ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ - BUDOWNICTWO, BHP dokumenty, OCHRONY INDYWID

DOBÓR I STOSOWANIE ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ W ZAKŁADACH BUDOWLANYCH

Faza1: ANALIZA ZAGROŻEŃ ORAZ OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

Ryzyko zawodowe jest kombinacją częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem.

Do oceny ryzyka zawodowego należy wykorzystać informacje dotyczące m.in.:

-	zidentyfikowanych zagrożeń oraz ich źródeł;
-	lokalizacji stanowiska pracy oraz wykonywanych na nim operacji technologicznych;
-	stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych;
-	wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich wykonania;
-	wymaganych przepisów prawnych;
-	stosowanych środków ochrony;
-	wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych.

Użytecznym narzędziem wspomagającym identyfikację zagrożeń oraz dobór środków ochrony indywidualnej może być lista kontrolna (patrz tabela).

Lista kontrolna Zalecenia dotyczące doboru środków ochrony indywidualnej w zakładach budowlanych

Czynniki szkodliwe/niebezpieczne	Zagrożenia	Zaznacz właściwą odpowiedz	Zalecane środki ochrony indywidualnej
Czynniki szkodliwe/niebezpieczne	Zagrożenia		Zalecane środki ochrony indywidualnej	tak	nie
Czynniki mechaniczne	Zagrożenie uderzeniem i przygnieceniem przez materiały budowlane: surowce mineralne, materiały budowlane, wyroby budowlane (przy obsłudze podnośników uniwersalnych wciągników, żurawi.		Hełmy ochronne Obuwie wyposażone w podnoski
Czynniki mechaniczne	Zagrożenie przecięciem przez ostre, wystające elementy, ostre krawędzie i naroża, ostrza oraz chropowate, postrzępione powierzchnie narzędzi, maszyn i materiałów, mogące powodować urazy		Rękawice chroniące przed przecięciem Obuwie ochronne Nakolanniki Odzież ochronna lub robocza Okulary przeciwodpryskowe
Czynniki mechaniczne	Zagrożenie urazami powodowanymi ruchomymi częściami maszyn, narzędziami lub przedmiotami obrabianymi podczas pracy: nożycami mechanicznymi, wiertarkami, szlifierkami:		Okulary przeciwodpryskowe lub osłony twarzy Odzież chroniąca przed zgnieceniem, wciągnięciem w wirujące elementy maszyn
Czynniki mechaniczne	Zagrożenie urazami powodowanymi poślizgnięciami, potknięciami i upadkami na: stanowiskach pracy, przejściach i dojściach, drogach komunikacyjnych, drabinach		Obuwie wyposażone w podeszwy antypoślizgowe
Czynniki mechaniczne	Zagrożenia urazami powodowanymi upadkami osób i przedmiotów z wysokości		Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości
Hałas	Narażenie na hałas pochodzący od: środków transportowych, innych maszyn		Ochronniki słuchu
Promieniowanie optyczne	Narażenia na promieniowanie i gorące odpryski ciał stałych powstające podczas spawania		Odzież dla spawacza Rękawice spawalnicze Sprzęt ochrony oczui twarzy stosowany podczas spawania Obuwie spawalnicze
Promieniowanie optyczne	Niedostateczne oświetlenia: składowisk surowców i materiałów budowlanych, pomieszczeń magazynowych, przejść i dróg komunikacyjnych, praca przy drogach komunikacyjnych		Odzież ostrzegawcza
Czynniki termiczne (mikroklimat)	Praca na otwartej przestrzeni, w niekorzystnych warunkach atmosferycznych: zimny mikroklimat, opady atmosferyczne		Odzież ciepłochronna Odzież chroniąca przed opadami atmosferycznymi Obuwie ciepłochronne Rękawice chroniące przed zimnem
Prąd elektryczny	Porażenia prądem elektrycznym podczas obsługi urządzeń pod napięciem (instalację elektrycznych, przewodów, osprzętu w postaci gniazd, wtyczek, tablic rozdzielczych).		Rękawice elektroizolacyjne
Czynniki chemiczne	Narażenie na szkodliwe substancje chemiczne i pyły, m.in.: farby, kleje malarskie, benzynę ekstrakcyjną, pył cementów, pył sztucznych włókien mineralnych, pył gipsu		Sprzęt ochrony układu oddechowego Gogle chroniące przed kroplami cieczy lub pyłami Odzież pyłoochronna

PRAWNE PODSTAWY DOBORU I STOSOWANIA ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ W UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ W POLSCE

Dyrektywa 89/656/EWG z dnia 30 listopada 1989 roku, o minimalnych wymaganiach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczących stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej w miejscu pracy jest trzecią dyrektywą szczegółową w rozumieniu art. 16 (1) Dyrektywy Rady 89/391/EWG, z 12 czerwca 1989 roku. Dyrektywa 89/656/EWG określa minimalne wymagania w zakresie doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej. Postanowienia tej dyrektywy zostały przeniesione do prawa polskiego na mocy kodeksu pracy [4] oraz Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy [2,3].
Dyrektywa 89/656/EWG została podzielona na trzy części [5]. Pierwsza część dyrektywy dotyczy postanowień ogólnych:

-	przedmiotu dyrektywy;
-	definicji środków ochrony indywidualnej;
-	ogólnych zasad stosowania środków ochrony indywidualnej.

W myśl tych przepisów pracodawca, w przypadku, gdy brak jest możliwości zapobiegania ryzyku u źródła pracodawca powinien dążyć m.in. do stosowania nowych rozwiązań technicznych lub bezpiecznej organizacji pracy, a gdy jest to niemożliwe nadawać priorytet środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej.

Część druga dyrektywy dotyczy obowiązków pracodawcy w zakresie doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej. W części tej zostały omówione:

-	postanowienia ogólne dotyczące doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej;
-	konieczność zapewnienia bezkolizyjnego stosowania różnych typów środków ochrony indywidualnej;
-	wymagania dotyczące określenia szczegółowych zasad stosowania środków ochrony indywidualnej w przedsiębiorstwie;
-	konieczność zapewnienia higieny w przypadku stosowania tych samych środków ochrony indywidualnej przez różnych użytkowników;
-	konieczność zapewnienia w ramach przedsiębiorstwa informacji o różnych typach środków ochrony indywidualnej;
-	zasady dostarczania środków ochrony indywidualnej bezpłatnie oraz zapewnienie konserwacji, napraw i wymiany;
-	obowiązek poinformowania pracowników o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić go będzie stosowanie środków ochrony indywidualnej;
-	organizowanie szkoleń i jeśli jest taka potrzeba pokazów używania środków ochrony indywidualnej;
-	obowiązek stosowania środków ochrony indywidualnej jedynie zgodnie z ich przeznaczeniem (instrukcją użytkowania).

W części trzeciej dyrektywy zamieszczone zostały wymagania adresowane do państw członkowskich, dotyczące przeniesienia wymagań dyrektywy do prawa krajowego oraz okresowego przedstawiania Komisji raportu o praktycznym wprowadzeniu postanowień tej dyrektywy. Zgodnie z artykułem 10 państwa członkowskie, co 5 lat powinny przedstawiać Komisji raport o praktycznym wprowadzeniu postanowień dyrektywy, określając w nim punkty widzenia pracodawców i pracowników.

W tabeli 1 podano zestawienie wymagań dyrektywy 89/656/EWG oraz odpowiadających im przepisów prawa polskiego.

