BHP: jak dobrać odpowiednie środki ochrony indywidualnej?
Ograniczanie niebezpieczeństwa związanego z wykonywaniem pracy to podstawowy obowiązek pracodawcy. Gdy nie da się zlikwidować lub odpowiednio ograniczyć zagrożeń życia lub zdrowia pracowników, stosuje się środki ochrony indywidualnej.
Rola środków ochrony indywidualnej polega na zmniejszeniu prawdopodobieństwa wystąpienia niebezpieczeństwa lub skutków wystąpienia zagrożenia (np. sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości zmniejsza skutki upadku pracownika z wysokości).
Rola pracodawcy
Obowiązki związane ze stosowaniem środków ochrony indywidualnej w zakładzie pracy spoczywają na pracodawcy. Dotyczą one przede wszystkim nieodpłatnego dostarczania środków ochrony indywidualnej pracownikom, właściwego doboru tych środków do zagrożeń występujących na stanowisku pracy, organizowania szkoleń z zakresu używania środków ochrony indywidualnej oraz zapewnienia odpowiedniego sposobu przechowywania, czyszczenia, dezynfekcji, konserwacji i dokonywania niezbędnych napraw użytkowanych przez pracowników środków ochrony indywidualnej.
W celu spełnienia powyższych obowiązków pracodawca musi dokonać prawidłowego wyboru spośród oferowanych na rynku środków ochrony indywidualnej. Musi on pamiętać, że środki ochrony indywidualnej powinny spełniać podstawowe wymagania dotyczące projektowania i wytwarzania w odniesieniu do bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia, i co ważne nie powodować same z siebie zwiększenia zagrożenia. Ponadto muszą być dobrane odpowiednio do istniejącego zagrożenia oraz do warunków panujących na danym stanowisku pracy, odpowiadać wymaganiom ergonomicznym, uwzględniać stan zdrowia pracownika i być dopasowane do użytkownika po niezbędnym wyregulowaniu.
Zasady doboru i używania środków
Podstawą doboru środków ochrony indywidualnej w zakładzie pracy powinny być wyniki oceny ryzyka zawodowego. Ocena taka musi być powtarzana w przypadku dokonania zmian na stanowisku pracy, na przykład zmian stosowanych maszyn lub urządzeń ochronnych, organizacji pracy, rodzaju obrabianych materiałów.
Ponadto wskazane jest zebranie i przeanalizowanie informacji bezpośrednio związanych z przyszłym zastosowaniem środków ochrony indywidualnej na danych stanowiskach pracy. Informacje te powinny dotyczyć:
rodzaju wykonywanej na danym stanowisku pracy,
rodzajów oraz stężeń lub natężeń czynników szkodliwych i niebezpiecznych na danym stanowisku pracy,
części ciała pracowników narażonych na działanie czynników szkodliwych i niebezpiecznych,
możliwego do zaakceptowania stopnia ograniczenia czynności niezbędnych podczas wykonywania pracy (np. swobody wykonywania ruchu, pola widzenia),
pozycji, w której pracownik wykonuje pracę,
konieczności przemieszczania się i jego zasięgu,
sposobu wentylacji pomieszczeń,
stopnia uciążliwości wykonywanej pracy,
niezbędnego czasu przebywania pracownika w strefie niebezpiecznej lub skażonej,
dodatkowych zagrożeń zewnętrznych (np. zagrożenia wybuchem, pożarem, wirującymi elementami maszyn czy niekorzystnymi warunkami klimatycznymi).
Powyższe informacje należy zawsze uzupełnić o dodatkowe wiadomości związane bezpośrednio z pracownikiem, który będzie stosował środki ochrony indywidualnej, czyli jego płcią, wymiarami ciała i cechami osobistymi. Informacje dotyczące przeznaczenia poszczególnych typów środków ochrony indywidualnej zawarte są w ich znakowaniu oraz instrukcjach użytkowania tych środków. Ponadto, jeżeli jest to konieczne, w szczególnych przypadkach można otrzymać porady od specjalistów i oczywiście od producenta środka ochrony indywidualnej. Trzeba pamiętać, że gdy jest to możliwe, należy dać pracownikowi możliwość wyboru środków ochrony indywidualnej, które będzie stosował. W przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia istnieje konieczność zastosowania więcej niż jednego środka ochrony indywidualnej. Środki ochrony muszą być wtedy tak skonstruowane, aby istniała możliwość ich dopasowania bez zmniejszenia właściwości ochronnych poszczególnych elementów.
