1. PRZEDMIOT SOCJOLOGII. SOCJOLOGICZNE SPOJRZENIE.

Miejsce socjologii w obrębie innych nauk społecznych.

Socjologia jest jedną z gałęzi nauk społecznych zbioru dyscyplin naukowych, które badają naturę ludzkiego zachowania i związków międzyludzkich oraz ich rezultaty.

Inne nauki społeczne to:

Antropologia - jako antropologia fizyczna zajmuje się człowiekiem jako gatunkiem przyrodniczym i interesuje się fizycznym zróżnicowaniem człowieka w przestrzeni i czasie.

Antropologia kulturowa jej przedmiotem jest poszukiwanie cech typowo ludzkich, czyli takich, które kulturowa istota człowieka.

Ekonomia - zajmuje się głównie sposobami, w jakie produkujemy, rozdzielamy, nabywamy i konsumujemy niezbędne dobra.

Nauki polityczne - analizują kwestie związane ze źródłami, rozdziałem i wykorzystaniem władzy w państwie. Badają procesy polityczne zachodzące w różnych grupach i organizacjach.

Psychologia - baba podstawy i konsekwencje zachowania jednostki a szczególnie interesuje ją co prowadzi jednostkę do zachowania się w taki a nie inny sposób dzieli się na wiele gałęzi zajmujących się między innymi osobowością jednostek, rozwojem ich zdolności myślowych i biologicznymi podstawami ludzkiego zachowania.

2. KULTURA I SPOŁECZEŃSTWO:

Definicja kultury- wyuczone, społecznie przekazywane dziedzictwo wytworów, wiedzy, wierzeń i wartości, które zapewnia członkom danego społeczeństwa narzędzia do rozwiązywania pojawiających się problemów. Kultura jest cecha społeczeństwa, a nie jednostki. Jest nią wszystko to, czego uczymy się - w trakcie życia społecznego i jest przekazywane przez pokolenia.

Składniki kultury

• Kultura bytu czyli rzeczywistości inaczej kultura materialna ;lub cywilizacji, obejmuje wszelkie dziania lub wytwory służące do zaspokajana naturalnych potrzeb człowieka, (np. obiekty, samochody, budynki - fizyczna cześć środowiska społeczeństwa).

• Kultura „właściwa” symboliczna, jest to wszystko co nie jest związane z zaspokajaniem potrzeb człowieka jako istoty biologicznej, wszelkie działania, które wykonywane są przez człowieka, powodujące jego zadowolenie (sztuka, religia, nauka, muzyka literatura itd.)

• Kultura popularna (masowa) masowy odbiór dotarcia do jak najszerszego kręgu odbiorców, rozpowszechniani za pomocą technicznych środków masowego przekazu (TV, prasa, radio), nadawca jest profesjonalistą i ma być to treść, która zainteresuje odbiorców, prostość łatwość w odbiorze, cos na co zwrócimy uwagę np. kolor, dźwięk obraz ,

Kultura niematerialna: abstrakcyjne-wytwory społeczeństwa., przekazywane z pokolenia na pokolenie: wiedza, przekonania, wartości, normy, język, prawo.

socjalizacja wg socjologów to przede wszystkim:

• proces przekształcania biologicznego noworodka w aktywnego uczestnika życia społecznego

• proces uczenia się życia w społeczeństwie wśród innych

• to również wychowanie, to wszystko co wpływa na potencjalnego człowieka

Elementy procesu socjalizacji:

• przyjmowanie rozpowszechnianych danych zbiorowości, wartości i norm społecznych

• uczenie się różnorodnych ról społecznych

• zdobywanie umiejętności kontrolowania swoich popędów i zaspakajania swoich potrzeb w społeczeństwie akceptowanej formie

• zdobywanie umiejętności posługiwania się podstawowymi dla danej zbiorowości kultury i cywilizacji przedmiotami

Można wyróżnić cztery podstawowe płaszczyzny socjalizacji

• grupy pierwotne - np. rodzina, grupa rówieśnicza, grupa przyjacielska, grupa sąsiedzka.

• grupy wtórne - np. szkoła, zakład pracy, wojsko, stowarzyszenie, partia polityczna

• wielkie grupy społeczne - np. grupy etniczne, grupy wyznaniowe

• społeczeństwo jako całość - np. mas media, gazety, telewizja

Fazy socjalizacji

Pierwotna - obejmuje okres dzieciństwa, dotyczy dzieci i młodzieży, faza ta trwa do 15-16 roku życia człowieka, jest to najważniejszy etap formowania się życia u człowieka

Wtórna - dokonuje się w wieku dorosłym przez samą jednostkę i jej własne akty, proces osobowości wtórnej jest mało stabilny, jest to faza mało intensywna

Elementy procesu socjalizacji:

• przyjmowanie rozpowszechnianych danych zbiorowości, wartości i norm społecznych

• uczenie się różnorodnych ról społecznych

• zdobywanie umiejętności kontrolowania swoich popędów i zaspakajania swoich potrzeb w społeczeństwie akceptowanej formie

• zdobywanie umiejętności posługiwania się podstawowymi dla danej zbiorowości kultury i cywilizacji przedmiotami

3. KIERUNKI ROZWOJU WSPÓŁCZESNYCH SPOŁECZEŃSTW.

Społeczeństwo ryzyka.

Tempo zmian jako czynnik rozwoju społecznego:

• przyspieszenie zmian,

• skrócenie czasu innowacji od momentu wynalezienia do wdrożenia - szybkie starzenie się komputerów,

• ludzie częściej stają do nowych sytuacji, do których nie są przystosowani, nie potrafią sobie z nimi poradzić,

• brak ewolucyjnych procesów przystosowawczych przez instytucje,

• dezaktualizacja instytucji prawnych,

istnieją nowe sposoby przekazywania informacji - Internet

Społeczeństwo postindustrialne.

Społeczeństwo poprzemysłowe - społeczeństwo współczesne.

Pojęcie społeczeństwa poprzemysłowego wprowadził Daniel Bell w I połowie lat 70-tych.

Ogólny model jego prognozy się sprawdził.

Teoria Bella:

Rozwój ekonomiczny przeszedł przez 3 fazy:

• I faza rolnictwa;

• II faza produkcji materialno - przemysłowej;

• III faza - przesunięcie punktu ciężkości na usługi.

Skutkiem tego są przemiany społeczne. Wykształca się społeczeństwo postindustrialne - technologiczne - informatyczne - społeczeństwo usług - różne nazwy są używane.

Społeczeństwo technologiczne: rewolucje technologiczne.