Tabela 1 Zestawienie wymagań dyrektywy 89/656/EWG oraz przepisów prawa polskiego dotyczących doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej

Wymaganie	Dyrektywa 89/656/EWG	Przepisy prawa polskiego
Definicja środków ochrony indywidualnej	Artykuł 2	Par 1, p. 1d). Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy [2]
Zasada ogólna stosowania środków ochrony indywidualnej	Artykuł 3	Załącznik nr 2, par. 1 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Postanowienia ogólne - środki ochrony indywidualnej muszą spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności	Artykuł 4 p.1	Artykuł 237⁶ par. 3 Kodeks pracy [4]
Postanowienia ogólne - wymagania dotyczące zastosowanych środków ochrony indywidualnej	Artykuł 4 p.1 i 2	Załącznik nr 2, par. 2 i 3 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Postanowienia ogólne - określenie warunków stosowania środków ochrony indywidualnej	Artykuł 4 p. 3	Załącznik nr 2, par. 4 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Postanowienia ogólne - stosowanie środka ochrony indywidualnej przez więcej niż jedną osobę	Artykuł 4 p. 4	Załącznik nr 2, par. 5 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Postanowienia ogólne - zapewnienie właściwej informacji o środkach ochrony indywidualnej	Artykuł 4 p. 5	Par 1, p. 11b) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Postanowienia ogólne - bezpłatne dostarczanie środków ochrony indywidualnej	Artykuł 4 p. 6	Artykuł 237⁶ par. 1 Kodeks pracy
Postanowienia ogólne - zapewnienie prawidłowego działania, dobrego stanu higienicznego środków ochrony indywidualnej	Artykuł 4 p.6	Artykuł 237⁹ par. 2 Kodeks pracy
Postanowienia ogólne - zapewnienie informacji pracownikom	Artykuł 4 p. 7	Par 1, p. 11b) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Postanowienia ogólne - organizowanie szkoleń i pokazów używania środków ochrony indywidualnej	Artykuł 4 p. 8	Załącznik nr 2, par. 6.1 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny prac
Postanowienia ogólne - stosowanie środków ochrony indywidualnej zgodnie z ich przeznaczeniem	Artykuł 4 p. 9	Załącznik nr 2, par. 6 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Ocena środków ochrony indywidualnej	Artykuł 5	Załącznik 2 par 7 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Zasady stosowania środków ochrony indywidualnej	Artykuł 6	Załącznik 2 par 8 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
Informacje dla pracowników	Artykuł 7	Artykuł 237⁸ par. 3 Kodeks pracy
Konsultacje z pracownikami	Artykuł 8	Artykuł 237⁸ par. 3 Kodeks pracy

CZYM SĄ ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Środki ochrony indywidualnej są to wszelkie środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych i (lub) szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu, np. hełmy ochronne, rękawice, sprzęt ochrony oczu i twarzy, odzież ostrzegawcza, obuwie ochronne, sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości.

Z definicji środków ochrony indywidualnej wyłączone są: zwykła odzież robocza i mundury, które nie są specjalnie przeznaczone do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika; środki ochrony indywidualnej używane przez wojsko, policję i inne służby utrzymania porządku publicznego; wyposażenie stosowane przez służby pierwszej pomocy i ratownicze; środki ochrony indywidualnej stosowane w transporcie drogowym; wyposażenie sportowe; środki służące do samoobrony lub do odstraszania a także przenośne urządzenia do wykrywania i sygnalizowania zagrożeń i naruszania porządku publicznego.

ZANIM WYPOSAŻYSZ PRACOWNKA W ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ ODPOWIEDZ NA PYTANIA:

Czy możliwa jest eliminacja lub ograniczenie zagrożeń przez:

-	zamianę niebezpiecznej technologii, powodującej powstawanie zagrożeń na bezpieczną;
-	zamianę szkodliwych materiałów na nie szkodliwe np. farb, lakierów;
-	zmianę organizacji pracy (np. skrócenie narażenia pracowników na działanie czynników szkodliwych i niebezpiecznych)
-	zastosowanie środków ochrony zbiorowej w postaci np. osłon zabezpieczających przed przypadkowym kontaktem pracownika z poruszającymi się częściami maszyn np. czy barierami zabezpieczającymi przed upadkiem z wysokości

Według ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca jest obowiązany:

-	zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości,
-	zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń

Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników

W sytuacji gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.

ZASADY DOBORU ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Przed nabyciem środków ochrony indywidualnej należy ocenić czy środki te spełniają następujące wymagania:

-	są odpowiednie do istniejących zagrożeń oraz poziomu ryzyka;
-	odpowiadają warunkom panującym na danym stanowisku pracy;
-	odpowiadają wymaganiom ergonomicznym i uwzględniają stan zdrowia pracownika;
-	są dopasowane do użytkownika.

Ocena taka powinna obejmować:

-	ocenę ryzyka, którego nie można uniknąć innymi środkami (tzn. identyfikację czynników szkodliwych i niebezpiecznych występujących na stanowisku pracy, określenie części ciała pracownika narażonych na działanie tych czynników oraz ciężkości następstw zagrożeń);
-	określenie wymaganych typów środków ochrony indywidualnej oraz cech, jakie muszą one posiadać, aby skutecznie chroniły przed zidentyfikowanymi zagrożeniami (z uwzględnieniem ryzyka, jakie mogą stwarzać te środki same z siebie);
-	porównanie cech dostępnych na rynku środków ochrony indywidualnej z wymaganiami określonymi na podstawie powyższej analizy.

Ocena ryzyka powinna być powtarzana w przypadku dokonania zmian na stanowisku pracy, np. stosowanych maszyn lub urządzeń ochronnych, organizacji pracy, rodzaju obrabianych materiałów.

OCENA PRZYDATNOŚCI ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Po wstępnym dobraniu środków ochrony indywidualnej sprawdź:

-	czy są odpowiednie do poziomu ryzyka zawodowego i warunków stanowiska pracy? Na przykład środki ochrony oczu przeznaczone do ochrony przed pestycydami w rolnictwie (gogle) mogą nie zapewnić odpowiedniej ochrony twarzy podczas pracy przy obróbce mechanicznej metali, kamieni.
-	czy ich zastosowanie nie spowoduje jednocześnie zwiększenia ogólnego poziomu ryzyka zawodowego ? Na przykład okulary chroniące przed odpryskami ciał stałych, wyposażone w osłonki boczne mogą w niektórych przypadkach ograniczać pole widzenia.
-	czy są odpowiednio dopasowane do użytkownika, po wykonaniu niezbędnych regulacji?
-	czy uwzględniają wymagania ergonomiczne oraz stan zdrowia pracownika?
-	czy są określone warunki stosowania środków ochrony indywidualnej, a w szczególności przypadki i czas, w którym powinny być noszone ?
-	czy w przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i konieczności stosowania kilku środków ochrony indywidualnej - środki te dają się dopasować względem siebie (bez zmniejszania ich parametrów ochronnych)? Na przykład zastosowanie półmaski filtrującej może uniemożliwić dopasowanie gogli ochronnych.

INFORMACJE DLA PRACOWNIKÓW

Pracodawco informuj pracowników lub ich przedstawicieli o wszystkich podejmowanych działaniach dotyczących bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia w przypadku stosowania przez nich środków ochrony indywidualnej. Pamiętaj o konieczności konsultowania w porozumieniu z zakładową organizacją związkową lub z pracownikami rodzajów środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz przewidywanych okresów użytkowania tych środków.

SZKOLENIA

Pracodawco pamiętaj, że po przydzieleniu środków ochrony indywidualnej należy:

-	poinformować pracownika o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić go będzie stosowanie tych środków;
-	zorganizować szkolenia i jeżeli jest taka potrzeba pokazy używania tych środków;
-	określić ich czas i zakres stosowania oraz odstępstwa od przyjętych zasad postępowania w szczególnych i wyjątkowych sytuacjach (do tego celu możesz wykorzystać informacje podane w instrukcji użytkowania);
-	udostępnić instrukcje użytkowania oraz sprawdzić czy są one zrozumiałe dla pracowników.

Po przeprowadzonych szkoleniach upewnij się, czy wszyscy użytkownicy środków ochrony indywidualnej zostali poinformowani na temat:

-	kiedy powinni stosować środki ochrony indywidualnej;
-	kiedy powinny one zostać naprawione lub wymienione;
-	jakie są ograniczenia w ich stosowaniu.

Okresowo sprawdzaj czy pracownicy stosują środki ochrony indywidualnej.

Nigdy nie pozwalaj na wyjątki od tej reguły, szczególnie w przypadku tzw. prac dorywczych, które "mają zająć tylko chwilę".

Badaj przyczyny nie stosowania środków ochrony indywidualnej oraz podejmuj działania zapobiegawcze.

Faza 2:

DOBÓR ODPOWIEDNICH TYPÓW ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Sprzętu chroniący przed upadkiem z wysokości

Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości, aby prawidłowo spełniał swoje funkcje, musi być odpowiednio dobrany do stanowiska, na którym jest stosowany oraz do czynności jakie wykonuje pracownik. Przyczyną tego jest ograniczona uniwersalność poszczególnych składników systemu zabezpieczającego przed upadkiem z wysokości, a co za tym idzie konieczne jest jego dopasowanie do warunków pracy.

