyjnych sal do sali tronowej w rezydencji Wittelbachów- tzw. Festsaal- przedstawienia Karola Wielkiego, Rudolfa Habsburga i Fryderyka Barbarossy
cykl sagi o Nibelungach
1827-1867 cykl malowany w technice enkaustyki, co dodatkowo spowalniało pracę
9.01.2011
Tick, bracia Schleglowie, szczególnie Friedrich- drukował w Ateneum- które stało się najważniejszym organem myśli romantycznej, jak organem myśli klasycystycznej były wydawane przez Goethego Propyleje
Schlegel utożsamiał sztukę z filozofią i nauką - marzł o erze, która wyłoni nową mitologię; uważał, że prawdziwa sztuka musi być sztuką symboliczną
nowa mitologia, której domagał się Schlegel miała być syntezą osiągnięć ducha ludzkiego- miała łączyć mistycyzm orientu, filozofię zachodu i osiągnięcia nauki
przypisywał artyście boski pierwiastek, a talentowi możliwość syntezy ludzkiego i boskiego
sztuka wynikająca z nowej mitologii miała być pośrednictwem Bóg-człowiek
Friedrich von Hardenberg czyli Novalis
Chrześcijaństwo albo Europa- po ukończeniu tego traktatu przesłał go Schleglowi do publikacji na łamach Ateneum, czemu sprzeciwiał się bardzo Goethe ze względu na wojujący chrześcijanizm
traktat snuł wizję nowej ery chrześcijaństwa, które miało być nowym zwornikiem kultury, rysował wyidealizowaną wizję średniowiecza z pierwiastkami nacjonalistycznymi
poezja z funkcjami wieszczymi i jako nowa religia
t
1807 wykład Schellinga O stosunku sztuk plastycznych do natury- niemiecki filozof natury wskazywał, że sztuka nie może się ograniczać do niewolniczego odtwarzania natury, bo dawałaby poczwary
sztuka posiada pierwiastek boski, a ze świadomą czynnością musi się łączyć świadoma moc- pozwala artyście przeniknąć boski pierwiastek natury
artysta musiał najpierw posiąść formę, by się później od niej oddalić- nadać sztuce zmysłową formę
człowiek prezentowany jako mikrokosmos, odbicie kosmosu
przekonanie o konieczności używania przez artystę języka symbolicznego, jako jedynego dającego prawdziwe poznanie
w tym czasie w Niemczech badania nad sztuką ludową- od połowy XVIII w. Herder- przekonany o ludowym pochodzeniu literatury
jego światopogląd był kosmopolityczny
badania Clemensa Bentana i Arma- oni w pierwszej dekadzie XIX w. wydali zbiór pieśni niemieckich- wtedy utożsamienie „narodu” i „ludu”
tam poszukiwano także tego co nieracjonalne i tajemnicze
postawę romantyczną znamionują dwie postawy poznawczej- otwieranie się kosmosu i witalizm romantyczny
już Herder był przekonany, że rozum ludzki nie może pojąć natury, która z gruntu jest dynamiczna
świat jako żyjący organizm- także u Goethego
Hamman- świat językiem Boga, XVIII w.
