METODA INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW
SPIS TREŚCI
Dane formalne
Identyfikacja problemu
Geneza dynamiki zjawiska
Znaczenie problemu
Prognoza
Propozycje rozwiązania
Efekty oddziaływań
Załączniki
DANE FORMALNE
PODSTAWOWE DANE O DZIECKU:
Imię i nazwisko : Michał J.
Rok urodzenia : 2002
Szkoła : Szkoła Podstawowa nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Obornikach, klasa I
Sytuacja rodzinna : Sytuacja rodzinna dziecka jest bardo dobra, rodzina normalna, składająca się z obojga rodziców i Michałka. Rodzice pracują, mama jest ekonomistką, ojciec posiada własną firmę w branży komputerowej. Sytuacja materialna rodziny jest również bardzo dobra. Chłopiec jest dzieckiem zadbanym, ma dobre stosunki z rodzicami. Rodzice, szczególnie mama poświęcają dużo czasu synowi.
IDENTYFIKACJA PROBLEMU
Dysleksja jest to specyficzny rodzaj trudności w uczeniu się o podłożu językowym. Objawia się trudnościami w nauce czytania i pisania u dzieci, które są normalnie rozwinięte intelektualnie, nie posiadają poważnych wad słuchu, wzroku, ani schorzeń neurologicznych, są otoczone w szkole prawidłową opieką dydaktyczną i nie są dziećmi zaniedbanymi środowiskowo.
Na problemy Michała zwrócili uwagę zarówno rodzice, jak i wychowawczyni chłopca. Na tle klasy Michał nie wypada zbyt dobrze, jego poziom przyswajania wiedzy jest dość niski.
Objawy jakie zauważono u Michała :
trudności w zapinaniu ubrania i wiązaniu butów,
opóźniony rozwój mowy,
problem w zapamiętywaniu, np. dni tygodnia,
mimo znajomości liter, trudności w czytaniu objawiające się :
problemami z odczytywaniem wyrazów trudnych, wielosylabowych,
czytając Michał gubi linijkę (miejsce w którym czyta),
nie zwraca uwagi na interpunkcje,
ma problemy z dzieleniem wyrazów na sylaby,
zgaduje końcówki wyrazów,
trudności w pisaniu, objawiające się :
nie zachowaniem marginesów,
nie prawidłowym trzymaniem długopisu,
nie stosowaniem interpunkcji,
trudnościami w przepisywaniu,
opuszczaniem lub myleniem krótkich wyrazów,
problemami w stosowaniu dużych liter,
pisaniem samogłosek „au” jako „ał” ,
zapisywaniem „ą” jako „ął”, „ę” jako „ęł” ,
trudności w wypowiadaniu, powtarzaniu wyrazów, np. zamiast słowa „samolot”, mówi „samotol”,
dziecko myli kierunki (prawy z lewym, górę z dołem),
ma opory w czytaniu, szczególnie na głos, przy całej klasie,
rysunki chłopca są ubogie,
Michałowi sprawia trudność dobieranie kolorów podczas wykonywania rysunków, np. na zajęciach plastycznych (rysowanie kredkami, malowanie),
Ma problem z liczeniem w pamięci.
GENEZA DYNAMIKI ZJAWISKA
Na podstawie wywiadu z rodzicami dowiedziałam się, że Michał miał już problemy w wieku przedszkolnym, min. Bardzo wolno uczył się mówić, miał też problemy z wiązaniem butów (problem ten rozwiązano poprzez zakup obuwia wzuwanego lub na rzepy). Przedszkolanka nie zwróciła większej uwagi na kłopoty chłopca.
Kolejne problemy pojawiły się w szkole podstawowej, ściślej w I klasie szkoły podstawowej. Od wychowawczyni Michała dowiedziałam się, że chłopiec okazywał ogromną niechęć do pisania, pisał dość wolno, wykazywał również niechęć do czytania na głos. Wręcz unikał tego, np. gdy padła jego kolej czytania zgłaszał, że musi wyjść do toalety. A gdy już czytał (przymuszony) było to czytanie „niepewne”, „wymęczone”. Koledzy z klasy z tego powodu wyśmiewają się z chłopca, jest nawet wykluczony z grupy.