Punkty kotwiczenia

Przygotowanie punktów kotwiczenia na konstrukcji nośnej jest ściśle związane ze specyfiką stanowiska pracy. Rozpatrując w kategoriach ogólnych problem wyboru i konstruowania punktów kotwiczenia można sformułować następujące zasady:

-	Punkt kotwiczenia musi charakteryzować się odpowiednią wytrzymałością gwarantującą bezpieczeństwo człowiekowi (patrz norma PN-EN795).
-	Punkt kotwiczenia powinien być usytuowany bezpośrednio nad użytkownikiem w celu ograniczenia drogi swobodnego spadania.
-	Punkt kotwiczenia powinien być lokalizowany w taki sposób aby użytkownik nie musiał oddalać się od niego w poziomie w celu wykonywania swojej pracy. Spełnienie tego wymagania minimalizuje amplitudę ruchu wahadłowego człowieka podczas powstrzymywania spadania z wysokości co zmniejsza ryzyko uderzenia o elementy konstrukcyjne stanowiska pracy.
-	Punkt kotwiczenia musi być tak skonstruowany aby w dającej się przewidzieć sytuacji nie mogło dojść do niezamierzonego wypięcia podzespołu łącząco-amortyzującego.
-	Jako punkty kotwiczenia należy stosować elementy konstrukcji stanowiska pracy, do których możliwe jest bezpośrednie wpięcie podzespołu łącząco-amortyzującego.
-	W przypadku braku takich punktów należy stosować uniwersalne rozwiązania podzespołów kotwiczących:
		o	uchwyt z blokadą w przypadku obecności odpowiednich otworów w konstrukcji stalowej stanowiska pracy,
		o	zaczep nożycowy w przypadku obecności elementów konstrukcyjnych o małej lub średniej średnicy,
		o	linkę zaczepową w przypadku obecności elementów konstrukcyjnych o dużej średnicy,
		o	zaczep hakowy połączony z tyczką w sytuacji gdy odpowiedni element konstrukcyjny stanowiska pracy znajduje się wysoko ponad głową użytkownika.
-	W przypadku wykonywania pracy w studzienkach kanalizacyjnych lub podobnych zagłębieniach należy stosować podzespoły kotwiczące w postaci poprzecznych belek lub trójnogów.
-	Jeżeli stanowisko pracy wymaga od pracownika przemieszczania się na długich odcinkach poziomych konieczne jest zastosowanie podzespołów kotwiczących w postaci
		o		poziomych lin zaczepowych,
		o		poziomych szyn kotwiczących (jeżeli praca na danym stanowisku wymaga częstej obecności pracowników).
-	Podczas doboru i konstruowania punktów kotwiczenia należy brać pod uwagę specyficzne czynniki występujące na danym stanowisku pracy np. agresywne substancje chemiczne, odpryski stopionego metalu, wysoką temperaturę itp., które mogą wpływać niekorzystnie na parametry ochronne stosowanego sprzętu.

Podzespoły łącząco-amortyzujące

Podobnie jak w przypadku punktów kotwiczenia właściwy dobór podzespołów łącząco-amortyzujących wywiera istotny wpływ na bezpieczeństwo i wygodę wykonywania pracy na wysokości.

Amortyzatory włókiennicze
Amortyzatory włókiennicze z linkami bezpieczeństwa ze względu na swoje niewielkie wymiary i małą masę preferowane są do stosowania wszędzie tam, gdzie wykonywana jest jednorazowa praca, która nie wymaga przemieszczania się pracownika w pionie i poziomie.

Amortyzatory włókiennicze z linkami bezpieczeństwa mogą być stosowane tylko na takich stanowiskach pracy, gdzie zagwarantowana jest odpowiednia przestrzeń pod nogami pracownika na powstrzymywanie spadania.

Pozwala to na uniknięcie zderzenia się np. z elementami konstrukcyjnymi.

Na dystans pod stopami użytkownika, który powinien być wolny od niebezpiecznych elementów, składają się: droga swobodnego spadania człowieka, odcinek, na którym następuje rozerwanie taśmy amortyzującej w amortyzatorze, oraz odcinek wynikający z wydłużenia linki bezpieczeństwa oraz wydłużenia się szelek bezpieczeństwa i ich przesunięcia na ciele człowieka. W przypadku konieczności częstej zmiany miejsca kotwiczenia na konstrukcji nośnej niezbędny jest dobór amortyzatorów wyposażonych w podwójną linkę bezpieczeństwa i zatrzaśniki pozwalające na łatwe oraz szybkie zapinanie i odpinanie. Ułatwia to w istotny sposób pracę i zabezpiecza człowieka przed sytuacją w której nie jest przyczepiony do punktu kotwiczenia. Prace prowadzone na ciasnych stanowiskach, ograniczających człowiekowi swobodę ruchów, wymagają stosowania podzespołów łącząco-amortyzujących wyposażonych w zatrzaśniki z blokadą w postaci zakrętki. Rozwiązanie takie zabezpiecza całkowicie przed przypadkowym otwarciem zatrzaśnika na skutek np. dociśnięcia go plecami do elementów stanowiska pracy. W przypadku odsuwania się pracownika w poziomie od punktu kotwiczenia należy zapewnić mu odpowiedni obszar, wolny od elementów konstrukcyjnych, na wykonanie ruchu wahadłowego podczas powstrzymywania spadania. Oszacowanie tego obszaru powinno być dokonywane na podstawie informacji dotyczącej wydłużeń dynamicznych zawartej w instrukcji użytkowania amortyzatorów.

Podczas stosowania amortyzatorów włókienniczych i linek bezpieczeństwa należy brać pod uwagę specyficzne czynniki występujące na danym stanowisku pracy np. agresywne substancje chemiczne, odpryski stopionego metalu, wysoką temperaturę itp., które mogą wpływać niekorzystnie na parametry ochronne tego sprzętu.

Urządzenia samohamowne
Urządzenia samohamowne są sprzętem preferowanym dla stanowisk pracy, które wymagają przemieszczania się użytkownika w kierunku pionowym. Ich własności w zależności od konkretnego typu pozwalają na przemieszczanie się na odcinku pionowym o długości od 2 do kilkudziesięciu metrów. Najważniejszymi zaletami stosowania urządzeń samohamownych są:

-	ograniczenie do bezpiecznej dla człowieka wartości siły działającej na klamrę zaczepową szelek bezpieczeństwa,
-	zredukowanie do minimum drogi swobodnego spadania człowieka,
-	ograniczenie możliwości swobodnego spadania człowieka w innej pozycji niż "pionowej nogami do dołu",
-	umożliwienie użytkownikowi przemieszczania się w kierunku pionowym bez dodatkowych operacji, takich jak przepinanie.

Wadą urządzeń samohamownych, która musi być uwzględniana podczas projektowania stanowiska pracy, jest ich stosunkowo duża masa (dotyczy to przede wszystkim urządzeń samohamownych z linką stalową o dużej długości). Urządzenia samohamowne powinny być stosowane z szelkami bezpieczeństwa wyposażonymi w zaczep grzbietowy.

Podczas stosowania urządzeń samohamownych należy zwrócić uwagę na następujące problemy:

-	Urządzenia te nie mogą być używane w sytuacji gdy pracownik oddala się w poziomie od punktu kotwiczenia na odległość, przy której linka (taśma) tworzy z pionem kąt większy od 20°. Sytuacja taka może bowiem doprowadzić do wzrostu drogi swobodnego spadania a w konsekwencji do zwiększenia drogi powstrzymywania spadania z wysokości.
-	Urządzenia mogą być stosowane tylko w warunkach, na które zezwala producent w instrukcji użytkowania ( należy zwracać uwagę na zapylenie, zaolejenie, czynniki gorące, agresywne substancje chemiczne, zakres temperatur itp.).

Urządzenia samozaciskowe
Urządzenia samozaciskowe z giętką i ze sztywną prowadnicą są podobnie jak urządzenia samohamowne sprzętem preferowanym dla stanowisk pracy, które wymagają przemieszczania się użytkownika w kierunku pionowym.

Podstawowymi zaletami tych urządzeń są:

-	ograniczenie do bezpiecznej dla człowieka wartości siły działającej na klamrę zaczepową szelek bezpieczeństwa,
-	zredukowanie do minimum drogi swobodnego spadania człowieka,
-	ograniczenie możliwości swobodnego spadania człowieka w innej pozycji niż "pionowej nogami do dołu",
-	umożliwienie użytkownikowi przemieszczania się w kierunku pionowym bez dodatkowych operacji, takich jak przepinanie.

Urządzenia samozaciskowe z giętkimi prowadnicami mogą być stosowane z szelkami bezpieczeństwa wyposażonymi w zaczep piersiowy lub grzbietowy natomiast urządzenia ze sztywnymi prowadnicami z szelkami bezpieczeństwa wyposażonymi w zaczep piersiowy.

Urządzenia ze sztywnymi prowadnicami, ze względu na złożoność konstrukcji oraz koszt instalacji, są przeznaczone dla stanowisk pracy na których jest wymagana częsta obecność pracowników np. na wieżach wiertniczych, masztach telekomunikacyjnych, itp. Urządzenia te współpracują z reguły z trwale zamocowanymi ( do konstrukcji stanowiska pracy) stalowymi lub aluminiowymi drabinami.

