Temat: WADY POSTAWY CIAŁA- PRZYCZYNY, OBJAWY, ZAPOBIEGANIE.
Postawa ciała jest pojęciem nie tylko anatomicznym, mówiącym o budowie
i rozmieszczeniu poszczególnych części ciała, ale przede wszystkim pojęciem funkcjonalnym, stanowi określony nawyk ruchowy, który kształtuje się na przestrzeni całego życia. Zapobieganie wadom postawy ma ogromne znaczenie zarówno ze względu na kształtowanie harmonijnej i estetycznej sylwetki u dzieci, jak też dlatego, że przeciwdziała wytworzeniu
się podłoża, na którym powstają w późniejszym wieku zniekształcenia i bóle kręgosłupa. Prawidłowa postawa ciała zabezpiecza organizm przed ujemnymi wpływami środowiska,
co pozostaje w ścisłym związku z utrzymaniem zdrowia człowieka.
Przedstawienie zagadnienia wad postawy wymaga wyjaśnienia jak wygląda prawidłowa, a jak wadliwa postawa ciała?
Postawa prawidłowa charakteryzuje się tym, że:
-głowa ustawiona jest wprost nad klatką piersiową, biodrami i stopami lub podana nieco ku przodowi,
-klatka piersiowa wysklepiona ku przodowi, przy zachowaniu swobodnego oddychania,
-brzuch lekko wciągnięty lub płaski,
-plecy łagodnie wygięte, przy czym łopatki nie wystają poza linię pośladków,
-ręce i nogi prawidłowo ukształtowane,
-stopy wysklepione.
„Postawa wadliwa to taki jej stan, w którym nastąpiło zdeformowanie kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy lub kończyn dolnych.. „(Kasperczyk 1992)
Nieprawidłowa postawa natomiast jest wtedy, gdy:
- głowa jest wysunięta do przodu lub pochylona w bok,
- klatka piersiowa płaska, zapadnięta lub zniekształcona, barki wysunięte do przodu,
- brzuch wypukły, wysunięty do przodu lub zwiotczały, obwisły,
- plecy zgarbione, zaokrąglone, a miednica posiada zbyt duże nachylenie, co łącznie daje silne wygięcie krzywizn kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej,
- stopy płaskie.
Odpowiadając na pytanie- jakie są nieprawidłowości postawy, jakie są tego przyczyny?- należy stwierdzić, że źródła bywają różne. Oprócz przyczyn takich
jak wrodzone wady postawy, np. asymetria długości kończyn dolnych, bądź zniekształcenia spowodowane przez przebyte choroby, np. krzywicę itp., a także złe warunki bytowe jednym z największych niebezpieczeństw jest siedzący tryb życia i jednostajność pozycji, na które- znajdujący się w okresie intensywnego wzrostu organizm dziecka- nie jest ostatecznie uodporniony. Postawę dziecka kształtuje środowisko, w którym najistotniejszą rolę odgrywa dom i szkoła. Oddziaływanie domu na organizm dziecka przypada głównie na okres niemowlęcy i wczesne dzieciństwo, wówczas gdy organizm jest jeszcze bardzo elastyczny
i podatny na wpływy zewnętrzne. Przede wszystkim należy stwierdzić, że jedną z przyczyn jest nieuświadomienie rodziców co do stosowania odpowiednich metod i środków wychowawczych, np. gdy matka nosi dziecko tylko na jednej ręce (tej samej). Kręgosłup dziecka ulega lekkiemu skrzywieniu bocznemu. Podobnie prowadzenie dziecka zawsze
za jedną i tę samą rękę kształtuje wadliwą postawę. Również przyzwyczajenie
do wykonywania pracy jedną i tą samą ręką wpływa na nierównomierny rozwój pewnych grup mięśniowych, co w konsekwencji może stać się przyczyną różnego rodzaju skrzywień. Ponadto nieprzemyślany dobór zabawek i przyborów może przeciwdziałać prawidłowemu kształtowaniu się postawy (jazda na hulajnodze). Należy jeszcze wymienić ujemne oddziaływanie ciężkiej pracy fizycznej we wczesnym wieku, jak dźwiganie ciężarów,
np. noszenie na rękach młodszego rodzeństwa. Bardzo niekorzystne jest noszenie przez dzieci książek w teczkach zamiast tornistrach. Wadliwą postawę wywołują także często przyczyny natury psychicznej- przygnębienie, zahukanie.
Wady postawy nie tylko sprawiają bóle, cierpienia, lecz także obniżają ogólną sprawność fizyczną.
Mówiąc o wadach postawy ciała, mamy na myśli przede wszystkim odchylenia od normalnego kształtu kręgosłupa. On bowiem jest kostnym rusztowaniem ciała. Najczęściej spotykane nieprawidłowości to:
Plecy okrągłe- kręgosłup w całym swym przebiegu tworzy nadmierne wygięcie ku tyłowi (hiperkifoza). Na skutek powiększenia się kifozy odcinka piersiowego sylwetka odznacza się wyraźnym ogólnym pochyleniem ciała ku przodowi, głowa wysunięta znacznie ku przodowi. Ważnym czynnikiem kifozy piersiowej są odstające łopatki i zapadnięta klatka piersiowa.
Plecy wklęsłe- kręgosłup na całej długości jest silnie uwypuklony (hiperlordoza), miednica ustawiona niemal poziomo. Silnie uwypuklony ku przodowi kręgosłup lędźwiowy wykazuje dość znaczne zmiany.