„Rewolucja mikroprocesorów” - wprowadzenie komputerów spowodowało wszędzie różne skutki:

• zminiaturyzowanie wielu urządzeń - mniej materiału potrzeba na ich wyprodukowanie, oszczędności na transporcie, obniżenie kosztów energii potrzebnej do ich wyprodukowania;

• zwiększenie niezawodności urządzeń;

• zwiększenie wydolności urządzeń i maszyn;

• rozszerzenie zdolności mocy obliczeniowych człowieka poprzez komputeryzację;

• oszczędność energii, materiałów.

Wzrost przemysłowy bez nowych stanowisk pracy.

Japonia w latach 1965-1985 dwu i półkrotnie zwiększyła swoją produkcję, ale nie spowodowało to wzrostu zużycia energii.

Konsekwencje społeczne:

wzrost przemysłowy bez nowych stanowisk pracy.

Lata powojenne określane były jako „złoty wiek gospodarki kapitalistycznej” - wzrost produkcji, wydajności, pracy i wzrost zatrudnienia, poprawa poziomu życia; w latach 70 - tych wystąpił kryzys naftowy, energetyczny, pociągnęło to za sobą gwałtowną inflację i nowe zjawisko stagflację (połączenie stagnacji z inflacją) spowodowało to narastające bezrobocie, którego wysoki poziom utrzymuje się do dziś ( w Europie 6-12%).

Przyczyny bezrobocia są złożone:

• nastąpiło rozerwanie związku między postępem technologicznym a zwiększaniem się ilości miejsc pracy,

• powstały nowe technologie, które nie potrzebowały robotników przemysłowych - stali się oni klasą wymierającą - przestali być potrzebni ( w USA w latach 60 tych było najwięcej robotników - od tamtej pory spadek),

• zwiększa się ilość pracowników usług i biurowych,

• oszczędności na sile roboczej na korzyść automatyzacji.

Zjawisko bezpośredniego wypierania ludzi z procesów technologicznych - skutkiem czego ludzie nie mają pracy.

Alternatywą dla ciężkiej, ale dobrze płatnej pracy jest bezrobocie lub praca w usługach - niskopłatna - w handlu, ochronie itp.

Postfordyzm.

Konsekwencją kolejną jest tzw. „zjawisko postfordyzmu” - produkcja krótkich serii w małych zakładach przemysłowych.

Pojęcie „fordyzm” powstało od zakładów FORDA - swój sukces zawdzięczał wytwarzaniu wielkiej ilości produktów na podstawie tych samych technologii (standaryzacja), przy pomocy niewykwalifikowanej lub mało wykwalifikowanej siły roboczej. Masowa produkcja i standaryzacja - powodowała powstanie olbrzymich wydajności oraz wzrost konsumpcji.

Masowy sposób produkowania zaczyna być w odwrocie.

Zmiana struktury zatrudnienia - spadek zatrudnienia w wielkich zakładach pracy na korzyść małych. Przykładem tendencji postfordowskich są Włochy północno - wschodnie ostatniego 20-lecia, gdzie nastąpił rozwój drobnego przemysłu, zatrudniającego od 5 do 10 robotników, wysoka technologia, krótkie serie, często zmieniające się modele obuwia, odzieży, itp. Zerwanie ze standaryzacją, nastawienie na zróżnicowanie.

Nastąpiła zmiana pojęcia „zawód” - wcześniej był to zestaw czynności, dających się łatwo określić, np. betoniarz-zbrojarz, obecnie obowiązują nowe zasady. Wiele zawodów straciło rację bytu np. drukarze, zecerzy, zegarmistrzowie (są dobra, tanie zegarki na baterie), itp.

Podziały między robotnikami tracą znaczenie - praca robotnika przypomina pracę kontrolera.

Następuje degradacja tradycyjnych umiejętności nabywanych przez córki od matek np. sztuka gotowania, prasowania, technologia prania...

Zjawisko postfordyzmu dotyczy przemysłu generalnie. Fordyzm został przesunięty do usług - pomnażanie stanowisk racy niskopłatnych i bez kwalifikacji np. handel detaliczny, zbiorowe żywienie.

Zadania szeregowych pracowników zostają sprowadzone do minimum, techniki fordystyczne stosowane w usługach; duża konkurencja w dostępie do pracy powoduje drastyczne obniżenie stawek, trudno jest tworzyć związki zawodowe w celu obrony swoich praw.

Społeczeństwo informacyjne: rola wiedzy jako nowego czynnika produkcji.

Społeczeństwo informatyczne - społeczeństwo wiedzy.

Współcześnie wiedza to nowy czynnik produkcji, nie zmniejsza się w miarę wykorzystywania.

Rozwój uzależniony jest od postępu nauki, rozwoju nauki.

Wkład symboliczny - wiedza; wiedza może być wskaźnikiem bogactwa.

Liczba ludzi wykształconych ma bezpośredni wpływ na poziom dochodu narodowego.

Konsekwencje stylu życia - nowa sieć informacyjna - rozwój Internetu - wydarzenie porównywalne z wynalezieniem pisma, druku...

Czas komunikacji się zmienił: od posłańca do Internetu.

Network society - społeczeństwo sieciowe - znaczenie mają powiązania poziome a nie piramidy władzy.

Znika sfera hurtowni, magazynowania.

Zmiany w systemie pracy - pracownicy nie muszą być w tym samym miejscu, praca w małych zespołach i w domu.

Rozwój technologii powoduje również negatywne skutki - daje niebywałe możliwości dezinformacji, umożliwia propagowanie treści negatywnych, niezgodnych z systemami wartości. Państwo nie może kontrolować źródeł informacji.

4. MAŁE GRUPY JAKO MIKROSTRUKTURY SPOŁECZNE:

struktura grupy

grupy nie są przypadkowym zbiorem jednostek zajmujących się tą samą sprawą. Każda grupa ma swoja organizację

małe grupy społeczne - w małej grupie łatwiej wytworzyć w niej bliskie i zażyłe stosunki, ponieważ jej członkowie wchodzą ze sobą w bezpośrednie interakcje i poznawać się nawzajem. Duże grupy społeczne (np. studenci na wykładzie) powstają w celu osiągnięcia jakiegoś krótkoterminowego cel, takiego jak wysłuchanie wykładu lub koncertu.

normy i wartości grupowe - zachowanie grupowe i zachowania społeczne zależą w dużej mierze od norm obowiązujących w grupie. Każda grupa ma poglądy na to, jakie powinno być zachowanie jej członków; normy te kierują interakcjami w grupie.

Normy powstają w wyniku stopniowego procesu interakcji między członkami grupy. Jednostka zachowuje się w odpowiedni dla siebie sposób a inni postrzegają to zachowanie jako bardziej lub mniej odpowiednie oraz sugerują (pośrednio lub bezpośrednio) pożądaną zmianę.

