Podział kosztów, czyli z czego się składa gumowa kaczuszka

Ze względu na wpływ zmiany rozmiaru działalności na koszty wyróżnić należy koszty zmienne i stałe. Podział ten ma uzasadnienie wyłącznie w krótkim terminie - kilku, kilkunastu miesięcy. W długim terminie wszystkie koszty są zmienne.

Koszty zmienne (KZ) rosną - muszą wzrosnąć - przy rosnącym rozmiarze działalności (V) i maleją, jeśli rozmiar działalności maleje.

KZ

V

Na przykład w fabryce gumowych kaczuszek im więcej produkujemy i sprzedajemy wyrobów, tym więcej zużywamy materiałów do produkcji i tym większa wartość kosztów materiałowych.

W ujęciu jednostkowym koszty zmienne na sztukę (KZ / V) przyjmują wartość stałą.

KZ/V

V

Na przykład w fabryce gumowych kaczuszek materiał na jedną sztukę wynosi 50 groszy niezależnie od tego, czy kaczuszek produkuje się 2.000 czy 200.000 w ciągu miesiąca.

Koszty stałe z kolei mają tę właściwość, że nie zmieniają się z powodu zmieniającego się rozmiaru działalności.

KS

V

Na przykład koszty czynszu za wynajem lokalu. Albo koszty reklamy. Albo amortyzacja. Powyższy wykres jest mylący o tyle, że koszty stałe mogą wykazywać wahania w kolejnych miesiącach. Natomiast na osi poziomej wykresu nie figuruje czas tylko rozmiar działalności. Jeżeli nie można powiedzieć: „wzrost rozmiaru działalności musi spowodować wzrost tego kosztu w krótkim terminie”, to mamy do czynienia z kosztem stałym.

KS/V

V

W ujęciu jednostkowym koszty stałe na sztukę (KS / V) maleją wraz z rosnącym rozmiarem działalności , ponieważ koszt łączny dzieli się na coraz większą liczbę sztuk. Czynsz za wynajem hali produkcyjnej. Dlatego właśnie im więcej się wyprodukuje kaczuszek, tym każda z nich jest tańsza.

Niektóre koszty zawierają element kosztu stałego i zmiennego, więc nic dziwnego, że nazywa się je kosztami stało-zmiennymi albo mieszanymi (KM). Na przykład wynagrodzenie akwizytora, gdzie stałą pensję uzupełnia prowizja od sprzedaży.

KM

V

Ponieważ w przedsiębiorstwie występują koszty stałe, zmienne i mieszane, to koszty całkowite (KC) zachowują się jak koszty mieszane.

KM/V

V

W ujęciu jednostkowym koszty mieszane na sztukę (KM / V) maleją wraz z rosnącym rozmiarem działalności podobnie jak koszty stałe z tym, że nie zmierzają do zera, a do wartości wyznaczonej poziomem kosztów zmiennych na sztukę.

Koszty stałe nie rosną przy rosnącym rozmiarze działalności ale dotyczy to tylko pewnego przedziału rozmiaru działalności. Przyjmując szerszą skalę rozmiaru działalności obserwujemy skokowe zmiany.

K Sk-S

V

Na przykład wymieniony jako koszt stały czynsz za wynajem hali wzrośnie powyżej krytycznego rozmiaru działalności, ponieważ większej produkcji nie będzie już można w tej hali wytworzyć. Koniecznym będzie wynajęcie drugiej hali. Koszty stałe przeskoczą na wyższy poziom - stały w pewnym przedziale. Zazwyczaj nie dotyczy to okresu krótkiego, ale wyjątki można sobie wyobrazić. Na przykład koszt utrzymania personelu lodziarni w Międzyzdrojach. Od października do marca wystarczy jeden pracownik pobierający pensję. W kwietniu i maju potrzebujemy dwóch, a od czerwca do sierpnia trzech. We wrześniu znowu już tylko dwóch.

K Sk-S / V

V

W ujęciu jednostkowym koszty skokowo-stałe na sztukę (K Sk-S / V) maleją wraz z rosnącym rozmiarem działalności, ale jak widać w dość specyficzny sposób.

Kolejny istotny podział kosztów to koszty produktu i koszty okresu, co ilustruje poniższy schemat.

Schemat odpowiada postawione we wstępie pytanie: „z czego składa się gumowa kaczuszka?”. Składa się z materiału bezpośredniego czyli gumy, kosztów pracy robotników bezpośrednio zatrudnionych przy produkcji i narzutu kosztów wydziałowych. Te ostatnie są kosztami pośrednio-produkcyjnymi, wynikającymi z faktu, że nikt nie lepi kaczuszek gołymi rękami siedząc na trawie. Wykorzystanie środków produkcji - hali fabrycznej, maszyn - generuje koszty: wynajmu, amortyzacji, koszty remontowe, koszty ogrzania, oświetlenia, podatku od nieruchomości. Z kolei konieczność nadzorowania procesów produkcyjnych rodzi koszty wynagrodzeń pracowników pełniących nadzór. Te i inne pozycje kosztowe są pośrednio związane z produkcją i ich skalkulowana wartość doliczana jest do jednostkowego kosztu wytworzenia produktu. Koszty produktu są traktowane jak aktywa (aktywowane) najpierw jako produkcja w toku, następnie jako produkty gotowe wykazywane w magazynie według kosztów wytworzenia wyrobów (KWW) . Dopiero wydanie produktów z magazynu obciąża wynik finansowy kosztem wyrobów sprzedanych (KWS).

Po drugiej stronie podziału są koszty niezwiązane z procesem wytwarzania produktów, czyli koszty okresu. Są to koszty działalności administracyjnej firmy oraz koszty sprzedaży, czyli dystrybucji i reklamy. Koszty okresowe - jak sama nazwa wskazuje -obciążają wynik finansowy w okresie ich powstania.

Koszty materiałów bezpośrednich liczone łącznie z kosztami robocizny bezpośredniej nazywane są kosztami bezpośrednimi. Z tego punktu widzenia wszystkie inne koszty w przedsiębiorstwie są pośrednie.

Koszty robocizny bezpośredniej liczone łącznie z kosztami wydziałowymi nazywane są kosztami przerobu, ponieważ ich wartość należy doliczyć do materiału, żeby przerobić go na produkt gotowy.

Podział na koszty produktu i koszty okresu ma zastosowanie gównie w firmach produkcyjnych, a także w firmach usługowych. W firmach handlowych uważa się za koszt produktu koszt towarów sprzedanych (KTS), a wszystkie inne koszty są traktowane jako koszt okresu. Odzwierciedleniem koncepcji podziału kosztów na koszty produktu i okresu w ustawie o rachunkowości jest wariant kalkulacyjny rachunku zysków i strat.

Niezależnie od podziałów opisanych wyżej użytecznym jest wyróżnienie kosztów alternatywnych, różnicujących i przesądzonych.

Koszty alternatywne są rozumiane dwojako. Albo jako utraconą korzyść, z której rezygnuje się, żeby zaangażować siły i środki w inną działalność. Albo jako koszt, którego się nie ponosi, ponieważ ponosi się inny koszt.

Koszty różnicujące, to różnica między dwoma kosztami alternatywnymi.

Koszty przesądzone, to koszty z których nie można się już wycofać. Odróżnianie kosztów przesądzonych jest o tyle istotne, że nie należy brać ich pod uwagę w decyzjach ekonomicznych.

Koszty

Produktu

Materiały bezpośrednie

Okresu

Robocizna bezpośrednia

Koszty wydziałowe

Koszty zarządu

Koszty sprzedaży

---