Skorzystać z dobrych wzorów

Wysoko rozwinięte państwa demokratyczne są podatne na działania prowadzone metodami terrorystycznymi. Nie oznacza to jednak, że są wobec nich całkowicie bezbronne. Wachlarz działań możliwych do podjęcia jest stosunkowo szeroki. Umownie można je podzielić na defensywne (zapobiegawczo-ochronne) i ofensywne (likwidacyjne).

Najpoważniejszą rolę w szeroko rozumianych działaniach zapobiegawczych i ochronnych powinno odegrać przygotowanie społeczeństwa na ewentualność zaistnienia  aktów przemocy o charakterze terrorystycznym. Nie chodzi przy tym o pobudzanie psychoz i wzmagania atmosfery zagrożenia, lecz o rzeczowe i kompetentne poinformowanie o istniejących zagrożeniach. Działanie w oparciu o specyficzną zasadę psychicznej samoobrony zakładającą, że jeżeli o czymś się nie mówi, to na pewno się to nie wydarzy określić można jako krótkowzroczność o trudnych do przewidzenia konsekwencjach. Społeczeństwo poinformowane, znające charakter zagrożenia jest bowiem mniej podatne na zastraszenie i zdolne skuteczniej przeciwstawiać się wywieranej presji. Przeprowadzenie kampanii informacyjnej to zadanie bardzo trudne, a nawet bardzo ryzykowne, ale uchylanie się przed podjęciem związanego z nią ryzyka jest jedynie odsuwaniem problemu.

Element kolejny to budowa, w skali państwa, sprawnego i wydolnego systemu przeciwzagrożeniowego ukierunkowanego na ochronę ludności przed szerokim wachlarzem zagrożeń wywołanych klęskami żywiołowymi, katastrofami technicznymi, działaniami terrorystycznymi i wojennymi. Powinien on umożliwiać minimalizację następstw zdarzeń o charakterze katastrofy wywołanych przyczynami naturalnymi lub wrogimi działaniami oraz szybkie likwidowanie zaistniałych zniszczeń. System przeciwzagrożeniowy musi mieć mocne, najlepiej konstytucyjne lub ustawowe, umocowanie w porządku prawnym państwa. Podstawowe zasady jego tworzenia i funkcjonowania należałoby wyprowadzić z ustawodawstwa o stanach nadzwyczajnych. W kontekście zagrożenia terrorystycznego system przeciwzagrożeniowy należy konfigurować  tak, by zapewniał on sprawne współdziałanie wszystkich struktur państwa w zakresie ochrony kluczowych obiektów administracyjnych, gospodarczych i wojskowych oraz maksymalne wykorzystanie posiadanego potencjału ochronnego.

Szczególnie istotną rolę ma do odegrania ustawodawstwo o stanach wyjątkowych. W poszukiwaniu wzorców szczególną uwagę zwrócić należy na rozwiązania wypracowane w Republice Federalnej Niemiec. Prawo niemieckie wyróżnia:

• stan obrony (Verteidigungsfall),

• stan napięcia (Spannungsfall),

• stan zagrożenia egzystencji lub wolnościowo-demokratycznego ustroju Związku lub jakiegoś kraju [związkowego], którego formą szczególną jest wprowadzony do ustawy zasadniczej w latach 70., w związku z zagrożeniem terrorystycznym, stan konieczności utrzymania lub przywrócenia bezpieczeństwa i porządku publicznego, oraz stan klęski żywiołowej.

Stan obrony wprowadza Parlament Związkowy (Bundestag) za zgodą Rady Związkowej (Bundesrat) w przypadku ataku na terytorium RFN lub zaistnienia bezpośredniej groźby takiego ataku. Stan napięcia wprowadza samodzielnie Parlament Związkowy w sytuacji zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa. Stan zagrożenia egzystencji lub wolnościowo-demokratycznego ustroju Związku lub jakiegoś kraju [związkowego], stan konieczności lub utrzymania lub przywrócenia bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz stan klęski żywiołowej wprowadza rząd federalny lub rządy krajów związkowych.

