OSOBA W WIEKU PODESZŁYM - ZAPOBIEGANIE ZAGROŻENIOM I WYRÓWNYWANIE ZABURZEŃ FUNKCJONALNCH
O kulturze społeczeństwa decyduje sposób opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi.
Starzenie się - normalny, długotrwały i nieodwracalny proces fizjologiczny zachodzący w osobniczym rozwoju żywych organizmów, także człowieka. Procesy starzenia się rozpoczynają się już w wieku średnim i nasilają się z upływem czasu, jest to więc zjawisko dynamiczne, przebiegające w czasie.
3 płaszczyzny starzenia się:
-biologiczna;
- psychologiczna;
-społeczno-socjalna.
Przyczyny starzenia się:
-czynniki determinujące (genom oraz metabolizm własny)
-czynniki modyfikujące proces starzenia:
=czynniki osobnicze np choroby, otyłość, zaburzenia regulacyjne (np hormonalne)
=czynniki środowiskowe - powietrze, woda, radiacja, żywienie, alkohol, palenie tytoniu, leki, obciążenia psychiczne i stresy;
=warunki socjalno-bytowe i społeczne - aktywność społeczna (zawodowa, rodzinna, towarzyska)
W wyniku starzenia dochodzi do ogromnej liczby zmian we wszyskich komórkach, narządach i tkankach; występują progresywne zmiany biochemiczne i degeneracyjne zmiany fizjologiczne.
Zmiany w wyglądzie zewnętrznym:
Skóra
- utrata elastyczności skóry, utrata zdolności wiązania i zatrzymywania wody w naskórku -> zmarszczki
- obniżenie wzrostu - zmiany zwyrodnieniwe w kręgosłupie, zwiększenie krzywizn kregoslupa, 10 % kobiet po 50 rż cierpi na osteoporozę - zmiana struktury kości, garbienie się
pomiędzy 55 a 75 rż obniża się masa ciała - spadek masy mięśniowej i zanik aktywności ruchowej
-liczne brązowe plamy w miejscach odkrytych - niejednolite wydzielanie melanicy
-kruche naczynia włosowate. Na wskutek gorszego krążenia następuje utrata podskórnej tkanki tluszczowej - skóra staje sie obwisła
Wzrok
Soczewka staje się grubsza i cięższa - prowadzi to do upośledzenia widzenia bliskich przedmiotów np druku
-3/4 osób między 65 a 70 rz cierpi na dalekowzrocznosć a ¾ osób po 60 rż rozwija się katarakta (zaćma)
- zmiany zwyrodnieniowe poza siatkówką - brak przekazywania do mózgu - brak możliwości korekty optycznej
Słuch
Problemy u 1/3 osó po 65 rż. Tempo narastanie zaburzeń słuchu wykazuje indywidualne różnice niedosłuchu. Często przyczyna jest zablokowanie kanału sluchowego przez woskowinę
Układ sercowo-naczyniowy
Większe i mniejsze tętnice oraz naczynia włosowate ulegaja pogrubieniu i zwężeniu, stają się sztywniejsze (wewnętrzna błona)
Dochodzi do gorszego ukrwienia, szczególnie podudzi i stóp, dochodzi do przbarwien, zaników i owrzodzeń. Zimne ręce i nogi
Choroby miażdzycopochodne - zawał mięśnia sercowego, dusznica bolesna, udar mózgu
Niedowład - obniżenie siły mięśnia (wiotki, spastyczny)
Porażenia - odnerwienie mięśnia
Układ krwiotwórczy - niedokrwistość występuje u 12% osób po 60 rż; 25% po 80 rż, jedna z najcięższych chorób układu krwiotwórczego, często występuje na skutek niedoboru żelaza, np. w diecie
Układ odpornościowy - zmniejszenie zdolności limfocytów do B do produkcji przeciwciał skierowanych przeciwko własnym białkom (autoimunoagresja), RZS, toczeń rumieniowaty, choroby degeneracyjne
Układ wydzielania wewnętrznego - stymujuje zmiany zwuązane ze starzenie stopniowe zmniejszenie sie poziomu hormonu tarczycy, wzrostu, testosteronu, insuliny (ludzie starsi powinni jeść mało i często), androgentów, aldosteronu. Zwiekszenie poziomu glukozy we krwi może prowadzić do uszkodzenia narządów. (glukoza we krwi, glikogen w mięśniach)
