1 Aminokwasy-sa zw. Organicznymi składającymi się z wegla,wodoru i tlenu i azotu,niektóre zawieraja siarke.wzor ogólny w w formie zjonizowanej R- gora (NH3+)srodek Calpha doł H -COO-.Aminokwasy zawieraja dwie grupy reaktywne:zasadowa grupa aminowa -NH2 i kwasowa karboksylowa -COOH.Wykazuja reakcje (tworzenia soli,estryfikacji,acylacje).W roztworze obie grupy mogą ulec zjonizowaniu w zależności od PH.
2.Podzial aminokwasow...-obojetne,kwasne-zawierajace w cząsteczce przewage grup karboksylowych(kwas glutaminowy(glu)HOOC-CH2-CH2-,kwas.asparaginowy(asp)HOOC-CH2-. zasad-zawierajace W cząsteczce przewage grup zasadowych./histydyna(his)HC=N-C-CH2-NH-CH,lizyna(Liz)H2N-CH2-(CH2)3-,arginina(agr)H2N-C=HN-NH-(CH2)3./,inne grupy. Funkcyjne ,z bocznym łańcuchem.-tryptofan(trp).
3 Podzial aminokwasow-Sa składnikiem bialek waznym dla człowieka dziela się na aminokwasy egzogenne(walina,leucyna,tyronina,lizyna,tryptofan,arginina,izoleucyna)-musza być doprowadzone z pożywieniem, ponieważ tkanki nie sa zdolne o ich syntezy. I endogenne-(glicyna,kwas asparaginowy oraz glutaminowy,alanina oraz ich amidy, arginina, prolina ,histydyna, seryna.) sa również dostarczane z pożywieniem ,ale mogą być także wytwarzane w organizmie z weglowych związków pośrednich.
4 Pochodne aminokwasów:Histamina-powstaje przez enzymatyczna dekarboksylacje histydyny.rozszeza włosowate naczynia krwionośne.Wystepuje w komorkach tucznych tk.i leukocytach zasadochłonnych gdzie zwiazana jest heparyna. Serotonina-powstaje z tryptofanu przez hydroksylacjepodstawowej grupy OH i dekarboksylacje(widoczna w swiecie roślin i zwierzat).Powoduje zwerzenei naczyn krowionosnych.Wystepuje w blonie sluzowej jelit gdzie poprawia perystaltyke.Znaleziono ja w ośr. Ukł. Nerw. gdzie dziala jako neurotransmiter dla okr.rodz. synaps. adrenalina, hormon, mediator układu. Nerwowego. Nalezy do katecholamin, wytwarzany przez rdzeń nadnerczy i zakończony Wł. Pozazwojowym. Współczulnym Układzie. Nerwowym; funkcje; adr. Pobudza Glikogenol. ; w wątrobie i w mięśniach, wpływa na podwyżenie glukagonu we krwi (działa antagonistycznie do insuliny); pośrednio także w przenoszeniu Impulsu ze współczulnego Układu Nerwowego do tkananek, zwęża obwod naczyn krwionosnych., rozszerza. źrenice, a w większym stęż powoduje podniesienie Ciśnienia. krwi; stosowany w lecznictwie przy zaburz. krążenia.,Hormon niesterydowy,podnosi Ciśnienie.,pogotowie. Energetyczne. noradrenalina pochodna tyrozyny, neurohormon wytwarzany. przez rdzeń nadnerczy i zakończ n.pozazwojowym. wspolczolnym układzie nerwowym.; pośrednio w przenoszeniu.impulsu. we włóknach. Pozazwojowych. tego układu, podwyzsza. Ciśnienie krwi, zwiększenie.stężenia. glukozy. we krwi.Neurotransm.,amiokwas biogenny. dopamina-wywodzi się z amin katecholowych, pełni funkcje. Przekaznika w synapsach w ośrodkowym Układzie Nerw Bardzo duże stężenie Dopomina stwierdzono obrębie jądra ogoniastego/w pozapiramidowym układem. Neuroprzekaźnik syntezowany i uwalniany przez neurony ośrodkowego układu nerwowego. Odgrywa różną rolę w zależności od miejsca swego działania: np. regulacją wydzielania hormonów. .Tyrozyna- Wystepuje w neuronach śródmózgowia,niedobór choroba parkinsona,nadmiar-schizofremia.aminokwas aromatyczny, składnik wielu białek, występuje również w stanie wolnym; powstaje z egzogennej dla zwierząt fenyloalaniny ; u kręgowców z tyrozyny powstaje wiele ważnych biol. związków: hormony (adrenalina, tyroksyna), melaniny, tyramina (amina biogenna); w komórce, w obecności kwasu askorbinowego .Trijodotyronina, hormon wytwarzany w tarczycy z tyrozyny, pod względem budowy chem. podobny do tyroksyny (ma w cząsteczce o 1 atom jodu mniej); znajduje się we krwi gdzie powstaje gł. w wyniku dejodowania tyroksyny; pełni tę samą funkcję co tyroksyna, lecz wykazuje większą (5-6 razy) aktywność;