W warunkach polskich w skład systemu przeciwzagrożeniowego należałoby włączyć formacje, służby i struktury podległe: Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji (Policja, Straż Graniczna, Urząd Ochrony Państwa, Państwowa Straż Pożarna, Obrona Cywilna, komórki administracji państwowej), Ministerstwu Obrony Narodowej (Wojskowe Służby Informacyjne, Żandarmeria Wojskowa, związki taktyczne, oddziały i pododdziały wszystkich rodzajów sił zbrojnych, przede wszystkim jednostki OT, ale również siły ze składu wojsk operacyjnych), Ministerstwu Skarbu Państwa (Główny Urząd Ceł, Inspekcja Celna), Ministerstwu Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (Administracja Lasów Państwowych, Straż Łowiecka, Straż Rybacka), Ministerstwu Transportu i Gospodarki Morskiej (Straż Ochrony Kolei, organa administracji morskiej - Urzędy Morskie, Kapitanaty i Bosmanaty Portów). Ponadto wykorzystać należałoby służby ochronne podmiotów gospodarczych, podmioty gospodarcze świadczące usługi w ramach ochrony osób i mienia.

Każda z wymienionych służb i instytucji, prócz wykonywania swoich ustawowych funkcji zobowiązana byłaby - w ramach systemu przeciwzagrożeniowego - do przekazywania pozyskanych informacji dotyczących pojawiających się zagrożeń komórce koordynującej działania ochronne. Wydaje się, że funkcje koordynacyjne spełniać powinny właściwe komórki sztabowe Obrony Terytorialnej. Wymagałoby to wyposażenia ich w stosowne kompetencje. Za rozwiązaniem powyższym przemawia to, że właśnie ta struktura organizacyjna jest odpowiedzialna za ochronę i obronę przeciwdywersyjną w czasie wojny. Powierzenie wymienionych zadań Obronie Terytorialnej już w czasie pokoju zapewniłoby płynne przejście od realizacji zadań czasu pokoju i kryzysu do funkcjonowania w warunkach konfliktu. Zatem rozwiązanie modelowe zakłada, iż w czasie pokoju wszystkie wymienione wyżej organa i instytucje byłyby zobligowane do ścisłej współpracy (w zakresie zwalczania dywersji, terroryzmu i innych zagrożeń bezpieczeństwa państwa) z komórkami sztabowymi obrony terytorialnej różnych szczebli, realizując z udziałem rozwiniętych (w czasie pokoju) sił OT działania przeciwzagrożeniowe. W wypadku kryzysu lub konfliktu wchodziłyby zaś, jako struktury autonomiczne, w podporządkowanie Obrony Terytorialnej, wykonując jednak nadal swoje ustawowe zadania. Podkreślić należy, raz jeszcze, że potrzeba budowy powszechnego systemu przeciwzagrożeniowego nie może być, rozpatrując problem z punktu widzenia interesów państwa, przedmiotem jakiejkolwiek dyskusji. Jest on absolutnie niezbędny. Nie można też dopuścić, by dyskusję na jego temat zdominowała wojna podjazdowa, wynikająca z ambicji i aspiracji poszczególnych służb czy formacji pretendujących do roli czynnika wiodąco-koordynującego. Stawką jest wszak bezpieczeństwo państwa jako całości i każdego jego obywatela indywidualnie.

W USA...

...walką z terroryzmem zajmuje się ok. 40 agencji federalnych, w tym: 

• National Security Council - Rada Bezpieczeństwa Narodowego podległa prezydentowi, koordynująca działania antyterrorystyczne. 

• FBI - Federalne Biuro Śledcze monitorujące grupy terrorystyczne na terenie USA. 

• Departament  Stanu - podejmujący działania dyplomatyczne.

• Departament Sprawiedliwości - we współpracy z FBI zajmujący się aresztowaniem i sądzeniem podejrzanych o działalność terrorystyczną. 

• CIA - Centralna Agencja Wywiadowcza dostarczająca informacji z całego świata. 

---