I poł. IXX w 1838 r. August Conte - nazwa socjologia.
SOCIUS - zbiorowość, społeczność.
LOGOS - mądrość, wiedza.
Herbert Spencer w poł. Wieku
I ośrodek socjologii w Polsce - Florian z
Założył katedrę socjologii w Poznaniu (1920).
Arystoteles „Człowiek jest istotą społeczną „ HOMOSOCIUS -istota społeczna, HOMOPOLITICUS - istota polityczna.
Żyjemy w zbiorowościach. Od urodzenia do śmierci otaczają nas ludzie. Zbieramy doświadczenia w kontaktach z ludźmi. Uczymy się jak sobie radzić w społeczeństwie. Każdy musi korzystać z doświadczenia innych ludzi. Poprzez wymianę doświadczeń zdobywamy wiedzę o życiu.
Wiedza potoczna socjologiczna.
Wiedza naukowa.
WIEDZA POTOCZNA.
„ Jeśli wejdziesz między wrony musisz krakać jak i one” - konformizm.
„Kruk krukowi oka nie wykole.” - solidarność.
„Myszy tańcują gdy kota nie czują” - idea władzy w społeczeństwie.
Jak zdobywamy tę wiedzę - cechy wiedzy potocznej:
Spontaniczna,
Przybiera formę przysłów,
Jest zbiorem spostrzeżeń przypadkowych i osobistych (każdy ma inne doświadczenia życiowe, mamy skłonność do generalizowania).
„Jak się kobiety nie bije to jej wątroba gnije” - takie jest doświadczenie życiowe mężczyzny.
Kobiety, które miały złe doświadczenia z mężczyznami, mówią że wszystkie chłopy są do niczego.
Jest fragmentaryczna i niespójna.
Jedna mądrość (przysłowie) nie wynika z drugiej. Czasem przysłowia są sprzeczne:
„Dobro, które uczynisz innemu wróci do ciebie w dwój nasób”
„Jak ktoś ma miękkie serce musi mieć twardą dupę”
„Przyjaciół poznajemy w biedzie.”
„Prawdziwych przyjaciół jest rozpoznać, gdy odniesiesz sukces.”
Jest pochopna.
Człowiek kieruje się rozumem i emocjami. Emocje mają jednak większy na nas wpływ.
Rzadko jest neutralna a przede wszystkim jest apodyktyczna. Oferuje zdecydowane oceny, sądy wartościujące. „ To jest złe i koniec” - nie ma odcieni szarości, nie mówi dlaczego jest złe.
Nauka nie rozstrzyga o wartościach - nie można powiedzieć, udowodnić, kto jest brzydki, kto ładny.
Jest ona przesiąknięta stereotypami.
Stereotyp - jednostronny, uproszczony, skrajnie wyjaskrawiony obraz pewnej zbiorowości, traktujący wszystkich jej członków w sposób jednakowy, niezależnie od przymiotów indywidualnych.
Stereotypy tworzą się na podstawie jednostkowych doświadczeń z reprezentantami danych zbiorowości, które zostają przez nas uogólnione , rozciągnięte na całość zbiorowości. Stosujemy je bezkrytycznie. „Jeden murzyn zły- wszyscy źli”. Najczęściej spotykane stereotypy dotyczą narodowości, etnicznych grup.
Murzyni - leniwi, Francuzi - dobrzy kucharze, Żydzi - talent do interesów, Poznaniacy - zaradni.
Stereotypy mogą być niebezpieczne jeśli wyraźnie negatywnie określają zbiorowość. Uważają że te złe cechy wynikają z natury. Nie można ich zmienić. To są uprzedzenia.
Żydzi to oszuści i lichwiarze - uprzedzenie.
Żydzi mają talent do interesów - stereotyp.
Żaden polityk nie działa w obronie obywateli - uprzedzenie.
Są uprzedzenia grupowe, etniczne, narodowościowe - blondynki, Hanysy, Gorole.
Stereotypy ułatwiają orientację w świecie społecznym. Wiemy czego oczekiwać od danej osoby, a czego nie oczekiwać. Jeśli nic nie wiemy on osobie, to oceniamy ja na podstawie grupy, do której należy.