5..Reakcje aminokwasow. Dekarboksylacja; w procesach biochemicznych dekarboksylacja. oznacza enzymatyczne usuwanie z cząsteczki związku organicznego. grupy karboksylowej z wydzieleniem dwutlenku węgla; reakcja ta jest katalizowana przez enzymy dekarboksylazy i ma duże znaczenie w przemianie materii; do lepiej poznanych należy d. kwasu pirogronowego i L-aminokwasów. HistydynaHistamina+CO2 Transaminacja-odwracalne przeniesienie grup aminowych (-NH2) z aminokwasu na ketokwas, katalizowane przez aminotransferazy, szeroko rozpowszechnione w organizmach żywych; transaminacja umożliwia biosyntezę różnych aminokwasów z kwasu glutaminowego i ketokwasów o odpowiednim łańcuchu węglowym; transaminacja, w której biorą udział -ketokwasy powstające w glikolizie Ala+alphaketoglutaran=>Pyr+Glu..Deaminacja oksydacyjna kwasu glutaminowego.powstaja jony amonoweNH3,które u człowieka wydalane sa w postaci mocznika.Rakcje katalizuje dehydrogenaza glutaminianowa.Kwas glutaminianowy+nad+h2o<==>(amoniak)NH4+alphaketoglutaran+NAbH+H
6 MOCZNIKOWY CYKL KREBSA, cykl ornitynowy, szereg enzymatycznych reakcji, w wyniku których przebiega synteza nietoksycznego mocznika z toksycznych produktów przemiany materii (amoniaku, powstającego gł. w toku przemian aminokwasów białkowych i dwutlenku węgla, wytwarzanego w cyklu Krebsa); mocznikowy cykl Krebsa zachodzi u zwierząt w mitochondriach komórek wątrobowych w cyklicznie powtarzającym się ciągu reakcji; pośredniczą w nim 3 aminokwasy (ornityna, cytrulina, arginina) przekształcające się kolejno jeden w drugi przez przyłączenie 2 cząsteczek amoniaku i 1 cząsteczki dwutlenku węgla, a odłączenie 1 cząsteczki mocznika. Synteza 1 mola mocznika w mocznikowym cyklu Krebsa zużywa energię zawartą w 3 molach kwasu adenozynotrifosforowego (ATP), wytwarzanego w mitochondriach w procesie fosforylacji oksydacyjnej. Niepełny mocznikowy cykl Krebsa służy do syntezy argininy stanowiącej składnik białek oraz fosfoargininy — fosfagenu wielu bezkręgowców.
7 Wiazanie peptydowe-najwazniejsza reakcja aminokwasow.Gdzie grupa aminowa reaguje z karboksylowa drugiego aminokwasu i powstaje dipeptyd i czasteczka wody.Kazdy peptyd ma wolna koncowa grupe aminowa(n-koniec) i wolna koncowa grupe karboksylowa (c-koniec).
8 Peptydy-Aminokwasy mogą laczyc się ze soba w peptyd i bialka,Peptydy powstaja w taki sposób ze aminokwas reaguje tak ze grupa aminowa jednego aminokwasu reaguje z grupa hydroksylowa drugiego.Powstaly peptyd nosi nazwe od wchodzącego w jego skald aminokwasu.Wyrozniamy n-koniecgrupa animnowa i c-koniec karboksylowa. Peptydy:glutanon -ilość aminokwasow 3 uczestniczy w reakcji red-ox.bracykina -9 rozkurcz,wazopresyna- 9 podnosi cisnienie krwi,zmniejsza ilość moczu,okcytosyna- 9 powoduje skurcz miesni macicy i pęcherzyków sutkowych.endomorfina- 4 endorfina -neurotransmiter.
