SOCJOLOGIA - WYKŁAD II
INTERAKCJA:
powtarzalna - 2 osoby i interakcja dotyczy tego samego, np. zakupy w kiosku
regularna - dotyczy czegoś niezmiennego, np. gdy spotykamy się z tą samą osobą co jakiś czas, np. codzienne spacery sąsiada z psem
regulowana (normatywna) - przez normy społeczne ,pewne oczekiwania normy, wzory, niezrealizowanie wywołuje poważniejsze konsekwencje, jakaś poważna kara, nie są spontaniczne (wynikają z tego, że takie są oczekiwania społeczne). Podmiotem interakcji są pozycje społeczne.
Stosunki społeczne odgrywają się między pozycjami społecznymi.
ROLA SPOŁECZNA - zespół praw i obowiązków, które są oczekiwane o nas, jeżeli mamy daną pozycję społeczną. Mamy pełne prawa i obowiązki.
STOSUNKI SPOŁECZNE:
eksploatatorskie - gdy jedna strona ma prawa, a druga obowiązki
równoważne - symetryczne, gdy dwie strony mają równe prawa
roszczeniowe - gdy prawa i obowiązki ma jedna strona.
POZYCJE (ROLE) SPOŁECZNE:
przypisane - nabywamy niezależnie od naszej woli, np. to że jesteśmy Polakami
osiągane - nabywamy przez własne decyzje i starania, np. zawód
ekskluzywne - bardzo trudno je osiągnąć, ponieważ są bardzo duże bariery
otwarte które każdy może osiągnąć, bez dużego wysiłku.
RODZAJE STOSUNKÓW SPOŁECZNYCH:
instrumentalne - takie, w które wchodzimy by osiągnąć jakiś korzyść (np. chodzenie na wykłady)
autoteliczne - które nawiązujemy dla samej satysfakcji (miłość, zabawa), sprawia nam to przyjemność
formalne - działania 2 partnerów są zdefiniowane, oboje wiedzą jak się mają zachowywać (np. Sędzia) bo z góry wszystko jest ustalone, bardzo miało miejsca na swobodne działanie
nieformalne - spontaniczne, nie ma reguł, nie są przez nic regulowane (np. stosunek do kolegi)
pierwotne - osobiste, nieformalne (w grupie np. rodzinnej), opierają się na emocjach
wtórne - w środowisku zawodowym, politycznym, są to stosunki formalne, oficjalne.
KULTURA - nabywamy ją w trakcie wychowania.
2 zauważenia:
ludzie żyją w różnych warunkach, różnie się ubierają
człowiek żyje w otoczeniu pewnych ludzi i jest w pewien sposób ograniczony.
Kultura w języku potocznym: do kultury zaliczamy sztukę, literaturę, teatr, itd.
W socjologii jest ponad 4 tysiące pojęć kultury.
Kultura agri (uprwa roli) - uprawa umysłu trzeba ćwiczyć umysł!
Do końca XVIII wieku posługiwano się pojęciem wartościującym.
Kultura to wszystko to, co nie wyrasta z przyrody lecz powstało z pracy człowieka - jest ........... celowy. Działalność obejmuje materialne i niematerialne wytwory człowieka. Świat podzielony jest na naturę (którą trudno manipulować, nie mamy na to wpływu)) i na kulturę (na którą możemy wpływać).
Kultura w socjologii ma sens opisowy (a nie wartościujący). Każda kultura jest dobra, jeśli zadowala ludzi. Według kultury każdy człowiek jest kulturalny, w sensie naukowym nie ma kultur lepszych i gorszych.
Kultura to wszystko to, co ludzie robią, myślą i posiadają jako członkowie społeczności. Zakres naszej niepowtarzalności, oryginalności jest niewielki.
Presja (krzyżująca się) kultur ze wszystkich stron i musimy się umieć dostosować.