Uprzedzenia mogą mieć konsekwencje społeczne. Np. „Murzyni są leniwi i nie nadają się do pracy”
murzyni będą częściej borykać się z bezrobociem
dlaczego murzyni są częściej bezrobotni niż biali?
Bo są leniwi i nie chce im się pracować.
Uprzedzenia mogą prowadzić do dyskryminacji- pozbawienie jakiejś grupy praw, które są należne innym.
Stereotypy są utrwalane w telewizji. Treści socjologiczne znajdujemy w całej twórczości - zwłaszcza reportaże. Wiedza w sztuce może coś koloryzować, nie przedstawiać prawdy.
W filmach amerykańskich sędziami są czarni. „Słoneczny patrol” - same zgrabne kobiety - rzeczywistość plaż kalifornijskich jest inna - grube Amerykanki.
Wiedze społeczną możemy czerpać z filozofii społecznej. Przedsocjologiczna wiedza - jak powinno być żeby było dobrze.
Wolontaryzm - wiele zależy od wolnej woli człowieka (także od Boga). Przeciwieństwo determinizmu.
Władza jest od Boga więc władca musi być dobry. Jeśli chce to może wszystko naprawić każdy może robić co chce, wiedza o społeczeństwie niepotrzebna, bo nic nie można przewidzieć.
Inną cechą wiedzy przedsocjologicznej jest koncentracja uwagi na władzy i państwie.
Aby powstała socjologia musiało powstać słowo „społeczeństwo” - oddzielone od władzy i państwa.
Momentem przełomowym było spostrzeżenie, że społeczeństwo nie jest chaotyczne. Zachowuje się wg reguł i norm (mimo że człowiek ma swoją wolę)n. Zaczęto szukać praw, które regulują zachowanie społeczne.
Nowa wiedza wyróżnia się tym:
jak się wiedze zdobywa?
Jak się wyciąga wnioski?
Jak się korzysta z uzyskanych wyników?
Naukowa socjologia posługuje się wiedza naukową czyli empiryczną - doświadczenia, wyniki eksperymentów.
Wynik naukowy jest wtedy, gdy przestrzegamy 3 reguły naukowe:
wyraźne określenie badanego problemu w oparciu o wiedze (fakty, teorie),
starannie zbierać dane, by inni mogli sprawdzić rzetelność tych badań (udostępn8enie procedur badawczych).
Odróżniać fakty od domysłów.
Nauka jest neutralna - powstrzymujemy się od wartościowania. Wiedza naukowa to tylko opis stanu faktycznego. Nauka nie mówi , że palenie jest złe. Mówi, że palenie powoduje następujące skutki.
Na jakie pytania odpowiada socjologia?
jak jest. Opisuje zdarzenia, dlaczego tak jest.
Ma odkrywać konsekwencje działań, z których lidzie nie zdają sobie sprawy.
Dlaczego tak jest? (dlaczego ludzie są agresywni). Stara się oddzielić przyczyny rzeczywiste od pozornych.
Jak będzie ? stara się przewidzieć przyszły bieg zdarzeń
Co zrobić, aby zmienić społeczeństwo w pożądanym kierunku ? (ma aspiracje praktyczne).
Czym różni się socjologia naukowa od potocznej?
potoczna - oparta na uogólnianiu codziennych doświadczeń w sposób emocjonalny.
Naukowa - na systematycznych badaniach, posługiwaniu się ustalonym aparatem pojęciowym i na sprawdzaniu hipotez i twierdzeń (co to jest polityka, władza).
Socjologia praktyczna przyjmuje 2 błędne założenia:
ludzie reagują jednakowo na pewne wpływy (prawa są probalistyczne - oparte na rachunku prawdopodobieństwa). Np. im człowiek jest na bardziej zagęszczonej powierzchni, tym bardziej jest agresywny. (nie można tego przewidzieć na 100 %).
Socjotechnika - oddziaływanie na ludzi określonymi bodźcami. Zakładanie, że zareagują w ten sposób.
wystarczy ludziom stworzyć określone warunki, a oni korzystając z tych warunków zachowują się podobnie. Tak nie jest. Wprowadzenie prohibicji z USA miało przynieść pozytywne skutki a przyniosło negatywny skutek( nielegalna produkcja alkoholu, zwiększyło się picie alkoholu).
Etymologicznie słowo socjologia to wiedza o społeczeństwie.
