TWÓRCZA RESOCJALIZACJA
OD KOREKCJI DO ROZWOJU

KREOWANIE ALTERNATYWNYCH TOŻSAMOŚCI WYCHOWANKÓW

INSPIRACJE TEORETYCZNE RESOCJALIZACJI TRADYCYJNEJ

• koncepcje behawioralne - najmocniej uzasadnione naukowo (Pawłow, Thordike, Skinner, Watson, Hull)

(teorie uczenia się zachowań społecznych, system wzmocnień pozytywnych i negatywnych, schemat R-S) - metodyczne formy oddziaływań np. ekonomia punktowa, system progresywny itp.

• koncepcje psychodynamiczne
  uzasadnione naukowo lecz wywołujące wątpliwości (Freud, Jung, Abraham, Adler, Erikson, Horney, Sullivan, Fromm)
  (psychoanaliza, neopsychoanaliza, dominująca rola doznań we wczesnym dzieciństwie, id, ego, superego, wewnętrzna energia: eros i thanatos) - metodyczne formy oddziaływań psychoterapia głębinowa, psychoterapia grupowa, socjodrama, psychodrama itp.)

• koncepcje humanistyczne - uzasadnione naukowo lecz polemiczne (Maslow, Kelly, Allport, Rogers, Dąbrowski, Kozielecki)

wynikające z nurtu psychologii humanistycznej - poszukiwania indywidualizmu i pierwiastków humanistycznych w ludzkiej egzystencji. Jednostka ludzka jest indywidualna i niepowtarzalna, jest wartością samą w sobie. Metodyczne formy oddziaływań zindywidualizowane podejście w procesie resocjalizacji, podmiotowość wychowanka, docenienie roli rozwoju osobowego człowieka. Liberalizm pedagogiczny, antypedagogika itp.

• koncepcje wynikające z idei postmodernistycznych - bez uzasadnienia naukowego, oparte na zindywidualizowanych doświadczeniach (Fukuyama, Foucault, Bauman, Derrida, Rorty)

wszystko już było, a to co jest, jest powtórzeniem, utrata sensu wpływu na bieg wydarzeń, zanegowanie istoty i skuteczności oddziaływań resocjalizacyjnych, powrót do myśli oświeceniowej retrybutywności kary i wolnej woli sprawcy czynu.

RESOCJALIZACJA TRADYCYJNA (KLASYCZNA) jest więc:

• Zmianą wadliwych postaw (Pospiszyl, 1973).

• Zmianą przyswojonych norm społecznych i systemu wartości (Konopnicki, 1972).

• Zmianą nieadekwatnych przekonań, nastawień
  i postaw (Czapów, 1980).

• Zmianą patologicznych zachowań, cech osobowości, preferencji aksjologicznych
  (Pytka, 1986).

• Zmianą zaburzonych relacji interpersonalnych i wadliwych ról społecznych (Urban, 2001, 2005).

Powyższe sposoby myślenia o resocjalizacji w praktyce sprowadzają się do stosowania przede wszystkim mniej lub bardziej zakamuflowanych form wywierania nacisku i presji na wychowanków. Można w dużym uproszczeniu określić je jako próbę modyfikacji przeszłości podopiecznych (której przecież nie da się już zmienić). Zarówno aparat diagnostyczny jak i wynikające z niego wskazówki metodyczne ukierunkowane są na określanie deficytów i zaburzeń oraz próbę ich wyeliminowania.

KONCEPCJA TWÓRCZEJ RESOCJALIZACJI jest teoretyczną i metodyczną refleksją, opartą o analizę dotychczasowego dorobku nauk o resocjalizacji, a szerzej biorąc nauk społecznych i humanistycznych. Zawiera w sobie propozycję alternatywnego podejścia do klasycznych interpretacji syndromu nieprzystosowania społecznego, oraz możliwości modyfikacji ludzkiego zachowania.

PROPONOWANA INTERPRETACJA SYNDROMU NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO

Koncepcja twórczej resocjalizacji interpretuje tzw. syndrom nieprzystosowania społecznego jako proces powstawania płynnych i dewiacyjnych tożsamości indywidualnych i społecznych.

BAZA TEORETYCZNA TWÓRCZEJ RESOCJALIZACJI

Twórcza resocjalizacja jest stymulowaniem rozwoju człowieka a nie korekcją, psychokorekcją, psychomanipulacją czy siłową zmianą zachowań ludzkich lub wybranych fragmentów osobowości, systemu wartości, preferencji itp.
Polega na:

• rozwijaniu i kreowaniu potencjałów oraz przekształcaniu wadliwie ukształtowanej tożsamości poprzez kreowanie odmiennych jej parametrów.
  Środkiem do tego celu jest:

• rozwój struktur poznawczych i twórczych wychowanków, a poprzez to zmiana ich sposobu myślenia o samym sobie i własnych priorytetach życiowych. Skutkuje to zmianą form i treści pełnienia przez nich ról społecznych i życiowych.