INTERNALIZACJA KULTURY - takie przyswojenie tej kultury (norm), że staje się ona częścią naszej osobowości, automatycznie się zachowujemy, wiemy jak się zachować w danej sytuacji.
SKRAJNE UJĘCIA KULTURY:
kultura jest czymś złym - głosił Zygmunt Froyd (?), kultura czyni z człowieka osobę nieszczęśliwą i to kultura ogranicza człowieka, nie możemy zachowywać się jak chcemy.
Kultura jest czymś dobrym - głosił Bronisław Malinowski, bo zaspokaja potrzeby ludzkie, wykraczające poza potrzeby środowiska.
Przyjmuje się neutralne stanowisko !!!
3 SEGMENTY W OBRĘBIE KULTURY:
wszystko to co ludzie robią - kultura normatywna regulowana normami (wszystkie reguły, normy, wartości, opis działań właściwych i zabronionych tworzy wzorzec normatywny jak należy postępować (co nam wolno i czego nie wolno)
wszystko to co ludzie myślą - kultura idealna (symboliczna) - jakie są inne poglądy i przekonania danej kultury, które symbole są dla nas ważne, są też zakazy i nakazy (że np. nie należy wierzyć w bioenergoterapeutę tylko medycynie)
wszystko to co ludzie posiadają - kultura materialna, wszystkie obiekty, które posiadamy i którymi się posługujemy (wszystko to co ludzie stworzyli lub natura przekształcona przez człowieka, np. pola)
WEWNĘTRZNA STRUKTURA KULTURY:
element kultury (rys kulturowy) (np. krawat w męskim ubiorze, ukłon kapeluszem, przykazanie: nie zabijaj!)
kompleks kulturowy - bardziej złożona całość pod względem treści lub ........... (np. sposób ubierania się mężczyzn, wszystkie sposoby przywitania, dekalog)
konfiguracje kulturowe - wszystkie elementy drobniejsze, które skupiają się według jednego centralnego elementu, np. skupione wokół samochodu (autostrady, prawa ruchu drogowego, tirówki, stacje benzynowe, prawo karne, warsztaty samochodowe)
Cywilizacja naukowa - opieramy się na tym, co jest sprawdzone.
Kultura jest wytworem zbiorowym, uczymy się jeden od drugiego, jest kulturą wtedy gdy reszta osób coś zaakceptuje, np. nasz ubiór i później inni też chodzą ubrani tak jak my. Kultura nigdy nie jest tworem indywidualnym.
Kultura osobista jednostki - sposoby postępowania, myślenia, uczucia, poglądy, nasze zachowanie, które nie są znane innym. Kultura osobista jednostki musi mieścić się w ramach kultury szerszej zbiorowości.
Kultura szerszej zbiorowości - .........
MARGINES TOLERANCJI - jednym pozwalamy na więcej (zależy od pozycji społecznej jednostki i czy działania mają wpływ na zbiorowość), margines tolerancji może być mniejszy lub większy.
Kultura nie jest stała, zmieniają je:
ruchy reformatorskie, które mają za zadanie zmienić sposoby zachowania ludzi, np. AA
ruchy radykalne - skierowane na wartości (ruch ochrony przyrody)
grupy zorganizowane, (np. grupy dyktatorów mody)
kampanie propagandowe (np. w mediach)
artyści, innowatorzy, prorocy religijni, naukowcy
NORMY - sposoby postępowania (np. nauka)
WARTOŚCI - cele narzucone kulturowo (np. zawód)
SOCJALIZACJA - mechanizm przekazu kultury, jest przyczyną porządku społecznego. Jest pewnym procesem, jednostka wdraża się do życia w społeczeństwie.
w pełni udana socjalizacja oznacza, że wszystkie normy, wartości są naszą drugą naturą
socjalizacja może też być niepełna, co oznacza opór wobec kultury.
Socjalizacja odbywa się na kilku poziomach.