na początku XIX w. także badania nad pierwotnym językiem, biblia jako kod pierwotny
1810-1812 Symbolik und Mitologie der Folke Freidrich Kreuzer- wykład rozumienia symbolu w interpretacji starożytnego języka mitów; niezgłębioność początku
wskazywał, że o ile alegoria wskazuje na jakąś ideę, to symbol jest ideą samą w sobie
natura tworzy symbole i nimi przemawia i tylko w ten sposób może się dusza z nią komunikować
Caspar David Friedrich
krąg drezdeński, nigdy nie napisał traktatu, ale jego dzieła są traktowane jako wykładnia idei romantycznych
wspomnienia malarza i przyrodnika Carla Gustawa Carusa- zanim Friedrich zabrał się do malowania obrazu, stawał przed pustym płótnem i czekał na natchnienie
nie doceniał wartości plenerowych studiów Friedricha, które w pierwszej dekadzie XIX w. zaowocowały niezwykłą dokłądnością odwzorowania natury, także w rysunkach sepią
Kopenhaga XVIII/XIX w.- chętnie wybierana prze Niemców uczelnia artystyczyna np. Gaard (klasycyzujący malarz końca XVIII w.), krąg pejzażystów jak Jens Juel, August Lorenzen, Kristen Koepke, Christofer Wilhelm Eckersberg (wykształocny w pracowni Davida)
tam na początku XIX w. utrwalił się zwyczaj plenerowych studiów olejnych
oprócz tych ćwiczeń do uchwycenia prawdy, istotne były wzorce niderlandzkie, szczególnie holenderskie, w prywatnych zbiorach, także królewskich
malarstwo kopenhaskie określa się mianem biedermaieru- wystawa w Milwookie, Wiedniu, Paryżu, Berlinie- pokazywała spektrum przedstawień malarzy kopenhaskich, tam Koepke
wystawa- The invention of simplicity
pokazywała zależność wczesnego realizmu europejskiego od klasycyzmu
teza prefiguracji nowoczesnej sztuki, XX wiecznej awangardy
przełamała sposób patrzenia na biedermaier jako sztukę prowincjonalną i zamiłowanie do bibelotów
1815-1848 umowne daty biedermeier
w Kopenhadze studiował Friedrich
te studia były dla niego źródłem frustracji- większość czasu spędzał na kopiowaniu postaci, a interesował go pejzaż
w tym czasie studiował tam też Rhumge i Kerlsring (razem z nim artystyczne wędrówki w okolicach Drezna i Karkonoszach)
Kerlsring mieszkał w Dreźnie- miasto to w początkach XIX w. miało rolę najbardziej kreatywnego ośrodkach
Carl Gustaw Carus- wydawał atlasy anatomiczne, ale też pejzaźysta
Johann Kristian Clausen Dahl- do Drezna trafił w 1818 r., zaprzyjaźniony z Friedrichem
to on wywiódł zasadę realizmu z holenderskiego malarstwa i przeniósł ją na grunt niemiecki, objął w Dreźnie katedrę krajobrazu- stała się najważniejszym ośrodkiem kształcenia pejzażystów
zamek Friederichsberg, Koepkego
Duńczycy sięgając do sztuki holenderskiej przełamali dotychczasowe konwencje krajobrazy odchodząc do historycyzmu, zerwali także z antropocentryczną postawą wobec natury obowiązującą do 2. połowy XVIII w.
ciekawym aspektem tych poszukiwań banalne, codzienne obserwacje nieba- stało się ono problemem zarówno malarskim jak i naukowym
takie obrazy dają artyście całkowitą swobodę gestu
Christofer Wilhelm Eckersberg
zajmował się studiami pejzażowymi, ale przede wszystkim postaci we wnętrzach- szczególnie noszącymi ślady lekcji Davida, podobne do Ingresa- ale przestawione w mieszczańskich wnętrzach- nie boginie, a współczesne duńskie mieszczki ok. 1845- pozwala wpisać do duńskiego biedermaieru
Johann Chrisitan Hansen Dahl
kształcony w Kopenhadze, z pochodzenia Norweg
pastisz Ruysdaela- 1816
dynamiczne niebo, złamane drzewa, malowniczo usytuowane zamki- Ruysdael zyskał opinię romantycznego malarza- faktycznie podróżował po północnych terenach Rzeszy, ale efekty tej podróży są imaginacyjne- tylko wykorzystujące szkice z podróży
zależność od dawnych wzorów nie była widziana jako brak oryginalności, ale jako atut
studia nieba z połowy lat 20.
