14.10.2005
Regulacja funkcji przewodu pokarmowego
nerwowa
układ nerwowy przewodu pokarmowego - sploty śródścienne warstwy mięśniowej i sploty podśluzowe
autonomiczny układ nerwowy
unerwienie współczulne i przywspółczulne docierające do splotów śródściennych i podśluzowych
hormonalna
hormony peptydowe wydzielane przez swoiste komórki przewodu pokarmowego; najważniejsze z nich to gastryna, cholecystokinina, sekretyna, GIP. Uwalniane bezpośrednio do krwi lub w układzie nerwowym. Można tu wyodrębnić hormony widzielane w błonie śluzowej żołądka i jelita cienkiego, które regulują podstawowe czynności ukł pok, np. wydzielanie soków trawiennych, skurcze mięśniówki gładkiej i wchłanianie
Pobieranie pokarmu
Motoryka przew pok
miesszanie treści pokarmowej z enzymami trawiennymi
Neurotransmittery w ukł nerwowym przew pok
acetylocholina - pobudzanie motoryki i wydzielania
noradrenalina - ham aktywności przew pok
mediatory (wytwarzane przez specjalne komórki jelita) działające na ogół rozkurczowo:
VIP (wazoaktywny peptyd jelitowy)
GRP (peptyd uwalniający gastrynę, bombenzyna)
enkefaliny
substancja P
CCK-8
neurotensyna
somatostatyna
neuropeptyd substancja P
CCK-8
neurotensyna
somatostatyna
neuropeptyd Y
ATP
adenozyna
serotonina
Nerwowa regulacja wydzielania śliny - autonomiczny układ nerwowy
Regulacja ma charakter odruchowy, receptory rozmieszczone w j. ustnej, w kubkach smakowych, na podniebieniu, policzkach. Reagują na składniki chemiczne i podrażnienie mechaniczne. Główne ośrodki wydzielania śliny są zlokalizowane w rdzeniu przedłużonym i wchodzą w skł tworu siatkowego pnia mózgu. Ważną rolę spełnia przednia część podwzgórza, jego działanie powoduje zmiany sekrecji śliny w różnych stanach emocjonalnych.
Przywspółczulne pobudzenie w odpowiedzi na bodźce smakowe i dotykowe odbierane w jamie ustnej i na powierzchni języka
mediatory - acetylocholina i VIP powodują rozszerzone naczyń krwionośnych i przewodów ślinowych
Cz. współczulna - hormonalna np. pod wpływem bodźców stresowych
mediator - noradrenalina powiduje obkurczanie naczyń krwionośnych, przewodów ślinowych oraz komórek nabłonkowo-ślinowych
pobudzenie
acetylocholina
histamina
gastryna
Działają bezpośrednio na komórki okładzinowe, zwiększające liczbę cząsteczek ATP-azy H+/K+ oraz kanałów dla HCl
hamowanie
somatostatyna
sekretyna
GIP
cholecystokinina
Czynniki powodujące zaprzestanie pobierania pokarmu:
Mechaniczne wypełnienie przewodu pokarmowego
Ciepłotwórcze działanie pokarmu
Działanie składników pokarmowych, wchłanianych z przew pok na przemiany pośrednie i przemianę ogólną; wzr stęż glukozy, zmiany stężenia elektrolitów, niektórych aminokwasów, wolnych kwasów tłuszczowych.
Czynnikiem ograniczającym przyjmowanie pokarmu jest zakwaszenie organizmu
Wątroba
Tworzenie i wydzielanie żółci
Udział w podstawowych przemianach metabolicznych (węglowodanowej, białkowej i lipidowej)
Degradacja i sprzęganie hormonów sterydowych oraz inaktywacja hormonów polipeptydowych
Gromadzenie i filtracja krwi dopływającej z przewodu pokarmowego
Składniki żółci:
żółć wątrobowa = 3% składniki stałe, 97% H2O
ż. pęcherzykowa 11% skł stałe 89% H2O
składniki stałe: kwasy żółciowe 64%, fosfolipidy 18%, cholesterol 8%, elektrolity, barwnik żółciowy, białko
Mechanizmy wydzielania żółci
Na wytwarzanie żółci wywierają wpływ układ nerwowy i czynniki humoralne. Drażnienie nerwu błędnego powoduje jej wydzielanie. Do czynników humoralnych należą: sekretyna, gastryna, histamina, glukagon oraz sole kwasów żółciowych wtórnie wchłaniane w jelitach. Na wydalanie żółci ma wpływ nerw błędny orac cholecystokinina CCK wytwarzana w śluzówce dwunastnicy. Sekretyna zwiększa objętość żółci i zawartość w niej wodorowęglanów.