Układ oddechowy - zwiększenie sztywności klatki piersiowej
-zmiany morfologiczne oskrzeli
- utrata masy i osłabienie mm oddechowych
- zmniejszenie powierzchni wymiany gazowej
-upośledzenie reaktywności OUN
-nieprawidłowości odpowiedzi immunologicznej
- zmniejszenie maksymalnej objętości płuc o 30-50%
Czynniki starzenia sie płuc: palenie tytoniu, zanieczyszczenie środowiska, zmiany w tkance łącznej , zmniejszeniej jej elastyczności prowadzi do rozedmy
układ mięśniowo-szkieletowy - po 50rż zanik tkanki kostnej, intensywniejszy u kobiet. Osteoporoza związana ze zmianami poziomu estrogenu, kalcytoniny, kortykosteroidów, progesteronu + czynniki dietetyczne - niedobór Ca i witaminy D
Zapobieganie - kuracja estrogenowa, wapń, wysiłek fizyczny - spowallnie tempu niszczenia kości w okresie menopauzy
Z wiekiem występuje:
-bolesność stawów
-osłabienie mięśni i kości
-czyniki genetyczne, stan funkcjonowania innych narządów - np zmiany w mieśniach zależą od stanu naczyń krwionośnych
więzadła tracą elastyczność - mięśnie wykonują większa pracę, zły stan naczyń krwionośnych daje gorsze odżywienie i przeciążenie mięśni
układ pokarmowy
-warstwy jelita stają się cieńsze, spada elastyczność mięśniówki jelit, spadek perystaltyki, zaparcia. Zmienia się skład flory jelitowej, następuje zmniejszenie wydzielania gruczołów śluzowych i żołądkowch
-„starcza niedokrwostość”, zmiejszenie wydzielania HCl
- zaburzenie procesów trawienia, pogorszeniu ulega wchłanianie się np wit D i wapnia.
-zwiotczenie powłok brzusznych - przepuklina
-pracę przewodu pokarmowego utrudnia również pogarszający się stan naczyń krwionośnych
układ moczowy
-dochodzi do zmian w budowie i czynności samego układu moczowego, jak i w innych układach, które mają wpływ na funkcję nerek
-masa nerek zmniejsza sie po 40 rż, obniżając się o ok 20% u osób po 80rż, a pomiędzy 30. a 80. rż nerki moga tracić do 50% wydajności
Najczęstsze choroby to:
-choroby tętnic nerkowych - częsta przyczyna stopniowej niewydolności nerek i nadcisnienia
-zmiany miażdżycowe obejmują drobne naczynia tętnicze nerek, a także zatory cholesterolowe, mogące prowadzić do postępującej niewydolności nerek
układ rozrodczy
kobiety tracą zdolność rozmnażania się ok 40 od osiągnięcia dojrzałości płciowej, mężczyźni mogą zachować tę funkcję. U kobiet starzenie przebiega gwałtowniej, po menopauzie obniża się gwałtownie poziom hormonów płciowych
układ nerwowy
-spada liczba połączeń pomiędzy komórkami nerwowymi, mózg traci komórki a wraz z nimi zdolność do wykonywania pewnych czynności. Obniżeniu ulega sprawność receptorów, wydłuża się czas reakcji, zmniejsz szybkośc ruchów dowolnych.
-zmiany w hipokampie (narząd odpowiedzialny za powstawanie i przywoływanie wspomnień) - dochodzi do starzenia się komórek glejowoych, przez co nie mogą one prawidłowo „opiekować się” komórkami nerwowymi
-u osób starszych jedną z podstawowych przyczyn zgonów i inwalidztwa są choroby naczyniowe mózgu (najczęściej udar mózgu)
-udar mózgu jest to zespół rozwijających się szybko objawów ogniskowych a czasami również uogólnionego zaburzenia czynności mózgu
najwazniejszym biologicznym czynnikiem udaru mózgu jest wiek, występuje częściej u mężczyzn, a zapadalność podwaja się z każdą dekadą po 50 rż.
