Funkcje układu oddechowego: podstawową i najważniejszą funkcją układu oddechowego jest wymiana gazowa między organizmem a środowiskiem. Układ ten poprzez wdechy pobiera powietrze z tlenem, a poprzez wydechy usuwa powietrze z dużą zawartością dwutlenku węgla. W procesie oddychania wdech jest fazą czynną związaną ze skurczem przepony i mięśni międzyżebrowych w wyniku czego klatka piersiowa unosi się ku górze rozszerzając się. Podczas wydechu przepona i mięśnie międzyżebrowe rozkurczając się opuszczają klatkę piersiową co powoduje wypchnięcie powietrza z płuc.

Budowa układu oddechowego: narządy doprowadzające powietrze dzielimy na: górne drogi oddechowe (czyli jamę nosową i gardło); dolne drogi oddechowe (czyli krtań, tchawicę i oskrzele). Właściwy narząd wymiany gazowej to płuca. Narządy pomocnicze (wspomagające) to przepona i mięśnie międzyżebrowe.

Budowa jamy nosowej i nosa: budowa zewnętrzna: nasada nosa, grzbiet, skrzydełka. Część grzbietu i nasada nosowa zbudowane są z kości nosowej w której przegrodę tworzy blaszka kości sitowej. Kość nosowa łączy się szwem piłkowanym z chrząstką nosową tworzącą tzw. skrzydełka nosa. Skrzydełka osłaniają otwory nosowe tworząc tzw. nozdrza zewnętrzne. FUNKCJA: w jamie nosowej powietrze nawilża się, oczyszcza i ogrzewa.

Gardło: jest to wspólny odcinek układu oddechowego i pokarmowego. Wysłane jest od środka błoną śluzową, znajdują się w gardle migdałki stanowiące barierę ochronną przed drobnoustrojami chorobotwórczymi.

Krtań: narząd zbudowany z chrząstek parzystych tzn. nalewkowatych, rożkowatych, klinowatych; i nieparzystych tzn. chrząstki tarczowatej, pierścieniowatej, nagłośniowej. W górnej części krtań umocowana jest poprzez kość gnykową. Nagłośnia jest chrząstką wykazującą dużą sprężystość co pozwala jej zamykać wejście do krtani uniemożliwiając dostanie się pokarmu z jamy gardła do krtani. Największą częścią krtani jest głośnia w której znajdują się fałdy głosowe (tkanki łącznej). Fałdy te mogą być napięte, szczelina między nimi staje się wąska co pozwala na wydawanie dźwięków dźwięcznych np. o, a, e, i, u, r, d, g, b. Mogą być lekko rozluźnione co zwiększa szczelinę między nimi i umożliwia wymawianie głosek bezdźwięcznych. Wnętrze krtani i fałdy głosowe wysłane są błoną śluzową i śluzem.

Tchawica: zbudowana jest z podkowiastych chrząstek połączonych błoną łącznotkankową. Chrząstek jest od 16 do 20. Długość około 12 cm Tchawica pod kątem prostym rozdziela się na 2 oskrzela główne, prawe jest 2razy grubsze i 2razy krótsze niż oskrzele lewe.

Oskrzela: zbudowane są z chrzęstnych pierścieni połączonych błoną łącznotkankową. Oskrzela główne rozdzielają się na płatowe które rozdzielają się na oskrzela segmentowe. Oskrzela te tworzą tzw. drzewo oskrzelowe.

Płuca: zbudowane są z płatów podzielonych na segmenty. W płucu prawym wyróżniamy trzy płaty: górny, środkowy i dolny, a w płucu lewym dwa: górny i dolny. W płucu lewym mieści się tzw. wnęka sercowa w której położone jest serce. Na końcu oskrzeli segmentowych znajdują się oskrzeliki końcowe zakończone pęcherzykami płucnymi. Pęcherzyki płucne i oskrzeliki końcowe otoczone są gęstą siateczką naczyń włosowatych co umożliwia sprawną wymianę gazową między powietrzem pęcherzykowym a krwią naczyń włosowatych. Wnętrze tchawicy i oskrzeli wypełnione jest nabłonkiem migawkowym.