RESOCJALIZACYJNE STYMULOWANIE ROZWOJU JAKOŚCI SCHEMATÓW PROCESÓW POZNAWCZYCH I TWÓRCZYCH

• Metody twórczej resocjalizacji jako stymulatory procesu destygmatyzacji poprzez zinternalizowane autoprezentacje i wizualizacje (teatr resocjalizacyjny, resocjalizacja poprzez aktywność sportową, drama, muzykoterapia, plastykoterapia).

• Stymulowanie rozwoju struktur poznawczych i twórczych (percepcji, emocji, motywacji, pamięci, myślenia i wyobraźni) w procesie twórczej resocjalizacji.

STRUKTURY POZNAWCZE I TWÓRCZE ROZWIJANE W PROCESIE TWÓRCZEJ RESOCJALIZACJI

Percepcja: od percepcji fizjonomicznej do allocentrycznej.

Emocje: od emocji negatywnych do pozytywnych.

Motywacje: od motywacji instrumentalnych do autonomicznych.

Pamięć: od fazy zapamiętywania do fazy przywoływania pamięciowego.

Myślenie: od myślenia stereotypowego do metaforycznego.

Wyobraźnia: od wyobraźni odtwórczej do wyobraźni twórczej - kreowanie mechanizmów wizualizacji.

DESTYGMATYZACJA JAKO PROCES KASOWANIA TOŻSAMOŚCI DEWIACYJNEJ I POZBAWIANIE PIĘTNA DEWIANTA W PROCESIE TWÓRCZEJ RESOCJALIZACJI

• „Olśnienie dewiacyjne”- uświadomienie sobie swojego statusu indywidualnego i społecznego.

• Walka „samego ze sobą” i wyrzeczenie się fragmentów Ja.

• Przekształcanie parametrów dewiacyjnych w parametry akceptowane społecznie

• Pozytywna dewiacja jako efekt negocjacji dwóch tożsamości

OD TOŻSAMOŚCI DEWIACYJNEJ DO EX-DEWIACYJNEJ -DESTYGMATYZACJA INDYWIDUALNA W PROCESIE TWÓRCZEJ RESOCJALIZACJI

• Przyswajanie nowych „kostiumów tożsamościowych” (reorganizacja sieci operacyjnej i sieci wartości - kreowanie

niezafałszowanych skryptów poznawczych
i atrybucji).

• Nabywanie nowych kompetencji indywidualnych i społecznych.

• Pełnienie alternatywnych ról społecznych.

OD KOREKCJI DO ROZWOJU DWA OBLICZA PEDAGOGIKI RESOCJALIZACYJNEJ

• Działania zorientowane na przeszłość wychowanka (diagnoza deficytów, „odwoływanie” się do faktów i doświadczeń z przeszłości, analizy popełnianych błędów, preferowanie kar i nagród w procesie resocjalizacji).

• Działania zorientowane na przyszłość wychowanka (diagnoza potencjałów i talentów, „odcięcie” się od przeszłości, tworzenie wizji przyszłości, stymulowanie rozwoju poznawczego i twórczego, kreowanie treści i form nowych ról społecznych, preferowanie metod rozwijających potencjały).

Syndrom nieprzystosowania społecznego wynika z problemu wadliwie ukształtowanej tożsamości, a nie wadliwych postaw (Pospiszyl, 1973), nieakceptowania i nieprzestrzegania norm społecznych (Konopnicki, 1972), nieadekwatnych postaw, przekonań i nastawień (Czapów, 1980), zaburzonych relacji interpersonalnych i wadliwych ról społecznych, czy patologicznych zachowań, cech osobowości, oraz preferencji aksjologicznych (Pytka, 1986)

WYNIKAJĄCE Z PRZYJĘTEGO SPOSOBU MYŚLENIA POSTĘPOWANIE RESOCJALIZACYJNE JEST WIĘC:

procesem rozwijania i kreowania potencjałów, a nie korektywną zmianą parametrów społecznych, osobowych i aksjologicznych.

• celem resocjalizacji jest wykreowanie alternatywnych parametrów tożsamości

• środkiem do tego celu jest metodycznie stymulowany rozwój struktur i mechanizmów procesów poznawczych
  i twórczych.

• metodami resocjalizacji umożliwiającymi osiągnięcie tego celu są specjalistyczne autoprezentacje wizualizowanych parametrów tożsamości, we ramach aktywnych działań teatralnych, dramowych, plastycznych ,muzycznych i sportowych.

EFEKTY RESOCJALIZACJI TRADYCYJNEJ (KLASYCZNEJ)

Pozbawianie fragmentów dotychczasowej tożsamości społecznej - poprzez stygmatyzowanie w dewiacyjnej roli oraz dekompletowanie Ja indywidualnego - poprzez zaniżenie poczucia kontroli i wartości.

EFEKTY RESOCJALIZACJI rozumianej jako proces destygmantyzacji

NAUKI STANOWIĄCE BAZĘ TWÓRCZEJ RESOCJALIZACJI

---