Plecy okrągło-wklęsłe- zarówno kifoza piersiowa, jak i lordoza lędźwiowa są nadmiernie zaakcentowane. Głowa i barki są wysunięte do przodu. Kręgosłup w odcinku piersiowym wykazuje zwiększenie się wygięcia ku tyłowi, skutkiem czego klatka piersiowa ulega zapadnięciu. W odcinku lędźwiowym kręgosłup wygina się przesadnie ku przodowi, powodując uwypuklenie brzucha.
Plecy płaskie- kifoza i lordoza są spłaszczone, kręgosłup nie spełnia swej resorującej roli. Głowa jest lekko wysunięta do przodu, barki silnie wciągnięte do tyłu, zaś klatka piersiowa wyraźnie uwypuklona.
Jeszcze poważniejszą wadą jest boczne skrzywienie kręgosłupa ( skolioza ). Kręgosłup widziany od tyłu powinien przedstawiać obraz prostej, pionowo ustawionej kolumny. Wszystkie odstępstwa od pionu powinny być traktowane jako sygnał ostrzegawczy i poddane obserwacji lekarskiej.
Wygięcia boczne kręgosłupa- skoliozy, wykazują różnorodność odkształceń. Skrzywiony kręgosłup tworzy wygięcie zwrócone wypukłością w prawą lub lewą stronę. Skrzywienia boczne powstają również wskutek nierównomiernego rozwoju somatycznego układów mięśni grzbietu.
Do wad postawy przyczyniają się również zniekształcenia klatki piersiowej,
którymi są:
- klatka piersiowa beczkowata- ulega zwężeniu u góry i u dołu,
- klatka piersiowa gruszkowata- dolna część klatki piersiowej wybitnie poszerzona,
- klatka piersiowa kurza- zniekształcenie mostka, który tworzy dość ostre uwypuklenie do przodu.
Ostatnim związanym z postawą zagadnieniem są wady kończyn dolnych i stóp. Zniekształcenia kończyn dolnych pogarszają w znacznym stopniu statykę ciała i zmieniają postawę. Są one wadami wrodzonymi lub powstają w wyniku asymetrii w budowie wyżej położonych odcinków ciała, przeciążeń pracą statyczną albo na skutek innych przyczyn.
Wyróżniamy następujące deformacje kończyn dolnych:
- kolana koślawe- odznacza się charakterystycznym ułożeniem, skierowanym przyśrodkowo. Uda w stosunku do podudzia tworzą literę „X”.
- kolana szpotawe- kończyny przyjmują ułożenie w kształcie litery „O”
- stopa płaska i stopa płasko- koślawa-charakteryzuje się uwypukleniem kostki wewnętrznej oraz skręceniem pięty na zewnątrz. Stopa taka całym ciężarem opiera się na brzegu przyśrodkowym.
- stopa szpotawa- stopy odchylają się do wewnątrz, oparte na krawędziach zewnętrznych palcami skierowanymi do środka.
- stopa wydrążona- wada charakteryzuje się tzw. wysokim podbiciem.
W celu eliminowania i zapobiegania pogłębianiu się wad postawy jest postępowanie korekcyjne. Należy uświadomić rodziców dzieci jaki to duży problem. Zapobieganie powstawaniu wad postawy u dzieci i młodzieży pozwala później uniknąć przykrych dolegliwości i bólów u dorosłych. W momencie pojawienia się odchyleń od prawidłowej postawy należy zwrócić się o pomoc do lekarza. Wyniki leczenia bywają tym lepsze im wcześniej będzie rozpoznana wada lub odchylenie od normy. Sprawa prawidłowej postawy dziecka powinna być ustawiczną i wspólną troską ogółu wychowawców w szkole oraz rodziców. W miarę możliwości należy unikać lub ograniczać przyczyny, które powodują możliwość powstawania błędów i wad postawy. Postawę dziecka trzeba planowo
i systematycznie kształtować. Każda lekcja ćwiczeń ruchowych powinna zawierać elementy kontroli i kształtowania postawy. W razie potrzeby należy dzieciom i rodzicom wskazać ćwiczenia zmierzające do wzmocnienia osłabionych grup mięśni oraz zachęcić do stosowania ich w domu. Należy wdrążać dziecko do poprawnego „trzymania się” we wszystkich okolicznościach codziennego życia, np. podczas siedzenia w ławce, przy odrabianiu lekcji.
Jednym z warunków normalnego rozwoju i zdrowia człowieka jest prawidłowa postawa ciała. Obserwując uważnie dzieci, młodzież oraz dorosłych zauważymy,
że sprawność organizmu, jego zdolność do pracy jest w poważnej mierze uzależniona
od postawy ciała. Postawa ciała w dużej mierze odzwierciedla stan psychiczny, o czym powinien pamiętać każdy wychowawca dzieci i młodzieży. W codziennym życiu rzadko
na ogół zwracamy uwagę na to, jak kształtuje się organizm dziecka, a robimy to dopiero wtedy, gdy wady są już widoczne i trudno je usunąć. Poprzez wczesne rozpoznanie, konsekwentne leczenie, a przede wszystkim przez umiejętne dbanie o kręgosłup i postawę ciała można zapobiegać wadom postawy i chorobom kręgosłupa. Chcąc mieć zdrowy
i sprawny kręgosłup, należy o niego czynnie dbać przez całe życie.
Bibliografia:
Kasperczyk T. ,Wady postawy ciała - diagnostyka i leczenie, Kraków 2002. s. 9-12
Kołodziej J. Kołodziej K. Momola I. ,Postawa ciała, jej wady i korekcja, wyd. pierwsze, Rzeszów 2004. s. 15-24, 51-56
Kuś W.M. ,Dziecko z wadą postawy, Warszawa 1980. s. 10-22
Materiał z dyskusji, opublikowany w: „Postawa ciała człowieka i metody jej oceny”. Pod red. J. Ślężyńskiego. AWF, Katowice 1992.