W wymianie gazowej wyróżniamy 2 etapy:

- wymianę gazową zewnętrzną zachodzącą między pęcherzykami płucnymi a krwią oplatających je naczyń włosowatych

- wymiana gazowa wewnętrzna zachodząca między komórkami a krwią oplatającą je naczyń włosowatych

tlen do komórek jest transportowany przez hemoglobinę, która po połączeniu się z nim przekształca się w nietrwały związek oksyhemoglobinę. Dwutlenek węgla do pęcherzyków płucnych jest transportowany głównie przez osocze. Na tempo oddychania wpływa wzrost stężenia dwutlenku węgla we krwi. Ośrodek oddychania znajduje się w rdzeniu przedłużonym.

BUDOWA I FUNKCJE UKŁADU KRWIONOŚNEGO

W układzie krwionośnym wyróżniamy: serce i naczynia krwionośne (żyły, tętnice, naczynia włosowate)

Budowa i rola serca serce leży w śródpiersiu między 5 a 7 żebrem w jamie serca znajdującej się przy płucu lewym. U człowieka dorosłego ma kształt i wielkość jego zaciśniętej pięści. Waży około 280-300g wyróżniamy w nim:podstawę odchyloną lekko ku tyłowi w prawą stronę; koniuszek odchylony ku przodowi w lewą stronę.

Serce zbudowane jest z 3 warstw:

- najbardziej zewnętrzna - osierdzie zbudowane z tkanki włóknistej (osierdzie chroni mięsień serca przed nadmiernym rozciąganiem)

- środkowej - wsierdzia zbudowanej z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca

- wewnętrzna - śródsierdzie cienka błona włóknista

W sercu wyróżniamy część lewą i prawą. Pionowa przegroda mięśniowo włóknista dzieli serce na dwie części: lewą (krew natlenowana) i prawą (krew odtlenowana). W płaszczyźnie poziomej błona mięśniowo włóknista i zastawki dzielą serce na przedsionki i komory. Między prawym przedsionkiem a prawą komorą znajduję się zastawka trójdzielna inaczej żagielkowa. A między lewym przedsionkiem a lewą komorą znajduje się zastawka dwudzielna inaczej migawkowa ( mitralna). Ściany komory lewej są nawet trzy razy grubsze w porównaniu ze ścianami komory prawej. W sercu istnieje naturalny układ przewodzący dzięki któremu mięsień ten samoistnie kurczy się i rozkurcza. Układ ten tworzą: węzeł zatokowo przedsionkowy generujący skurcze z częstotliwością 70-80 razy na minutę; węzeł przedsionkowo komorowy generujący skurcze mięśnia z częstotliwością 50-60 razy na minutę; pęczek Hisa od którego odchodzą włókna Purkiniego generuje skurcze z częstotliwością 30-40 razy na minutę. Serce pracuje dzięki własnemu krążeniu wieńcowemu. Zadaniem jest dostarczenie tlenu i pokarmu do mięśnia sercowego.

Tętnice to naczynia krwionośne prowadzące krew z serca do narządów. Tętnice są zbudowane z trzech warstw: 1. Zewnętrznej łącznotkankowej w której występuje duża ilość włókien kolagenowych i sprężystych ułożonych podłużnie; 2. Środkowej zbudowanej z tkanki mięśniowej gładkiej i włókien sprężystych ułożonych okrężnie; 3. Wewnętrzna pojedyncza warstwa tkanki nabłonkowej tzw. śródbłonek.

Żyły prowadzą krew z narządów do serca. Żyły posiadają trzy warstwy: w warstwie łącznotkankowej nie występują włókna sprężyste; mięśniówka jest cienka pozbawiona włókien sprężystych; warstwa śródbłonka jest taka sama jak w tętnicach. Żyły posiadają zastawki uniemożliwiające cofanie się krwi. Najsilniejsze zastawki znajdują się w żyłach kończyn dolnych.

