Temat :Podstawowe instytucje prawa administracyjnego.

Władztwo administracyjne to :

zdolność podmiotu administrującego do jednostronnego kształtowania praw

i obowiązków podmiotu administrowanego (obywatela, przedsiębiorcy itp.).

Konstrukcja władztwa opiera się na nierównorzędności podmiotów, wyrażającej się w możliwości kształtowania przez podmiot administrujący sytuacji podmiotu administrowanego, niezależnie od jego woli, ale zgodnie z prawem materialnym .

Może ono więc wynikać z treści aktów normatywnych, aktów generalnych stosowania prawa, aktów administracyjnych o charakterze indywidualnym (decyzji administracyjnych).

Stosunki pomiędzy państwem a obywatelem, przedsiębiorcą lub innymi jeszcze podmiotami, oparte na normach prawa administracyjnego, nazwane są stosunkami administracyjnoprawnymi.

Podmioty stosunku administacyjnoprawnego to :

• podmiot administrujący, upoważniony do żądania określonego zachowania
  się albo świadczenia na rzecz podmiotu sfery zewnętrznej (obywatela, przed­
  siębiorcy, itp.),

• podmiot administrowany, czyli podmiot będący osobą fizyczną, osoba prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, do której
  kierowany jest nakaz lub zakaz, albo który to podmiot żąda określonego zachowania od

organu administracji.

Stosunek administracyjnoprawny cechuje się:

• nierównorzędnością podmiotów uczestniczących w tym stosunku,

• władczością leżącą po stronie podmiotu reprezentującego państwo, mogącego
  w jednostronny sposób kształtować treść tegoż stosunku.

Przymus administracyjny jest formą przymusu państwowego, będąc szczególnym uprawnieniem administracji publicznej do realizowania swoich zarządzeń własnymi środkami, a więc bez udziału podmiotów należących do innej sfery szeroko rozumianego władztwa publicznego . Możliwość „przymuszenia" kogoś do wykonania ciążących na nim obowiązków administracyjnoprawnych jest realizowana głównie za pomocą mechanizmów noszących zbiorczą nazwę tzw. egzekucji administracyjnej.

Jej stosowanie jest opisane odrębnym aktem normatywnym - ustawą z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. z 2005 r. DzU nr 229, póz. 1954 ze zm.).

Sankcja administracyjna to swoisty instrument prawny, którego zadaniem jest sprawienie dolegliwości podmiotowi sfery zewnętrznej, który nie wykonuje określnych prawem obowiązków administracyjnoprawnych. Obowiązki te mogą wyniki wprost z aktu normatywnego (ustawy) lub też z aktu stosowania prawa (decyzji administracyjnej).

Podmiot administrujący

Pojęcie podmiotu administrującego należy ujmować szeroko, uwzględniając w nim zarówno podmioty należący do sfery ustrojowej administracji (administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego), jak i pozostające poza tym obszarem (podmioty wykonujące funkcje z zakresu administracji na skutek zlecania ich przez państwo.

Przykładami podmiotów administrujących mogą być : samorząd lekarski, Poczta Polska,

Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Państwowa Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.

Organ administracji jest zasadniczą jednostką składową administracji w sensie podmiotowym Nie należy utożsamiać pojęcia „organ" z pojęciem „urząd".

Urząd jest wyłącznie aparatem pomocniczym organu (osoby fizycznej piastują­cej funkcje organu), który jest tworzony celem wykonywania kompetencji przypisanych danemu organowi w ustawach.

Przykładowo organem administracji publicznej jest starosta, zaś urzędem powołanym do wspomagania organu w wykonywaniu jego kompetencji jest starostwo.

Literatura przedmiotu pod pojęciem „urząd" rozumie również zbiór kompetencji, jakie ustawodawca przypisuje danemu organowi .

Jako szczególny rodzaj jednostek wchodzących w skład aparatu pomocniczego danego organu uznać należy delegatury (np. delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów).

Klasyfikacja organów administracji publicznej :

Stosując kryterium analizy struktury, można wskazać na istnienie organów jednoosobowych (monokratycznych) oraz organów kolegialnych.

Jeżeli jedna osoba piastuje funkcję organu administracji, mamy do czynienia z organem jednoosobowym( np. wójt), jeśli zaś funkcje organu administracji sprawuje jednocześnie kilka osób, mamy do czynienia z organem kolegialnym( np.rada gminy).

Można również wskazać na istnienie tzw. organów centralnych oraz organów terenowych (lokalnych). Można wskazać na istnienie organów naczelnych, które zajmują najwyższą pozycję w strukturze administracji w Polsce, nie podlegają żadnym innym organom administracji, oraz centralnych organów administracji rządowej, podporządkowanych de facto organom naczelnym.

• Przykłady organów naczelnych: Rada Ministrów, ministrowie.

• Przykłady centralnych organów administracji rządowej: Prezes Urzędu
  Komunikacji Elektronicznej.