Mama Michała zauważyła, że gdy poleceniem zadania domowego była nauka czytania, on koniecznie za wszelką cenę unikał pracy z mamą, ni chciał jej pomocy, twierdząc, że on sam sobie poradzi. Mama uznała, że może to być objaw samodzielności i nie miała nic przeciwko temu. Chłopiec wolał też czytać w myślach, niż na głos, tłumacząc matce, że w ten sposób szybciej i lepiej mu pójdzie. Rodzice zauważyli również, że Michał bardzo często symulował chorobę, aby uniknąć pójścia do szkoły.
Z rozmowy z Michałem i obserwacji jego zachowań zauważyłam, że jest on chłopcem inteligentnym, bardzo wrażliwym, a jednocześnie nieśmiałym (nie patrzył mi w oczy podczas rozmowy, miał spuszczoną głowę w dół, uśmiechał się nawet gdy mówił o czymś co sprawiało mu przykrość, miał wahający się ton głosu). Spowodowane jest to postrzeganiem go i traktowaniem go przez innych uczniów, gdy Michał ma czytać, w klasie robi się szum i słychać słowa krytyki, np. że znów będzie się przez dwie godziny jąkał. Śmieją się też, że to jest takie proste, a on jako jedyny tego nie potrafi. Wywołuje to poczucie wstydu, czuje się on gorszy, głupszy, buduje się jeszcze większa niechęć do czytania na głos i pisania.
Sytuacja Michała jest coraz trudniejsza, coraz gorsza. Ponieważ pozostałe dzieci robią postępy, a nauczycielka realizuje program dalej. Pogłębia to jego braki.
W domu rodzinnym chłopiec nie sprawia problemów, raczej przebywa w swoim pokoju, rzadko wychodzi bawić się z kolegami. Ma on jednego bliskiego kolegę, z którym lubi się spotykać. Michał chętnie korzysta z komputera, ogląda telewizję, słucha muzyki. Kontakt z rodzicami ma dobry. Rodzice zaspokajają podstawowe potrzeby syna, mimo, że oboje dużo pracują. Jego samoocena jest dość niska, ale najlepiej czuje się w domu, bardziej komfortowo, spokojniej.
ZNACZENIE PROBLEMU
U Michała dysleksja jest ogromnym problemem. Oprócz wszelkich problemów związanych z nauką, chłopiec ma problemy z samym sobą. Jego samoocena jest ogromnie niska, uważa się za głupiego, niezdolnego. Początkowo uznany był przez wychowawczynię za osobę leniwą , wychowawczyni myślała przez krótki czas, że to jest właściwą przyczyną niepowodzeń szkolnych Michała.
Michał jest osobą spokojną, można powiedzieć, że troszkę zamkniętą w sobie. Bardzo rzadko jest widywany w towarzystwie z rówieśnikami, kolegami z klasy na przerwach. Jest on przez nich odpychany, uznany za gorszego, wyśmiewany. Co powoduje obniżenie własnej wartości u niego, niską samooceną, niewiarę we własne możliwości. Uważa, że to jego wina, że nie potrafi poradzić sobie, z tym, z czym większych problemów nie mają inne dzieci.
Problem chłopca jest dość obszerny, wpływa Nawego naukę, kontakty z innymi, na samoocenę. Należy więc podjąć wszelkie środki działania aby zapobiec dalszemu rozwojowi tych złych efektów, aby Michał mógł funkcjonować normalnie, aby nie pogłębiały się jego kłopoty.
PROGNOZA
pozytywna
Jeśli dziecku zostanie zapewniona, udzielona odpowiednia pomoc :
- psychologiczna,
- pedagogiczna,
- logopedyczna,
oraz wsparcie ze strony rodziców i wychowawcy. Problemy dziecka zmniejszą się, dzięki odpowiedniej terapii. Gdy chłopiec zacznie osiągać lepsze wyniki w nauce, zaczynając od drobnych sukcesów, popartych pozytywnymi wzmocnieniami (nagrodami) zmieni się jego stosunek do samego siebie, prawdopodobnie rówieśnicy zaczną go inaczej postrzegać, być może uda się mu w jakimś stopniu wyrównać braki w nauce. Stosując odpowiednie techniki edukacyjne, wprowadzenie zmian w planie zajęć i przystosowaniu środowiska pracy można zminimalizować skutki dysleksji, pamiętając jednak, że niestety dysleksji nie da się wyleczyć.