Naczynia włosowate są cienkościennymi przewodami zbudowanymi z pojedynczej warstwy śródbłonka. Łączą one zwykle w tkankach i narządach żyły z tętnicami. Silne ukrwienie niektórych narządów umożliwia specjalny układ: tętniczka - naczynie włosowate - tętniczka zwany siecią dziwną (występuje w nefronach nerek).

Cykl pracy serca. Pojedynczy cykl trwa 0,8s. Składa się na niego: rozkurcz przedsionków i wypełnienie się ich krwią, zastawki przedsionkowo komorowe są zamknięte, ta faza trwa około 0,3s;;; rozkurcz komór, wypełnienie się ich krwią przy otwartych zastawkach przedsionkowo komorowych, zastawki zamykają się, skurcz komór wtłacza krew do tętnic,0,3s;;; krótki odpoczynek serca - pauza, 0,2s.

Tętno (puls) - odkształcenie się ściany tętnic powstające każdorazowo w chwili wyrzucenia porcji krwi z komory. Tętno pozwala nam na określenie ilości skurczów serca. Przy normalnym funkcjonowaniu serce wykonuje około 70 skurczów na minutę, a podczas snu około 60 skurczów.

Ciśnienie krwi jest to parcie wywołane przez krew na wewnętrzne ściany naczyń krwionośnych. W czasie skurczu komór ciśnienie rośnie, a w czasie rozkurczu spada. Prawidłowe parametry ciśnienia to około 120/80 mm Hg. O nadciśnieniu możemy mówić jeżeli ciśnienie skurczowe przekracza 140 a rozkurczowe 95 mm Hg. Czynniki ryzyka wystąpienia chorób serca i układu krążenia: stres, palenie papierosów, złe nawyki żywieniowe, picie alkoholu, niewłaściwy tryb życia, czynniki dziedziczne. Ciśnienie płynącej w żyłach krwi wynosi około 25 mm Hg.

Krążenie krwi w krwioobiegu dużym. Lewa komora - tętnice - naczynia włosowate - żyły - prawy przedsionek - prawa komora.

Rola dużego obiegu krwi: dostarczenie tlenu do wszystkich komórek, odprowadzenie z komórek dwutlenku węgla, rozprowadzenie różnorodnych substancji odżywczych do komórek (aminokwasy, cukry, witaminy, sole mineralne), udział w procesach termoregulacji, dostarcza do komórek hormony i niektóre enzymy, odprowadza z komórek związki azotowe najpierw do wątroby a później do nerek, doprowadzenie do komórek białek odpornościowych produkujących przeciwciała (antygeny).

Krążenie krwi w krwioobiegu małym. Prawa komora - tętnice płucne - naczynia włosowate w płucach - żyły płucne - lewy przedsionek - lewa komora. Rola - natlenianie krwi w płucach.

Zjawiska akustyczne w sercu. Podczas prawidłowej pracy serca powstają dźwięki (tony serca). Wyróżnia się: - pierwszy ton najsilniejszy jest wywołany zamykaniem się zastawek przedsionkowo komorowych i początkiem skurczu komór; - drugi ton słabszy i krótszy od pierwszego jest wywołany podczas rozkurczu komór w momencie zamykania się zastawek półksiężycowatych (aorty i pnia płucnego); - trzeci ton najsłabszy spowodowany jest drganiem komór serca napełniających się krwią.

Regulacja pracy serca odbywa się na drodze nerwowej i hormonalnej. Odpowiedzialny za regulację nerwową w pracy serca jest autonomiczny układ nerwowy. Układ ten działa za pośrednictwem neuroprzekaźników uwalnianych z zakończeń włókien nerwowych. Część współczulna układu autonomicznego za pośrednictwem noradrenaliny przyspiesza częstość skurczów serca. Układ przywspółczulny za pośrednictwem acetylocholiny zwalnia tempo skurczów serca. Podobnie do neuroprzekaźników działają niektóre jony np. jony potasowe hamują tempo skurczów serca a jony wapniowe przyspieszają tempo skurczów serca.