Podczas stosowania urządzeń samozaciskowych należy zwrócić uwagę na następujące problemy: W przypadku urządzeń samozaciskowych z giętkimi prowadnicami wykonanymi z lin włókienniczych występuje istotny problem związany z wielkością drogi powstrzymywania spadania. Problem ten uwidacznia się szczególnie podczas pracy z dużą czynną długością prowadnicy, to znaczy długim odcinkiem prowadnicy między mechanizmem samozaciskowym a punktem kotwiczenia. W przypadku czynnych długości prowadnicy rzędu kilkudziesięciu metrów droga powstrzymywania spadania może osiągnąć wartość od kilku do kilkunastu metrów. W celu zabezpieczenia się w takiej sytuacji przed zderzeniem użytkownika z podłożem należy szczegółowo stosować się do instrukcji użytkowania sprzętu, które powinny określać wydłużenia dynamiczne urządzeń.

Ze względu na skomplikowany montaż urządzeń samozaciskowych ze sztywnymi prowadnicami powinien on być dokonywany zgodnie z wymaganiami producenta przez kompetentne osoby lub wskazaną przez producenta wyspecjalizowaną firmę.

Urządzenia samozaciskowe mogą być stosowane tylko w warunkach, na które zezwala producent w instrukcji użytkowania ( należy zwracać uwagę na zapylenie, zaolejenie, czynniki gorące, agresywne substancje chemiczne, zakres temperatur itp.).

Uprząż

Specyficzne warunki narzucane przez różne stanowiska pracy na wysokości pociągają za sobą konieczność dokonania prawidłowego wyboru rodzaju szelek bezpieczeństwa. Najważniejszą cechą określającą przydatność szelek bezpieczeństwa dla danego stanowiska pracy i współpracy z określonym podzespołem łącząco-amortyzującym jest umiejscowienie klamer zaczepowych. Szelki bezpieczeństwa z grzbietową klamrą zaczepową posiadają zastosowanie uniwersalne i mogą być stosowane na większości stanowisk pracy na wysokości. Preferowanym do współpracy z nimi podzespołem łącząco-amortyzującym jest amortyzator włókienniczy z linką bezpieczeństwa lub urządzenie samohamowne. Szelki bezpieczeństwa z piersiową klamrą zaczepową są przeznaczone głównie do współpracy z urządzeniami samozaciskowymi. Umożliwiają one wtedy łatwe wpinanie się do mechanizmu samozaciskowego oraz kontrolę jego działania. Szelki te mogą być również wykorzystywane z amortyzatorami włókienniczymi lub urządzeniami samohamownymi na pochyłych płaszczyznach, np. na stromych dachach.
Szelki bezpieczeństwa wyposażone dodatkowo w pas biodrowy z klamrami zaczepowymi są przeznaczone dla wykonywania "pracy w podparciu". W takiej sytuacji do klamer zaczepowych pasa jest dołączona linka opasująca, która otacza np. słup, a nogi użytkownika spoczywają np. na elemencie konstrukcyjnym stanowiska pracy.

UWAGA: Pas biodrowy szelek nie może być łączony z podzespołem łącząco-amortyzującym i służyć do powstrzymywania spadania z wysokości.

Podczas stosowania szelek bezpieczeństwa należy zwrócić uwagę na następujące problemy:

-	Szelki powinny być dopasowane rozmiarem oraz za pomocą klamer regulacyjnych do sylwetki użytkownika.
-	Szelki powinny być stosowane z odpowiednim do ich konstrukcji podzespołem łącząco-amortyzującym.

Szelki nie mogą być stosowane w warunkach które zagrażają utratą ich parametrów ochronnych (należy bezwzględnie przestrzegać wymagań zawartych w instrukcjach użytkowania zabraniających stosowania w sytuacji gdy mogą być narażone na działanie czynników gorących, agresywnych

Sprzęt ochrony oczu stosowany podczas spawania

W zależności od procesu spawania i technik pokrewnych stosuje się różne konstrukcje ochron oczu i twarzy. Stosując to kryterium środki ochrony oczu można podzielić na:

-	środki stosowane podczas spawania gazowego, lutospawania oraz cięcia tlenem
-	środki stosowane podczas spawania łukiem elektrycznym lub elektrożłobieniu, cięciu tlenem lub strumieniem plazmy

Wszystkie typy ochron wyposażone są w filtry spawalnicze, dostosowane do intensywności promieniowania optycznego (nadfioletu, intensywnego światła i podczerwieni), emitowanego w czasie spawania.

Środki ochrony oczu i twarzy stosowane podczas spawania gazowego, lutospawania oraz cięcia tlenem.

Przy spawaniu gazowym i lutospawaniu stosuje się przede wszystkim gogle spawalnicze (przeważnie z odchylanymi filtrami). W niektórych przypadkach stosowane są również okulary lub przyłbice spawalnicze.

Gogle stosuje się przede wszystkim do spawania gazowego i lutospawania. Nie nadają się one do stosowania podczas spawania łukiem elektrycznym, spawania mikroplazmowego oraz elektrożłobienia i cięcia strumieniem plazmy, ze względu na potrzebę osłaniania całej twarzy przed intensywnym promieniowaniem nadfioletowym, widzialnym i podczerwonym. Okulary spawalnicze stosowane są głównie przy lutowaniu twardym (luty miedziane, mosiężne, srebrne).

Przyłbice spawalnicze wykorzystywane są głównie w procesach technologicznych wymagających długotrwałego, intensywnego spawania (o dużym natężeniu przepływu gazu).

Środki ochrony oczu i twarzy stosowane podczas spawania łukiem elektrycznym lub elektrożłobieniu, cięciu tlenem lub strumieniem plazmy.

Przy spawaniu łukiem elektycznym lub elektrożłobieniu, cięciu tlenem lub strumieniem plazmy używa się przede wszystkim przyłbic spawalniczych, tarcz spawalniczych, a w niektórych przypadkach kapturów spawalniczych (zwanych również okularowymi osłonami spawalniczymi).

Klasyczne przyłbice wyposażone w pojedynczy filtr spawalniczy znacznie ograniczają widzialność spawanego przedmiotu. Co powoduje konieczność opuszczania korpusu w momencie zajarzenia łuku spawalniczego lub zapalania próbnego łuku obok właściwej spoiny.
Drugim rozwiązaniem są przyłbice wyposażone w filtry o dwu stopniach ochrony - jaśniejszego filtra obserwacyjnego oraz właściwego filtra, ciemnego. Filtry te rozdzielone są za pomocą daszka o szerokości co najmniej 2 mm. Jasny filtr obserwacyjny umożliwia widzialność spawanego przedmiotu, bez konieczności podnoszenia korpusu przyłbicy. Po zajarzeniu łuku spawalniczego spawacz do obserwacji wykorzystuje właściwy ciemniejszy filtr (UWAGA: Wysokość strefy ciemnej filtra właściwego powinna wynosić co najmniej 25 mm wzdłuż całej szerokości filtra). Filtr właściwy przeznaczony jest do obserwacji procesu spawania i tylko przez ten filtr można obserwować proces spawania. Przy doborze stopni ochrony filtru obserwacyjnego i właściwego należy zawsze stosować taką zasadę, aby różnica między tymi stopniami nie wynosiła więcej niż pięć. Powszechnie stosuje się 4 lub 5 stopień ochrony filtru obserwacyjnego.

Nowoczesnym rozwiązaniem sprzętu spawalniczego są przyłbice wyposażone w automatyczne filtry spawalnicze. Filtry te charakteryzują się stałym lub w przeważającej większości zmiennym stopniem ochrony przeważnie od 9 do 13, samoczynnie przyciemniając pole widzenia w momencie np. zajarzenia łuku elektrycznego lub plazmowego, a po zaniku łuku (w tempie stygnięcia spoiny) samoczynnie rozjaśniając pole widzenia (patrz automatyczny filtr spawalniczy). Dodatkowo przyłbice mogą być wyposażone w układ wentylacyjny, doprowadzający powietrze zza głowy spawacza, co powoduje znaczne ograniczenie ilości wdychanych dymów spawalniczych (pyłów i gazów), powstających podczas spawania lub uchwyty umożliwiające zamontowanie sprzętu filtrującego z wymuszonym przepływem powietrza.

Kaptury spawalnicze stosowane są najczęściej w miejscach trudno dostępnych i wymagających zmiennego ustawiania głowy i ciała.