Pozycja społeczna to sposób usytuowania człowieka w zbiorowości. Każdy człowiek należy do różnych zbiorowości i w każdej z nich zajmuje jakąś pozycję. W rodzinie może zajmować pozycję ojca, bądź dziecka, w szkole nauczyciela bądź ucznia. Każdy człowiek zajmuje jednocześnie wiele pozycji - tyle do ilu zbiorowości należy. Może być ojcem, lekarzem i członkiem związku zawodowego.

• przypisane (zamknięte struktury)- człowiek na zajmowanie takiej pozycji nie ma żadnego wpływu. Są one wyznaczone bez udziału jego woli i w zasadzie nie ma od nich ucieczki

• osiągnięte (otwarte struktury) - to takie, które sam zdobywa lub takie które są mu narzucone (więzień, poborowy) ale na których zajęcie ma jakiś wpływ.

Rola społeczna to zespół norm i obowiązków związanych z daną pozycją. Pojęcie roli społecznej związane jest z pojęciem pozycji społecznej (statusu). Rola jest rozumiana jako wyznacznik sposobu zachowania się osoby, która zajmuje daną pozycję. W konstrukcji roli można wyróżniać 3 elementy: nakazane, zakazane i margines swobody

STRUKTURA SOCJOMETRYCZNA Socjometria to dział socjologii zajmujący się teorią, metodami i techni­kami ilościowych pomiarów cech charakterystycznych dla grup społecznych, dynamiki i zjawisk wewnątrz grupowych. Sieć wza­jemnej atrakcyjności. Postawy i zachowania członków grupy. Jedną z metod badania struktury socjometrycznej jest test socjometryczny. Jest to sposób gromadzenia danych o stosunkach społecznych w grupie. Polega na uzyskaniu odpowiedzi na pytania o działaniach w określonych sytuacjach. Dane uzyskane w ten sposób służą do opracowania socjogramu. Twórcą tej metody był J. L. Moreno

KONF1GURACJE SOCJOMETRYCZNE PARA im więcej par w grupie, tym bardziej jest ona spójna" (A-B) ŁAŃCUCH grupa powiązana (A-B-C) TRÓJKĄT dwóch przeciwko jednemu, lub jeden jest mediatorem (A-B-C) GWIAZDA osoba lubiana przez wszystkich, A-lider grupy (B,C,D-A) SZARA EMINENCJA ma wpływ na idola ODRZUCONY otrzymuje negatywne relacje grupy IZOLAT nie lubiany, nie dopuszczany do grupy

5. INTERAKCJA SPOŁECZNA

TEORIA SYMBOLICZNEGO INTERAKCJONIZMU (Georg Herbert Mead)

Istotą interakcji, zdaniem Georg'a Herbert'a Meada, jest wysyłanie sygnałów i odbieranie gestów, a w przypadku ludzi - wysyłania kulturowo zdefiniowanych symboli, które niosą za sobą określone i stałe znaczenia. Mead zaobserwował, że zdolność do odczytywania symbolicznych gestów pozwala człowiekowi na wchodzenie w rolę, czyli przyjmowanie czyjejś roli. Rozumiał przez to, że odczytując gesty innych ludzi, potrafimy wyobrazić sobie siebie na jego miejscu: możemy przyjąć ich punkt widzenia i przewidzieć co zrobią. Na przykład kiedy ktoś zbliża się do ciebie z zaciśniętymi pięściami, patrzy nienawistnym wzrokiem i obrzuca cię wyzwiskami, możesz wyobrazić sobie siebie na jego miejscu i odpowiednio do tego dopasować własną reakcję. Jest to reakcja symboliczna, dzięki której włączamy się w kulturę jej wartości, przekonania i normy.

• ROZPOZNANIE PARTNERA (wskazanie go sobie)

• IDENTYFIKACJA PARTNERA (jako kogoś ważnego dla mnie)

• DEFINICJA SYTUACJI (w jakiej razem się znajdujemy)

• INTERPRETACJA SYMBOLICZNEJ TREŚCI (gestów, słów, języka ciała itp.)

• POSTAWIENIE SIĘ W ROLI INNEGO

TEORIA DRAMATURGICZNA (Erving Goffman)

Teatralna prezentacja siebie - wszyscy jesteśmy aktorami ma scenie i tak kierujemy przekazem naszych gestów aby reprezentować się w określonym świetle. Goffman wykorzystał analogię do teatru i sceny. Na scenie ludzie świadomie kontrolują gesty i manipulują nimi, by wywołać pożądane przez siebie odpowiedzi innych. Natomiast za kulisami odprężają się i mogą sobie pozwolić na odrobinę prywatności. Przykładem tego może być nasze codzienne zachowanie. Jesteśmy za kulisami wtedy kiedy szykujemy się do wyjścia do pracy - bierzemy prysznic, malujemy się, czeszemy. Na scenie znajdujemy się wtedy gdy jesteśmy w pracy i przyjmujemy interesantów. Według Goffmana większość interakcji spędzamy na przemieszczaniu się między scena a kulisami.

6. TYPOLOGIA GRUP SPOŁECZNYCH

GRUPY SWOJE l OBCE (ROLA TYCH GRUP W DYNAMICE, RODZENIE SIĘ UPRZEDZEŃ) Grupą swoja zbiorowość, do której jednostka należy i z którą dzieli poczucie tożsamości i lojalności. Grupa obca to ta grupa, do której jednostka nie należy i wobec której nie jest lojalna. Ludzie są zazwyczaj niechętnie nastawieni do grup obcych. Wrogość ta ma oznaczyć granice między grupami. Tymi granicami mogą być: granice geograficzne, topograficzne, a nawet dzielni­ce w jednym mieście. Dużą rolę odgrywają granice kulturowe (np. rasizm, imigranci) Jedna i druga grupa mają ograniczoną wiedzę na swój temat, co stanowi o braku porozumienia między nimi. Rządzą się one sztywnymi prawami i przekonaniami, zaczerpniętymi stereotypami jeszcze z przeszłości. Bardzo rzadko są skłonne do kompromisu i odstąpienia od sztywnych reguł. Uprzedzenia rodzą się zawsze wtedy gdy nasza wiedza na jakiś temat jest żadna lub bardzo ograniczona. Bazując na wymyślonych teoriach i niczym nie potwierdzonych domysłach tworzymy tzw. przesądy. Przekazywane z pokolenia na pokolenie pogłębiają jedynie prze­paść między prawdą a wymyślonymi, dorobionymi teoriami.

POJĘCIE UPRZEDZENIA l DYSKRYMINACJI Uprzedzenia to nie poparte niczym uogólnienie. Oznacza przedwczesny osąd jakiejś grupy lub pewnej kategorii ludzi. Pojęciem tym można opisać negatywne postawy i przekonania grup społecznych. Uprzedzenie to stan świadomości, który może często stanowić podstawę do negatywnego zachowania takiego jak np. dyskryminacja czy rasizm. Dyskryminacja to nierówne traktowanie ludzi na podstawie ich przynależności do grupy albo kategorii społecznej (np. dyskryminacja kobiet wobec mężczyzn).