Na pracę serca oddziaływają również hormony: tyroksyna przyspiesza cały metabolizm a więc również tempo pracy serca, adrenalina zwiększa tempo pracy serca, glukagon podwyższa tempo pracy serca a insulina obniża.

BUDOWA I FUNKCJE UKŁADU LIMFATYCZNEGO.

Układ limfatyczny jest układem otwartym składającym się z naczyń limfatycznych (chłonnych), węzłów chłonnych, przewodu piersiowego i przewodu chłonnego prawego.

Przewód piersiowy- zbiera limfę z górnej lewej części ciała i całej strony dolnej wpada do żył w miejscu połączenia żyły podobojczykowej lewej z żyłą wewnętrzną lewą.

Przewód chłonny prawy- zbiera limfę z prawej górnej strony ciała i łączy się z żyłami w miejscu połączenia żyły podobojczykowej prawej z żyłą szyjną wewnętrzną prawą.

Naczynia limfatyczne- mają budowę podobną do żył z tym, że zastawki są w nich liczniejsze. Naczynia limfatyczne dzielimy na:

• powierzchniowe

• głębokie.

Węzły chłonne w organizmie występują najczęściej w skupieniach po kilka lub kilkanaście. Ich wielkość waha się w dranicach od 2 do 30 mm. Od zewnętrz węzeł chłonny okrywa błona łącznotkankowa tworząca tzw. torebkę. Wpukla się ona do środka tworząc tzw. beleczki. Wnętrze węzła między beleczkami zbudowane jest z tkanki siateczkowej w oczkach której znajdują się limfocyty.

Rola węzłów chłonnych:

• wyłapywanie z limfy : bakterii, zarazków, wirusów, substancji toksycznych, które zostają w nich sfagocytowane,

• są barierą obronną naszego organizmu.

W przypadku powstania w organizmie nowotworu złośliwego układ limfatyczny stanowi podstawową drogę przerzutów. Najważniejsze węzły chłonne to;

• węzły pachowe

• pachwinowe

• szyjne

• łokciowe

Grudki chłonne- skupiska tkanki limfatycznej znajdujące się w innych narządach np. skupiska tkanki limfatycznej w błonie śluzowej jelita. Mogą występować pojedynczo lub w skupiskach.

Migdałki - będące skupiskami tkanki limfatycznej w obrębie gardła. Wyróżniamy migdałki:

• podniebienne

• gardłowy

• językowy

Rola migdałków jest wychwytywanie zarazków i toksyn dostających się do gardła z powietrzem i pokarmem.

Grasica- jest największa do 12 roku życia a potem stopniowo się zmniejsza. Jest gruczołem hormonalnym. Wytwarza tymozynę. Znajduje się w śródpiersiu za mostkiem. Składa się z dwóch płatów zbudowanych z wielu zrazików. Produkuje ona limfocyty T tzw. grasicozależne. Reguluje właściwe tempo procesu dojrzewania, reguluje również odpowiednie rozmieszczenie witamin w organizmie.

Śledziona- ma kształt trójściennej piramidy który przylega do lewej nerki, okrężnicy, trzustki, żołądka i przepony. Otoczona jest błoną łącznotkankową od której odchodzą beleczki dzielące narząd na zraziki. W środku zrazików występuje tzw. miąższ czerwony (miazga czerwona). W tej miazdze występuje tkanka siateczkowa produkująca limfocyty a także umożliwiająca rozpad krwinek czerwonych. Śledziona jest czasowym zbiornikiem krwi w stanach dużego zapotrzebowania na krew śledziona kurczy się i wciska krew do naczyń krwionośnych.