w tym czasie zagadnienie chmur nurtuje Corota, Carla Blechera
podobnie Dahl był w Italii, ale na niego oddziałała na niego nie przez klasyczne zabytki, ale poszukiwał intensywnego kolorytu i światłocienia- tam odnajdował swobodę pędzla
Weduta Drezna 1829
Caspar David Freidrich
jego pracowania już 1808 r. była odwiedzana przez przybyszów z Europy, m.in. David Danger- rzeźbiarz francuski opisywał wrażenia jako tajemniczą aurę sanktuarium
wtedy prezentował Krzyż w górach
wielki wpływ na niego miał Kosegarten- pastor i poeta- skierował go ku panteizmowi i Osjanowi
Friedrich wyniósł z domu protestancki pietyzm, jego brat poniósł śmierć ratując go podczas jazdy na łyżwach- stąd wytłumaczenie melancholii jego twórczości
pod koniec życia naznaczona także głęboką depresją Friedricha
to Kosegarten odkrył malowniczość Pomorza, wapiennych skał, ewokowała skojarzenia z bohaterami, z Osjanem
Mnich nad morzem
Opactwo
oba obrazy zakupione do kolekcji Wilhelma III
formuła Friedricha przełamywała dotychczasowe formuły krajobrazu- ujawniło się to już w 1808 w. Tetschene altar, albo Krzyż w górach
na początek planował oddać dzieło oddać królowi szwedzkiemu, ale zostało ono włączone do ołtarza w Deczen
1835 Zatoka Ut-kik, bratankowie malarza ukazani z flagą szwedzką
żywa reacja Friedricha Rhamdora na Krzyż w górach- „malarstwo pejzażowe wpełza już na ołtarze”, zarzut niedorzeczność kompozycji- na 1. planie przesłaniająca perspektywę skała, która wprowadzała zmieszanie widza; obraz ten wywołał jedną z najważniejszych dyskusji w Niemczech o funkcjach krajobrazu
w 1805 r. Friedrich otrzymał nagrodę w konkursie weimarskim za Procesję o świcie, przyjaźnił się z Goethem w początkach kariery, ale odmówił udziału w projekcie Goethego klasyfikacji chmur; Friedrich uważał, że nadanie obiektywizmu spowoduje śmierć krajobrazu- spowodowało to niechęć Goethego
krytyka Rhamdora skłoniła Friedricha do napisania komentarza do Krzyża
Freidrich „posługiwał się symbolami jak hieroglifami”
nie przedstawił realnej sceny Ukrzyżowania, a krucyfiks na skale- można odnaleźć taki obraz literacki u Sternwalda
już w debiucie pejzaż rozumiany jako metafora Boga- jest to najczęstszy klucz interpretacyjny dla jego obrazów
1810 Mnich nad morzem- uderzało widzów w Berlinie pesymistycznym wydźwiękiem; także przełamywało zasady krajobrazu i zasadę varietas malowniczości- niemal brak w nim granic, jakby obraz nieskończoności lub bezkresu śmierci; gdyby nie postać nad brzegiem morza, sprawiałaby wrażenie abstrakcji, szczególnie przez monochromatyczność palety i mgłę
w zamówionym przez Heinricha von Kleista recenzji do Berliner Abendletter pojawia się jako rozpoznanie tej postaci jako kapucyna, ukazała się w 1810- w niej von Kleist mocno zaingerował Odczucia nt. Pejzaż morskiego Friedricha
metafora odciętych powiek z tej recenzji mówi o uwięzieniu widza w obrazie, pozbawionego elementu odniesienia przestrzennego
melancholię wytykał młodym romantykom niemieckim
Heinrich von Meier napisał artykuł o narodowej romantycznej sztuki niemieckiej (na dyktando Goethego)- krytyka melancholii i choroby na rzecz jasności i pogody włoskiej
obumarłe drzewa u Friedricha- źródeł można szukać już u Holendrów, także dawnej tradycji emblematycznej, ale też modny w tym czasie mediewalizm pod wpływem Kosegartena nie był to temat rewiwalizmu, ale źródłem modnej melancholii