Minimum kulturowe - które jest wymagane od wszystkich ludzi (umiejętność porozumiewania się, nienaruszanie dobra innych ludzi)
wejście do określonej kultury (opanowanie tradycji, itp.)
opanowanie konkretnych ról społecznych (rodzinnych, zawodowych, politycznych).
Socjalizacja uczy KOMFORMIZMU SPOŁECZNEGO.
KOMFORMIZM SPOŁECZNY - dostosowanie własnego zachowania i myślenia do zachowania i myślenia innych członków naszej zbiorowości.
RODZAJE SOCJALIZACJI:
pierwotna (początkowa) - dokonuje się w grupach pierwotnych (np. w rodzinie, grupie rówieśniczej, sąsiedzkiej). Jednostka zyskuje świadomość, że nie jest sama i musi dostosować się do innych ludzi (jest bardzo trwała !)
wtórna (ciągła, permanentna) - uczenie się tych reguł, i trwa ona całe życie od zakończenia socjalizacji pierwotnej, treści nabyte są mniej trwałe od tego czego nauczymy się w socjalizacji pierwotnej.
polityczna - wdrażanie się do kultury politycznej, poznanie pewnych reguł gry obowiązujących w sferze polityki
RESOCJALIZACJA - cel: przemiana człowieka, wymazanie z jego świadomości dotychczasowych treści i wpojenie nowych treści, nie jest ona do końca pełna!
MECHANIZMY SOCJALIZACJI:
wzmacnianie - zachowania właściwe są nagradzane, niewłaściwe - karane
naśladowanie - dziecko zachowuje się tak jak rodzice
przekaz symboliczny - to co widzimy, przeczytamy, inni nas uczą (przekaz słowny)
KONTRSOCJALIZACJA - to szczególna odmiana socjalizacji, jest to wdrożenie (nauka) do ról dewiacyjnych czy przestępczych (np. pogarda do innych)
SOCJALIZACJA ANTYCYPUJĄCA - (jej odmiana - snobizm) osoba nie zajmująca jakiejś pozycji zachowuje się choćby w niej była („bardziej papieski niż papież”)
SOCJALIZACJA ODWROTNA - przebiega w odwrotnym kierunku, młodsi uczą (socjalizują) starszych (np. uczą ich użytkowania komórki)
FUNKCJE SOCJALIZACJI:
przekazuje kulturę
powoduje konformizm społeczny (przystosowuje nasze zachowanie do obowiązków w społeczeństwie)
EFEKTY SOCJALIZACJI:
pełna socjalizacja (najbardziej udana) - nie przyjdzie jednostce na myśl, żeby postąpić niezgodnie z normami
niepełna - nie daje internalizacji, ale wpaja jednostce poczucie obowiązku (wewnętrzna kontrola - wyrzuty sumienia)
zachowujemy się zgodnie z normami, gdyż obawiamy się sankcji (kar) za nasze zachowanie (nie obawiamy się np. gdy mamy dużo pieniędzy)
kompletna klęska socjalizacji - nie ma się poczucia obowiązku, wyrzutów sumienia, przestaje się bać sankcji.
KONTROLA SPOŁECZNA - by zmusić nas do tego byśmy przestrzegali reguł (by utrzymać efekty socjalizacji), stoi na straży socjalizacji, stanowi korektę niepełnej socjalizacji.
SANKCJA (pozytywne - nagrody i negatywne - kary) - reakcja grupy na zachowanie członków danej grupy w sytuacjach społecznie ważnych.
Sankcje nie są zawsze stosowane w pełni, nie wszystkich kontrolujemy w ten sam sposób. Wysokość sankcji zależ od pozycji społecznej, oraz ważności norm społecznych.
Atmosfera permisywności czyli przyzwolenia społecznego na działania przestępcze czy dewiacyjne (np. ze strachu).
Skrajny przejaw permisywności gdy ktoś jest przeciwko temu, kto chce zareagować przeciwko przestępcy.
Trzonem kultury są wartości. Wartością może być każda rzecz materialna i niematerialna, która odczuwana jest jako przymus ?: wykształcenie, bogactwo, sprawność fizyczna, itp.