Tarcza spawalnicza - przeznaczona jest do ochrony oczu, całej twarzy i szyi spawacza. Podstawowym ograniczeniem zastosowania tarczy spawalniczej jest konieczność trzymania jej w ręku podczas spawania, co znacznie zmniejsza swobodę ruchów pracownika, np. uniemożliwiając przytrzymanie spawanego przedmiotu.

Większość osłon spawalniczych wyposażona jest w szybki ochronne. Ich zadaniem jest ochrona oczu oraz filtrów przed gorącymi odpryskami ciał stałych. W zależności od przeznaczenia szybek wykonuje się je ze szkła lub z poliwęglanu. Podczas spawania szybki te wymienia się dość często po ich uszkodzeniu i zmatowieniu.

Zasady doboru filtrów spawalniczych

Dobór filtrów do spawania gazowego, lutospawania i cięcia strumieniem plazmy przy użyciu acetylenu

Stosowany stopień ochrony filtru¹⁾ przy spawaniu gazowym i lutospawaniu
Czynność	q = strumień objętości acetylenu, w litrach na godzinę
Czynność		q ≤ 70	70 < q ≤ 200	200 < q ≤ 800	q > 800
Spawanie i lutospawanie metali ciężkich²⁾	4	5	6	7
Spawanie przy użyciu emitujących topników (szczególnie stopów metali lekkich)	4a	5a	6a	7a
¹⁾W zależności od warunków stosowania mogą być użyte kolejne większe lub kolejne mniejsze stopnie ochrony. ²⁾Określenie "metale ciężkie" stosuje się do stali, miedzi i jej stopów itp.

Dobór filtrów do cięcia tlenem

Stosowany stopień ochrony filtru¹⁾ przy cięciu tlenem
Czynność	q = strumień objętości tlenu, w litrach na godzinę
Czynność		900 < q ≤ 2000	2000 < q ≤ 4000	4000 < q ≤ 8000
Cięcie tlenem	5	6	7
¹⁾W zależności od warunków stosowania mogą być użyte kolejne większe lub kolejne mniejsze stopnie ochrony.

Dobór filtrów do spawania łukiem elektrycznym i spawania mikroplazmowego oraz elektrożłobienia i cięcia strumieniem plazmy przy użyciu łuku

Proces spawania lub technik pokrewnych	Natężenie prądu [A] - stopień ochrony filtru
Elektrody otulone	(20-40)¹⁾ - 9²⁾; (40-80) - 10; (80-175) - 11; (175-300) - 12; (300-500) - 13; (>500) - 14
MIG metali ciężkich	(80-100) - 10; (100-175) - 11; (175-300) - 12; (300-500) - 13; (>500) - 14
MIG stopów lekkich	(80-100) - 10; (100-175) - 11; (175-250) - 12; (250-350) - 13; (350-500) - 14 (>500) - 15
TIG wszystkich metali i stopów	(2-20) - 9; (20-40) - 10; (40-100) - 11; (100-175) - 12; (175-250) - 13; (250-400) - 14
MAG	(40-80) - 10; (80-125) - 11; (125-175) - 12; (175-300) - 13; (300-450) - 14; (>450) - 16
Żłobienie elektropowietrzne	(125-175) - 10; (175-225) - 11; (225-275) - 12; (275-350) - 13; (350-450) - 14; (>450) - 15
Cięcie strumieniem plazmy	(60-150) - 11; (150-250) - 12; (250-400) - 13
Spawanie mikroplazmowe	(0,1-0,4) - 3; (0,4-0,6) - 4; (0,6-1) - 5; (1-2,5) - 6; (2,5-5) - 7; (5-10) - 8; (10-15) - 9; (15-30) - 10; (30-60) - 11; (60-125) - 12; (125-225) - 13; (225-450) - 14; (>450) - 15

Użyto następujących skrótów:

-	Symbol MIG odpowiada spawaniu elektrodą topliwą w osłonie gazu obojętnego.
-	Symbol MAG odpowiada spawaniu elektrodą topliwą w osłonie gazu aktywnego chemicznie.
-	Symbol TIG odpowiada spawaniu elektroda wolframową w osłonie gazu obojętnego.
-	Żłobienie elektropowietrzne odpowiada użyciu elektrody węglowej i sprężonego strumienia powietrza stosowanego do wydmuchiwania stopionego metalu.

¹⁾Natężenie prądu (w amperach).
²⁾Stopień ochrony filtru.


Filtry spawalnicze (o stałym stopniu ochrony)	Automatyczny filtr spawalniczy (o zmiennym stopniu ochrony)

Rękawie spawalnicze

Ochrona rąk przed odpryskami stopionych metali - rękawice wykonane ze skór chromowych o wyprawie termoodpornej (skóry bydlęce i świńskie), podszewka impregnowana niepalnie. Rękawice spawalnicze powinny być szyte nićmi niepalnymi. Rękawice spawalnicze do spawania argonowego, przy którym wymagana jest szczególna zdolność manipulowania palcami rąk, wykonuje się z gładkiego lica koziego, końskiego lub świńskiego

Obuwie dla spawaczy

Obuwie dla spawaczy może być obuwiem bezpiecznym lub ochronnym, w zależności od tego czy jestwyposażone w podnoski wytrzymałe na uderzenie z energią 200 J czy energią 100 J. Powinna być stosowana konstrukcja obuwia typu B lub C (trzewiki lub półsaperki). Obuwie powinno być odporne na działanie iskier i odprysków gorących metali. Z tego względu obuwie powinno być wykonane ze skóry odpornej na działanie czynników gorących. Istotna jest odporność skóry na przepalenie (minimum 20 s/mm) i skurcz powierzchniowy po ogrzewaniu (maksimum 30%). Do ochrony przed wpadaniem do wnętrza obuwia iskier i gorących odprysków stosuje się, zamiast sznurowania, klapy zapinane na tzw. bezpieczne sprzączki, otwierające się przy pociągnięciu za pasek zapinający. Obuwie może być dzięki nim łatwo zrzucone, jeśli gorący odprysk dostanie się do wnętrza przez otwór cholewki. Spody obuwia powinny być olejoodporne. Jako przykład obuwia dla spawaczy mogą służyć trzewiki chroniące przed urazami mechanicznymi i olejami oraz działaniem iskier i odprysków gorących metali przedstawione na rysunku. Wierzchy trzewików (przyszwy, obłożyny, klapa zabezpieczająca) są wykonane ze skór bydlęcych żaroodpornych lub dwoin krytych, podszewki przyszew i zapiętki - z dwoiny bydlęcej. Spody są wykonane z gumy olejoodpornej. Trzewiki mają stalowe podnoski zabezpieczające palce stóp przed uderzeniem. W celu zwiększenia komfortu wnętrza obuwia zastosowano pod ochronę palców wkładkę z pianki poliuretanowej. Wierzch stopy chroni klapa, zabezpieczająca przed wpadaniem iskier do wnętrza trzewika, zapinana z boku na tzw. bezpieczną sprzączkę. Trzewiki mogą być stosowane w przemyśle stoczniowym, hutniczym, maszynowym, na stanowiskach spawacza oraz takich, na których występuje narażenie stóp na działanie iskier i gorących odprysków; można je stosować w pomieszczeniach o podwyższonej temperaturze, jak również w miejscach, w których pracownicy poruszają się po powierzchniach zanieczyszczonych olejami i smarami. Trzewiki nie powinny być używane w miejscach o gorących powierzchniach, gdyż spody gumowe olejoodporne mogą ulec zniszczeniu.

Odzież dla spawaczy

Do grupy odzieży chroniącej przed czynnikami gorącymi należy odzież dla spawaczy. Są to najczęściej ubrania lub kombinezony uszyte z tkanin impregnowanych przeciwpalnie i o odpowiednich właściwościach dielektrycznych oraz odporności na działanie drobnych rozprysków płynnego metalu. Powszechnie stosowane są również fartuchy dla spawaczy wykonane ze skór. Konstrukcja odzieży powinna uniemożliwiać zatrzymywanie się na odzieży stopionego metalu. Odzież raczej nie powinna zawierać kieszeni. Jeżeli spodnie posiadają kieszenie i nie powinny one być odchylone od bocznego szwu o kąt większy niż 10^o. Spodnie nie powinny mieć zakładek i mankietów. Zapięcia powinny być tak projektowane by nie tworzyły otworów i fałd.
Odzież powinna być tak zaprojektowana aby uniemożliwiała przewodzenie prądu elektrycznego z zewnątrz do wewnątrz. Kryteria certyfikacji Centralnego Instytutu Ochrony Pracy dla odzieży dla spawaczy przyjęto, iż opór elektryczny skrośny nie może być mniejszy niż 1x 10⁵ Ω. Wymagania dla odzieży ochronnej dla spawaczy przedstawia norma PN-EN 470-1. Podstawowe wymagania bezpieczeństwa dotyczą: rozprzestrzeniania płomienia - materiały powinny być niepalne, odporność na działania kropli stopionego metalu.