ruina gotycka jest symbolem przemijania, ale wskrzesza także myśli o utraconej wspaniałości i jedności chrześcijańskiej Europy; ruina gotycka jest naturealnym elementem północnego krajobrazu
inspirował się Lorrainem, ale nie odbył podróży do Italii- odnalazł zadowalające krajobrazy w Szwajcarii Bawarskiej, Rugii czy Karkonoszach
akwarela 1810- obok makroperspektywy i potrzeby widzenia krajobrazu jako objawiania absolutu, jest także mikroperspektywy, umiejętność dostrzeżenia bogactwa formacji chmur czy skał
to obecne w wielowiekowej tradycji niemieckiej np. Durera i Altdorfera
pełnej rehabilitacji doczekał się Friedrich na wystawie w 1906 r., wcześniej zapomniany o odkryty przez monografistę Dahla
1825 Ruiny klasztoru Eldena
Grobowce wojowników o wolność
seria Szaserów- przedstawiające wojowników w lesie; prezentowana w Dreźnie w 1830 r. tzw. Wystawie patriotycznej, ale zorganizowana przez kupującemu Drezno gubernatora rosyjskiego
te wątki twórczości Friedricha można odczytywać bardziej uniwersalnie niż nacjonalistycznie
1835 Progi życia- małe dzieci trzymają flagę szwedzką, co ma być dowodem przywiązania Friedricha do korony szwedzkiej i manifestacji antypruskiej; dzieło rodzajem memento mori starego artysty, który przedstawił się z rodziną na tle zatoki Ut-Kik; metafora życia w statkach
Carl Gustaw Carus, Carl Friedrich Lessing i ich uczniowie- także chętnie podejmowali tematykę cmentarną o melancholijnym charakterze
Carus w listach o malarstwie pejzażowym dowodzi, że tego przedstawienia niekoniecznie muszą mieć pesymistyczną wymowę, jego koncepcja Erdleben zakładała, że cykl kończący się śmiercią w swym końcu może być potraktowany jako początek nowego życia; zachęcał do malowania mgieł, mchów i porostów
1825 Mgły Carus
Carl Blechen
związany z Berlinem; sięgał do romantycznych motywów mnicha, cmentarza, ruiny- ale naznaczone są one już ironią czy groteską
makabryczno-diaboliczny ale i groteskowy charakter, ale także mistyczny luminizm i tragizm- wyniesiony z poezji Heinego
był w Dreźnie, gdzie mógł się zapoznać z twórczością Friedricha, ale także był w Rzymie, kiedy odbywała się tam wystawa Turnera, co wywarło na nim spory wpływ
doświadczenia scenograficzne pod okiem Schinkla
1833 Diabelski most- pejzaż alpejski z znakomicie realistycznie odmalowanymi szczytami
w Dreźnie zachwycił się także dziełem Ruysdaela Cmentarz żydowski- o nim Goethe w 1816 pisał w artykule Ruysdael als dichter; dowodził w interpretacji, że dzieło nie ma melancholijnego i fatalistycznego krajobrazu- tęcza i strumyk na pierwszym planie ma oznaczać ciągłość życia i natury
Ruiny klasztoru Oyden
1835 Góra szubienic- śmiało, szerokimi pociągnięciami pędzla i płynną barwą (akwarela)- nauka Turnera i studiów światła w Italii
1831 Sanssoussi- tematem nie sama architektura, a zderzenie żywiołów
akwarela studium światła i wody
w tym samym kierunku poszukiwań- Karl Rottman
związany z monarchią, gdzie nie było dobrego gruntu do rozwijania krajobrazu
wyeliminowana katedra krajobrazu w Dreźnie
w latach 20. zapotrzebowanie na krajobraz pojawiło się w związku z projektami przebudowy rezydencji w Monachium ale też polityką kulturalną Wittelsbachów
Rottman dostał zamówienie na cykl włoskich krajobrazów- efektem jednej z podróży było zapoznanie się z Turnerem
w latach 30. podróżował do Grecji, gdzie na tronie zasiadał Otto Wittelsbach, skąd zamówiona przez Ludwika I seria Grecja