U kobiet przyczyną udaru mogą być zaburzenia rytmu serca -> zwiększenie krzepliwości ->skrzeplina -> udar
Odsetek niepełnosprawności wzrasta u osób starszych, osiągając 50% po 80 rż
Wzrasta liczb współistniejących chorób przewlekłych, i częstość występowania ostrych schorzeń dodatkowych obniżających poziom sprawności funkcjonalnej i zdalnośc adaptacyjnej organizmu. Osoby starsze wymagają rehabilitacji nie tylko z powodu choroby, ale również ze względu na obniżenie się sprawności funkcjonalnej wraz z wiekiem. Cel usprawniania -podtrzymanie i przywrócenie sprawności do wykonywania podstawowych a następnie złożonych czynności życia codziennego
Kinezyterapia - najważniejsza metoda w rehabilitacji osób starszych, obejmuje ćwiczenia lecznicze oraz metody kinezyterapeutyczne
Ćwiczenia lecznicze wykorzystują różne rodzaje pracy mm do utrzymania lub poprawy ruchomości w stawach, a także zwiększenia siły,mocy lub wytrzymałośco mięśniowej
Ćwiczenia koordynacji ruchów, pionizacji, nauki chodzenia, ćw oddechowe, ogólnokondycyjne i relaksacyjne.
W metodach kinezyterapeutycznych wykorzystuje się różne rodzaje pracy mięśniowej, łacznie z innymi metodami oddziaływania
Duże znaczenie ma masaż leczniczy który wraz z ćwiczeniami biernymi jest z jednej strony dobrze tolerowany, natomiast z drugiej jest niejednokrotnie jedna z nielicznych metod możliwych do zastosowania u zniedołężniałych pacjentów.
W rehabilitacji osó starszych niejednokrotnie potrzebne jest zaopatrzenie ortopedyczne - protezy, ortezy, wózki, kule, laski, podpórki, obuwie. Często potrzebne są urządzenia ułatwiające samoobsługę i zapewniające bezpieczeństwo np wyposażenie kuchni i łazienki
OSTEOPOROZA W PROCESIE STARZENIA SIĘ
Złamanie - podstawowy objaw kliniczny ujawniający chorobę. Powoduje ból, niesprawność fizyczną, obniża jakość życia. Problem leczniczy, rehabilitacyjny, ekonomiczny.
Rośnie liczba złamań w wielu krajach u kobiet i mężczyzn w związku ze wzrastającym odsetkieim osób po 65 rż.
Osteoporoza- układowa choroba szkieletu, cechująca sie niską masa kostną, uposledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej a w kkonsekwencji zwiększoną jej łamliwościa i podatnością na złamania
- charakteryzuje się ona zrzeszotnieniem kości. Zmniejszenie liczby beleczek kostnych w kości gąbczastej, zmniejszenie grubości kości korowej. Utrata pewnej objętości tkanki kostnej - u kobiet zmiejszenie kości beleczkowej w ciągu życia wynosi 15-50% a kości litej 15-30%
-wskaźnik utraty masy kostnej jest największy po menopauzie. Zależy od dużej aktywności osteoklastów (komórek kościogubnych). Ma to negatywny wpływ na wytrzymałość mechaniczną kości, dochodzi do wzrostu ilości głebokich jam resorpcyjnych i przerwania ciagłosci beleczek kostnych, co powoduje wzrost wrażliwości na złamania. Jest to proces nieodwracalny, prowadzący do osłabienia funkcji podporowej szkieletu.
Stosunkowo najszybciej w osteoporozie pomenopauzalnej proces ten obecny jest w trzonach kręgowych. Należy podkreslić, że leki stosowane w terapii osteoporozy moga zwiększyc grubość istniejących beleczek, ale nie sa w stanie odtworzyć zniszczonej architerktury koścu gąbczastej.