Rola układu limfatycznego:

• odpornościowa - oczyszczanie organizmu z różnego rodzaju zarazków i toksyn

• rozprowadza tłuszcze i witaminy rozpuszczalne w tłuszczach po organizmie

• umożliwia łączność między układem krwionośnym a poszczególnymi narządami, obydwa te układy tworzą układ krążenia (który jest układem scalającym).

UKŁAD WYDALNICZY (moczowy)

Rola układu moczowego - zbieranie ubocznych i ostatecznych produktów przemiany materii i usuwanie ich na zewnątrz.

Układ moczowy tworzą: - nerki; - drogi moczowe: *kielichy, *miedniczki, *moczowody, *pęcherz moczowy, *cewka moczowa.

Budowa nerki: Nerka jest największym narządem w przestrzeni zaotrzewnowej. Jest to narząd parzysty. Nerka lewa jest nieco większa i leży troszeczkę wyżej niż nerka prawa. Długość nerki od 10 do 12 cm, szerokość około 5cm, grubość miąższu ok. 3 cm. Waga około 150 g . Nerki otoczone są torebką nerkową utworzoną z cienkiej błony (warstwy) tkanki łącznej. Na powierzchni nerek znajduje się torebka tłuszczowa stabilizująca ich położenie. nerki leżą po obu stronach kręgosłupa przylegając do lędźwiowej części przepony, między 12 kręgiem piersiowym a 2 kręgiem lędźwiowym. Mają kształt fasoli, są zwrócone do siebie wgłębieniem nazywanym wnęką nerki.

W nerce wyróżniamy dwie warstwy: - zewnętrzną - korą nerki: - wewnętrzną - rdzeń nerki.

Kora nerki jest cienka, otacza nie tylko koncentrycznie rdzeń nerki ale wnika w jego obszar pod postacią wypustek zwanych słupami korowymi (nerkowymi).

W Rdzeniu nerki - wyróżniamy: - piramidy nerkowe mające na przekroju kształt trójkąta, ich podstawy zwrócone są do powierzchni nerki, a wierzchołki zwane są brodawkami nerkowymi zwrócone są do zatoki nerkowej, tych piramid jest od 7 do 20 średnio 12.

Jednostką morfologiczną czynnością nerki jest nefron.

Budowa nefronu: Nefron składa się z części wydzielniczej czyli ciałka nerkowego i części wyprowadzającej czyli kanalików nerkowych. W ciałku nerkowym wyróżniamy kłębuszek naczyń włosowatych otoczony tzw. torebką Bowmana (kłębuszka). Ciałko nerkowe znajduje się w korze nerki. Od ciałka nerkowego odchodzą kanaliki; pierwszego rzędu (proksymalny), który przechodzi w pętlę nefronu tzw. pętlę Henlego a następnie w kanalik kręty drugiego rzędu (kanalik dystalny). W pętli Henlego wyróżniamy ramię zstępujace biegnące ku dołowi i ramię wstępujące biegnące ku górze. Kolka kanalików nerkowych łączy się w kanaliki zbiorcze, które w obrębie jednej piramidy nerkowej przechodzą w przewód brodawkowy uchodzący i otwierający się do kielicha mniejszego. Kielichy mniejsze łączą się ze sobą tworząc kielich większy przechodzący w miedniczkę nerkową.

Drogi wyprowadzające mocz zbudowane są z 3 warstw: - zewnętrznej łącznotkankowej; - środkowej mięśniowej; - wewnętrznej błony śluzowej.

Miedniczka nerkowa - zbudowana jest tylko z błony śluzowej. Z połączenia 2-3 kielichów większych tworzy się miedniczka nerkowa najczęściej mająca kształt spłaszczonego lejka. Jej węższy koniec przechodzi w moczowód.

Moczowód - ma dł. ok. 30 cm. Wyróżniamy w nim 3 zwężenia w których mogą gromadzić się kamyki nerkowe. Moczowody łączą nerki z pęcherzem moczowym.

Pęcherz moczowy - jest narządem nieparzystym. Jest workiem mięśniowym do którego porcjami z miedniczek nerkowych skapuje mocz. Pojemność fizjologiczna od 0,3 do 0,7 litra.