DEWIACJA - odstępstwo od uznanych norm kulturowych.
IMPERATYW KULTUROWY - kategoryczne żądania kulturowe, pewne zakazy i nakazy, których należy przestrzegać, (np. trzeba jeździć prawą stroną drogi, nie wolno jechać pod prąd)
PRZYZWOLENIA - dopuszczają pewne zachowania (tutaj wolno palić, lub związki homoseksualne). Gdy korzystamy z przyzwolenia, nie ma reakcji społeczeństwa.
ZALECENIA, PREFERENCJE - wskazują takie postępowanie i dobrze by było, gdyby wszyscy to robili (tak postępowali) drogowskazy z nadzieją, że niektórzy się do nich dostosują.
Nie lubimy ludzi którzy bezwzględnie przestrzegają nakazów i zakazów !!!
RELATYWIZACJA SYTUACYJNA - pewne zachowania są dozwolone w danej sytuacji,a w innej nie (np. dzwonienie na strać)
RELATYWIZACJA PERSONALNA - obowiązują tylko określone osoby (np. osobom do lat 18 wstęp wzbroniony), może mieć charakter przyzwolenia
RELATYWIZACJA RODZAJOWA - pewne reguły dotyczące pewnych kategorii osób (np. dzieci, inwalidzi)
AKSJOLOGIA - nauka o ............... wartościach
System aksjonormatywny - pewne wartości i normy. Występują 3 posystemy
zwyczaje
moralność
prawo
ZWYCZAJE to reguły dotyczące codziennego sposobu życia we wszystkich jego przejawach. Funkcją zwyczajów jest uproszczenie życia i nadanie mu automatyzmu. Dostrzegamy je dopiero gdy spotykamy się z inną kulturą.
Etnocentryzm - przekonanie o naturalności naszych zwyczajów i dziwactwie innych zwyczajów. Uważamy, że nasza kultura jest lepsza od innych.
Zwyczaje tworzą się spontanicznie i oddolnie z rozpowszechnionych działań masowych, nie są kodyfikowane (nie ujęte w reguły, kodeksy). Uczymy się zwyczajów poprzez naśladowanie i obserwowanie innych
zwyczaje mają charakter prywatny, dotyczą dziedzin, które z punktu widzenia innych ludzi są obojętne.
Są sankcje satyryczne - wyśmiewanie kogoś (ludzie boją się ośmieszenia). Ostrość sankcji zależy od społeczeństwa (im wyższe wykształcenie tym jesteśmy bardziej tolerancyjni)
REGUŁY MORALNE dotyczą takich sfer życia w których działania jednego człowieka nie są obojętne innym ludziom. Działania moralne są prywatne, bo dotyczą interesu innych ludzi. Reguły są skodyfikowane, są zapisane (regulaminy, kodeksy, etyczne).
Za naruszenie reguł moralnych są ostrzejsze sankcje, izolacja człowieka, wyrzucenie z grupy.
PRAWO - dotyczy w jaki sposób reguły mają być regulowane.
prawo nie wytwarza się spontaniczne, jest celowo stanowione przez państwo lub w imieniu państwa
prawo jest zawsze artykułowane w formie pisemnej, jest publikowane
(wyraźne określenie co nakazane, zakazane, dozwolone)
na straży prawa stoi szczególny system sankcji, wymierzane są w imieniu państwa, mogą stosować jako jedyne przymus fizyczny.
Sankcje są wdrażane przez specjalnie powołane instytucje (sąd, prokuratura)
Prawo może wkraczać w dziedzinę moralności i zwyczajów. Prawo może wtrącać się do wszystkiego. Prawo jest skuteczne, gdy jest odbiciem reguł moralnych.
Styl artystyczny i moda.
Moda - zbiór zwyczajów, duża zmienność, co chwilę się zmieniają, modę kreują elity, wytwarzają sie pod dyktat.
5