U kobiet z osteoporozą postmenopauzalną mogą pojawić się zaburzenia w syntezie wit D zwiazane z wiekiem, czyli typ II osteoporozy (tzw osteoporoza starcza)
Metabolizm tkanki kostnej obejmuje procesy przecwistawne - tworzenia i resorpcji kości. Od urodzenia do osiągnięcai szczytowej masy kostnej (30-35 rz) przeważają procesy kościotwórcze. Po okresie tzw. równowagi trwającym ok- 10 lat- od 4. Dekady życia zaczyna sie powolny ale stały proces resorpcji. U kobiet wynosi on 1-2% rocznie.
Mniejsza masa szczytowa kostna u kobiet i szybszy je zanik po menopauzie tłumaczy częstsze i wcześniejsze występowanie osteoporozy tzw pierwotnej u kobiet niż u mężczyzn.
Rozwój osteoporozy determinuje wielkość szczytowej masy kostnej oraz związany z wiekiem i stanem hormonalnym stopień jej zaniku.
Szczytową masę kostną osiąga się w okresie wzrostu i dojrzewania. Wpływ czynników genetycznych np polimorfizm genów dla receptora wit D, osteokalcyny, kolagenu typu I, estradiolu i cytokin. Równie istotny jest wpływ środowiska, długotrwałe unieruchomienie i styl życia oraz nawyki dietetyczne
Osteoporoza pomenopauzalna występuje w wieku 51-75 6x częściej u kobiet niż u mężczyzn. Kompresyjne złamania kręgów kręgoslupa i odcinka dystalnego kości promieniowej (fractura radii loco typico)
Czynniki wpływające na rozwój choroby
-rasa biała
-drobna budowa
-niska masa ciała
-mała aktywność ruchowa
-dieta uboga w Ca i wit D
-nadużywanie alkoholu
-wczesna menopauza poniżej 45 rż
-występowanie rodzinne choroby (u matki)
-anorexia nervosa
-sport wyczynowy - zanik miesiączek
-czynniki systemowe wpływające na zachwianie równowagi między czynnościa kościotwórczą/kościogubną
Wiele czynników miejscowych i systemowych może wpływać na przyśpieszenie osteoporozy, w systemie gdy ulegnie zachwianiu równowaga między aktywnością czynników kościotwórczych na korzyść czynników resorpcji.
Do najważniejszych czynników wpływających na kościotworzenie należy u kobiet - kalcytonina, estrogeny, czynnik wzrostu (IGF-1), androgeny, interferon gamma (INF Ɣ)
Natomiast czynniki wpływające na resorpcję (kościogubne) to - parathormon (PTH), wit D3, kortykosteroidy, interleukiny, 1 i 6 (IL 1,6), czynnik martwicy guza alfa (TNF alfa), wolne rodniki tlenowe
Objawy nie występują dopóki nie wystąpią złamania.
Najważniejsze to złamania szyjki kości udowej, często wiodące do kalectwa i smierci
Złamania kompresyjne trzonów kręgów, głównie piersiowych - wywołuje przewlekły uporczywy ból nasilający sie w staniu i siedzeniu (nie leżeniu), zmiany sylwetki oraz utrata wzrostu o conajmniej 3 cm oraz ograniczenie ruchomości i samodzielności pacjentów
Złamanie nasady dalszej kości promieniowej -colles fracture - powoduje ograniczenie ruchu i trwałą niepełnosprawność kończyny górnej
W miarę rozwoju choroby z powodu zniekształcenia szkieletu - dochodzi do pojawienia się objawów ze strony układu oddechowego - częste zapalenia płuc, spadek wydajności oddechowej, oraz pokarmowego - przepuklina rozworu przełykowego, zaburzenia trawienia
Celem prewencji i leczenia jest zmniejszenie resorpcji i wzrost aktywności kościotworzenia dla utrzymania masy kostnje powyżej wartości progowej złamania.
W rozpoznaniu osteoporozy istotne jest wczesne wykrycie zagrożenia tym schorzeniem.
Bezobjawowy początek skryty i bezbólowy przebieg powoduje, że częstym i pierwszym objawem jest złamanie.
Warto wykonać badanie densytometryczne- czuła, bezbolesna, nieinwazyjna metoda. Umożliwia ona ocenę progresji choroby i skuteczności stosowanej dotychczas terapii.
RTG- umożliwia ułatwienie zaawansowania ostrego, gdy ubytek kostny przekracza 30%.