Cewka moczowa - jest narządem wyprowadzającym mocz u kobiet a u mężczyzn wyprowadzającym mocz i nasienie. U kobiet cewka moczowa jest krótka i ma dł. Od 3 do 5 cm. Rozpoczyna się w pęcherzu moczowym tzw. ujściem wewnętrznym a kończy się w przedsionku pochwy tzw. ujściu zewnętrznym. Otaczają mięśnie tworzące zwieracze i rozwieracze. U mężczyzn cewka moczowa ma dł. ok. 18 cm i wyróżniamy w niej 3 części: część sterczową (przechodzi przez gruczoł krokowy), błoniastą (przechodzi przez przeponę moczowo płciową) i gąbczastą przechodzi przez ciała gąbczaste prącia, ma dł. ok. 15 cm.

FIZJOLOGIA UKŁADU MOCZOWEGO.

Czynności nerek to: - wydalanie azotowych produktów metabolizmu i innych szkodliwych i zbędnych związków np. nadmiaru leków; - wydalanie nadmiaru wody i soli.

Te czynności wyżej wymienione to czynności zewnątrzwydzielnicze nerek.

Czynności wewnątrzwydzielnicze: - wydzielanie hormonów (reniny i erytropoetyny) (renina pobudza wytwarzanie angiotensyny, która podnosi ciśnienie krwi) (erytropoetyna przyśpiesza tworzenie się krwinek czerwonych w szpiku kostnym czyli erytropoezę); - nerki przyczyniają się do regulacji gospodarki wapniowo fosforowej w organizmie współdziałając z wątrobą w syntezie witaminy D₃.

Mechanizm wytwarzania moczu.

W tworzeniu moczu udział biorą nefrony. Proces ten przebiega w trzech etapach: I filtracja zachodzi w kłębkach naczyń włosowatych ciałek nerkowych nefronu. W kłębuszkach naczyń włosowatych krew przepływa pod dużym ciśnieniem - ok. 75 mm Hg co pozwala na przesączaniu się części osocza przez naczynia włosowate. Tworzy się w ten sposób przesącz kłębkowy czyli mocz pierwotny. W ciągu doby organizm wytwarza około 200 litrów moczu pierwotnego. Skład moczu pierwotnego: - woda; -sole mineralne w tym niewielkie ilości mocznika; - cukry; - niektóre białka np. albuminy, hemoglobina; - niewielka ilość hormonów i witamin; - aminokwasy. II resorpcja kanalikowa, proces ten zachodzi w kanalikach nerkowych w których odbywa się wchłanianie wielu składników moczu pierwotnego, które organizm może jeszcze wykorzystać. W kanalikach bliższych odbywa się resorpcja obowiązkowa. W kanalikach dystalnych (dalszych) zachodzi proces resorpcji nieobowiązkowej. III zagęszczanie zachodzi w pętli Henlego i polega na odsączaniu wody. Po zagęszczeniu tworzy się mocz ostateczny (ok. 1,5 litra). Skład moczu ostatecznego: -woda, - mocznik (ok. 33 g w ciągu doby), - kwas moczowy (ok. 0,6 g w ciągu doby), - amoniak (ok. 0,7 g w ciągu doby), - niektóre sole mineralne (np. potas, sód, wapń).

Odczyn kwaśny, barwa słomkowa, nie powinien mieć zapachu acetonu, bez cukru i białka.

UKŁAD PŁCIOWY.

Budowa i funkcje męskiego układu płciowego.

Do wewnętrznych narządów należą: - jądra (gonady czyli gruczoły płciowe), - najądrza, - pęcherzyki nasienne, - przewody wytryskowe, - gruczoły cewkowo opuszkowe, - nasieniowody.

Do zewnętrznych należą: - moszna (worek mosznowy), - prącie, - cewka moczowa.