Negatywna
Michał na dzień dzisiejszy ma wiele problemów, szczególnie z samym sobą, samoocena dziecka może obniżać się, uznając się ciągle za gorszego, zaniżając poczucie własnej wartości i ciągłe obawianie się porażki spowoduje, że chłopiec nie będzie miał motywacji do podjęcia się jakiego kol wiek zdania i doprowadzenia go do finału. Chłopiec niechętnie chodzi do szkoły, może dojść nawet do tego, że będzie wagarował. Oczywistym jest fakt, że pogorszą się stosunki z rodzicami, poprzez ciągłe konflikty i brak wzajemnego zrozumienia. Michał może stać się nieufny wobec ludzi, może mieć problemy w rozwiązywaniu konfliktów i z nawiązywaniem kontaktów, przez to, że był wykluczony z grupy. Michał może również po pewnym czasie chcieć zwrócić uwagę na siebie w klasie aby zyskać przychylność, będąc błaznem klasowym, przeszkadzając w zajęciach lekcyjnych, może przekupywać pieniędzmi, prezentami kolegów. Może również dojść do zjawisk patologicznych, np. do przestępstw, ponieważ Michał może szukać akceptacji w innych środowiskach, wśród osób z tzw. marginesu społecznego. Grozi mu również nie uzyskanie promocji do następnej klasy.
PROPOZYCJE ROZWIĄZANIA
Bardzo ważna jest wizyta u logopedy, aby zaprzeczyć lub potwierdzić wadę wymowy u Michała, a także aby nauczył się on odpowiednio artykułować słowa, wypowiadać literki, poprawić sposób wypowiadania się.
Ważna jest również pomoc nauczyciela. Nauczyciele powinni stosować dobry program zajęć lekcyjnych, dobre plany zajęć, czyli dostosowane dla dzieci z dysleksją. Powinni oni prawidłowo wydawać polecenia, odpowiednio robić notatki ( nie za dużo tekstu, więcej wizualizacji, obrazków, diagramów, itp. ), zastanowić się nad kwestią przepisywania tekstów (lepiej przepisywać np. z kartki do zeszytu, niż z tablicy). Nauczyciel powinien stosować strategie edukacyjne, które ułatwią dyslektycznym dzieciom rozwój, naukę i osiąganie sukcesów, czyli podniesienie samooceny. Powinien również przeprowadzić „moralizującą” pogadankę z uczniami o prawidłowym traktowaniu się wzajemnie (szacunku, wsparciu, pomocy, itp. ) i odpowiednio, konsekwentnie reagować na nieprawidłowe zachowania dzieci wobec siebie.
Nie można ominąć wsparcia rodziców, którzy przede wszystkim muszą angażować się we współpracę ze szkołą aby utrzymać bliskie relacje między szkołą, a domem rodzinnym dziecka. Powinni wzmacniać proces przyswajania wiedzy poprzez powtarzanie materiału w nowych kontekstach i rozwijanie, kontynuowanie szkolnych ćwiczeń w domu. Rodzice muszą odpowiednio motywować dziecko, budować jego pewność siebie, rozbudzać zapał do zdobywania wiedzy, doskonalenia umiejętności, pamiętając, przy tym, że dom to też relaks, odpoczynek i zabawa.
Nie możemy zapomnieć o pomocy psychologa w pozyskaniu wiary w siebie, we własne możliwości, radzenia sobie z lękiem, stresem, z atakami innych osób. Na konsultacje z psychologiem powinni udać się również rodzice, aby wiedzieć jak skutecznie, dobrze pomóc synowi.
Jeżeli chodzi o czytanie, zalecane jest :
ćwiczenie czytania powtarzane regularnie, codziennie (ok. 1 strony),
aby zachęcić chłopca do czytania na głos, należy czytać głośno razem z nim,
czytać dziecku na głos, np. przed zaśnięciem.