9Bialka STRUKTURA I RZĘDOWA - rodzaj i kolejność aminokwasów w łańcuchu białkowym jest warunkowana genetycznie i decyduje o własnościach chemicznych i fizycznych.a miesnie gładkieSTRUKTURA II RZĘDOWA - powstaje w wyniku oddzielenia między O a H w obrębie wiązania.Wyróżnia się stronę L - helisy (alfa helisy) dla pojedynczych łańcuchów, B - harmonijki (beta - harmonijki) dla białek zbudowanych co najmniej z 2 łańcuchów peptydowych. STRUKTURA III RZĘDOWA - powstaje w wyniku skręcenia L - helisy lub B- harmonijki co uwarunkowane jest oddziaływaniem między grupami bocznymi aminokwasów w łańcuchu.- decyduje o jego właściwościach biologicznych. Jego zniszczenie powoduje inaktywację białka. STRUKTURA IV RZĘDOWA - utworzona przez kilka łańcuchów peptydowych struktury III rzędowej połączonych ze sobą i stanowiących funkcjonalną całość.np. hemoglobina
.10 Podzial bialek=Proste(proteiny) dziela się na zasadowe(protaminy-bogate w Arg. Histony-bogate w Lys.Argkompleksy z kw.nukleinowymi).Obojetne(albuminy-globularne-gl.skl.surowicy przenoszenie Rozach sub.Skleroproteiny- kolageny keratyny->naskórek,wlosy tk.laczna)Kwasne(prolaminy->nasiona zboz przenica kukurydza,gluteiny bialka roślin przewaga Pro,Glu.)
=Złożone(proteidy)Dziela się na metaloproteidy(ferrytyna transferyny i ceruloplazmina),fosfoproteidy(kazeina mleka),globuliny(alfa beta gamma klasyG A M D E), glikoproteidy(enzymy bialka odpornosciwe skl.blon), lipoproteidy (składniki blon, przenoszenie lipidow,cholesterolu,kwasow tluszczowych), chromoproteidy (hemoglobina,mioglobina , cytochromy)
11.Funkcja biologiczna bialek:bialko enzymy-trypsyna-hydrolizuje białka,amylaza-hydrolizuje wielocukry,lipaza-hydrolizuje lipidy,bialka zapasowe-owoalbumina-białko jaja,kazeina-białko mleka, bialka transportowe -hemoglobina-przenosi tlen w krwi kręgowców,mioglobina-przenosi tlen w mięśniach,ceruloproteina-przenosi miedz we krwi,bialka kurczliwe-miozyna-filamenty atacjonalne w miofibrylach,aktyna-filamewnty ruchowe w miofibrylach,bialka ochronne-immunoglobuliny-tworzą kompleksy z białkami,hormony-insulina-reguluje metabolizm glukozy,hormon wzrostu-stymuluje wzrost kości,bialka strukturalne-kolagen-scięgna,chrząstki,elastyna-więzadła.
