17.EZ// Budżet i polityka fiskalna państwa.
Bibliografia: „Finanse publiczne” S.Owsiak
W systemie finansów publicznych centralne miejsce zajmuje budżet państwa. Wynika to nie tylko stąd, że w budżecie państwa gromadzi się i dzieli największą część środków publicznych, lecz także stąd, że władze centralne nadal są dominującym podmiotem systemu politycznego, gospodarczego i społecznego kraju. Budżet państwa dokonuje licznych transferów, zwłaszcza na rzecz budżetów samorządowych oraz funduszy ubezpieczeń społecznych. Budżet jest to fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa. Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez parlament, która upoważnia rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków. Cele i zadania państwa realizowane za pomocą budżetu muszą być z góry określone.
Funkcje ekonomiczne
redystrybucyjna - budżet jest narzędziem redystrybucji dochodu narodowego; działalność redystrybucyjna budżetu polega zatem na regulowaniu dochodów podstawowych kategorii podmiotów występujących w gospodarce narodowej. W ramach redystrybucyjnej działalności państwo dokonuje też korekty bardzo wysokich dochodów pewnej części społeczeństwa. Budżet państwa jest podstawowym narzędziem redystrybucji wewnątrz systemu finansów publicznych. Wyrazem tego są transfery budżetu państwa na rzecz budżetów samorządowych, funduszów ubezpieczeń społecznych itp.
stabilizacyjna ( wyrównawcza) - polega na stworzeniu warunków skłaniających poszczególne podmioty gospodarcze do podejmowania lub zaniechania określonych działań, czyli na bieżącym sterowaniu za pomocą instrumentów budżetowych procesami gospodarczymi.
alokacyjna - z punktu widzenia treści ekonomicznej, funkcja ta, w pełni pokrywa się z funkcją redystrybucyjną, związana jest z wytwarzaniem przez sektor publiczny dóbr publicznych i dóbr społecznych.
fiskalna - jej istota polega na przejmowaniu na rzecz państwa dochodów, jest zewnętrznym wyrazem działalności państwa, polegającej na gromadzeniu i dzieleniu środków pieniężnych.
bodźcowa - polega na wykorzystaniu stosunków ekonomicznych budżetu z różnymi podmiotami gospodarczymi zwłaszcza - przedsiębiorstw do wywołania u nich określonych zachowań. Znaczenie tej funkcji rośnie w przypadku stosowania parametrycznego systemu zarządzania.
kontrolna - w przybliżeniu polega na wykorzystywaniu gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych do kontroli celowości, efektywności i legalności gospodarki budżetowej.
kredytowa - jej istota sprowadza się do ustalenia czy państwo ma zdolność kredytową.
Funkcje polityczne
ustrojowa - budżet państwa jest przede wszystkim narzędziem zachowania danego ustroju społeczno - gospodarczego, jest atrybutem władzy.
demokratyczna - istota tej funkcji polega na zainteresowaniu społeczeństwa opracowywaniem i wykonywaniem budżetu i wpływie na to.
Funkcje ekonomiczno-polityczne
Kontrolno-koordynacyjna - polega na porównywaniu zaplanowanych dochodów i wydatków ze stanem faktycznym i podejmowaniu ewentualnych środków zaradczych
Kredytowa - budżet informuje, czy państwo posiada zdolność kredytową
Planowania - zestawienia dochodów i wydatków budżetowych, bez cechy planowości nie ma budżetu.
Administracyjna - zmiana zakresu działania organów państwowych, związaną z tym redukcję sił pracujących przez przegrupowanie i reorganizację urzędów przez zmianę zasad ich postępowania itd.
Klasyfikacja dochodów budżetowych
Bezzwrotne:
Zwrotne:
Polityka fiskalna państwa
W tradycyjnym ujęciu polityka fiskalna oznacza decyzje rządu dotyczące wydatków i podatków. Tak rozumiana polityka fiskalna spełnia dwie podstawowe funkcje: zapewnia finansowanie i kształtowanie wydatków publicznych z jednej strony oraz zapewnia funkcjonowanie systemu podatkowego, gromadzącego środki na ten cel, z drugiej.
Współcześnie zakres celów stawianych przed polityką fiskalną jest znacznie szerszy. Wykorzystuje się ją bowiem jako czynnik oddziaływania na aktywność podmiotów gospodarczych i kształtowanie ogólnej koniunktury.
Na rządzie Rzeczypospolitej Polskiej obok innych zadań spoczywa zadanie kierowania gospodarką. Jest on odpowiedzialny za sposób, w jaki gospodarka funkcjonuje.
Polityka fiskalna, stanowiąc integralny element interwencjonizmu państwowego, powinna zapewnić realizację następujących celów:
1. pełne zatrudnienie - walka z bezrobociem stanowi kluczowy cel polityki fiskalnej,
2..stabilizacja cen i walka z inflacją,
3.wzrost gospodarczy,
4.równowaga bilansu płatniczego,
5.sprawiedliwość społeczna i eliminacja ubóstwa,
6.efektywny podział zasobów ekonomicznych i ochrony środowiska.
.