STEREOTYP To sztywne poglądy grupy ludzi, które sprzeciwiają się zmianie, nawet jeśli ich przekonania na dany temat są błędne.

Grupy pierwotne

• pojawiły się w społeczeństwie jako pierwsze

• zaspokajane są tu podstawowe, psychiczne i ekonomiczne potrzeby ludzkie

• jednostki utrzymują stały kontakt z innymi - kontakty „twarzą w twarz”

• więź społeczna ma tu zabarwienie emocjonalne, stąd występuje duży stopień identyfikacji z grupą

• np. rodzina, grupa przyjaciół, rodzina

Grupy wtórne

• pojawiły się w późniejszych fazach rozwoju społeczeństwa, pojawiają się w ramach umowy

• mają charakter zrzeszeniowy, mają na celu zaspokajanie jakiś potrzeb

• identyfikacja jednostki jest słabsza i ograniczona - na charakter funkcjonalny

np. grupa studencka, partia polityczna, związki

Grupy małe

• górna granica grupy, to bezpośredni kontakt członków - każdy z każdym

Grupy duże

• niemożliwość kontaktów bezpośrednich

• np. naród

Grupy formalne

• przynależność związana jest z pewnymi wymogami

• struktura jest zaplanowana, określona regulaminem

Grupy nieformalne

• uczestnictwo jest dobrowolne

• do grupy nie trzeba się zapisywać

• jej kształt jest spontaniczny

• nie jest regulowana żadnymi przepisami

• brak podziału na role

• np. rodzina

GRUPY CELOWE Grupy celowe zwane inaczej zrzeszeniami. To grupy tworzone dla realizacji dowolnych celów np. partie polityczne. Grupy te powstają dobrowolnie, posiadają system sformalizowanej kontroli nad działaniami swoich członków i funkcjonowaniu instytucji zrzeszenia.

POJĘCIE l TEORIA GRUP ODNIESIENIA Są to grupy wykorzystywane przez ludzi do formułowania opinii, porównywania i oceniania swojego zachowania. Pełnią 3 funkcje: Normatywna określa właściwe normy zachowania. Porównawcza zapewnia wzór do naśladowania lub standard, według którego osądza się słuszność oczekiwań wyrażanych przez innych w sto­sunku do jednostki. Ąudytoryjna ocena stosowności zachowań jednostki. Te trzy funkcje spełniają np. rodzice lub grono przyjaciół:

MECHANIZM WZGLĘDNEGO UPOŚLEDZENIA LUB UPRZYWILEJOWANIA Poczucie upośledzenia Jest to świadomość zajmo­wania przez jednostkę niższej i gorszej pozycji w porównaniu z innymi, podobnymi do siebie osobami lub w porównaniu ze swoją pozycją zajmowana,, poprzednio. Poczucie uprzywilejowania Oznacza świadomość zajmowania wyższej pozycji społecznej. Poczu­cie te może mieć różny stopień. Jednostka czuje się tym bardziej upośledzona im bardziej porównuje się z grupą odniesienia, zajmująca najwyższe miejsce pod danym względem. Jednostka nie porównuje się z grupami będącymi z nią w największym dystansie, a decyduje się na grupy podobnie upośledzone i to z nimi się identyfikuje. Z zależności między stopniem deprawacji a grupą odniesienia normatywnego czyli z grupą solidarności, wypływają wnioski socjotechniczne.

7. PRZESTĘPCZOŚĆ I DEWIACJA.

DEWIACJE (TEORIA FUNKCJONALISTYCZNA - MERTON) Merton twierdził, że dewiacja powstaje na skutek napięcia strukturalnego jakie wynika z braku jasnych związków między kulturowo zalecanymi celami a środkami, którymi dysponuje społeczeństwo do osiągania tych celów. Z powodu niedopasowania jednostki, które w trakcie procesu socjalizacji nauczyły się, czego oczekuje od nich społeczeństwo, nie reafzujątego, bo społeczeństwa nie mogą często spełnić ich oczekiwań z braku odpowiednich środków. Merton wyróżnił 4 typy adaptacji dewiacji: Innowacyjna osoba akceptuje standardowe cele kulturowe, ale nie zgadza się ze społecznie usankcjono­wanymi środkami ich osiągania. Rytualistyczny dotyczy sytuacji, w których osoby nie akceptują lub nie rozumieją celów -kulturowych mimo wszystko zachowujące w sposób społecznie akceptowany. Wycofanie się opisuje sytuacje osoby, która porzuciła zarówno kulturowo aprobowane cele, jak i środki. Bunt jest sposobem adaptacji, w którym osoba nie akceptuje kulturowo aprobowanych celów i środków i zastępuje je innymi celami i środkami.

INTERAKCJONIZM (LABEILING, TEORIA NAZNACZANIA) Żadne zachowanie nie jest automatyczne i wewnętrznie dewiacyjne tzn. że to różne społeczeństwa i grupy naznaczają pewne zachowania jako dewiacje. Nie cechy

biologiczne decydując tym czy ktoś jest dewiantem, staje się nim bowiem człowiek, któremu została przypisana taka etykieta przez społeczeństwo. Dewiacja pierwotna to przypadkowe odchylenie od normy. Dewiacja wtórna to publiczne naznaczenie kogoś jako dewianta i w konsekwencji zaakceptowanie przez popełniającą wykroczenie osobę o tożsamości dewianta. Stygmat to silnie negatywny pogląd, istotnie zmieniający widzenie siebie przez daną osobę i zmuszając ją niejako do kontynuowania swej „dewiacyjnej kariery". Głęboko osadzona jest ta teoria w interakcjonizmie symbolicznym. Atak .dewiacyjny jest bowiem mniej ważny niż samo naznaczenie go jako dewiacji, co prowadzi z kolei do zmiany tożsamości i może wywołać kolejne działania dewiacyjne.

TEORIA KONFLIKTU

Konflikt - jest to występowanie sprzeczności interesów między dwiema lub większą liczba jednostek lub zbiorowości społecznych. Sprzeczności te pojawiają się wówczas, kiedy jednostka lub grupa dąży do określonego celu, natomiast druga jednostka lub grupa udaremnia lub przeszkadza w osiągnięciu tego celu.

Etapy rozwiązywania konfliktów:

1/ Wyraźne określenie źródła konfliktu. Precyzyjne zdefiniowanie problemu. Trzymamy się tematu (problemu), który mamy rozwiązać (np. nie umyte szklanki).