12 Hemoglobina i mioglobina efekt Bohra.-Hemoglobina budowa-4 rzedowa struktura zbudowana z 4 lan.polipeptydowych.2 lan alphai 2 beta.z których każdy zawieraz grupe prostetyczna czyli hemowaz centralnie umieszczonym atomem żelaza(Fe).Funkcje- bialko wiążące tlen a jego funkcja to przenoszenie tlenu we krwiz pluc do innych tkanek cialaw celu zaopatrzenia kom.w tlen.ktory jest niezbedy do przeprowadzenia fosforylacji oksydacyjnej..Wystepuje w krwinkach czerwonych.dalej efekt Bohra. Mioglobina-budowa-bialko globularne utworzone przez pojedynczy lancuch polipeptydowy złożony z 153 aminokwasow i fałdujących się w 8 alpha heliz.Grupa prostetyczna w postaci hemu.Jest umiejscowiona w hydrofobowym zagłębieniu pofaldowanego łańcucha.Funkcja- magazynuje tlen z tkankach w postaci gotowej do uzycia prze komorki.Naj. jej sterzenie wystepuje w miesniach szkieletowych. I m. sercowym.Ten tlen zluzy do wytworzenia energii potrzebnej do skurczu miesnia. Mioglobina wykazuje wiekse powinowactwo do tlenu niż hemoglobina. Efekt Bohra- Wiazanie telnu prze hemoglobine jest regulowane przez sterzenie kation H+ i CO2 w otaczającej tkance..W tkance o szybkim metabolizmie takiej jak miesien sterzenie tego kationu wodoru i dwutlenku wegla jest duze.Powoduje to przesuniecie krzywej dysocjacji tlenu.dla hemoglobiny w prawo co ulatwia jej uwalnianie tego tlenu w tkance.Hemogobina pobierana z pluc roznosi go do tk. A z tk. Zabira dwutlenek wegla i przenosi do pluc.Kiedy krew powraca do pluc z CO2 gdzie sterzenie kationu H+ i cO2 jestmale ,a tlenu duze.Proces ulega odwróceniu.
13- Enzymy-to rozniez bialka ekstrakt + substrat [ES]-> E+P.Sa to biokatalizatory.Enzymy charakteryzuja się duza specyficznością.Dzieki enzymom reakcja przebiega znacznie szybciej.(kilka tys razy). Podzial enzymow.-Oksydoreduktazy, Transferazy, Hydrolazy, Liazy, Izomerazy, Ligazy /Syntetazy/ .Ogólnu wzór reakcji enzymatycznej E+S_ _/ES/_E+P.Charakteryzuje się dużą specyficznością, obniżają energię aktywacji katalizowanej przez siebie reakcji.Aktywność enzymatyczna-zdolność do przekształcenia substratu w produkt.Stała Michaelisa-stężenie substratu przy, którym szybkość osiąga połowę szybkości maksymalnej. Mówi nam o powinowactwie do substratu.Zależy od aktywności i inhibitorów /,które działają hamująco/, Wykresy-V do Temperatury-górka,V do E
14 Koenzymy i izoenzymy-Izoenzymy-sa to rozne formy izomeryczne tego samego enzymu uwarunkowane genetycznie,katalizuja 1 typ reakcji lub 1 1 wrecz reakcje.Do najbardziej poznanych jest LDH-dehydrogenaza mleczanowa-sklada się z 4 podjednostek. rodzaje podjednostek Hi M 5 izoenzymow.LDH.(H4-, H3M-m.szkieletowy,H2M2,HM3-,M4-m.sercowy) .CK-kineza kreatynowa- sklada się z 2 podjednostek Bi M i 3 izoenzymy CK.(BB-wyst.w mozgu,MB-w miesniu sercowym,MM-w miesniu szkieletowym.)Koenzymy-niektóre enzymy potrzebuja do wykazania aktywności koenzymow..Koenzymy przenoszące inne grupy niż wodor(fosofrany cukrow,koenzym A,biotyna,kwas limonowy,)Koenzymy przenoszące wodor(NAD-,NADP-,FMN,FAD,kwas limonowy, Koenzym Q.)
15 Podzial węglowodanów-cukry proste-triozy-(aldehyd glicerynowy)nie wystepuje w stanie wolnym w organizmie zwierzęcym i roslinym.tetrozy(erytroza),pentoza(ryboza, dezoksyryboza),heksozy(glukoza ,fruktoza ,galaktoza),Aldozy-monosacharydy które zawieraja grupe aldehydowa (koncowka -oza np.fruktoza,rybuloza).WZORY:ryboza:od gory:CH2OH-3 C -CH2OH po prawej od gory=O,-OH,-OH. Po lewejo drugiego wegla.-H,-H.fruktoza od gory.CH2OH-4 C -CH2OH po prawej od gory =O,-H,-OH,-OH.Po lewej od drugiego wegla-OH,-H,-H.glukoza;od gory O=5 C - CH2OHpop prawej od gory-H,-OH,-H,-OH,-OH.po lewej od 2 wegla.-H,HO,-H,-H.