Ostatni, wskazany tutaj jest podział oparty na kryterium funkcji wypełnianych przez dany organ - na podstawie powyższego można wskazać na istnienie organów stanowiących, wykonawczych oraz pomocniczych.

Organy stanowiące to takie, których szczególna aktywność związana jest z możliwością przyj­mowania przepisów o charakterze normatywnym. Z kolei główną domeną orga­nów wykonawczych jest realizacja norm prawa administracyjnego (w tym norm kreowanych przez organy stanowiące). Rolą organów pomocniczych jest wyko­nywanie funkcji „usługowych" wobec innych organów (np. doradztwo).

• Przykłady organów stanowiących: rada powiatu, sejmik województwa.

• Przykłady organów wykonawczych: burmistrz, starosta.

• Przykłady organów pomocniczych: Rada Legislacyjna.

Zakres działania organu administracji to obszar spraw uregulowanych przepisami prawa ustrojowego, jakimi ma się zajmować dany organ. Aby dany organ mógł załatwiać sprawy administracyjne, wydając władcze rozstrzygnięcia wobec podmiotów sfery publicznej, musi posiadać kompetencję do takiego działania. Kompetencja to zdolność organu do załatwiania określonego typu spraw admini­stracyjnych.

Przypadki tzw. powierzania wykonywania kompetencji, będące rodzajem pełnomocnictwa administracyjnego .

Samorząd to określony przepisami prawa zakres kompetencji do zawiadywania własnymi sprawami; samodzielne i niezależne zawiadywanie własnymi sprawami w zakresie administracji publicznej, a także samodzielne wykonywanie niektórych zadań z zakresu administracji rządowej (wykonywanie zadań zleconych) przez pomiot niepodporządkowany tejże administracji. Samorząd można podzielić na:

• samorząd terytorialny,

• samorząd specjalny w którym to pojęciu mieści się: samorząd zawodowy,
  jak również samorząd gospodarczy.

Samorząd terytorialny jest powstałym z mocy prawa związkiem społeczności lokalnej, powołanym do samodzielnego wykonywania zadań publicznych powierzo­nych mu przez państwo w drodze ustaw, wyposażony w materialne środki służące realizacji tychże zadań i posiadającym osobowość prawną. Niezbędnymi elementami wyróżniającymi samorząd terytorialny jest określone terytorium oraz mieszkańcy . Samorząd powstaje z woli ustawodawcy, a przynależność do niego jest obowiązkowa dla osób zamieszkujących na określonym terytorium, objętym jurysdykcją danej jednostki samorządu terytorialnego.

Obowiązujący obecnie w Polsce trójszczeblowy model samorządu terytorialnego ( gmina-powiat-województwo). W zakresie wykonywania administracji samorząd wykonuje zarówno zadania własne, jak i zadania zlecone (poruczone) przez administrację rządową.

Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.

Pierwsza z kategorii samorządu specjalnego - samorząd zawodowy jest powoływany przez przepisy prawa powszechnie obowiązującego w celu objęcia określonymi rygorami niektórych grup zawodowych reprezentujących tzw. zawody zaufania publicznego.

Przykładami samorządów zawodowych są samorządy: adwokacki, radców prawnych, notariuszy, lekarzy i lekarzy dentystów, pielęgniarek i położnych, psychologów, biegłych rewidentów księgowych, architektów, inżynierów budow­nictwa i urbanistów itp.

Istnieje również tzw. samorząd gospodarczy, do którego przynależność fak­tycznie nie ma charakteru obowiązkowego. Powołany jest do wykonywania administracji w określonych sferach działalności gospodarczej przez bezpośred­nio związane z tą działalnością osoby reprezentujące wspólne interesy.

Zakład administracyjny

Pod pojęciem zakładu administracyjnego należy rozumieć jednostkę organizacyjną, która nie jest ani organem administracji publicznej, ani też przedsiębiorstwem państwowym czy też spółką prawa handlowego, która jest tworzona w celu wykonywania określonych zadań publicznych. Użytkowników zakładu administracyjnego łączy więc swoisty stosunek administracyjnoprawny z samym zakładem, który charakteryzuje się nierównorzędnością ich pozycji. Podmiotami, które można zaliczyć do zakładów administracyjnych, są: biblioteki publiczne, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły licealne, domy kultury, domy pomocy społecznej, zakłady karne. Zakłady administracyjne istnieją w celu świadczenia określonych usług ich użytkownikom - uczniom, studentom, osobom chorym, czytelnikom itp. To właśnie użytkownicy są podmiotami, w stosunku do których ma zastosowanie władztwo zakładowe.

W zakładach administracyjnych funkcjonuje co do zasady jednoosobowe kierownictwo (np. dyrektor szkoły, dyrektor zakładu karnego).

Opracowała Natalia Makoś na podstawie książki- Rafała Stankiewicza- Prawo administracyjne, str.56-93.

­

3

---