* Jądra to parzyste złożone gruczoły mające kształt i wielkość orzecha włoskiego luźno umieszczone w worku mosznowym. Umocowane są na tzw. powrózku nasiennym. Jądro otoczone jest łącznotkankową torebką zwaną błoną białawą. Jej zgrubienia wpuklają się do środka tworząc śródjądrze. W śródjądrzu możemy wyróżnić płaciki (ok. 200) w których znajdują się kanaliki kręte i kanaliki proste. Wolne przestrzenie w jądrze wypełnia tkanka śródmiąższowa. W kanalikach krętych odbywa się spermatogeneza czyli wytwarzanie plemników. Od kanalików krętych odchodzą kanaliki proste które tworzą przewodziki łączące kanaliki kręte z najądrzami.

Dojrzały plemnik składa się: - z główki, - szyjki, - wstawki, - witki.

Właściwą komórką rozrodczą jest główka zawierająca zagęszczony w małej objętości materiał genetyczny (jądrowy ojca) otoczony obkurczoną błoną cytoplazmatyczną. Wstawka zawiera dużą ilość mitochondriów dostarczających energię niezbędną do ruchu witki. Witka jest aparatem ruchu umożliwiającą przemieszczanie się plemnika w drogach rodnych kobiety. Po połączeniu się główki z komórką jajową witka odpada. Do jądra komórki śródmiąższowe produkują męskie hormony płciowe androgeny z których najważniejszy jest testosteron.

* Najądrze - przylega do górnego końca jądra. W nim plemniki uzyskują dojrzałość płciową i są magazynowane. Zachowują zdolność do zapłodnienia przez 42 dni. W jednym wytrysku jest ich ok. 200 do 300 milionów.

* Nasieniowody - są to przewody długości od 50 do 60 cm służące do szybkiego transportu nasienia do cewki moczowej. Znajdują się w nich uwypuklenia tworzące tzw. pęcherzyki nasienne. W pęcherzykach nasiennych powstaje zasadowa wydzielina będąca materiałem odżywczym dla plemników. Zawiera; białka, cukry, witaminy.

* Przewód wytryskowy - jest krótki ok. 2 cm, wyprowadza nasienie, przebija gruczoł krokowy (prostatę). Gruczoł krokowy jest narządem położonym pod pęcherzem moczowym za spojeniem łonowym. Produkuje substancje odżywcze dla plemników. Stamtąd nasienie przechodzi przez gruczoły opuszkowo cewkowe produkujące wydzieliną o lekko zasadowym odczynie i specyficznym zapachu.

* Prącie - jest męskim narządem kopulacyjnym, ma kształt podłużnego stożka, możemy w nim wyróżnić: korzeń, trzon i żołądź. Żołądź pokrywa fałd skórny mogący się zsuwać zwany napletkiem. W prąciu znajdują się ciała jamiste które podczas wzwodu (czyli erekcji) wypełniają się krwią powodując jego sztywność i umożliwiając wprowadzenie go do dróg rodnych kobiety. Przez środek prącia biegnie cewka moczowa.

* Moszna jest to fałd skórny podzielony na dwie przegrody w których mieszczą się jądra. Moszna chroni jądra przed przegrzaniem i przeziębieniem.

BUDOWA I FUNKCJE ŻEŃSKIEGO UKŁADU PŁCIOWEGO.

Funkcją narządów płciowych jest umożliwienie rozrodu. Możemy je podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne.

Narządy zewnętrzne noszą nazwę sromu w skład którego wchodzą: - wzgórek łonowy, - wargi sromowe większe i mniejsze, - łechtaczka (jest odpowiednikiem prącia), - przedsionek pochwy, - gruczoły przedsionkowe.

Narządy zewnętrzne *odbierają bodźce - podniety, *osłaniają wejście do pochwy, *gruczoły przedsionkowe produkują wydzielinę zwilżającą pochwę i umożliwiają odbycie stosunku a także tworzą właściwe Ph (kwaśne). W okresie owulacji wydzielina pochwy staje się obojętna i lekko zasadowa co umożliwia wędrówkę i przeżycie plemników.