2/ Określenie celów zamierzonego rozstrzygnięcia (np. chcę, aby szklanki były umyte i była miła atmosfera w domu).

3/ Zebranie niezbędnych informacji na dany temat (nie można polegać na plotkach, bo ktoś coś powiedział, trzymamy się faktów).

4/ Opracowanie możliwych alternatyw (czyli jakie w tej sytuacji możemy podjąć działania).

5/ Wyrażenie zgody na pewne rozwiązanie (jakiś konsensus).

6/ Weryfikacja, czyli sprawdzenie czy nasze rozwiązanie się sprawdziło i czy było dobre.

Przyczyny konfliktów:

1/ Wynikające z podziałów obowiązków i z wadliwej organizacji pracy, jedna ze stron buntuje się.

2/ Konflikty występujące z rzadkości zasobów i dób. Popyt większy od podaży.

3/ Przyczyny wynikające z różnicy interesów. W samych interesach istnieje sprzeczność.

4/ Konflikty mają swoje przyczyny w nieuzasadnionych i nadmiernych wymaganiach stawianych wobec ludzi.

5/ Wynikają z ambicji ludzkiej i potrzeby dominacji. Tkwi w samym człowieku.

6/ Przyczyny wynikające z nieznajomości sytuacji lub złej interpretacji (są to wszystkie konflikty irracjonalne).

KONTROLA SPOŁECZNA Teoria kontroli W. Reckless zachowania przestępcze wynikają z braku wewnętrznej kontroli jednostki, a także odpowiedniej i skutecznej kontroli społecznej. Główną ideą tego ujęcia jest przekonanie o potrzebie wyjaśnienia tego, czym jest konformizm, a nie dewiacja. Wg teorii Durkheima integracja społeczna i silne więzy społeczne każą ludziom akceptować normy i wartości ich społeczności i stosować się do tych norm. 4 definicje charakteryzujące silne więzy społeczne. Przywiązanie dotyczy szczególnie silnych związków z konkretnymi jednostkami w danej społeczności. Zaangażowanie, czyli to, co ludzie zainwestowali w społeczeństwo, łagodzi ich zachowania. Zaabsorbowanie nie dewiacyjnymi działaniami i ludźmi pozostawia mniej czasu, jak twierdzi Hirschi, na zachowania przestępcze. Teoria kontroli odgrywa, zatem rolę w wyjaśnieniu dewiacji, ale nie wyczerpuje tego zagadnienia.

8. STRATYFIKACJA SPOŁECZNA, NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE, RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA.

NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE. Wciąż rosnące bezrobocie podzieliło naród na bogatych, średnio zamożnych, żyjących na skraju ubóstwa i tzw. "margines społeczny" (bezdomni, żebracy).Nierówności te powodują wciąż narastające konflikty, obniżenie się standardu życia, a nawet bezpieczeństwa. Wzrosła liczba przestępstw. Można zaobserwować również wzmożoną agresję niższych społeczności wobec innych.

POJĘCIE KLASY SPOŁECZNEJ (TEORIA FUNKCJONALISTYCZNA MAXA WEBERA) Klasa społeczna podstawowy składnik struktury społecznej. W szerokim znaczeniu, wielkie i względnie trwałe grupy ludzi usytu­owane względem siebie w hierarchii wyższości-niższości, co jest pochodną pozycji ekonomicznej, ich członków (np. bogaci, biedni, klasa średnia}.

Teoria funkcjonalistyczna - określona forma stratyfikacji, jest nieunikniona i społecznie niezbędna. Społeczeństwo składa się ze złożonego systemu statusów i ról. Pozycje społeczne powinny być zajmowane przez wykwalifikowane jednostki.

Teoria Marksa - rozwój społeczny wg niego to polaryzacja struktury masowej. Podział na robotników i kapitalistów. Stratyfikacja nie jest nieuchronna Ania niezbędna, jeśli tylko środki produkcji staną się własnością zbiorową, a nie własnością nielicznych jednostek. Za powstanie stratyfikacji społecznej odpowiedzialny jest kapitalizm jako system ekonomiczny.

Teoria Webera - zakłada istnienie trzech podstaw stratyfikacji społecznej: majątek, prestiż, władza. Podzielił społeczeństwo na sakralne i świeckie - przechodzenie od społeczeństwa sakralnego do świeckiego to postęp. Ważne jest myślenie racjonalnie, pomniejszenie znaczenia czynników świętych. Analiza stratyfikacji społecznej opartej na nierówności ekonomicznej jest zbyt sztywna. Wg. Webera stratyfikacja jest wielowymiarowa.

SYSTEM KLASOWY W SPOŁECZEŃSTWACH ROZWINIĘTEGO KAPITALIZMU Wyróżniamy pięć klas społecznych:

- Klasa wyższa nie jest liczna; tworzy ją 3-4% populacji. W jej skład wchodzą najbogatsze i najbardziej wpły­wowe jednostki w społeczeństwie. Ich majątek jest często dziedziczony. Na poziomie krajowym klasa wyższa ma duży wpływ na politykę wewnętrzną i zagraniczną. Większość członków klasy wyższej ma wyższe wykształcenie.

- Klasa wyższa średnia to około 5-10% populacji. Składa się głównie z ludzi biznesu i przedstawicieli wolnych zawodów o wysokich dochodach. Są równie dobrze wykształceni. Mają wszystkie zewnętrzna oznaki powodzenia np. duży dom, drogi samochód, częste podróże. Członkowie tej klasy są zazwyczaj aktywni wżyciu politycznym i społecznym.

- Klasa niższa średnia to 30-35% populacji. Do tej klasy należą właściciele małych zakładów, nauczyciele, przedstawiciele handlowi. Członkowie przywiązują dużą wagę do godnego, odpowiedniego zacho­wania. Zajmują się pracą społeczną i dobroczynnością.

- Klasa robotnicza to około 40% populacji. Pracują w handlu czy administracji niższego rzędu. Ich dochody są niskie i dlatego nawet lekkie załamania gospodarcze, choroby czy bezrobocie powodują duże na­pięcia w klasie robotniczej. Członkowie tej klasy są gorzej wykształcani (średnie lub podstawowe).

- Klasa niższa stanowią, 20% populacji Należą do niej ludzie niewykształceni, bezdomni, bezrobotni, zależni od opieki społecznej. Są postrzegani jako" nieudacznicy pozbawieni ambicji. Często oni sami wystawiają sobie taką Opinię.