Społeczeństwo - zbiorowość ludzi w obrębie państwa. Społeczeństwo istnieje też jeśli nie ma państwa. Socjologia to nauka o zbiorowościach ludzkich.
Społeczeństwo - wielość jednostek, pomiędzy którymi muszą występować relacje, powiązania, które łączą ludzi w całość. Ludzie, którzy wzajemnie pracuję, wzajemnie od siebie współzależą.
Czym się zajmuje socjologia ?
procesami tworzenia różnych form życia zbiorowego. (jak powstają sekty, partie).
Bada struktury tych zbiorowości
Bada procesy i zjawiska zachodzące w tych zbiorowościach
Bada siły skupiające i rozbijające zbiorowości
Zmiany i przekształcenia zachodzące w tych zbiorowościach.
Życie społeczne - wszelkie postacie bytowania zbiorowego (ludzie, rośliny, zwierzęta).
Czy człowiek jest gatunkiem osobliwym?
Społeczeństwo jest częścią przyrody. Wywiera więc ono wpływ na zbiorowości ludzkie.
Wiele zachowań zwierzęcych obserwujemy u ludzi.
Życie społeczne - wszystkie zjawiska, które wynikają ze wzajemnego oddziaływania jednostek na siebie (na ograniczonej przestrzeni). Jeśli osobniki na tej przestrzeni modyfikują swoje zachowania - jeden wpływa na drugiego. Wszystkie zwierzęta żyją w społeczeństwie. Ale u wyżej rozwiniętych zwierząt występuje wierność , altruizm (Pomóc komuś, poświęcić się ), trwałe związki.
Co odróżnia społeczności zwierzęce od ludzkich ?
brak możliwości przekazywania i kumulowania dziedzictwa (małpa uczy się tylko do 5 roku życia).
Zwierzęta nie są zdolne do działania i myślenia symbolicznego.
Biologia w człowieku jest ważna, modyfikuje nasze zachowania. Z reguły potrzeby biologiczne wygrywają. Rzadkie są społeczeństwa ludzkie nie wojownicze (terroryzm, walka o pokój).
Dziedziczne cechy organizmu ludzkiego, które wpływają na społeczeństwo:
wyprostowana postawa (wolne ręce: ucieka i strzela jednocześnie).
Chwytliwe ręce z ruchomymi palcami i przeciwstawnym kciukiem (precyzyjne czynności).
Wzrok skierowany na przód a nie na boki (ocena odległości, trójwymiarowe widzenie).
Wielki mózg i złożony system nerwowy (w stosunku do ciała), wysoki poziom inteligencji, bogate życie emocjonalne.
Złożony mechanizm głosowy (budowa krtani, która umożliwia wydawanie złożonych dźwięków).
Długa zależność dzieci od rodziców (socjalizujemy dziecko, uczymy języka, zachowań, opanowywania popędów biologicznych , głodu, potrzeb fizjologicznych).
Plastyczność wrodzonych potrzeb (swoje potrzeby możemy zaspakajać w różny sposób; jedni jedzą widelcem inni palcami. Potrzeby seksualne -małżeństwo, zboczenia.)
Trwałość popędu seksualnego, który działa trwale, ale nie czasowo.
Istnieją różnice rasowe.
Były teorie, że określony wygląd determinuje określone zachowania. Np. określone cechy anatomiczne u przestępcy.. Egenika - dobre geny (hodowla ludzi najlepszych). Tadeusz Szczurkiewicz pt. „Studia socjologiczne” - opisuje teorie rasowe. Teorie rasy aryjskiej obalono.
RÓŻNE FORMY AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ.
Społeczeństwo to inaczej aktywność ludzi. To co istnieje w społeczeństwie jest przejawem aktywności np.:
- Ruch (ciała, gesty, przemieszczanie w przestrzeni, wzdychanie, kichanie). Ruchy te nazywamy zachowaniami. Zachowanie odnosi się do ruchu.
Pewne ruchy mogą mieć różne znaczenie np. machnięcie ręką - pozdrowienie, lekceważenie; bieg - ucieczka, pośpiech.
Różne ruchy mogą znaczyć to samo np. przywitanie - potarcie nosami, pocałunki, uścisk dłoni.