Po wstępnym dobraniu środków ochrony indywidualnej należy ocenić ich przydatność, czyli sprawdzić:
czy są odpowiednie do poziomu ryzyka zawodowego i warunków panujących na stanowisku pracy (na przykład środki ochrony oczu przeznaczone do ochrony przed pestycydami w rolnictwie - gogle - mogą nie zapewnić odpowiedniej ochrony twarzy podczas pracy przy obróbce mechanicznej metali czy kamieni),
czy ich zastosowanie nie spowoduje jednocześnie zwiększenia ogólnego poziomu ryzyka zawodowego (na przykład okulary chroniące przed odpryskami ciał stałych wyposażone w osłonki boczne mogą w niektórych przypadkach ograniczać pole widzenia),
czy są odpowiednio dopasowane do użytkownika, po wykonaniu niezbędnych regulacji,
czy uwzględniają wymagania ergonomiczne i stan zdrowia pracownika,
czy są określone warunki stosowania środków ochrony indywidualnej, w szczególności przypadki i momenty, w których powinny być noszone,
czy w przypadku występowania więcej niż 1 zagrożenia i konieczności stosowania kilku środków ochrony indywidualnej środki te dają się dopasować względem siebie bez zmniejszania ich parametrów ochronnych (na przykład zastosowanie półmaski filtrującej może uniemożliwić dopasowanie gogli ochronnych).
„Specjalista ds. bhp” podkreśla, że pracodawca przydzielając środki ochrony indywidualnej powinien:
Poinformować pracownika o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić go będzie stosowanie tych środków,
Zorganizować szkolenia i jeżeli jest taka potrzeba pokazy używania tych środków,
Określić czas i zakres ich stosowania oraz odstępstwa od przyjętych zasad postępowania w szczególnych i wyjątkowych sytuacjach (do tego celu można wykorzystać informacje podane w instrukcji użytkowania dostarczonej przez producenta),
Ustalić sposób, zakres i częstotliwość ich kontroli oraz konserwacji,
Udostępnić instrukcje użytkowania i sprawdzić, czy są one zrozumiałe dla pracowników.
Po przeprowadzonych szkoleniach należy upewnić się, czy wszyscy użytkownicy środków ochrony indywidualnej zostali poinformowani o tym kiedy powinni stosować środki ochrony indywidualnej, kiedy środki ochrony indywidualnej powinny zostać naprawione lub wymienione oraz jakie są ograniczenia w stosowaniu środków ochrony indywidualnej. Pracodawca jest także zobowiązany do tego, aby okresowo sprawdzać, czy pracownicy stosują środki ochrony indywidualnej. Nigdy nie wolno pozwalać na wyjątki od tej reguły, szczególnie w przypadku tzw. prac dorywczych, które „mają zająć tylko chwilę". Należy badać przyczyny niestosowania środków ochrony indywidualnej przez pracowników i podejmować działania zapobiegawcze (np. zastosować odpowiednie znaki bezpieczeństwa przypominające pracownikom o konieczności stosowania środków ochrony indywidualnej).
Zakup odpowiednich środków
W celu umożliwienia dostawcy dostarczenia środków ochrony indywidualnej dostosowanych do potrzeb firmy wskazane jest szczegółowe opisanie w zamówieniu wymagań dotyczących parametrów ochronnych środków lub udostępnienie wyników oceny ryzyka zawodowego. Zanim zostanie dokonany ostateczny wybór środków ochrony indywidualnej, warto przeprowadzić ich próbne użytkowanie. Umożliwi to weryfikację rzeczywistej przydatności wybranych środków i pozwoli na wychwycenie wszystkich specyficznych wymagań wynikających z poszczególnych czynności roboczych.
Kupując środki ochrony indywidualnej, pracodawca powinien również upewnić się, czy są one oznakowane znakiem CE. Jeżeli pracodawca dopuszcza do używania w zakładzie pracy środków ochrony indywidualnej o niepotwierdzonej zgodności z wymaganiami bezpieczeństwa, popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Ponadto w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa zakupienia niewygodnych środków ochrony indywidualnej należy przeprowadzić ich dobór w porozumieniu z pracownikami. Pracownicy i (lub) ich przedstawiciele powinni być informowani o wszystkich podejmowanych działaniach dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia w przypadku stosowania przez nich środków ochrony indywidualnej.
Po otrzymaniu od dostawcy zamówionych środków ochrony indywidualnej należy sprawdzić, czy spełniają one wymagania ujęte w zamówieniu. W tym celu powinno się sprawdzić oznaczenia znajdujące się na wyrobach lub opakowaniach oraz zapoznać się z instrukcją użytkowania. Instrukcja użytkowania musi być opracowana w języku polskim i zawierać opis symboli znakowania znajdujących się na wyrobie.
Podstawa prawna:
art. 2376-23710 Kodeksu pracy.
ustawa z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.U. z 2004 r. nr 204, poz. 2087 z późn. zm).
rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).
rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz.U. nr 259, poz. 2173).
Autor: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka
Źródło: Specjalista ds. bhp, www.specjalistadsbhp.pl