Zgodnie z właściwościami chemicznymi substancji w hepatocytach, wyróżnia się 3 rodzaje transportu
- anionowy - sole i barwniki żółciowe
- kationowy - aniony czwartorzędowe
- obojętny - glikozydy nasycone (?)
Mechanizmy te działają niezależnie, nie współzawodniczą o wymieniane substancje
Regulacja wydzielania żółci
autoregulacja -> kw żół wytwarzane w koralikach żółciowych, wysoki przedział osmotyczny, pociągający za sobą zach wody i elektrolitów
enterohormony - sekretynopodobne: wzrost objętości i stężenie HCO3- i Cl-, a obniżenie stężenie kwasów żółciowych
ukł autonomiczny - zwiększenie objętości żółci i zawartych w niej składników stałych
międzytrawienne - okresowe, zgodne z aktywnością skurczową dwunastnicy w niewielkich ilościach
pojedzeniowa - ok 3 min po pobraniu pokarmu 50-80% zawartości pęcherzyka żółciowego. główne bodźce to CCK i aktywność nerwu błędnego.
Sprzężenie kwasów z glicyną i tauryną zwiększa ich pozorność i rozpuszczalność. Dzięki temu tworzy micela, które utrzymują się w roztworze wodnym treści pokarmowej jelit.
Sole kwasów żółciowych warunkują łączenie się lipazy trzustkowej z kolipazą w kompleksy o większej aktywności niż lipaza trzustkowa
Udział w przemianie węglowodanowej
magazynowanie (glikogeneza) i rozkład glikogenu (glikogenoliza)
Zamiana galaktozy i fruktozy na glukozy
Glukoneogeneza
Buforowanie poziomu glukozy we krwi
Udział w przemianie tłuszczów
β-oksydowe kw tł i powstawanie ciał ketonowych
synteza lipoprotein, zwłaszcza LDL i HDL
synteza cholesterolu i fosfolipidów
zamiana cukrów i białek na tłuszcze
Udział w przemianie białek
oksydatywna dezaminacja aminokwasów z tworzeniem ketokwasów i amoniaku
transaminacja aminokwasów umożliwiająca im wejście do cyklu krebsa
synteza mocznika z amoniaku wychwytywanego z płynów ustrojowych
synteza białek osocza (albuminy, globuliny i fibrynogen)
synteza aminokwasów i substancji z nich pochodzących (glutamina i tauryna
Inne czynności wątroby
Magazynowanie wit A, d
synteza czynników krzepnięcia (fibrynogen, protrombina, VII, IX i X)
magazynowanie Fe (połączone z białkiem)
Odtruwanie z endo i egzogennych toksyn
odgrywa rolę w termoregulacji jako narząd o najwyższej temperaturze
Trzustka
Budowa miąższowa, enzymy są produkowane w części zewnątrzwydzielniczej, komórki pęcherzykowe. Te komórki układają się w pęcherzyki i mają przewody wyprowadzające. Syntetyzowane w formie nieaktywnej.
Uwalnianie = egzocytoza
Zależność ilościowa w wydzielaniu enzymów soku trzustkowego
Wg pawłowa trzustka adaptuje wydzielanie ilościowe enzymów do typu pokarmu
Wydzielanie podstawowe - utrzymuje się pomimo braku bodźców pokarmowych. Podstawową rolę odgrywa toniczna aktywność nerwu błędnego.
Wydzielanie pojedzeniowe - pojawia się po podaniu pokarmu.