Mówimy o aktywności ludzkiej z pewnym naddatkiem, który oznacza co ten ktoś robi, nadajemy sens zachowaniu.
Zachowanie wyposażone w sens nazywamy w socjologii działaniem.
Kto nadaje znaczenie zachowaniom ?. Sama jednostka działająca jak i inni ludzie nadają znaczenie naszym zachowaniom. Sens działaniom nadaje też kultura.
Czynności społeczne - działania skierowane do innych ludzi. (wychowawcze, zabawowe, władcze).
Jakie wyróżniamy czynności społeczne:
- bezpośrednie (twarzą w twarz),
- pośrednie (adresaci naszych działań nie są współobecni, w tej samej przestrzeni.)
Sprzeczne sygnały - wygląda na prostytutkę, ale nią nie jest.
Działania racjonalne - kalkulowane, poprzedzone rozwagą. Tak chcemy działać , by mieć najmniej strat.
Działania odruchowe - spontaniczne, bezrefleksyjne. (wchodzimy na wykład, to siadamy na krześle).
Racjonalność instrumentalna - kalkulacja, robimy coś, by się komuś przypodobać, osiągnąć coś.
Racjonalność autocheniczna - „cel uświęca środki”
Działania tradycjonalne, rutynowe - naśladujemy innych. Występuje tu pojęcie „przeżytek kulturowy”.
Działania afektywne czyli emocjonalne - trudno je zmienić, trzeba przeczekać, np. krzyczymy z radości po zdanym egzaminie.
Odmianą działań afektywnych jest pozorowanie emocji.
Cywilizacje gorące i zimne.
Cywilizacje gorące - wyrażanie emocji jest pożądane, wskazane, nie tylko dopuszczalne np. Brazylia.
Cywilizacje zimne - anglosaskie, północne i nasze Europejskie - powściągliwość - manifestowanie uczuć jest niewłaściwe.
Działanie inicjujące + działanie reagujące = kontakt społeczny. Kontakty społeczne są jednorazowe albo przelotne. Np. pytam na ulicy , która jest godzina - działanie inicjujące, ktoś mi odpowiada - działanie reagujące, i go więcej nie widzę.
Kontakty mogą być bezpośrednie - twarzą w twarz, bądź pośrednie - nie są twarzą w twarz.
Dłuższa sekwencja kontaktów społecznych -( reakcja - odpowiedz - reakcja - odpowiedz) - interakcja.
Pojedyncza interakcja - zachowana jest jedność osób, akcji, miejsca i czasu.
Jedność osób - ci sami partnerzy.
Jedność akcji - o to samo chodzi. Partnerzy przyjmują te same reguły.
Jedność miejsca - partnerzy są współobecni.
Jedność czasu - akcja toczy się bez przerwy.
Interakcje bezpośrednie - współobecność przestrzenna i równoczesność czasowa. Dystans między partnerami (odległość zależy od treści interakcji). 4 typy dystansów interakcyjnych:
- dystans intymny od 1 do 1,5 stopy, stopa (20-45 cm), między rodzicami a dziećmi, małżonkami.
- dystans osobisty - od 1,5 do 4 stóp - przyjaciele, znajomi.
- socjalny, społeczny - od 4 - 12 stóp - dyrektor a pracownik na dywaniku
- publiczny powyżej 12 stóp - ksiądz na ambonie, wykładowca.
Zmianę dystansu można wykorzystać, by coś osiągnąć. Złamanie dystansu powoduje zmianę reakcji.
Dystans przestrzenny zależy od zwyczajów kulturowych. Arabowie i żydzi rozmawiają ze sobą bardzo blisko. My natomiast czujemy się zagrożeni. Nasza kultura wymaga oddalenia.
Każdy ma inny dystans osobisty.
Dla interakcji ważne jest tempo i rytm. Czasem jest szybkie np. licytacje dzieł sztuki - szybkie interakcje.
Interakcje pośrednie - telefoniczne, elektroniczne, listowne. Rewolucyjne znaczenie telefonów komórkowych - nie wiemy gdzie osoba, do której dzwonimy w danym momencie przebywa - ludzie mogą się oszukiwać.
Teoria behawioralna - mówi, że interakcja to tylko bodziec i reakcja ( nie motywacja, nie interesuje nas to co między bodźcem a reakcją).