Stanowi podstawę rozpoznania innych schorzeń prowadzących do powstania ostrych lub przewlekłych dolegliwości bólowych (kręgosłupa).
Czynniki zewnętrzne powodują około 30-50% upadków w domu:
Utrata równowagi na skutek
Nieodpowiednie oświetlenie
Strome schody
Zniszczone nawierzchnie ulic
Wystające krawężniki
Śliskie posadzki
Rozwinięte dywany
Progi, braki uchwytów i poręczy
Przesuwalne chodniczki
Zalecenia dla opiekuna
Na schody wchodzą oni za podopiecznym, ze schodów przed nim
Dobre oświetlenie schodów, nie rażące
Łazienki
Podwyższony sedes
Uchwyty pomocne przy przytrzymywaniu się
Zamontowanie brodzika z prysznicem, poręcze, mata antypoślizgowa, krzesło
Sucha podłoga
Wyeliminowanie ruchomych przedmiotów, półek, stojaków
Telefon w łazience
Nie zamykanie się w łazience
Półki- rozmieszczone na dogodnej wysokości
Najczęściej używane rzeczy na wysokości bioder do poziomu oczu
Krzesła- kolana 90° zgięte powinna oprzeć obie stopy na podłodze, poręcze równolegle do siedzenia
Łóżko
Dostęp ze wszystkich stron
Dzwonek lub telefon
Lampka przy łóżku
Zaopatrzenie ortopedyczne
Laski
Trójnogi
Balkoniki
Obuwie powinno być:
Lekkie, łatwe do założenia, podeszwa antypoślizgowa, stabilny staw kolanowy oraz dopasowane do zniekształceń stopy
Skutek: urazy związane z unieruchomieniem, powikłania psychiczne.
Usprawnianie psychofizyczne osób w wieku podeszłym:
UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU:
„ Nie siedź bezczynnie w czterech ścianach - wstąp do uniwersytetu trzeciego wieku”, stwarzającego możliwości:
Ciągłego poszerzania wiedzy;
Pobudzania aktywności społecznej;
Nawiązywania przyjaźni;
Dbania o kondycję fizyczną;
Początki ruchu uniwersytetu trzeciego wieku sięgają roku 1972. W tym też czasie profesor Uniwersytetu w Tuluzie Pierze Vellas zorganizował spotkanie 40 seniorów, aby zorientować się, czego oczekują od uniwersytetu.
Wówczas stworzono trzy postulaty:
Potępiał medyczny uniwersytetu powinien służyć propagowaniu wiedzy na temat utrzymania zdrowia w wieku starczym;
Upowszechniana wiedza o kulturze powinna być wzbogacona o doświadczenie i wiedzę ludzi starszych;
Potencjał badawczy powinien zostać zmobilizowany dla rozwiązywania problemów ludzi starszych oraz starości;
W 1993 r istniało we Francji ponad 40 tego typu placówek.
Geneza uniwersytetów trzeciego wieku:
Młodzież na uniwersytetach Europy Zachodniej chciała zreformować uczelnię;
Uniwersytety odpowiedziały projektem otwarcia uczelni dla emerytów;
Celem takiego działania było pozyskanie nowych słuchaczy i pieniędzy, pieniędzy dla kadry naukowej uczelni: pola dla pracy dydaktycznej i badawczej;
ZAPOCZĄTKOWANY PRZEZ PIERRA VALLASA RUCH STAWIA PRZED SOBĄ TRZY GŁÓWNE CELE, TAKIE JAK:
Intelektualny i administracyjny potencjał uniwersytetów powinien być użyty dla dalszego kształcenia ludzi starszych;
Uniwersytet trzeciego wieku powinien być instytucją prowadzącą badania gerontologiczne w interesie ludzi starszych;
Rolą społeczną (UTW) powinno być umożliwienie wymiany kulturowej między generacjami oraz udział w prewencji geriatrycznej;
Francuski model realizowany był zarówno poprzez tworzenie nowych struktur, jak i w oparciu o istniejącą strukturę oświaty dorosłych. Podobny model realizowały: Belgia, Hiszpania, Włochy, Szwecja.
