Jak pomóc dziecku dyslektycznemu?
Zestawienie bibliograficzne
W polskim systemie edukacyjnym dostrzeganie uczniów z dysleksją staje się coraz bardziej wyraźne. Dzieci te zalicza się do grupy uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Wincenty Okoń1 określa dysleksję jako zaburzenie w opanowaniu umiejętności czytania, polegające na niemożności powiązania dźwięku z prawidłowo rozpoznawaną literą. Wyraża się to w błędach wymowy trudniejszych wyrazów, w przemieszczaniu sylab, przekręcaniu słów. Barbara Zakrzewska2 podaje natomiast, iż w obcojęzycznej literaturze przedmiotu dysleksja traktowana jest w szerszym znaczeniu i obejmuje także specyficzne trudności w pisaniu, a mianowicie dysgrafię, czyli obniżony poziom graficzny pisma i dysortografię polegającą na niemożności opanowania w określonym czasie umiejętności ortograficznego pisma.
Badania wykazują, że około 10-15% uczniów posiada specyficzne trudności w uczeniu się. Dotyczą one nie tylko czytania (dysleksji), ortograficznego pisania (dysortografii), techniki pisania i kaligrafii (dysgrafii), ale także liczenia (dyskalkulii) oraz muzyki (dysmuzji).3
Obecnie najczęściej używanym terminem jest dysleksja rozwojowa.4 Pod tym pojęciem rozumie się specyficzne zaburzenia manifestujące się trudnościami w nauce czytania i/lub pisania mimo stosowania prawidłowych metod nauczania u dzieci o normalnej inteligencji i wychowywanych w sprzyjających warunkach społeczno-kulturowych. Rozpoznanie problemu dysleksji oraz praca z uczniem dysfunkcyjnym jest bardzo ważna z punktu widzenia społecznego. Niepodejmowanie odpowiednich działań w stosunku do grupy uczniów mających tego rodzaju trudności powoduje ich drugoroczność, zaburzenia emocjonalne, utrudnia rozwój i dalszą naukę. Dlatego też wzrasta liczba uczniów uczestniczących w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych. Przyczyn takiego stanu rzeczy upatrywać można między innymi w zwiększonej świadomości społecznej, zainteresowaniu problematyką dysleksji w środowiskach oświatowych, postępie medycyny, a także w dokładniejszych badaniach pedagogiczno-psychologicznych.
Niniejsze zestawienie bibliograficzne prezentuje wybór 50 pozycji - książek i artykułów z czasopism pedagogicznych wydanych w latach 1999-2005, ze szczególnym uwzględnieniem najnowszych publikacji, które ukazały się na polskim rynku wydawniczym. Ujęte w nim wydawnictwa zwarte zostały wydane przez oficyny edukacyjne, wydawnictwa wyższych uczelni, a także przez placówki doskonalenia nauczycieli. Publikacje te mogą pomóc w diagnozie i terapii dysleksji. Bibliografia skierowana jest do nauczycieli i rodziców wspomagających rozwój dzieci dyslektycznych.
KSIĄŻKI
Bajki dla dyslektyków / Kamila Waleszkiewicz. - Kraków: „Impuls”, 2003. - 38, [1] s.
Diagnoza dysleksji / red. Barbara Kaja. - Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. K. Wielkiego, 2003. - 189, [1] s.
Diagnoza i terapia dysleksji: jak pomóc dziecku z trudnościami w czytaniu i pisaniu / Joanna Iwińska. - Katowice: Regionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli „WOM” w Katowicach, 2002. - 49 s.
Dyktanda graficzne / Zofia Handzel. - Gdańsk: „Harmonia”, cop. 2001. - 51 s.
Dysleksja: nie jesteś sam / Wojciech Brejnak. - Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003. - 221, [1] s.
Dysleksja i inne trudności w uczeniu się / Marek Selikowitz; przeł. [z ang.] Agnieszka Wierzejska. - Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999. - 151, [1] 2.
Dysleksja rozwojowa: rozpoznanie problemu i praca z uczniem dysfunkcyjnym; II Europejski Tydzień Świadomości Dysleksji / red. Ewa Jędrzejowska. - Opole: „Andragog”, 2003. - 148 s.
Funkcjonowanie psychospołeczne uczniów dyslektycznych / Piotr Alfred Gindrich. - Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2002. - 190 s.
