26 - Epoka paskiewiczowska i „wiosna posewastopolska” w Królestwie Polskim
Po powstaniu listopadowym oficerowie i politycy którzy nie uszli za granicę i oddali się w ręce zwycięzcy i zostali osądzeni i skazani na kary więzienia oraz ciężkie roboty, ich majątki zostały skonfiskowane. Miasta zostały obsadzone przez armię rosyjską. 14 lutego 1832 roku Mikołaj I nadał Królestwu Polskiemu Statut Organiczny, który utrzymywał Radę Stanu Królestwa Polskiemu, polską administrację, język polski jako urzędowy, dotychczasowe kodeksy i odrębny skarb. Pozostał również Bank Polski, dzięki temu Królestwo mogło zachować względną niezależność w sprawach gospodarczych. Statut Organiczny zniósł polską armię i sejm. Statut pozbawił Królestwo cech samodzielności, uznając je za część państwa rosyjskiego. Wspólna koronacja cesarza Rosji i króla Królestwa Polskiego miała się odbywać w Moskwie.
W sądach obowiązywało polskie prawo, w tym Kodeks Napoleona jako polski. Namiestnikiem został zdobywca Warszawy, feldmarszałek Iwan Paskiewicz. Otrzymał od cara tytuł księcia warszawskiego. Statut powierzał Radzie Administracyjnej sprawowanie rządów w imieniu króla „pod prezydencją „Namiestnika Królestwa”. Liczbę komisji rządowych zredukowano do trzech: spraw wewnętrznych i duchownych, sprawiedliwości, przychodu i skarbu. Przewodniczący komisji nosili tytuł dyrektorów głównych (poprzednio ministrów). Statut otrzymał Radę Stanu pod prezydencją namiestnika. Rada Stanu rozpatrywała projekty budżetu Królestwa przygotowane przez Radę Administracyjną, miała kompetencje sądownicze, opracowywała ostateczną wersję projektów prawnych. Przy niej od 1836 roku istniała H…..? Królestwa Polskiego, legitymująca szlachectwo. W 1841 roku Rada Stanu została zlikwidowana, a jej kompetencje przejęła częściowo Rada Administracyjna, częściowo zaś warszawskie departamenty Senatu Rządzącego. Likwidacja rady Stanu oznaczała następne ograniczenie autonomii administracyjnej Królestwa.
W 1833 roku próbowano odnowić działalność niepodległościową, władze wprowadziły stan wojenny, który trwał ok. 25 lat. Administracja cywilna została podporządkowana naczelnikom wojennym. Spokój gwarantowały armia, polska policja oraz fortyfikacje w Dęblinie i Modlinie. Znakiem nowych czasów, tzn. epoki paskiewiczowskiej stała się nowo wybudowana Cytadela w Warszawie. Urządzono w niej więzienie śledcze. Pobierano rekrutów z Królestwa do armii rosyjskiej, która trwała 25 lat i rzadko kto wracał do swych rodzinnych domów. Sądy wojenne często za łapówki czy to w postaci pieniędzy czy innych dóbr w przypadku niejednej osoby potrafiły się dopatrzyć okoliczności łagodzących. W wypadku gdy sądzeni byli znani spiskowcy i rewolucjoniści, gdy ich sprawa nabrała rozgłosu inaczej już nie można było liczyć na to, że sąd pozytywnie rozpatrzy tę sprawę. Mikołaj I wspierany przez najbliższych pracowników, umocniła się w przekonaniu, że tylko represyjny system policyjny, silnie scentralizowana władza, cenzura, policja, wojsko, terror i przemoc gwarantują utrzymanie statusu quo w Rosji i w Europie. Władza rosyjska likwidowała częściowo klasztory, stopniowo ubezwłasnowolniła duchowieństwo parafialne poprzez związanie go z Rosją i administracją cywilną. O obsadzie stanowisk duchownych decydowali urzędnicy. Stale odradzające się spiski niepodległościowe skłoniły cara do kolejnych radykalnych decyzji. W 1837 roku województwa zostały zastąpione przez gubernie, wprowadzono rosyjski system monetarny, ograniczono względną samodzielność szkolnictwa powołując w 1839 warszawski okręg naukowy. Polaków na trwałe pozbawiono instytucji, które mogłyby zapewnić rozwój kultury i nauki. Władza rosyjska nie wyraziła zgody na ponowne działanie zlikwidowanego po 1831 roku Uniwersytetu Warszawskiego, nie wyraziła zgody na działalność wielce zasłużonego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Nie powróciły do warszawy zbiory biblioteczne, numizmatyczne, ani przyrodnicze. Analfabetyzm sięgnął na wsi 90%. Największą zaletą szkolnictwa był jego polski charakter i polska kadra choć nie brakowało takich, którzy by nie sławili systemu paskiewiczowskiego. Polskich instytucji było mało, niewiele wychodziło polskich gazet i czasopism. Celem polityki Mikołaja I było odizolowanie inteligencji i szlachty od prądów intelektualnych i politycznych z zachodu. Dopiero wybuch wojny krymskiej w 1853 roku ożywił polskie środowiska, rozbudził nadzieję na upadek dotychczasowego systemu.
„Wiosna posewastopolska” udowodniła, iż potrafi doprowadzić Rosję do klęski i sprawić, że jej cesarz popełnia samobójstwo w Sewastopolu. Wiosna posewastopolska rozpoczęła się od ujawnienia nadużyć w administracji carskiej w Królestwie, rozpoczęto je po śmierci Paskiewicza w 1856 roku. Nowy car Rosji nie chciał ustępstw wobec Polski, zgodził się na żądania elity politycznej. W 1856 roku car wydaje amnestię dla więźniów politycznych - dotyczyło to zesłańców na Syberię po powstaniu listopadowym. W 1857 roku w Warszawie utworzono szkołę wyższa - Akademię Medyczno - Chirurgiczną. W 1858 roku utworzono Towarzystwo Rolnicze z prezesem Andrzejem Zamoyskim. Car Aleksandr II wprowadził reformy: częściowe zniesienie cenzury, pojawiły się artykułu w gazetach o tym co należy zmienić w Rosji. W 1861 roku zniesiono pańszczyznę. Rosjanie oddali administrację w ręce Polsków.
Polacy rozpoczynają walkę o niepodległość, naradza się propozycja powstania. Ludność warszawy wyszukuje najmniejsze protesty do zorganizowania manifestacji - pogrzeb żony gen. Sowińskiego, rocznica bitwy pod Stoczkiem, Grochowem. Władze rosyjskie zaczęły zwalczać manifestacje wraz z Wielkopolskim - naczelnikiem rządu cywilnego Królestwa Polskiego, to on przeprowadził te reformy: spolszczenie administracji, zniesienie pańszczyzny i zmiana na czynsz, równouprawnienie Żydów, zwiększenie roli języka polskiego, zniesienie stanu wojennego, założenie ASP i Uniwersytetu pod nazwą Szkoły Głównej. Próbował zwalczać myśl o poznaniu ale mu się to nie udało. Skutkiem tego było powstanie styczniowe.