STRATYFIKACJA PŁCI WE WSPÓŁCZESNYCH SPOŁECZEŃSTWACH

W każdym społeczeństwie inaczej traktuje się kobiety i inaczej mężczyzn. Płeć jest pojęciem biologicznym. Podział na kobiety i mężczyzn, który określa rodzaj, czyli społeczne i kulturowe cechy przypisywane im w różnych społeczeństwach. Kiedyś mężczyźni odpowiedzialni byli za pracę zawodową i zapewnienie utrzymania rodziny, a miejscem kobiet był dom oraz zadanie wychowania dzieci. Współczesny podział ról jest elastyczny. Ponad połowa kobiet jest aktywna zawodowo, jednak nadal zauważa się różnice między płciami, jeśli chodzi o rodzaj wykonywanej pracy. Kobiety pracują w handlu, usługach, urzędach. Mężczyźni częściej pracują na stanowiskach kierowniczych, w wolnych zawodach oraz rzemiośle. Ponadto zarobki kobiet są mniejsze niż mężczyzn na porównywalnych stanowiskach, ale różnica ta powoli się zaciera.

Współczesne udogodnienia sprawiły, że kobieta nie musi całkowicie się poświęcać uczuciowym, wewnętrznym relacjom w rodzinie. Również zmieniający się klimat ekonomiczny i społeczny jest argumentem przeciw nieelastycznemu podziałowi ról. Stereotyp kobiety wychowującej dzieci i dbającej o ognisko domowe zatarł się we współczesnym świecie prawie całkowicie. Praca zawodowa pochłania w równym stopni kobiety jak i męż­czyzn. Prace domowe i wszystkie obowiązki związane z wychowaniem dzieci angażują partnerów tak samo. Sąjednak taki społe­czeństwa, w których dominacja mężczyzn nad kobietami jest wciąż bardzo silna np. kraje muzułmańskie lub kraje trzeciego świata.

Płeć - pojecie biologiczne - dzieli gatunek ludzi na mężczyzn kobiety.

Kobieta i mężczyzna - występują tylko wśród ludzi, określają rodzaj, czyli społeczne i kulturowe cechy im przypisywane. K i M to rodzaj pojęcia definiowanego w kategoriach społecznych.

Różnice miedzy K i M biologiczne: pierwszorzędne cechy płciowe, narządy płciowe niezbędne do reprodukcji, drugorzędne cechy płciowe - różnice fizyczne nie związane bezpośrednio z reprodukcją (szersze biodra, gruczoły piersiowe u kobiet, u mężczyzn większe owłosienie, mocniejsza górna część ciała), hormony - u K przewaga hormonów żeńskich, u M męskich, wzrost i siła fizyczna - K posiadają większą tolerancję na ból i choroby.

Różnice psychologiczne: K. są bardziej opiekuńcze, interesują się sprawami innych i troszczą się o nich, są bardziej uczuciowe wyrażają częściej swoje myśli. M są bardziej agresywni i aktywni, mają większe uzdolnienia matematyczne i lepszą wyobraźnię przestrzenną.

NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE WE WSPÓŁCZESNEJ POLSCE

Wciąż rosnące bezrobocie podzieliło naród na bogatych, średnio zamożnych, żyjących na skraju ubóstwa i tzw. "margines społeczny" (bezdomni, żebracy).Nierówności te powodują wciąż narastające konflikty, obniżenie się standardu życia, a nawet bezpieczeństwa. Wzrosła liczba przestępstw. Można zaobserwować również wzmożoną agresję niższych społeczności wobec innych.

9. STRATYFIKACJA SPOŁECZNA, NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE, RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA W SPOŁECZEŃSTWIE POLSKIM.

System klas społecznych w Polsce w okresie komunizmu i jego obecne przemiany

Są to klasy rolników, klasy robotników i warstwa inteligencji. Teoretycznie najlepsza była klasa robotnicza, ale miała ja łączyć więź z dwoma pozostałymi klasami. Inteligencja wyniszczona w czasie wojny aż 70% wywodziła się teraz z klasy rolników i robotników. Po roku 1980 wielcy właściciele ziemscy, właściciele zakładów przemysłowych, warstwa biznesowa spowodowały znaczne obniżenie warstwy inteligencji. Kraj został podzielony na tzw. „szarą masę" i nowobogackich trzymających władze. Dziś klasy społeczne można podzielić tak jak w państwie kapitalistycznym.

Nierówności społeczne we współczesnej Polsce

Wciąż rosnące bezrobocie podzieliło naród na bogatych, średnio zamożnych, żyjących na skraju ubóstwa i tzw. "margines społeczny" (bezdomni, żebracy).Nierówności te powodują wciąż narastające konflikty, obniżenie się standardu życia, a nawet bezpieczeństwa. Wzrosła liczba przestępstw. Można zaobserwować również wzmożoną agresję niższych społeczności wobec innych.

Procesy ruchliwości społecznej w Polsce

• ruchliwość społeczna pionowa w górę (zmiana pozycji społeczna na inną o wyższej randze)

• ruchliwość społeczna pozioma w dół (zmiana pozycji społecznej na inną o takim samym statucie)

• ruchliwość społeczna wewnątrz pokoleniowa zmiana pozycji w trakcie życia jednostek

• ruchliwość społeczna międzypokoleniowa zmiana pozycji społecznej dzieci w stosunku do pozycji, jaka zajmowali rodzice

10. NOWOCZESNE ORGANIZACJE.

Teoria organizacji biurokracji według Webera, biurokrację można podzielić na: specjalizację i podział pracy polega na wykonywaniu przez jednostki dokładnie wyznaczonych zadań, prowadzi do rozwoju szczególnej biegłości jednostek pracy, co wzmaga skuteczność organizacji jako całości. Hierarchia ma charakter piramidy. Więcej władzy przypada w udziale mniejszej liczbie jednostek znajdujących się na szczycie, a mniej większej liczbie jednostek na niższych poziomach. Przepisy i regulacje maja one najczęściej formę pisemną i są podstawą do wielu decyzji podejmowanych przez organizację. Przepisy i regulacje tworzone są po to, by wprowadzać element stabilności i przewidywalności do działań biurokracji., bezosobowość klient traktowany jest bezosobowo jako sprawa. Biurokrata kieruje się sztywnymi przepisami, kodeksami ustawowo im narzuconymi. Wykluczony jest tu stosunek osobisty do petenta, czyli sprawy. Interakcja z klientem jest w tym przypadku bardzo charakterystyczna. Formalnie. spisanie kartoteki i dokumenty Dokumentacja w organizacji jest rejestrowana i przechowywana w formie pisemnej. Jest to najistotniejszy element pomagający sprawnie funkcjonować organizacji. Archiwum prowadzone przez organizacje są tzw. sercem biurokracji. Organizacje nie funkcjonują jeśli nie produkują stosów papierków. Kompetencje techniczne i awans w przeszłości zdobycie pracy zależało głównie od kontaktów osobistych i rodzinnych, a nie od umiejętności technicznych. Ocena takich kompetencji przyszłych pracowników stała się bardziej istotna. Utwo­rzono odpowiedni system weryfikacji tych, że kompetencji. Jeśli chodzi o awans to przyczyniał się do niego czynnik starszeństwa i zasług. Czynniki osobiste czy rodzinne koligacje nie są brane pod uwagę jeśli chodzi o skuteczność powodzenia organizacji. Personel administracyjny organizacje z reguły zatrudniają wyspecjalizowanych pracowników, którzy nie są bezpośred­nio związani z osiąganiem wyznaczonego przez organizację celu lecz zapewniają jej prawidłowe działanie.