Teoria wymiany - interakcja to wzajemna wymiana dóbr czy wartości między partnerami. W każdej interakcji coś doradzamy. Kiedy coś doradzamy, to wymieniamy wiedzę na prestiż i jego pozytywną ocen o mnie.
Wymiana to warunek spójności społeczeństwa.
Teoria - Kierunek symbolicznego akcjonizmu- nie wymieniamy się rzeczami materialnymi, ale symbolami.
Istotą interakcji jest komunikacja. 1 etap - pojawia się świadomość wybrania partnera. 2 etap - określamy jak on jest ważny dla mnie (pytam tego o drogę, bo wygląda na tutejszego).
- określenie sytuacji, w jakiej interakcja będzie następować ( inaczej w kościele, inaczej w kawiarni). Złe zdefiniowanie sytuacji powoduje, że interakcja nie może się rozwinąć.
- interpretacja gestów, słów i mowy ciała( ubioru). Zastanawiamy się co dana osoba chce nam przekazać.
- postawienie się w roli innego czyli spojrzenie na siebie z perspektywy partnera. Dostosowujemy swoje zachowanie w zależności od tego jak inni nas widzą. Wychodzimy naprzeciw oczekiwaniom partnera. Ważna jest nasza samoocena. Wysoka samoocena prowadzi do gotowości podjęcia interakcji. Inicjują interakcje ludzie pewni siebie.
Teoria dramaturgiczna - codzienne życie porównuje się do teatru. Ludzie dbają o swój fronton - postawę, gesty.
Sieć interakcji - komunikacja społeczna.
Interakcja powtarzalna - te same dwie osoby, interakcja dotyczy tego samego, jest powtarzalna. Np. codziennie kiedy chodzimy po gazetę spotykamy tę samą kioskarkę.
Interakcja regularna - wiemy, że następuje co pewien czas i jej oczekujemy. Np. codziennie spotykamy tę samą osobę.
Interakcja regulowana, regulowana normatywnie. Są pewne wzory, które mówią kiedy ma nastąpić. Może nas spotkać jakaś kara (np. nie płacimy alimentów).
Oczekiwania społeczne nie są spontaniczne.
Interakcje regulowane nazywamy stosunkami społecznymi. Podmiotami nie są osoby ale pozycje społeczne. Stosunek społeczny odbywa się pomiędzy dwoma pozycjami społecznymi.
Rola społeczna - to zespół praw i obowiązków, które są oczekiwane od nas, jeśli mamy daną pozycję społeczną, statut. My pełniąc daną rolę społeczną mamy prawa i obowiązki (studenta).
Stosunki społeczne eksploratorskie - jedna strona ma prawa, druga tylko obowiązki.
Stosunki społeczne symetryczne, równoprawne - dwie strony mają te same prawa.
Stosunki społeczne roszczeniowe
Pozycje społeczne przypisane - nabywamy niezależnie od naszej woli (urodziłam się jako Polka, klasa społeczna, płeć).
Pozycje osiągane - nabywamy przez decyzje i starania ( np. zawód).
Pozycje ekskluzywne - trudno je osiągnąć, są duże bariery.
Pozycje otwarte - każdy może je osiągnąć przy lekkim wysiłku.
Rodzaje stosunków społecznych:
- instrumentalne - wchodzimy w nie, by osiągnąć jakąś korzyść. Nie jest ważna osoba, ale przedmiot interakcji - kontakt z sprzedawcą.
- autoteliczne - wchodzimy w nie, bo mają cl sam w sobie. Satysfakcja (miłość, zabawa, gra).
- formalne- działania partnerów są szczegółowo określone (adwokat). Mało miejsca na swobodne działanie.
- nieformalne - nie ma reguł, wchodzimy w nie spontanicznie.
- pierwotne - nieformalne, występują w grupach pierwotnych, najbliższych (rodzina).
- wtórne - bardziej formalne (grupy zawodowe).
KULTURA
Nie ma czegoś takiego jak wrodzone cechy ludzkie. Na różnych obszarach ludzie żyją różnie, w różnych warunkach. Ludzie żyją zawsze w otoczeniu innych ludzi. Ze strony tych ludzi doznajemy pewnych ograniczeń. Czujemy się kontrolowani. Nie są to ograniczenia formułowane przez konkretne osoby. Sami, wiemy, że czego nam nie wolno (np. jeść palcami w restauracji).