I Ty będziesz dobrze czytać / Barbara Zakrzewska. - Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2001. - 93,[1] s.
Jak pomóc dzieciom dyslektycznym?: poradnik dla nauczycieli i rodziców / Amelia Rentflejsz-Kuczyk. - Warszawa: „Juka”, 1999. - 131 s.
Jak pomóc dziecku z dysortografią: poradnik metodyczny / red. Wanda Turewicz; Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Zielonej Górze. - Zielona Góra: ODN, 2000. - 171 s.
Jak pomóc uczniowi z dysleksją?: rady dla nauczycieli i rodziców / red. Bożena Kaliszan. - Gorzów Wielkopolski: Wojewódzki Ośrodek Metodyczny, 2002. - 16 s.
Jeszcze potrenujemy: ćwiczenia w zakresie wzrokowo-słuchowym / Barbara Zakrzewska. - Wyd. 4. - Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, [2005]. - 32 s.
Język, czytanie i dysleksja / Grażyna Krasowicz-Kupis. - Lublin: AWH Antoni Dudek, 2001. - 179 s.
Metody terapii niektórych trudności w pisaniu i czytaniu u dzieci dyslektycznych / Janina Sazon-Brykajło. - Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne, [2000]. - 23 s.
Ministerstwo Edukacji Narodowej o dysleksji czyli specyficznych trudnościach w nauce / [oprac.] Wojciech Brejnak. - Warszawa: MEN, 1999. - 60 s. (Biblioteczka Reformy; z. 18)
Nauka czytania krok po kroku: jak przeciwdziałać dysleksji / Jadwiga Cieszyńska. - Kraków: Wydaw. Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2001. - 134, [2] s.
Praca korekcyjno-kompensacyjna z dziećmi z trudnościami w pisaniu i czytaniu: materiały pomocnicze dla nauczycieli i studentów nauczania początkowego i wychowania przedszkolnego / Helena Skibińska. - Wyd. 4. - Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej, 2001. - 153,[1] s.
Przezwyciężanie trudności w czytaniu i pisaniu / Halina Pętlewska. - Wyd. 3 poszerz. - Kraków: „Impuls”, 2003. - 93, [1] s.
Rozwijanie kreatywności uczniów dyslektycznych na lekcjach języka polskiego w klasach IV-VI szkoły podstawowej: scenariusze zajęć / Dorota Dawid. - Kraków: „Impuls”, 2004. - 89, [2] s.
Ryzyko dysleksji: problem i diagnozowanie / Marta Bogdanowicz. - Gdańsk: „Harmonia”, 2002. - 143 s., [1] k.tabl.złoż.luz
Style uczenia się dzieci dyslektycznych a wymagania poznawcze szkoły / Jolanta Dyrda. - Gdańsk: Wydaw. Uniwersytetu Gdańskiego, 2003. - 145, [3] s., XX k. tabl. kolor.
Terapia pedagogiczna: scenariusze zajęć / red. Violetta Florkiewicz. - Łódź: Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, 2003. - 174, [1] s.
Wygraj z dysleksją: zbiór ćwiczeń usprawniających umiejętność czytania - przeznaczony dla uczniów gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych, ich nauczycieli i rodziców / Zofia Pomirska. - Kielce: Wydaw. Pedagogiczne ZNP, 2004. - 55 s.
Z dysleksją na ty: poradnik dla nauczycieli / [red.] Grażyna Broda, Wiesława Tomaszewska. - Katowice: Wydawnictwo ZNP, 2003. - 130 s.
Zaburzenia mowy / red. Stanisław Grabias. - Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2001. - 395, [1] s.
Zarys terapii dziecka: metody psychologicznej i pedagogicznej pomocy wspomagającej rozwój dziecka / Barbara Kaja. - Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej, 2001. - 169 s.