Organizacja formalna

Organizacja formalna - swoja organizacje mają sztywno określoną w statutach i przepisach.

Cechy organizacji formalnych:

• są powołane do realizacji określonych celów w sposób zaplanowany i za pomocą procedur określonych przez przepisy

• mają sformalizowaną strukturę, która można przedstawić w postaci diagramu

• występuje w nich wyraźny przejrzysty podział pracy

• mają wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy

• istnieje w nich wymiana personelu

• w organizacjach formalnych dominują stosunki rzeczowe (są to zbiory ról a nie zbiory osób)

Typ idealny biurokracji - władz legalna oparta na normach prawnych i kompetencjach osób sprawujących władzę na mocy tych norm.

Cechy idealnej biurokracji:

• wszystkie sposoby postępowania są określone przez normy prawne i przepisy. Każdy urzędnik ma jasno określone sferę działalności i zakres odpowiedzialności

• struktura hierarchiczna - uregulowany sposób zwierzchnictwa

• wszystkie stosunki mają charakter bezosobowy (stosunki między stanowiskami a nie osobami)

• urzędnicy są profesjonalistami, zajmują stanowiska stosownie do kwalifikacji i awansują zgodnie z ustanowionymi regułami

• urzędnicy są pracownikami najemnymi, nie są właścicielami żadnej części organizacji i nie mogą jej używać do własnych celów

• komunikacja i wymiana informacji dokonuje się w formie pisemnej „drogą służbową”

gromadzona jest dokumentacja pisana

Zalety i dysfunkcje biurokracji

Zalety czasem osobiste cele pracowników organizacji sprawiają, że wiele spraw jest traktowana ulgowo z przymrużeniem oka. Mimo jasnych wymagań i sztywnych przepisów regulaminu, ludzie pracujący w organizacji często odstępują od ich stosowania mimo rygorystycznych konsekwencji. Mówiąc ogólnie naginając przepisy dla klienta, biurokracja przybiera Ludzką twarz". Dysfunkcję inaczej można określić jako negatywne konsekwencje działań biurokracji. Nieskuteczność tych działań można podzielić na kilka czynników: nieskuteczność - przepisy i procedury są przewidziane dla spraw z reguły oczywistych i prostych lecz jeśli pojawia się sprawa trudniejsza, która wymaga większego zaangażowania przepisy i procedury nie znajdują zastosowania, zmiana celów ludzie, którzy pracują w biurokratycznych organizacjach często zapominają o właściwym przeznaczeniu swojej pracy, zamiast na niej koncentrują się na swoich osobistych celach, rozrost biuro­kracji powoduje, że pracownicy przyjmują coraz więcej spraw, a co za tym idzie większej odpowiedzialności. Często doprowadza to do licznych błędów, które wymagają weryfikacji i sprawa znów trafia do organizacji, sztywność organizacje przesadnie koncentrują się na przepisach i regułach, oligarchia duże organizacje oddają władzę w ręce wielu osób. Te osoby w bardzo małym stopniu odpowiedzialni są za osoby znajdujące się niżej. Sytuacja ta nie przystaje do demokratycznego -wymagania równości.

11. OSWIATA WE WSPÓŁCZESNYM SPOŁECZEŃSTWIE

Teorie nauczania a problem nierówności (kody językowe - Bernsteina)

Język dlaczego dzieci robotników niewykwalifikowanych maja problemy z edukacja, a dzieci ludzi pracujących umysłowo nie maja takich problemów.

I tak: dzieci pracowników umysłowych mają inny styl poznawczy, posiadają zdolność porównywania rzeczy w stosunku do przyszłości, długofalowy wzorzec, system kar jest stabilny,

Dzieci klasy robotniczej skupienie ja konkrecie nie mają zdolności uchwycenia pewnych abstrakcyjnych sytuacji, nie ma zwyczaju długofalowego, system kar i nagród jest niestabilny,

W rodzinach umysłowych dzieci zmuszane są mówić co czują i wyrażać to używając argumentów.

W rodzinach robotniczych nie słowa służą do pokazywania tylko emocje.

Wyróżniamy kodów:

Ograniczony - występuje w rodzinach robotniczych

Ograniczony i rozwinięty w rodzinach umysłowych

Kod ograniczony - zdania krótkie, proste, składniowe, mało jest spójników sformułowane często w formie pytającej,

Kod rozwinięty zdania złożone, dużo spójników, zdania są w formie opisowej

Dzieci w szkole rodzin robotniczych mają problem z nauką ponieważ nauczyciel stosuje kod rozwinięty, którego te dzieci nie rozumieją.

12. SOCJOLOGICZNE METODY BADAWCZE

Problem naukowości socjologii

Trudności techniczne: rzetelność wymaga identycznych, porównywalnych miar w badaniu (to, co zostało odkryte, nie jest przypadkiem czy zdarzeniem losowym)

trafność, czyli mierzenie tego, co uważa się, że jest mierzone

Trudności praktyczne: współpraca z ludźmi nakłanianie ludzi do współpracy jest skomplikowanym procesem, który polega na zmniejszeniu ciężaru uczestnictwa i przedstawianiu współpracy w atrakcyjnej formie

badania mogą zmieniać zachowanie ludzie w odpowiedzi na fakt bycia badanym. Wiedząc, że ich zdanie na jakiś temat jest przedmiotem badań, ludzie mogą zrewidować wcześniej wyznawane opinie.

trudności w przewidywaniu zachowań Niezmiernie trudnym zadaniem jest widzenie sytuacji oczami uczestnika badań oraz przewidywanie i rozumienie indywidualnych zachowań. Badacze powinni starać się spojrzeć na sytuację perspektywy badanych osób.

Etyka i polityka w badaniach: Czy ludzie mają prawo, jeśli tak to jakim stopniu, decydować o tym, czy powinni być badani? Problem ten istotny jest w przypadku obserwacji, ponieważ technika ta nie wymaga bezpośredniego uczestnictwa osób badanych , w przeciwieństwie do np. wywiadów.

Wywiad socjologiczny.

1. ankieta,

2. techniki obserwacji,

3. analiza treści,

4. eksperymenty.

Wywiad socjologiczny. Jeżeli chcemy się czegoś dowiedzieć o świecie społecznym, to trzeba zapytać o to ludzi .