Wymagania, które muszą spełniać uniwersytety, aby móc określać się jako uniwersytety trzeciego wieku, które określono podczas konferencji zorganizowanej w 2004r. przy współudziale polskich UTW, Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, a także Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, należą do nich:
Lokalizacja placówki uczelni wyższej ( najlepiej humanistycznej) jako jej część, w ramach zawartej z uczelnią umowy, czy też ścisłej współpracy z nią, bądź bezpośredniego patronatu uczelni. Mogą to być także placówki utworzone przy filiach tychże uczelni:;
Wykładowcami tego typu uniwersytetów winni być wyłącznie pracownicy naukowi uczelni wyższych;
Dodatkowym wymogiem formalnym ma być dogodna, pod względem komunikacji, lokalizacja, umożliwiająca dojazd pracowników naukowych danej uczelni na wykłady;
Taki model uniwersytetu ( wzór francuski) ma zapewnić akademicki poziom kształcenia i kładzie duży nacisk na zajęcia dydaktyczne;
Inicjatorką pierwszego polskiego UTW była prof. Halina Szwarz, której zawdzięczamy utworzenie w 1975 roku UTW w Warszawie;
Polska była trzecim krajem na świecie ( za Francją, Belgią), w którym rozwinął się ruch UTW. Nasz pierwszy UTW zaczął funkcjonować równocześnie z pierwszym UTW w Szwajcarii, we Włoszech i Kanadzie już w roku 1975.
Oddział w Lublinie powstał w 1985 roku, organem założycielskim był Zarząd Lubelskiego Oddziału Towarzystwa Wolnej wszechnicy Polskiej.
W dniu 30 października, tego samego roku, rozpoczęto aktywną działalność, która wciąż rozwijana i poszerzana, trwa do dziś dzień.
Początkowo słuchaczy było niewielu - tylko 365.
LUBELSKI UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU ZAPEWNIA:
Zajęcia muzyczne;
Zajęcia plastyczne;
Zajęcia komputerowe;
Basen;
Gimnastykę w wodzie;
Ruch przy muzyce oraz wycieczki piesze;
Zajęcia pozaprogramowe: wycieczki, spacery, zabawy noworoczne czy też pikniki;
PROGRAM TRENINGOWY OSÓB STARSZYCH:
Program powinien oddziaływać na trzy podstawowe elementy sprawności fizycznej:
Poprawę wytrzymałości;
Zwiększenie siły i masy mięśniowej;
Zwiększenie gibkości i poprawa koordynacji ruchowej;
W ZAKRESIE ROZWOJU WYTRZYMAŁOŚCI:
Ćwiczenia aerobowe: marsze, biegi, jazda na rowerze, pływanie itp.;
Ćwiczenia tego typu powinny być wykonywane przynajmniej 3-4 razy w tygodniu, przez okres 20-40 minut;
Nacisk powinien być zawsze położony na proste formy ruchowe, aby aktywność wiązała się z relaksem, zabawą i przyjemnością;
POPRAWA SIŁY I MASY MIĘŚNIOWEJ:
Ćwiczenia oporowe (siłowe) z obciążeniem;
Powinny być wykonywane 2 razy w tygodniu po 20 minut i zawierać zestaw wielu ćwiczeń angażujących różne grupy mięśniowe;
Ćwiczenia siłowe powodują obniżenie spoczynkowego ciśnienia tętniczego, działają korzystnie na wzrost masy i siły mięśniowej oraz poprawiają gęstość i strukturę kości, zapobiegając osteoporozie;
Przez wiele lat sugerowano, że ćwiczenia siłowe mogą pogłębiać różne dolegliwości i wzmagać reakcje bólowe. Tymczasem większość badań sugeruje, że ten rodzaj wysiłku nie tylko nie nasila niekorzystnych reakcji, ale wręcz przeciwnie - skutecznie je łagodzi.
USPRAWNIENIE KOORDYNACJI RUCHOWEJ:
Ćwiczenia rozciągające i gimnastyczne, które powinny być wykonywane codziennie ( 5-10 minut), najlepiej rano.