W języku potocznym do kultury wliczamy wąski obszar działalności ludzkiej np. sztuka, muzyka. W socjologii jest 4000 pojęć kultury. Kultura czyli uprawa woli (w starożytności). Kultura - uprawa umysłu, z końca 12 w., było to pojęcie wartościujące (kulturalny to wykształcony). Najszersze rozumienie kultury - wszystko co nie jest naturą (powstało dzięki pracy człowieka, nie wynika z przyrody) to jest kulturą. Obejmuje ona wszystkie materialne wytwory człowieka. W świecie jest tylko kultura i natura.
W socjologii i nauce termin kultura ma charakter opisujący a nie wartościujący. Wg nauki każdy człowiek jest kulturalny, bo jest wytworem jakiejś kultury. Nie ma kultur lepszych i gorszych.
Prosta definicja kultury - wszystko to, co ludzie robią, myślą i posiadają jako członkowie społeczności.
Internalizacja kultury - takie przyswojenie norm, że kultura staje się częścią naszej osobowości, w pewnych sytuacjach zachowujemy się automatycznie.
Mamy dwa skrajnie ujęcia kultury.
- jest czymś złym (głosił go Freno). Uważał, że czyni z człowieka istotę nieszczęśliwą, bo go ogranicza ( popęd płciowy) powoduje (frustracje, nerwice).
- jest czymś dobrym (Malinowski - polski socjolog). Zaspakaja potrzeby w sposób wykraczający poza podstawowe potrzeby człowieka.
3 segmenty kultury:
- wszystko to, co ludzie robią. Kultura normatywna (reguły, normy, wartości). Opisuje działania właściwe, niewłaściwe, zabronione. Tworzy wzorzec normatywny (starszym ustępujemy miejsca).
- wszystko to, co ludzie myślą. Kultura idealna = symboliczna (idee, myśli). Mówi jakie są uznane poglądy i przekonania. Określa jakie symbole są dla nas ważne. Należy uznawać panujące przekonania (nie należy wierzyć wróżką).
- wszystko to, co ludzie posiadają. Kultura materialna. To co posiadamy, co ludzie stworzyli, a także obiekty przyrodnicze, które ludzi przetworzyli (pola uprawne).
STRUKTURA KULTURY
(od najmniejszych)
Element (rys) kultury - np. krawat w męskim ubiorze, przykazanie ni zabijaj, ukłon na powitanie.
Kompleks kulturowy (bardziej złożone całości pod względem treści lub funkcji). Np. sposób ubierania się mężczyzn, wszystkie sposoby przywitania, dekalog.
Konfiguracje kulturowe. Wszystkie kompleksy drobniejsze, które skupiają się wokół jednego elementu. Np. samochodu (autostrady, prawa ruchu drogowego, kursy prawa jazdy, prawo karne, warsztaty).
Kultura jest tworem zbiorowym. Pojedynczy człowiek staje się dopiero częścią kultury, kiedy coś stworzy i upowszechni i to zostanie rozpropagowane i zaakceptowane przez ludzi i zostanie wśród ludzi tego ślad.
Jest kultura osobista jednostki i kultura zbiorowości.
Kultura osobista jednostki to sposoby postępowania, myśli, poglądy, uczucia, które nie są jeszcze znane innym ludziom. Każdy ma kulturę osobistą. Musi mieścić się ona w ramach kultury szerszej - zbiorowości.
Margines tolerancji - (w rodzinie można dłubać w nosie)- zależy od pozycji społecznej jednostki i od tego czy ma wpływ na życie zbiorowości. Np. Michael Jackson w masce jest ekscentryczny, a sąsiad w takiej masce byłby nie normalny.
Osoba, która ma wpływ na nasze życie ma być prawie idealna. Kontrolujmy ją we wszystkich aspektach życia. Bardzo niska i bardzo wysoka pozycja rozszerza ten margines, jeśli nie ma wpływu na nasze życie.
Zmiany w kulturze powodują :
- ruchy reformatorskie - np. AA. Są nastawione na normy.
- ruchy radykalne - skierowane na wartości (ruch ochrony przyrody).