Narządy wewnętrzne to :

- jajniki czyli żeńskie gruczoły płciowe (gonady), mają wielkość dużych śliwek, położone są po obu stronach jamy brzusznej i otoczone są błoną białawą. Możemy w nich wyróżnić warstwę korową i rdzeniową. W warstwie korowej widoczne są pęcherzyki jajnikowe zawierające komórkę jajową. Pęcherzyki jajnikowe produkują hormon pęcherzykowy - inaczej folikulinę.

Dojrzały pęcherzyk pęka uwalniając komórkę jajową, która dostaje się do jamy brzusznej, do otrzewnej i stąd jest wychwytywana przez jajowody. Pęcherzyk po uwolnieniu komórki jajowej przekształca się w ciało żółte i produkuje progesteron.

Progesteron, którego stężenie jest wysokie wtedy kiedy dochodzi do zapłodnienia co umożliwia utrzymanie ciąży. Jeżeli komórka jajowa nie ulega zapłodnieniu ciałko żółte zaczyna zanikać, przestaje produkować progesteron i przekształca się e ciałko białkowe. Warstwa rdzeniowa jajnika produkuje żeńskie hormony czyli estrogeny.

- jajowody - to przewody o długości od 12 do 30 cm, wyróżniamy w nich lejkowate postrzępione ujście tzw. bańkę i część jajowodu znajdującą się przy połączeniu jajowodu z macicą. Jajowody wychwytują komórkę jajową i dochodzi do zapłodnienia.

- macica ma kształt spłaszczonej gruszki. Możemy w niej wyróżnić trzon i szyjkę z którą macica łączy się z pochwą. Wnętrze macicy wyściela błona śluzowa kilkuwarstwowa podlegająca przemianom w okresie cyklu miesiączkowego. Przemiany te związane są z działalnością hormonów płciowych. Najcieńsza jest tuż po miesiączce, najgrubsza i najbardziej rozpulchniona w okresie owulacji.

- pochwa jest żeńskim narządem kopulacyjnym. Jest to przewód mięśniowo błoniasty o dł. około 10 cm. Jest rozciągliwa, pofałdowana i od środka wysłana jest błoną śluzową.

Rozwój zarodkowy i płodowy człowieka.

Okres ciąży trwa około 280 dni czyli 10 miesięcy księżycowych. W okresie życia płodowego wyróżniamy 3 fazy:

I faza - jaja płodowego, okres od momentu zapłodnienia do 15 dnia rozwoju zarodkowego. W trakcie trwania tej fazy zygota przekształca się w morulę następnie blastulę, która po wpukleniu się części komórek do środka przekształca się w gastrulę (gastrula ma już 3 listki zarodkowe , zewnętrzny- ektoderma, wewn. - endoderma, środkowy- mezoderma). W stadium gastruli zarodek zagnieżdża się w ścianie macicy. Zarodek otoczony jest błonami płodowymi: owodnią, omocznią i kosmówką. Owodnia wytwarza płyn owodniowy i zapewnia wodne środowisko życia. W I fazie życia kosmówka odpowiada za odżywianie zarodka i wymianę gazową. Kosmówka wytwarza gonadotropinę kosmówkową chroniącą ciałko żółte i stymulującą go do produkcji progesteronu.

II faza - (zarodkowa) trwa od 16 do 85 dnia ciąży. W fazie tej następuje proces organogenezy. Z ektodermy powstaje skóra, układ nerwowy i narządy zmysłów. Z endodermy powstaje układ pokarmowy (gruczoły trawienne czyli wątroba i trzustka, gruczoły dokrewne tj. tarczyca, grasica i przytarczyce, układ oddechowy i dolne części układu moczowo płciowego. Z mezodermy powstają wszystkie pozostałe narządy tj. układ mięśniowy, krwionośny, szkieletowy, większa część ukł. moczowo płciowego.

III faza - faza życia płodowego - trwa od 86 dnia zapłodnienia aż do porodu.

---