Zasadniczy trening powinien być zawsze poprzedzony kilkuminutową rozgrzewką uzupełnioną ćwiczeniami rozciągającymi.
To jeden z podstawowych i najważniejszych elementów prawidłowo przygotowanego treningu.
Wstępne pobudzenie organizmu usprawnia nie tylko funkcję aparatu mięśniowego, ale także układu sercowo-naczyniowego, kostno-stawowego oraz systemu nerwowego.
ZESPÓŁ POUPADKOWY
Obawa przed kolejnym upadkiem: ogranicza aktywność ruchową i przestaje opuszczać dom
Zmniejsza ogólną sprawność
A tym samym rośnie ryzyko kolejnych upadków
Zespół poupadkowy jest jednym z czynników zwiększających ryzyko instytucjonalizacji osoby starszej.
Każdy upadek osoby starszej powinien być sygnałem alarmowym i powinien zainicjować analizę czynników, które do niego doprowadziły. Ustalenie przyczyny umożliwia bowiem wdrożenie ukierunkowanych działań interwencyjnych.
POSTĘPOWANIE DIAGNOSTYCZNE
Oceń zaburzenia równowagi i chodu wykorzystując krótkie testy jak: test Tinetti, skala Berg, test „wstań i idź”.
TEST WSTAŃ I IDŹ polega na zmianie pozycji siedzącej na stojącą, przejściu 3 metrów, obrocie o 180 stopni, zmianie pozycji ze stojącej na siedzącą.
Osoba, która wykona powyższe zadania w czasie poniżej 20 sekund jest w dużej mierze samodzielna, mimo że osoba całkowicie sprawna wykonuje test krócej niż 12 sekund i ten czas zaleca się jako wartość graniczną oceny.
Na podstawie wyników systematycznych przeglądów literatury prowadzonych w kontekście EUNESE 22. - Zapobieganie:
Ukierunkowana ćwiczenia i programy treningu chodu, tj.
chodzenie, różnorodna ćwiczenia fizyczne,
trening odśrodkowy, zapewnienie pielęgniarki, i odstąpienie od leków trening tai chi ze skomputeryzowanym programem treningu
równowagi,
terapie fizyczne, bieżnia, trening na niskim obciążeniu.
CO MOŻESZ ZROBIĆ, ABY ZAPOBIEGAĆ UPADKOM?
Dbanie o formę fizyczną oraz unikanie urazów.
Codzienna aktywność ruchowa - celem wzmocnienia, poprawy równowagi i koordynacji ruchów.
Udział w zajęciach społecznych: w organizacjach, centrach zdrowotnych, zrzeszeniach społecznych dla podniesienia jakości i życia i zapobiegania samotności.
Profilaktyka i leczenie osteoporozy
Wapń i witamina D,
wapń i ruch, wapń i hormonalna terapia zastępcza,
Alfakalcydol.
Zasady odżywiania:
Dieta powinna zawierać dużo wapnia oraz witaminę D,
Mleko, ser i j ogurt są źródłem wapnia (wybierz wersję niskotłuszczową)
Witamina D występuje w tłustych rybach: sardynki, tuńczyk, oraz w mięsie
Witamina D jest produkowana przez światło słoneczne (spacery w słońcu).
Pij od 6 do 8 szklanek wody dziennnie.
ŻYWNOŚĆ Z WITAMINĄ D:
Zwierzęca:
Olej z rybich wątrób
Żółtko jaj
Masło
Mleko powszechnie wzbogacane w witaminę D
Wątroba
Żywność roślinna:
Warzywa liściaste
Młode ziemniaki
Mąka owsiana
Oleje roślinne
Kiełki alfalfa
Pietruszka
LEKI A ZABURZENIE RÓWNOWAGI
Skutki uboczne, niektórych z zażywanych leków mogą powodować senność bądź zawroty głowy.