ARTYKUŁY
Diagnoza i terapia dysleksji / Ewa Kozak // Edukacja i Dialog. - 2004, nr 6, s. 39-45
Dysleksja w praktyce szkolnej / Dorota Mroczek, Ewa Podsiadło // Nauczanie Początkowe. - 2003/2004, nr 3, s. 50-54
Dziecko dyslektyczne w klasie szkolnej / Irena Frączek // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 2003, nr 7, s. 46-47
Funkcjonowanie dziecka dyslektyczego w klasie szkolnej / Anna Łyżwa // Nauczanie Początkowe. - 2003/2004, nr 3, s. 55-57
Jak pracować z dzieckiem dyslektycznym? / Elżbieta Łapińska, Mirosława Opalińska // Nauczanie Początkowe. - 2003/2004. - nr 3, s. 58-67
Języki obce w nauczaniu uczniów z dysleksja rozwojową, Cz.1, 2 / Anna Jurek // Języki Obce w Szkole. - 2004, nr 1, s. 57-72; 2004, nr 2, s. 46-54
Komputerowe wspomaganie osób z dysleksją na świecie i w Polsce / Anna Dąbrowska // Szkoła Specjalna. - 2002, nr 4, s. 229-235
Kółko ortograficzne - forma pomocy dziecku nadpobudliwemu i dyslektycznemu w szkole podstawowej / Beata Płażewska // Edukacja Przyrodnicza w Szkole Podstawowej. - 2003, nr 1-2, s. 99-102
Metody pracy z dysleksją / Urszula Oszwa. - Bibliogr.// Remedium. - 2001, nr 11, s. 10-12
Metody treningowe dla dyslektyków / Barbara Demczuk // Edukacja i Dialog. - 2004, nr 1, s. 65-68
Nowoczesne media w terapii uczniów z dysleksją rozwojową / Zofia Pomirska // Edukacja Medialna. - 2001, nr 2, s. 32-35
O dysleksji / Małgorzata Dąbrowska // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 2001, nr 1, s. 35-40
O metodzie wielofunkcyjnego działania w procesie reedukacji dziecka dyslektycznego / Barbara Zakrzewska // Życie Szkoły. - 2001, nr 1, s. 13-19
Praca z uczniami z dysfunkcjami grafomotorycznymi na lekcjach języka obcego - propozycje ćwiczeń / Małgorzata Grzelczak, Mirosława Krajkowska-Macuk, Stefania Kruszewska-Kościuszenko. - Bibliogr.// Języki Obce w Szkole. - 2001, nr 7, s. 55-64
Praca z uczniem dyslektycznym na lekcjach języka obcego / Ewa Brągiel. - Bibliogr.// Języki Obce w Szkole. - 2004, nr 1, s. 19-25
Przegląd programów terapeutycznych dla dzieci z dysleksją rozwojową / Jadwiga Jastrząb // Wychowanie na co Dzień. - 2003, nr 4-5, dod. „Wkładka metodyczna”, s. I-IV
Rozpoznawanie dysleksji i udzielanie pomocy dzieciom w starszym wieku szkolnym / Maria Czeszak-Godula. - Bibliogr. // Wszystko dla Szkoły. - 2003, nr 2, s. 5-7
Specyficzne trudności w uczeniu się matematyki / Jadwiga Jastrząb // Wychowanie na co Dzień. - 2003, nr 12, dod. „Wkładka metodyczna” , s. I-IV
Terapia dysleksji kolorami / Joanna Kater. - Bibliogr. // Problemy Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego. - 2000, nr 1, s. 60-66
Terapia pedagogiczna uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się elementarnych umiejętności czytania i pisania / Jadwiga Jastrząb // Wychowanie na co Dzień. - 2003, nr 1-2, dod. „Wkładka metodyczna”, s. I-IV
Usprawnianie dziecka dyslektycznego / Henryka Hołtyń // Przedszkolak i Uczeń. - 2001, nr 4, s. 1-12
Wykorzystanie muzyki w terapii dziecka dyslektycznego / Ewa Dobiegała // Przegląd Edukacyjny. - 2002, nr 2, s. 12-13
Zastosowanie techniki komputerowej w terapii dzieci dyslektycznych / Anna Dąbrowska // Edukacja Humanistyczna. - 2001, nr 2, s. 113-117
1 W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Wyd. 2 rozszerz., Warszawa 1998, s. 81
2 B. Zakrzewska, Trudności w czytaniu i pisaniu, Warszawa 1996, s. 18-19
3 M. Bogdanowicz, O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu - odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli, Lublin 1994, s. 33
4 Ministerstwo Edukacji Narodowej o dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w nauce, Warszawa 1999, s.3