Metodologia badań społecznych część 4
Strategie jakościowe w badaniach społecznych
(Łobocki, 1999. s.55 i nast.,)
Badania jakościowe umożliwiają dokonanie jakościowego opisu i analizy badanych faktów, zjawisk i procesów.
Odbywa się to głównie w formie narracyjnej lub eseistycznej z wykluczeniem na ogół zestawień liczbowych i obliczeń statystycznych. W tym znaczeniu są przeciwieństwem badań ilościowych ale badania ilościowe i jakościowe nie wykluczają się lecz wzajemnie się dopełniają i uzupełniają.
Badania jakościowe są opisem i interpretacją pewnego ciągu zdarzeń, w tym także subiektywnych doświadczeń i odczuć zarówno badanych jak i badacza. Ich istoty upatruje się nie tyle w wyjaśnianiu badanych zjawisk ( czyli w ustalaniu powiązań przyczynowo-skutkowych, co jest głównym przedmiotem badań ilościowych) ile w rozumieniu i interpretacji interesujących badacza zjawisk.
Należy uwzględniać kontekst sytuacyjny - jednostkowy i społeczny- badanych zjawisk. Badane zjawiska nie są na ogół poznawalne poza swoim kontekstem sytuacyjnym czyli współtowarzyszącymi im faktami, procesami, zjawiskami, zdarzeniami. One nadają badanym zjawiskom właściwy sens, pozwalają na ich wielostronny opis i interpretację co pozwala na ich lepsze rozumienie.
(Pilch, Bauman, 2001, s. 267 i nast.,)
Strategia jakościowa ( charakterystyka)
można podejmować tematy wykraczające poza to, co obiektywne i mierzalne
przedmiotem badań mogą być oceny, wartości, przeżycia, zjawiska zmienne, będące w trakcie „stawania się”
brak wstępnych założeń wobec badanego zjawiska
problemy badawcze sygnalizują jedynie kierunek poszukiwań
badania mają charakter otwarty
w koncepcji badawczej na ogół rezygnacja z formułowania hipotez badawczych
uwzględniamy wieloaspektowość badanych zjawisk
w badaniach ważny jest kontekst jednostkowy i społeczny
dobór próby celowy
relacja badacz-badany podmiotowa, badany jest równoprawnym partnerem w procesie badawczym
narzędzia badawcze niestandaryzowane
język stosowany w procesie badawczym często potoczny lub literacki a nie naukowy
badacz ma świadomość subiektywności w ocenie i odbiorze informacji
Rodzaje badań jakościowych
(Pilch, Bauman, 2001, s.294 i nast.)
badania etnograficzne - badania terenowe prowadzone w naturalnym środowisku z zastosowaniem obserwacji, wywiadów jakościowych, analizy wytworów. Przedmiotem zainteresowania jest życie codzienne, sposoby działania, interakcje. Ich rezultatem jest opis życia wybranej grupy ludzi, społeczności, ze wszystkimi kulturowymi aspektami. Badacz nie obserwuje badanych z zewnątrz lecz z wewnątrz.
Studium przypadku - celem jest dokładny opis badanego ( jednego lub kilku pojedynczych przypadków) z uwzględnieniem rozmaitych aspektów. Są dwie odmiany studium przypadku: a/ badania biograficzne-badanie jednostek; b/ badanie monograficzne - badanie instytucji, organizacji.
Badania fokusowe - wywiady zbiorowe ( na ogół kilkanaście osób), moderowana dyskusja na konkretny temat. Celem tych badań jest częściej eksploracja niż opis lub wyjaśnianie. Grupy fokusowe często stosuje się przy wprowadzaniu nowych produktów na rynek.
Są to wybrane rodzaje badań jakościowych jakościowych a nie ich wyczerpujące omówienie.
Strategie ilościowe i jakościowe: przeciwstawne czy komplementarne wobec siebie?
(T.Bauman , 2001, s.268 i nast.)
Te dwie strategie można traktować jako przeciwstawne sobie, co prowadzi do rywalizacji a w rezultacie dyskwalifikacji jednej przez drugą bądź jako komplementarne, co oznacza, że możliwe jest poznawanie rzeczywistości społecznej na różne sposoby.
(E.Babbie, s. 49)
Metody ilościowe i jakościowe w są w naukach społecznych użyteczne i uprawnione. Podejście jakościowe jest bardziej związane z wyjaśnianiem idiograficznym, ilościowe łatwiej osiągalne przez kwantyfikację ale te związki nie są bezwarunkowe. Badania ilościowe i jakościowe nie wykluczają się, pełne zrozumienie jakiegoś zagadnienia często wymaga zastosowania obu rodzajów.
(M.Łobocki, s. 100)
Badania ilościowe i jakościowe nie wykluczają się lecz wzajemnie uzupełniają.