Problemy z prawidłową pisownią pomogą rozwiązać min. takie ćwiczenia jak :
ćwiczenia ortografii wraz z utrwaleniem zasad pisowni,
prowadzenie „słowniczka trudnych wyrazów”,
rodzic może co dzień robić krótkie dyktando dziecku.
Inne zalecane ćwiczenia to :
konieczne są dodatkowe zajęcia pozalekcyjne lub nauczanie indywidualne (w ostateczności),
korzystanie z nauczania obrazowego, np. poprzez pokazywanie przykładowych wyrazów i ich pisowni na obrazkach, nauka poprzez skojarzenia,
ćwiczenia dla usprawnienia koordynacji ruchowo-wzrokowej, np. nauka wiązania fartuszka, butów, ubieranie na czas,
aby wyrobić odpowiednie ruchy przegubu dłoni, a także ćwiczyć dobieranie kolorów można często malować,
ćwiczenia na percepcję wzrokową, np. poprzez układanie puzzli,
ćwiczenia wielozmysłowe ( czytanie głosek, słów ze spółgłoskami, dwuznakami, zapisywanie słów słyszanych),
zapamiętywanie pokazanych figur geometrycznych, a następnie narysowanie ich-ćwiczenia na sprawność ręki i pamięci,
ćwiczenia w rozróżnianiu kolorów,
aby zachęcić do pisania można poprosić dziecko, aby najpierw coś narysowało, a następnie opisało swój rysunek,
uczenie na plastikowych lub drewnianych przedmiotach liter aby dziecko mogło poprawić błąd,
składanie liter w słowa,
podać dziecku wyrazy, z którymi ma ono ułożyć jak najwięcej zdań, a następnie napisać je,
przepisywanie zdań (aby zmniejszyć trudności w pisowni liter, wyrobić charakter pisma).
ZAŁĄCZNIKI
Wycinek z zeszytu zatytułowany : „Pisanie z pamięci”, na którym zauważyć możemy błędy w pisowni wyrazów, wychodzenie poza margines, imię napisane małą literą, brak interpunkcji.
Robienie tzw. szlaczków. Zauważyć możemy, że Michał nie potrafi dobrze odwzorować szlaczków rozpoczętych (zielonym długopisem) przez nauczyciela, lecz stara się nie wyjeżdżać poza linijki.
Rysunki
Rysunek numer 1 - namalowany miś, widać, że Michał miesza kolory farb lub nakłada jeden kolor na rugi.
Rysunek numer2 - rysunek wycinkowy, widzimy tu problemy z wycinaniem, z pracą z nożyczkami, z nadawaniem odpowiednich kształtów (kanciaste chmury)
Rysunek numer 3 - kolejny malowany obrazek, kolory bardzo ciemne, ponownie pojawia się problem łączenia, mieszania farb, chmury namalowane czarnym kolorem
Rysunek numer 4 - miał on być (jest) zaproszeniem na przedstawienie teatralne. Rysunek jest dość ubogi, a w tytule widnieją błędy.
Wykonanie zadania z następującym poleceniem : „ Ułóż odpowiednio wyrazy w zdania, a następnie przepisz je”. Jak widać zdania są ułożone prawidłowo, lecz problem widoczny jest w przepisywaniu - brak dużych liter, interpunkcji, połykanie literek.
Fragment z zeszytu chłopca. Starał się on stosować interpunkcje, w tym wypadku widać, że nie potrafi tego, wyraz lasy napisał z odwróconą literką „l”, miał problem z wyrazami „maślaki” i „sójek”.
Bibliografia :
Jadwiga Cieszyńska, „Nauka czytania krok po kroku. Jak przeciwdziałać dysleksji”, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2001
Gavin Reid „Dysleksja ”. K. E. Liber, 2005
Sally Raymond „Jak pomóc dzieciom radzić sobie z dysleksją. Poradnik dla rodziców.”, Wyd. Jedność, Kielce 2004
Marta Bogdanowicz, Anna Adryjanek „Uczeń z dysleksją w szkle. Poradnik nie tylko dla polonistów”. , Operon , Gdynia 2004
Amelia Rentflejsz-Kuczyk „Poradnik dla nauczycieli i rodziców. Jak pomóc dzieciom dyslektycznym?” , Wyd. Juka, Warszawa 1999