- dyktatorów mody
- kampanie propagandowe w mediach.
Normy - sposoby postępowania.
Wartości - cele narzucane kulturowo (wykształcenie, studiowanie).
Socjalizacja - to mechanizm przekazu kultury. Jest przyczyną porządku społecznego. Znaczenie ma tu stopień przyswojenia procesów socjalizacyjnych (internalizacji kultury).
Udana socjalizacja - to z kultury naszej drugiej natury.
- wobec kultur (nonforkormizm). Znajduje wzory w towarzystwach przestępczych.
Socjalizacja odbywa się na kilku poziomach:
I minimum kulturowe wymagane od wszystkich ludzi - porozumiewanie się, nie naruszanie dobra innych ludzi.
II wejście do określonej kultury.
III- najniższy - opanowanie konkretnych ról społecznych, zawodowych, politycznych (matka, lekarz, obywatel).
Socjalizacja uczy konformizmu społecznego, czyli dostosowania własnego zachowania, myślenia do myślenia i zachowania innych członków zbiorowości.
Rodzaje socjalizacji:
I pierwotna (początkowa). Dokonuje się w grupach pierwotnych (pierwszych) - rodzinie, grupie rówieśniczej, sąsiedzkiej. Jednostka nie jest sama i musi się dostosować.
II wtórna (ciągła, permanentna). Uczenie się reguł trwa do końca życia. Treści nabyte w toku socjalizacji wtórnej są mniej trwałe niż w czasie socjalizacji pierwotnej.
III polityczna - wdrażanie się do kultury politycznej (rola dobrego obywatela).
Resocjalizacja - celem jej jest przemiana człowieka. Wymazanie z jego działalności dotychczasowych treści i wpojenie nowych. Nigdy nie jest ona całkowita.
Mechanizmy socjalizacji (jak się dokonuje?).
- wzmacnianie. Zachowania właściwe nagradzane, niewłaściwe karane.
- naśladowanie
- przekaz symboliczny - inni nas uczą słownie (język jest symbolem). Czytamy teksty pisane.
- kontrsocjalizacja - szczególna odmiana socjalizacji. Nauka ról dewiacyjnych czy przestępczych. Dokonuje się w środowisku przestępczym.
- socjalizacja antycypująca (snobizm). Nie zajmuje jakiejś pozycji ale już się zachowuje tak jakby się do niej zaliczał. Gadżety, zewnętrzne atrybuty.
- socjalizacja odwrotna - młodsi uczą starszych a nie odwrotnie. Starsze pokolenie ulega presji nowego pokolenia. Dzieci uczą rodziców obsługi komputerów.
2 podstawowe funkcje socjalizacji:
I przekazuje kulturę.
II powoduje konformizm społeczny (przystosowuje nasze zachowania do obowiązujących w społeczeństwie).
Efekty socjalizacji:
I pełna socjalizacja - kiedy człowiek ma zinternalizowane normy tak, że nie przyjdzie mu na myśl, żeby postąpić nie zgodnie z normami.
II niepełna- nie daje internalizacji, ale wpaja jednostce poczucie obowiązku - wewnętrzna kontrola- wyrzuty sumienia, dyskomfort psychiczny.
III zachowujemy się zgodnie z normami ale dlatego, że obawiamy się kar (jeśli są skuteczne).
IV kompletna klęska socjalizacji - ani nie ma poczucia obowiązku, ani wyrzutów sumienia, nie obawia się sankcji.
Kontrola społeczna - ogniwo socjalizacji, aby utrzymać efekty socjalizacji stanowi korekty niepełnej socjalizacji lub nie w pełni udanej. To system sankcji.
Sankcja - reakcja grupy na zachowania członków danej grupy w sytuacjach społecznie ważnych. To kary i nagrody (zależą od pozycji społecznej i wagi norm społecznych). Zachowanie po szkodzie może powstrzymać przed sankcjami (skrucha).
Atmosfera permisywności - przyzwolenie społeczne na działania przestępcze, dewiacyjne (np. ze strachu).
Skrajny przejaw permisywności - reakcje są nie przeciwko przestępcy, ale przeciw temu, kto chce zareagować przeciwko przestępcy.
Trzon kultury - kręgosłup, coś najważniejszego to wartości. Reguły w kontroli społecznej chronią te wartości (religijne, rodzinne).