Odzież ochronna dla spawaczy nie zapewnia ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym. Podczas spawania łukowego najważniejsze dla zachowania bezpieczeństwa jest zastosowanie odpowiednich warstw izolacyjnych miedzy elektrycznie przewodzącymi częściami wyposażenia. Efekt elektrycznej izolacyjności odzieży ochronnej dla spawaczy będzie zmniejszany przez zawilgocenie, zmoczenie lub pot, wzrost zawartości tlenu w powietrzu zmniejszy właściwości ochronne odzieży przed działaniem płomienia. Należy zachować szczególną ostrożność podczas spawania w małych przestrzeniach jeśli doprowadzane powietrze jest wzbogacane w tlen.

Odzież chroniące przed wciągnięciem w wirujące elementy maszyn

Odzież tego typu powinna być prawidłowo dopasowana do sylwetki użytkownika oraz charakteryzować się zwartą konstrukcją Wszystkie szwy w odzieży stosowanej przy zagrożeniu wciągnięcia w ruchome części maszyn powinny być wewnątrz odzieży. Zapięcia nie powinny mieć wystających, luźnych końców i powinny być zakryte. Nie może być również zewnętrznych kieszeni. Podczas użytkowania odzież powinna być zawsze zapięta. Właściwości ochronne zachowane są tylko wtedy, gdy podczas pracy nie powstają szczeliny między częściami ubioru.

Odzież chroniąca przed zimnem

<>O przeznaczeniu odzieży do prac w środowisku o obniżonej temperaturze decyduje izolacyjność cieplna odzieży. Odzież chroniąca przed zimnem powinna spełniać wymagania norm europejskich EN 342:2004:2004 (w przypadku odzieży stosowanej w temperaturach poniżej -5^oC) lub prEN 14058 (w przypadku odzieży stosowanej w temperaturach do -5^oC). W tabeli podano zalecane wartości izolacyjności odzieży stosowanej w różnych temperaturach, z uwzględnieniem czasu użytkowania oraz ciężkości wykonywanej pracy.

Tabela Zalecane wartości izolacyjność cieplnej odzieży w zależności od temperatury, ciężkości oraz czasu pracy

<!--[if !supportEmptyParas]--> <!--[endif]-->	Ciężkość wykonywanej pracy (aktywność użytkownika)
Izolacyjność m²_*K/W	Lekka 115 W/m²		Średnia 170 W/m²
Izolacyjność m²_*K/W		8 h	1 h	8h	1h
0,170	11	2	0	-9
0,230	5	-5	-8	-19
0,310	-1	-15	-19	-32
0,390	-8	-25	-28	-45
0,470	-15	-35	-38	-58
0,540	-22	-44	-49	-70
0,620	-29	-54	-60	-83

Podane w tabeli temperatury odnoszą się do izolacyjności człowieka, ubranego w odpowiednie rękawice, ochronę głowy oraz obuwie, przebywającego w środowisku o prędkości wiatru między 0,3 m/s a 0,5 m/s. W przypadku wykonywania pracy na zewnętrz oraz narażenia na wiatr o większej prędkości należy uwzględnić wskaźnik chłodzenia wiatrem (wind chill index - WCI).

Należy również pamiętać, że zastosowanie dodatkowych warstw spodniej odzieży - zwiększa izolacyjność cieplną. W związku z tym dobierając odzież o odpowiedniej izolacyjności należy uwzględnić stosowanie przez pracowników ich własnej odzieży, np. w postaci swetrów. W tabeli podano przykładowe wartości izolacyjności cieplnej wewnętrznej odzieży.

Tabela Przykładowe wartości izolacyjności termicznej spodniej odzieży

Typ odzieży	Izolacyjność termiczna
Podkoszulek z długim rękawem	0,060
Długie slipy	0,060
Skarpety do kolan	0,053
Buty	0,189
Kurtka (jedna warstwa)	0,013
Spodnie (jedna warstwa)	0,013
Koszula	0,013

Ponadto dobierając odzież chroniącą przed zimnem należy uwzględnić takie jej parametry jak paroprzepuszczalność, odporność na działanie wody, przepuszczalność powietrza (przewiewność).

<> 

Odzież chroniąca przed złą pogodą

O przeznaczeniu odzieży ciepłochronnej do prac w przestrzeniach zamkniętych bądź otwartych decyduje materiał wierzchni. Odzież ciepłochronna do prac w przestrzeni otwartej powinna chronić pracownika również przed opadami atmosferycznymi i wiatrem. Powinna ona charakteryzować się odpornością na deszcz lub wodoszczelnością oraz niską przepuszczalnością powietrza. Odzież ciepłochronna przeznaczona do stosowania w otwartej przestrzeni, może być zaliczona do klasy I lub II, ze względu na właściwości tkaniny związane z przesiąkaniem wody. W odzieży ciepłochronnej klasy I (klasa niższa) tkanina wierzchnia charakteryzuje się jedynie odpornością na deszcz. Jej nasiąkliwość po padaniu deszczu przez 10 min powinna wynosić nie więcej niż 30%. Na ten rodzaj odzieży stosowane są tkaniny impregnowane wodoodpornie. Odzież taka jest przeznaczona do prac, podczas których pracownik nie jest narażony na bardzo intensywne opady i nie przebywa zbyt długo na przestrzeni otwartej. Do prac w trudnych warunkach atmosferycznych, gdzie pracownik jest narażony na intensywne opady atmosferyczne, należy wybierać odzież klasy II, w której tkanina wierzchnia powinna charakteryzować się wodoszczelnością powyżej 80 hPa. Na ten rodzaj odzieży stosowane są materiały powleczone kauczukiem, polichlorkiem winylu lub poliuretanem.

Obuwie chroniące przed poślizgnięciem

Obuwie tego typu charakteryzuje się bardzo wysoką powierzchnią tarcia. Dodatkowo urzeźbienie powierzchni podeszwy jest tak skonstruowane, że umożliwia odprowadzenie warstwy cieczy i ciał sypkich z podłoża.

Obuwie chroniące przed zagrożeniami mechanicznymi

Obuwiu tego typu może być wyposażone w różne elementy ochronne, m.in.

-	podnoski chroniące palce stopy przed uderzeniem, uciskiem lub zgnieceniem;
-	wkładki stalowe chroniące stopę przed przebiciem;
-	osłonę śródstopia, chroniąca stopę przed uderzeniem z energią 100 J.

Rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi

Do ochrony rąk przed czynnikami chemicznymi należy stosować rękawice pięciopalcowe, szczelne, wykonane z kauczuków naturalnych, syntetycznych lub tworzyw sztucznych. Zastosowanie podszewki dzianinowej, tkaninowej lub floku zwiększa dodatkowo trwałość rękawic, poprawia komfort użytkowania, łatwiejsze staje się również zakładanie i zdejmowanie rękawic. Rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi powinny być szczelne i odporne na przenikanie substancji chemicznej, przed którą mają chronić ręce pracownika. Ponadto rękawice te powinny charakteryzować się odpornością mechaniczną (co najmniej odporność na ścieranie i/lub wytrzymałość na rozdzieranie), jak również powinny spełniać wymagania ogólne stawiane rękawicom ochronnym. Przenikanie substancji chemicznej przez rękawice ochronne określa się na podstawie tzw. czasu przebicia materiału rękawicy przez badany związek podczas ciągłego z nim kontaktu. Dodatkowo, gdy konieczne jest przenoszenie gładkich, śliskich lub mokrych przedmiotów należy wybierać rękawice moletowane, czyli rękawice posiadające na zewnętrznej powierzchni części chwytnej drobne wypukłości. Do prac związanych z przenoszeniem mokrych i zaoliwionych przedmiotów można stosować rękawice powleczone tylko w części chwytnej i na palcach. Nie powleczona część grzbietowa rękawic ułatwia cyrkulację powietrza i zapobiega poceniu się rąk. Bardzo często rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi muszą służyć użytkownikowi również jako ochrona przed czynnikami mechanicznymi.

UWAGA: Przenikanie określa się w kombinacji: rękawica ochronna / badany związek chemiczny. Z tego względu podczas doboru należy uwzględnić zalecenia producenta dotyczące odporności rękawic na działanie konkretnych substancji chemicznych.