16 Dwucukry(disacharydy)-Sacharoza-zbudowana z D-glukozy i D-fruktozy polaczonych wiazaniem Ralpha ,beta 1,2-glikozydowym.Wystepuje w niektórych roślinach,jak trzcinacukrowa,burak cukrowy i owocach oraz miodzie..Pod wpływem kwasow i niektoryc enzymow hydrolizuje się do fruktozy i glukozy.Jest rozpuszczalna w wodzie,Zalerzy od temp.rozpuszczalnosc .Maltoza-zawiera 2 reszty D-glukozy polocznoe wiazaniem Ralpha-1,4glikozydowym. Maltoza powstaje z polisacharydow(skrobii lub glikogenu)pod wpływem amylaz.Jest dobrze rozp.w wodzie.Jest cukrem redukującym.Pod wpływem rozcież.kwasow oraz enzymu Ralpha-glukozydazy(maltazy) rozklada się na dwie czasteczki glukozy. Laktoza-zbudowana z D-galaktozy i D-glukozy polaczonych wiazaniem beta-1,4-glikozydowym.Laktoza jest cukrem znajdującym się w mleku wszystkich ssakow.Jest trudno rozpuszczalna w wodzie.Jest cukrem redukującym.
17 Polisacharydy-sa to produkty polikondensacji monosacharydow.Skrobia- zapasowy węglowodan roślinny,wystepuje glownie w nasionach korzeniach roślin jako rezerwa reszt glukozowych..Skalda się z 2 polisacharydow zawierających D-glukoze:amylozy 205 skrobi,tworzy lancuch prosty laczy się wiazaniami ralpha 1,4 glikozydowymi.amylopektyny-80% skrobi,tworzy lancuch rozgałęziony,oprocz wiazania Ralpha 1,4 glikozydowego,co 24-30 reszt glukozowych wystepuje rozgałęzienie przez tworzenie wiazania 2-1,6glikozydowego. Glikogen-Jest polisacharydem zwierzęcym,sklada się z reszt D-glukozy.Wystepuje w wątrobie 20% i w miesniach80%.Budowa strukturalna glikogenu podobna do amylopektyny,z tym ze lancuch jest bardziej rozgałęziony..Glikogen jest źródłem wolnych reszt glukozowych wykorzystwanych w procesie glikolizy w mięśniach (długotrwały wysiłek)..Glikogen wątrobowy przede wszystkim dostarcza glukozy w celu utrzymania okresloneo sterzenia tego cukru we krwi.
18- izomeria cukrow- Glukoza jest aldoheksoza,zawierajaca 6 atomow wegla i grup aldehydowa.Zawiera 4 wegle asymetryczne,w związku z tym ma 2 do 4 czyli 16 izomerow optycznych,.Rodzaje izomerii uwarunkowanych obecnością wegli asymetrycznych w czasteczce nazywamy izomeria optyczna lub enancjomeria.Czynnoscia optyczna -nazywamy zdolność skrecania płaszczyzny swiatla spolaryzowanego,przechodzącego przez związek zawierający wegiel asymetryczny.Enancjomery maja jednakowe właściwości fizyczne i chemiczne
19.Stezenie glukozy. C6H12O6, monosacharyd, aldoheksoza; jej forma D (forma L otrzymywana tylko syntetycznie) występuje we wszystkich organizmach żywych w postaci wolnej i jako składnik wielu glikozydów (m.in. skrobi, glikogenu, celulozy. Glukoza dostarcza gł. części energii do procesów życiowych (glikoliza , Krebsa cykl, pentozowy cykl); jest także substancją macierzystą licznych związków potrzebnych m.in. do syntezy nukleozydów, polisacharydów strukturalnych, laktozy, aminokwasów. Glukoza jedyna forma transportowa sacharydów u zwierząt, jest utrzymywana we krwi na stałym poziomie (u człowieka 80-120%); w niektórych stanach patologicznych (za duzo.np. cukrzycy100-160mg.hiperglikemia.)(za malo ponizej60mg.hipoglikemia.) glukoza jest wydalana z moczem (glikozuria). Łatwo przyswajalna, glukoza jest stosowana w stanach wyczerpania, w chorobach serca, wątroby i in.;Hormony które na nia działaja-obniza -insulina.Podnosi-glukagon,adrenalina,kortyzol,hormon wzrostu,tyroksyna.