Pytanie: czy przyjmowane leki nie działają na siebie wzmagając reakcje uboczne
ZAPOBIEGANIE UPADKOM OSÓB W WIEKU PODESZŁYM
Zalecenia dla swoich pacjentów
W sypialni:
Wstawaj powoli po siedzeniu lub leżeniu. Usiądź na brzegu łóżka/krzesła do czasu, gdy poczujesz, że nie kręci ci się w głowie
Noś stabilne obuwie z cienkimi, przeciwpoślizgowymi podeszwami
Polepsz oświetlenie w swojej sypialni (jaśniejsze żarówki, zmniejszenie ostrości światła- abażury)
Zalecenia dla w twoich pacjentów- w sypialni
Zorganizuj swoją odzież w dostępnym miejscu
Ułóż odzież w szufladach nie niżej niż twoje kolana ani wyżej niż twoja pierś
Nie noś odzieży, która jest zbyt długa lub zbyt luźna
Miej telefon w miejscu łatwo dostępnym
Unikaj śliskich materiałów (satynowe pościele lub kołdry)
Zamontuj lampki nocne
SCHODY
Upewnij się, że stopnie na każdych piętrach są równe
Sprawdź, czy stopnie nie są śliskie
Pomaluj brzegi wszystkich stopni jaskrawą farbą
Usuń rzeczy, o które możesz się przewrócić (takie jak gazety, książki, ubrania, buty) z pobliża schodów oraz miejsc, którymi chodzisz
Usuń małe dywaniki, albo użyj obustronnej taśmy klejącej, aby zapobiec ich ślizganiu się
Zamontuj zakotwiczone w ścianie poręcze po obu stronach schodów
Idąc po schodach trzymaj się przynajmniej jedną ręką poręczy
Koncentruj się na tym co robisz i nie zwracaj uwagi na dźwięki
Nigdy nie noś paczek, które mogą zasłonić ci widok następnego stopnia.
OŚWIETLENIE
Zapewnij jednolite oświetlenie w całym pokoju. Dodaj oświetlenie do miejsc zaciemnionych. Zawieś lekkie firanki lub zasłony, aby zmniejszyć ostrość światła z jasnych okien i drzwi
DOMOSTWO
Usuń przeszkody
Trzymaj przedmioty, których często używasz w miejscach łatwo dostępnych, do których możesz sięgać bez wchodzenia na krzesło
Zawsze zamykaj szuflady, aby się o nie nie przewrócić
Dywan nie może mieć fałd
Trzymaj numery alarmowe, napisane dużą czcionką, przy każdym telefonie
Używaj przenośnego telefonu i miej telefony alarmowe przy sobie
Miej jeden telefon na podłodze, potrzebny gdy się przewrócisz i nie będziesz mógł wstać
BEZPIECZNE OBUWIE
Z rowkami dla dobrej przyczepności
Wystarczająco luźne dla wygody
Cienkie i elastyczne
Na Niskiem obcasie i stabilne
Podeszwa rozszerzająca się ku dołowi
MOTYWACJA LUDZI STARSZYCH DO PRZEJECIA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA WŁASNE ZDROWIE
Rozbudzenie zainteresowania tematyką własnego zdrowia
Informowanie na temat zdrowia, jednostek chorobowych i schorzeń charakterystycznych dla starszego wieku
Zwiększenie zainteresowania aktywnością fizyczną i regularnym uprawianiem sportu.
USPRAWNIANIE
Kompleksowe
Dostosowane do indywidualnych potrzeb
Wdrażane stopniowo
Realizowane długoterminowo
Monitorowane
ZASADY USPRAWNIANIA OSÓB STARSZYCH
Przejście od stanu ostrego do przejściowego bardzo dyskretnie
Organizm może gwałtownie zareagować nawet na delikatne bodźce
Każda zmiana warunków środowiska źle wpływa na układ nerwowy, krążenia i oddechowy
Możliwa zła tolerancja lub brak tolerancji zabiegów
Ostrożnie dobierać dawki i kontrolować je wielokrotnie w trakcie zabiegu, możliwe dłuższe przyzwyczajenie pacjenta do zabiegów
Stosować bodźce podprogowe dobierane indywidualnie
KINEZYTERAPIA OSÓB W WIKU PODESZŁYM
Utrzymać i zwiększyć samodzielność pacjenta
W ćwiczeniach równoważnych zwiększyć płaszczyznę podparcia i obniżyć środek ciężkości
Czynności automatyczne prowadzić fazami
Ćwiczenia prowadzić 10-30 minut