Rękawice chroniące przed zimnem

Rękawice chroniące użytkownika przed stratą ciepła na drodze konwekcji i kontaktu z zimnem do temperatury równej -50^oC powinny spełniać wymagania normy PN-EN 511:1998 "Rękawice ochronne chroniące przed zimnem". Norma ta określa następujące wymagania:

•	zimno konwekcyjne (termoizolacyjność);
•	kontakt z zimnem (opór cieplny);

dla rękawic wykonanych z materiałów powleczonych gumą lub tworzywami sztucznymi dodatkowo:

•	odporność na wielokrotne zginanie w niskiej temperaturze;
•	odporność na działanie niskiej temperatury.

W odniesieniu do termoizolacyjności i oporu cieplnego w normie określono poziomy skuteczności od 1 do 4.
Ponadto, rękawice chroniące przed zimnem powinny również spełniać wymagania dotyczące nieszkodliwości oraz wielkości i wymiarów, a także charakteryzować się odpornością na ścieranie i na rozdzieranie (co najmniej 1 poziom skuteczności). Dodatkowym wymaganiem jest nieprzepuszczalność wody.

Rękawice chroniące przed zimnem wykonuje się ze skóry, z materiałów powlekanych lub tkanin, często stosuje się wkładkę ocieplającą. Rękawice można stosować do prac na otwartej przestrzeni w okresie zimy lub do prac w pomieszczeniach zamkniętych w warunkach przemysłowych.

Jeżeli na danym stanowisku pracy oprócz niskiej temperatury występują również zagrożenia mechaniczne (przecięcie, przekłucie) - rękawice powinny charakteryzować się poza odpornością na działanie zimna również odpornością na działanie tych czynników.

Sprzęt ochrony oczu i twarzy chroniący przed zagrożeniami mechanicznymi

Środki ochrony oczu i twarzy należy stosować zawsze, gdy występuje narażenie pracowników na odpryski (odlatujące elementy np. drewna, tworzyw sztucznych, metali, betonu, części maszyn itp.) oraz ryzyko uderzenia o wystające elementy konstrukcji.
Okulary są przeznaczone do ochrony oczu z przodu i z boków. Jeżeli maszyna lub narzędzie ręczne, stwarza zagrożenie uderzeniem odprysków z góry lub z dołu, to powinny zostać użyte gogle lub osłony twarzy.
Gogle (dzięki szczelnemu przyleganiu do obszarów oczodołowych) zapewniają ochronę oczu ze wszystkich kierunków. Jeżeli energia odprysków jest na tyle duża, że istnieje zagrożenie skaleczenia skóry twarzy, powinny zostać użyte osłony twarzy.
Osłony zapewniają ochronę całej twarzy z przodu i z boków, a niektóre wzory chronią twarz również z góry.

Rękawice chroniące przed zagrożeniami mechanicznymi

Rękawice chroniące przed zagrożeniami mechanicznymi (tzw. lekkimi i średnio ciężkimi) powinny charakteryzować się poziomy skuteczności dla czterech parametrów:

•	odporności na ścieranie (4 poziomy skuteczności);
•	odporności na przecięcie (5 poziomów);
•	wytrzymałości na rozdzieranie (4 poziomy);
•	wytrzymałości na przekłucie (4 poziomy).

Poziomy skuteczności dla poszczególnych rękawic ustalane są na podstawie wyników badań laboratoryjnych. Im wyższy poziom skuteczności, tym rękawica zapewnia lepszą ochronę. Rękawice stosowane do ochrony przed lekkimi i średnio ciężkimi urazami mechanicznymi wykonywane są najczęściej ze skóry, tkanin lub dzianin powlekanych tworzywami sztucznymi lub gumą, dzianin poliestrowych, stylonowych, poliamidowych, aramidowych, rdzeniowych.

Ochronniki słuchu

W przypadku gdy brak jest możliwości ograniczenia emisji hałasu lub zastosowania odpowiednich procedur organizacyjnych zapobiegających lub zmniejszających czas ekspozycji pracowników na hałas należy zastosować ochronniki słuchu. Ochronniki słuchu dzieli się na:

•	nauszniki przeciwhałasowe
•	wkładki przeciwhałasowe.

UWAGA: Doboru ochronników słuchu należy dokonywać na podstawie wyników pomiarów hałasu na stanowisku pracy.

Sprzęt ochrony oczu i twarzy chroniący przed zagrożeniami chemicznymi

Kryterium określającym konieczność stosowania sprzętu ochrony oczu i twarzy jest narażenie oczu lub twarzy na działanie substancji szkodliwych. W przypadku stwierdzenia działania toksycznego, drażniącego, wywołującego uczulenia lub oparzenia na skórę należy stosować osłony twarzy lub odpowiedni sprzęt ochrony układu oddechowego. Gdy substancja szkodliwa działa drażniąco na oczy lub powoduje ryzyko poważnego ich uszkodzenia należy stosować szczelne gogle lub odpowiedni sprzęt ochrony układu oddechowego.
Materiały, z których wykonywany jest sprzęt ochrony oczu i twarzy są odporne na większość substancji chemicznych. Z tego powodu podczas doboru nie ma potrzeby uwzględniania ich odporności chemicznej.
Osłony twarzy można stosować jedynie w przypadku narażenia oczu i twarzy na rozbryzgi cieczy (przypadkowy strumień cieczy powstający np. podczas przelewania ciekłych substancji chemicznych.
Gogle chroniące przed grubymi pyłami należy stosować jeżeli substancja występuje w postaci pyłu o średnicy ziaren większej niż 5 ľm. Ponieważ gogle tego typu często są wyposażone w system wentylacji, nie są zalecane do stosowania przed substancjami o działaniu drażniącym na oczy lub stwarzających ryzyko poważnego uszkodzenia oczu (szczególnie przy stężeniach przekraczających wartości NDS). W takich przypadkach zalecane jest stosowanie szczelnych gogli chroniących przed drobnymi pyłami i gazami lub odpowiednich części twarzowych sprzętu ochrony układu oddechowego.
Gogle chroniące przed gazami i drobnymi pyłami należy stosować jeżeli substancja szkodliwa występuje w postaci gazu lub pyłu o średnicy ziaren mniejszej niż 5 ľm. W przypadku dużych stężeń substancji o działaniu drażniącym na oczy lub stwarzających ryzyko poważnego uszkodzenia oczu wskazane jest stosowanie osłon twarzy ze sprzętem ze wspomaganiem lub wymuszonym przepływem powietrza, skompletowanych z odpowiednimi elementami oczyszczającymi.
Gogle chroniące przed kroplami cieczy należy stosować jeżeli substancja chemiczna występuje w postaci kropel cieczy (ale nie mgły). Podobnie jak w przypadku pyłów jeżeli substancja działa drażniąco na oczy lub stwarza ryzyko poważnego uszkodzenia oczu lepszym rozwiązaniem jest zastosowanie odpowiedniego sprzętu ochrony układu oddechowego (np. w postaci maski).

Sprzęt ochrony układu oddechowego

Sprzęt zabezpieczający układ oddechowy przeznaczony jest do ochrony pracownika przed wdychaniem niebezpiecznych substancji obecnych w atmosferze stanowiska pracy w formie aerozoli ze stałą fazą rozproszenia (pyłu, dymu) lub aerozoli z ciekłą fazą rozproszenia (mgły), lub też w formie gazu albo pary.
Niektóre typy sprzętu ochrony układu oddechowego przeznaczone są do stosowania w warunkach niedoboru tlenu (poniżej 19% obj.)
Ze względu na szczególnie niebezpieczny dla zdrowia i życia pracownika charakter zagrożeń w postaci niedoboru tlenu lub wchłaniania szkodliwych substancji chemicznych, w celu dokonania prawidłowego doboru sprzętu ochrony układu oddechowego, konieczna jest identyfikacja rodzaju zanieczyszczenia, pod względem jakościowym i ilościowym. Nieprawidłowe dobranie sprzętu ochrony układu oddechowego lub stosowanie tego sprzętu nie zgodnie z jego przeznaczeniem lub poza zakresem jego ochronnego działania, może spowodować poważne zagrożenie dla życia lub zdrowia użytkownika. Wynika to z faktu, że istnieje wiele typów sprzętu ochrony układu oddechowego zaprojektowanych do ochrony przed wyszczególnionymi przez producenta zanieczyszczeniami, w ściśle określonych warunkach użytkowania.

Ze względu na szczególne uciążliwości dla pracownika wynikające ze stosowania sprzętu ochrony układu oddechowego powinien on być stosowany jedynie w ściśle określonych, krótkotrwałych i wyjątkowych sytuacjach, w których nie można zastosować rozwiązań zbiorowych, zapewniających oczyszczanie powietrza lub jego wymianę, a także w przypadku, gdy te działanie nie będą wystarczające do zapewnienia powietrza zdatnego do oddychania

Filtry
Wymagania, sposób badania i znakowania opisano w normie PN - EN 143. Posiadają oznaczenia P1, P2 lub P3, w porządku wzrastającej skuteczności.

