Tendencje współczesnej pedagogiki specjalnej w odniesieniu do rewalidacji upośledzonych umysłowo
Tendencje współczesnej pedagogiki specjalnej zostały uwzględnione w koncepcji "Programu wychowania i nauczania dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym" już w 1997 roku.
Przejawiają się one w zmianie podejścia do wychowania, nauczania i działań terapeutycznych, ukierunkowując je przede wszystkim na stymulowaniu, usprawnianiu i rozwijaniu najsprawniejszych funkcji, najmniej zaburzonych. Dziecko należy dostępnymi metodami i środkami mobilizować i motywować do działania. Należy przestrzegać jednej z zasad J. Korczaka "Mów dziecku, że jest dobre, że może, że potrafi".
Działalność edukacyjno-terapeutyczną należy skoncentrować na potencjalnych możliwościach i zdolnościach dziecka upośledzonego umysłowo. Należy bazować nie tylko na sferze umysłowej, ale również na emocjonalno-motywacyjnej i wykonawczej.
Rewalidacja to całokształt oddziaływań, które są związane z kształceniem, wychowaniem i terapią dzieci upośledzonych umysłowo.
Rewalidacja indywidualna stanowi integralną część działalności dydaktyczno-wychowawczej "Szkoły Specjalnej" i "Szkoły Życia".
Rewalidacja dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym to zajęcia mające na celu usprawnianie manualne, opanowanie czynności samoobsługowych i technik szkolnych. Każdy uczeń ma opracowany przez Nauczyciela indywidualny program, który obejmuje zestaw zadań do wykonania w ciągu roku szkolnego oraz zestaw ćwiczeń ułatwiających ich realizację. Zadania i ćwiczenia należy dostosować do możliwości psychofizycznych ucznia. Trzymając się podziału na III poziomy nauczania, w I poziomie prowadzi się zajęcia z usprawniania manualnego, samoobsługi i technik szkolnych. Mają one na celu usprawnianie motoryki małej i dużej, procesów orientacyjno-poznawczych, myślenia, mowy oraz rozwijanie sfery emocjonalnej.
Na poziomie II i III nauczania prowadzi się rewalidację indywidualną z zakresu typowych technik szkolnych, czyli czytania, pisania, liczenia czyli tzw. rewalidację dydaktyczną.
Rewalidacyjne treści w ramach rewalidacji dydaktycznej mają się przyczynić do nabycia przez ucznia podstawowych nawyków i umiejętności, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania w środowisku i w późniejszym już dorosłym życiu.
Należy położyć duży nacisk na znajomość danych personalnych dziecka, znajomość
dni tygodnia, miesięcy, czasu kalendarzowego i zegarowego, napisów na budynkach użyteczności publicznej, praktycznego korzystania ze środków komunikacji, obsługę prostych urządzeń technicznych ułatwiających pracę (odkurzacz, telewizor, pralka, żelazko, radio itp.).Ze wszech miar wskazane jest organizowanie krótkich wycieczek środkami komunikacji np. do sklepu, poczty, apteki, przychodni lekarskiej w celu praktycznego zastosowania zdobytych wiadomości i umiejętności współżycia w środowisku, swobodnego się w nim poruszania.
Niejednokrotnie nie wszyscy uczniowie w jednakowym stopniu przyswajają sobie wiadomości i umiejętności z zakresu typowych technik szkolnych, dlatego też na II i III poziomie nauczania z tymi uczniami należy prowadzić zajęcia odpowiadające I poziomowi nauczania.
Opracowując indywidualne programy należy pamiętać o tym, że punktem wyjścia nie mogą być największe deficyty, dysfunkcje, zaburzenia, nieprawidłowości, braki rozwojowe, gdyż to będzie miało wpływ na szybkie zniechęcenie się dziecka
Zawsze należy wychodzić od najlepiej rozwiniętej sprawności i umiejętności dziecka, dając mu w ten sposób szansę możliwości sukcesu. Funkcje najmniej zaburzone dają dziecku możliwość uzyskania satysfakcji z własnych osiągnięć. Usprawniając najmocniejsze strony dziecka przywracamy mu wiarę w możliwości przezwyciężania trudności,. mimo ograniczeń fizycznych, psychicznych, społecznych
Dzięki odpowiedniej rewalidacji indywidualnej stwarzamy dziecku takie warunki, które przyczyniają się do przeżycia sukcesu przez dziecko. Dlatego należy pamiętać o tym, że w kształceniu dziecka specjalnego powinny towarzyszyć cele pozytywne, odnoszące się do nauczania i uczenia się, a nie tylko do wyrównywania deficytów.
Celem rewalidacji nie jest tylko wyrównywanie braków, ale stymulowanie, wspieranie, a przede wszystkim usprawnianie psychofizycznego rozwoju dziecka i dążenie do jak najlepszego przygotowania go do prawidłowego funkcjonowania w środowisku i w społeczeństwie.
Aby osiągnąć te zamierzenia należy indywidualizować potrzeby i możliwości dziecka upośledzonego umysłowo, wychodząc naprzeciw jego umiejętnościom i możliwościom odpowiednio je wykorzystywać w czasie realizacji zadań i ćwiczeń.
W czasie zajęć rewalidacji indywidualnej należy pamiętać o stosowaniu wzmocnień pozytywnych. Ze swej praktyki wiem, że najbardziej skuteczne jest stosowanie nagród bezpośrednich dotyczące konkretnego ucznia, w konkretnym momencie i za konkretne zadanie.
Uważam iż zajęcia rewalidacji indywidualnej są bardzo ważne, gdyż pomagają pokonać barierę strachu, zagubienia, a jednocześnie wyeksponować plusy, które niejednokrotnie dają dziecku motywację do pracy i przyczyniają się do integracji w środowisku.
BIBLIOGRAFIA
Irena Polkowska "Praca rewalidacyjna z dziećmi upośledzonymi umysłowo w Szkole Życia" WSiP Warszawa 1994 rok.
Tadeusz Tyniowski "Wychowanie i nauczanie osób upośledzonych w stopniu umiarkowanym i znacznym". WSPS Warszawa
Ludwik Malinowski i Jerzy Stochmiałek "Młodzież i pedagodzy w procesie rewalidacji i resocjalizacji." Warszawa 1992 rok
Opracowanie: mgr Joanna Kieler