Metoda indywidualnych przypadków – polega na badaniu jednostkowych losów ludzkich lub ich rodzin w celu opracowania właściwej diagnozy pozwalającej na skuteczną terapię. Można ją zastosować jeśli: a) wyczerpały się możliwości pojedynczej osoby; b) dotyczy osób o ograniczonych możliwościach fizycznych i umysłowych, co nie pozwala na zwykłe wykorzystanie oferty socjalnej; c) dotyczy osób pozostających w długotrwałym kryzysie, stresie (Por. Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej, s. 134).
Metoda środowiskowa (wspólnotowa, społeczna) – najmniej dopracowana spośród wymienianych metod. Dotyczy ona konkretnych, życiowych problemów danych grup społecznych, środowisk. Winna uwzględniać biologiczne, etniczne, psychologiczne, kulturowe, socjalne, ekonomiczne oraz ekologiczne potrzeby członków społeczności. W szerokim znaczeniu chodzi o wytworzeniu trwałej sytuacji w danym środowisku pozwalającej na właściwe realizowanie podstawowych potrzeb.
Etapy metody środowiskowej obejmują: a) poznanie socjalnych potrzeb i problemów w danej społeczności; b) opracowanie planów zaspokojenia potrzeb; c) włączenie do realizacji planów wszystkich chętnych, zdolnych do właściwej aktywności członków społeczności w celu rozwiązania problemów i zaspokojenia potrzeb zgodnie z planem posiadającym społeczny konsensus.
W metodzie środowiskowej istotną rolę odgrywają relacje między członkami grupy społecznej i ich otoczeniem, do nich należy zaliczyć: a) silne powiązanie z miejscem zamieszkania; b) jednakowe traktowanie bez względu na etniczne i światopoglądowe uwarunkowania; c) jednakowy ekonomiczny i społeczny poziom członków; d) specyficzne relacje wobec struktur urzędowych i organów pomocy społecznej (Strieženec Š., Teória a metodológia sociálnej práce. Trnava 2006, s. 87-90)
Metody naukowe
Praca socjalna jako działalność społeczna jest badana przez różne dyscypliny nauki. Można do nich zaliczyć przede wszystkim: politykę społeczną, socjologię, psychologię, pedagogikę, filozofię (aksjologia i etyka).
Socjologia i psychologia dostarcza istotne rozwiązania w zakresie sposobów badania zjawisk. Polityka, filozofia i pedagogika wskazują bardziej na zasady refleksji. Podstawową orientację w zakresie etapów badawczych wyznacza polityka społeczna. Należą do nich: a) diagnoza społeczna; b) ocena polityki społecznej (ewaluacja); c) prognoza i planowanie społeczne. W pierwszym etapie metod badawczych dostarcza głownie socjologia oraz psychologia. W drugim etapie wykorzystywane są filozoficzne metody refleksji nad wartościami (aksjologia) i normami (etyka) społecznymi. W trzecim etapie wykorzystywana jest prakseologia o różnej orientacji naukowej (w tym pedagogika).