Pochłaniacze
Pochłaniacz należy dobierać w zależności od rodzaju gazu lub pary ( typ pochłaniacza ) oraz ze względu na stężenie objętościowe ( klasa pochłaniacza od 1 do 3, uwzględniając wzrastającą możliwość pochłaniania).

W normie EN 14387:2004 opisano typy pochłaniaczy oznaczonych literami A, B, E, lub K. W normach PN - EN 371 oraz PN - EN 372 opisano oznaczenia AX i SX.

Oznaczenie pochłaniaczy przeznaczonych do ochrony przed poszczególnymi substancjami polega na przypisaniu odpowiednim typom pochłaniaczy symboli literowych oraz barwy etykiety. Oznaczenia dla poszczególnych typów są następujące:

-	typ oznaczony literą A oraz barwą brązową - przeznaczony do ochrony przed określonymi przez producenta organicznymi parami i gazami, o temperaturze wrzenia powyżej 65^oC;
-	typ oznaczony literą AX oraz barwą brązową - przeznaczony do ochrony przed określonymi przez producenta organicznymi parami i gazami o temperaturze wrzenia poniżej 65^oC;
-	typ oznaczony literą B oraz barwą szarą - przeznaczony do ochrony przed określonymi przez producenta nieorganicznymi parami i gazami, z wyjątkiem tlenku węgla;
-	typ oznaczony literą E oraz barwą żółtą - przeznaczony do ochrony przed dwutlenkiem siarki oraz innymi określonymi przez producenta parami i gazami kwaśnymi;
-	typ oznaczony literą K oraz barwą zieloną - przeznaczony do ochrony przed amoniakiem oraz określonymi przez producenta organicznymi pochodnymi amoniaku;
-	typ oznaczony symbolem SX oraz barwą fioletową - przeznaczony do ochrony przed określonymi przez producenta substancjami, tzw. pochłaniacz specjalny.

Wszystkie pochłaniacze dzieli się ponadto na trzy klasy ochronne: 1, 2 i 3, określając je jako pochłaniacze o:

-	niskiej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o stężeniu objętościowym w powietrzu nie przekraczającym 0,1%;
-	średniej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o objętościowym stężeniu w powietrzu nie przekraczającym 0,5%;
-	wysokiej pojemności sorpcyjnej, przeznaczone do ochrony przed gazami lub parami o objętościowym stężeniu w powietrzu do 1% .

Izolujący sprzęt ochrony układu oddechowego

Izolujący sprzęt ochrony układu oddechowego umożliwia oddychanie niezależnie od otaczającej atmosfery. Składa się z części twarzowej oraz urządzenia dostarczającego powietrze w strefę oddechową pracownika. Sprzęt izolujący można podzielić na dwie podstawowe grupy: stacjonarny i autonomiczny.

Faza 3: ZAKUP I UDOSTĘPNIANIE ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ

W celu zmniejszenia prawdopodobieństwa zakupienia niewygodnych środków ochrony indywidualnej należy przeprowadzić dobór tych środków w porozumieniu z pracownikami. Pracownicy i (lub) ich przedstawiciele powinni być informowani o wszystkich podejmowanych działaniach dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia w przypadku stosowania przez nich środków ochrony indywidualnej.

Dobierając środki ochrony indywidualnej należy poszukiwać kompromisu między potrzebą zapewnienia skutecznej ochrony oczu i twarzy, a wymogami procesu produkcyjnego

Na przykład:

Zamiast narzucać pracownikom model ochrony zapewniający najwyższy poziom bezpieczeństwa, ale nie zapewniający komfortu użytkowania lepszym rozwiązaniem jest zaproponowanie modelu o niższych parametrach ochronnych za to wygodniejszego w noszeniu. Dzięki temu istnieje większa szansa, że ochrona będzie przez pracowników stosowane podczas pracy.

Zamiast narzucać pracownikom obowiązek noszenia okularów ochronnych na terenie całego przedsiębiorstwa, można wydzielić i oznakować strefy, w których wymagane jest bezwzględne stosowanie okularów.

UWAGA: Znaki bezpieczeństwa mogą być użytecznym narzędziem przypominającym pracownikom o konieczności stosowania środków ochrony indywidualnej oraz pozwalającym na określenie stref, w których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej.

Dostawa środków ochrony indywidualnej

Po otrzymaniu od dostawcy zamówionych środków ochrony indywidualnej należy sprawdzić, czy spełniają one wymagania ujęte w zamówieniu. W tym celu należy:

-	sprawdzić oznaczenia znajdujące się na wyrobach lub opakowaniach;
-	zapoznać się z instrukcją użytkowania.

W załączniku 5 podano wyjaśnienie symboli znakowania środków ochrony oczu i twarzy.

Instrukcja użytkowania środków ochrony oczu i twarzy powinna zawierać informacje dotyczące:

-	czyszczenia, konserwacji, dezynfekcji oraz przechowywania wyrobów;
-	obszaru stosowania oraz parametrów ochronnych;
-	ograniczeń w stosowaniu;
-	wyjaśnienia symboli znakowania, znajdujących się na wyrobie.

Udostępnianie środków ochrony indywidualnej

Przydzielając środki ochrony indywidualnej należy:

-	poinformować pracownika o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić go będzie stosowanie środków ochrony indywidualnej;
-	zorganizować szkolenia i jeżeli jest taka potrzeba pokazy używania tych środków (np. w przypadku stosowania sprzętu ochrony układu oddechowego lub sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości)
-	zapewnić, że środki ochrony indywidualnej będą stosowane jedynie zgodnie ze swoim przeznaczeniem określonym w ich instrukcji użytkowania (z wyłączeniem szczególnych i wyjątkowych sytuacji)
-	zapewnić, aby instrukcje użytkowania były dostępne oraz zrozumiałe dla pracowników.

Po przeprowadzonych szkoleniach upewnij się, czy wszyscy użytkownicy środków ochrony indywidualnej zostali poinformowani na temat:

-	kiedy powinni stosować środki ochrony indywidualnej;
-	kiedy powinny one zostać naprawione lub wymienione;
-	jakie są ograniczenia w ich stosowaniu.

Nadzoruj stosowanie środków ochrony indywidualnej

Ponieważ środki ochrony indywidualnej są ostatnim elementem zabezpieczającym pracownika (po zastosowaniu innych metod prewencji), bardzo ważne jest ich stosowanie w czasie całego czasu ekspozycji na zagrożenie.

Nigdy nie pozwalaj na wyjątki od tej reguły, szczególnie w przypadku tzw. prac dorywczych, które "mają zająć tylko chwilę".

Badaj przyczyny nie stosowania środków ochrony indywidualnej oraz podejmuj działania zapobiegawcze.

Konserwacja środków ochrony oczu i twarzy

Środki ochrony oczu i twarzy wymagają starannego obchodzenia się z nimi. Powinny być one odpowiednio przechowywane po zakończeniu użytkowania (na przykład w suchej, czystej szafce, a w przypadku małych przedmiotów, takich jak okulary dodatkowo w pudelku lub futerale).
Środki ochrony oczu i twarzy powinny być utrzymywane w czystości i odpowiednio naprawiane, zgodnie z instrukcją konserwacji dostarczoną przez producenta. Instrukcja ta powinna zawierać również informacje dotyczące zalecanych okresów wymiany lub czasu użytkowania. Środki ochrony indywidualnej są z zasady przeznaczone do osobistego użytku.
Jeżeli okoliczności wymagają, aby dany sprzęt był noszony przez więcej niż jedna osobę, podejmij odpowiednie działania w celu zapewnienia aby takie użytkowanie nie stwarzało jakichkolwiek problemów zdrowotnych lub higienicznych dla różnych użytkowników.
Środki ochrony oczu i twarzy uszkodzone lub nadmiernie porysowane powinny być niezwłocznie wycofywane z użytkowania.
Proste konserwacje mogą być prowadzone przez przeszkolonych pracowników. W przypadku skomplikowanych napraw, powinny być one wykonywane przez specjalistyczny personel. W celu zapobieżenia niepotrzebnej stracie czasu, sugerowane jest aby w przypadku konieczności wymiany odpowiednie środki ochrony indywidualnej były zawsze dostępne i gotowe do użytku.

UWAGA: W myśl kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany zapewnić pranie, konserwację, naprawę, odpylanie lub odkażanie środków ochrony indywidualnej