Wartości typowe dzisiaj - bogactwo, zdrowie, sława itp.
Dewiacja - to co odbiega od norm kulturowych.
Normy mają większy lub mniejszy ładunek powinności.
Imperatyw kulturowy - to co jest wymagane bezwzględnie. Nakazy i zakazy (jeździmy prawą stroną drogi). Każdy musi być wykształcony.
Przyzwolenia - dopuszczają pewne zachowania. Chcesz to rób, ale nie jest to zalecane. (to wolno palić).
Zalecenia i preferencje - wskazują, co byłoby dobrze robić. Dobrze by było gdyby…Drogowskazy z nadzieją, że ktoś się do nich zastosuje.
Nie wykonujesz nakazu - kara.
Realizujesz nakaz - żadna nagroda.
Nie przestrzegasz zakazu - kara.
Przestrzegasz - brak nagrody.
Konsekwentne przestrzeganie wszystkich zakazów też jest źle widziane.
Gdy korzystamy z przyzwolenia - reakcja społeczna nie występuje.
Jedne normy coś dozwalają, inne nie.
Zalecenia i preferencje - niestosowanie - brak kary.
- stosowanie - nagroda.
Relatywizacja sytuacyjna - reguły obowiązują w jednych sytuacjach, w innych nie.
Relatywizacja personalna - w zależności od osoby (osobom do lat 18 wstęp wzbroniony).
Relatywizacja rodzajowa - dotyczy zbiorów osób np. dzieci, policjantów, inwalidów.
Aksjologia - nauka o wartościach.
System aksjonormatywny - ma każde społeczeństwo. Ma on 3 podsystemy:
- zwyczaje
- moralność
- prawo
Zwyczaje - to reguły dotyczące codziennego sposobu życia we wszystkich jego przejawach. Funkcją ich jest uproszczenie życia i nadanie mu automatyzmu. Są one najbardziej niewidoczne ze wszystkich reguł. Kiedy je dostrzegamy ? kiedy spotykamy się z inną kulturą.
Etnocentryzm - przekonanie o prawidłowości naszych zwyczajów i dziwactwie innych.
W zwyczajach nie ma nic uniwersalistycznego. Nie ma czegoś takiego, jak naturalny zwyczaj. Tworzą się spontanicznie i oddzielnie. Nie są narzucane, kodyfikowane - ujęty w reguły, kodeks ( z wyjątkiem sewiar - wiwru).
Mają charakter prywatny (innym jest to obojętne, nie dotyczą innych, nie ingerują w ich swobodę). Sankcje za naruszenie mogą być lub nie, są łagodne, mogą być satyryczne.
Reguły moralne - (wynik tradycji) - dotyczą takich sfer życia, w których działanie jednego człowieka nie jest obojętne dla innych ludzi. Dotyczą istotnych interesów innych ludzi ( pożyczam to musze oddać, nie mogę zdradzać męża bo go ranię). Dotyczą najbardziej fundamentalnych praw. Silnie chroniona jest rodzina. Są jasno sprecyzowane, skodyfikowane ( kodeksy etyczne, regulaminy, kodeksy prawa). Za naruszenie ich są ostre i dotkliwe sankcje od izolacji po napiętnowanie i wyrzucenie ze środowiska.
Prawo - dotyczy sposobu regulacji (nie treści). Nie wytwarza się spontanicznie, jest stanowione przez Państwo lub w imieniu Państwa. Jest związane z organizacją polityczną. Jest artykułowane zawsze w formie pisemnej. Na straży prawa stoi szczególny system sankcji - wymierzane w imieniu Państwa, jako jedyne mogą stosować przymus fizyczny (kara śmierci). Sankcje są wdrażane przez specjalne instytucje. Prawo może wkraczać w reguły zwyczajowe i moralne. Może zwyczaje utrwalać. (nie zabijaj !).
Jeśli prawo ma poparcie społeczeństwa to jest skuteczne. Zawsze wygrywają reguły moralne. Musi być odbiciem reguł moralnych, by było skuteczne.
Styl artystyczny i moda - powodują sankcje - uznają za ludzi niekulturalnych. Nie wytwarzają się spontanicznie lecz pod dyktat. Elity kreują modę, reszta ich naśladuje.
1