Badania powinny być reprezentacyjne i reprezentatywne.

Trzeba pobrać próby reprezentatywne, bo nie można rozmawiać ze wszystkimi, nie da się technicznie. Można jeżeli populacja jest nieliczna. Przykładem badania całej populacji jest spis powszechny, odbywa się raz na 10 lat, w okolicach roku kończącego się na „0”.

Badania reprezentatywne przeprowadza się na grupie ludzi - wybiera się próbę z całej populacji - przeprowadza pomiar na tej próbie i na tej podstawie wnioskuje się o całej populacji. Może okazać się, że próba nie odzwierciedla całej zbiorowości, cech całej populacji, mamy wtedy do czynienia z tzw. grupą „skrzywioną”, nie reprezentatywną.

Problemem reprezentatywności jest wyłonienie grupy reprezentatywnej.

W 1937 r. była kampania prezydencka w USA - Roosevelt kontra Lendon, przed końcem kampanii, czasopismo wiodące wśród opiniotwórczych przeprowadziło sondaż przedwyborczy na dużą skalę, dane do badania czerpano z różnych źródeł, przede wszystkim jednak z książek telefonicznych, wzięto z nich adresy 10 mln Amerykanów, wysłano do nich ankietę z pytaniem na kogo będą głosować, odpowiedziało na ankietę 2,4 mln mieszkańców, była to gigantyczna próba społeczeństwa amerykańskiego.

Teoretycznie im próba większa, tym wiarygodność prawidłowości uzyskanych danych wyższa. Najlepsze wyniki przynosi badanie próby o wielkości całej populacji. Każda wielkość próby niesie ryzyko błędu.

Na podstawie badań prognozowano, że wygra Lendon, ale się okazało, że wygrał Roosevelt i to dużą przewagą głosów.

Popełniono błąd systematyczny. Dlaczego? Źle została wybrana grupa: w latach 30-tych telefon mieli ludzie zamożni, do różnego rodzaju stowarzyszeń należeli również ludzie zamożni. Wynik badania nie jest fałszywy, ale jest nie reprezentatywny. Roosevelt wygrał przez głosy ludzi biednych.

W przypadku badań losowych istnieje problem próby reprezentatywnej.

Galloop prawidłowo sprognozował, zastosował inny dobór próby.

Co zrobić by grupa była reprezentatywna?

• musi mieć charakter losowy - dobór losowy, ale nie na „chybił trafił”, każdy element z populacji musi mieć jednakową szansę wylosowania, często zapewnienie równości szans jest trudne; warunkiem równości szans jest istnienie listy. Stosuje się wybór wielokrotny: na mapie dzieli się rejon na sektory, każdy sektor reprezentuje ludzi różnych, sektory dzieli się na mniejsze i losuje, mniejsze dzieli się na ulice i losuje, w obrębie ulic losuje się gospodarstwa domowe, w gospodarstwie domowym losuje się osobę - stosuje się kilkukrotne losowanie, za każdym razem muszą być spełnione warunki wymagane.

W Polsce stosuje się system PESEL.

Sondaż uliczny - nie jest badaniem socjologicznym, jest to badanie przypadkowych ludzi, nie wyłoni prawdziwych wyników opinii publicznej. Wyników sondażu ulicznego nie można uogólniać.

„Badacz opinii publicznej nie jest prostytutką - nie pracuje na ulicy”.

PESEL - losowanie.

Informacje są poufne, udzielane są dużym firmom, zajmującym się badaniem opinii publicznej. Wyniki są publikowane, z reguły opierają się na wywiadzie z próby.

Ważna jest metodologia doboru próby, aby wyniki były rzetelne.

Zawsze istnieje prawdopodobieństwo, że trafią do próby ci, którzy mają skrajnie inne opinie.

Wyniki wszelkich sondaży nie są wynikami, którym możemy w pełni zawierzyć. Każde badanie jest obarczone „błędem z próby” - mniejszym lub większym, ale dane z badań pozwalają wychwycić...

Wywiad socjologiczny - opiera się na prostej myśli, że jak się czegoś chcemy dowiedzieć o świecie, to musimy się spytać „aktorów tego świata”, czyli ludzi.

Kwestionariusz - jest to podstawowe narzędzie, zbiór pytań do respondentów.

Ankieter - pomocnik badacza, lub sam badacz.

Respondent - ten, kto odpowiada na pytania wywiadu.

Wywiady są różne - służą różnym celom.

• wywiady swobodne,

• wywiady wystandaryzowane (ujednolicone) - takie same pytania zadaje się wszystkim respondentom.

Mogą zawierać pytania zamknięte - podane są odpowiedzi możliwe do wyboru.

Wywiady mogą być:

• ustne - ankieter odczytuje pytania i wpisuje odpowiedzi do kwestionariusza,

• pisemne - respondent sam czyta pytania i odnotowuje odpowiedzi.

Zalety:

• można odpowiadać w dogodnym czasie, w dowolnej kolejności,

• można zwrócić się do ekspertów, zajrzeć do dokumentów.

Wady:

• ludziom nie chce się tego robić, jest niski poziom zwrotów ankiet rozsyłanych do ludzi - ok. 20% odsyła wypełnione,

• nie ma kontroli warunków odpowiadania, nie wiadomo nawet, kto wypełnił i w jakich okolicznościach.

Częściej stosuje się wywiady ustne - za pośrednictwem ankietera, próba jest zrealizowana w większym procencie, ale ludzie chcą dobrze wypaść, powszechną tendencją jest zawyżanie wykształcenia.

Badania obserwacyjne.

Techniki obserwacyjne - są wykorzystywane w psychologii, pedagogice, socjologii.

Żeby obserwować trzeba włączyć umysł.

• Obserwacja musi być podporządkowana jakiemuś pytaniu.

• Obserwacja musi być zaplanowana i systematycznie zanotowana (notatki, video, magnetofon).

• Warunki rzetelności i trafności muszą być zapewnione.

Zalety obserwacji:

• niereaktywna - nie wymaga współpracy z badanym,

• znika luka pomiędzy deklaracją a zachowaniem (w wywiadzie tylko zbieramy deklaracje, w obserwacji - skupiamy się na zachowaniu,

• Nadają się do badania zachowań rutynowych, podświadomych.

• Może być zastosowana tam, gdzie współpraca jest niemożliwa (trzylatkowie, zwierzęta).

• Obserwacje pozwalają rozszerzyć nasze rozumienie pewnych zjawisk.

• Obraz jest bardziej bogaty, konkretny, pozwala dojrzeć więcej.

Teksty - ludzkie wytwory - komunikaty wytwarzane przez ludzi - analiza dokumentów urzędowych, statystyk.

---