Techniki wychowania:
I. techniki wymiany opinii
1. burza mózgów
2. technika decyzji grupowej
3. technika sondażu opinii
4. technika swobodnej ekspresji słownej
5. technika kontaktów międzyludzkich
II. techniki oparte na dramatyzacji
1. technika socjodramatyczna (socjodrama)
2. technika gier dramatycznych (zabawa w teatr)
3. technika dramy
III.
1.techniki wzmacniania pozytywnego
-technika zawierana kontaktu
-technika bezpośredniej gratyfikacji
-technika sukcesywnej gratyfikacji
2. techniki wzmacniania negatywnego
-technika szybkiej interwencji
-technika słownego napomnienia
-technika potrąconych punktów
-technika chwilowej izolacji
IV. techniki oddziaływań niewerbalnych
1. technika swobodnej ekspresji plastycznej
2. technika ignorowania zachowań nieporządanych
V. techniki organizowania czasu wolnego
1. techniki rekreacji kulturalno-rozrywkowej
2. techniki rekreacji twórczej
3. techniki rekreacji fizycznej
4. technik rekreacji przez działalność społeczną
TECHNIKI WYMIANY OPINII: techniki wychowawcze, których cechą konstytutywną jest wymiana opinii dzieci i młodzieży, mają na celu głównie pogłębienie ich współżycia i współdziałania oraz bliższe ich poznanie. Składają się na nie takie techniki wychowania jak:
Technika burzy mózgów
Umożliwia dziewczętom i chłopcom zgłaszanie własnych pomysłów dotyczących konkretnej sprawy. Odbywa się w sposób swobodny i nieskrępowany. Unika się w niej uzasadniania czy komentowania zgłaszanych pomysłów. Twórcą jest Osborn. Trzy etapy burzy mózgów- 1. Ustala się i formułuje problem, jaki się pragnie rozwiązać, oraz zapoznaje się osoby biorące udział z obowiązującymi w niej zadaniami. Problem to 1 ogólne pytanie i 2-3 szczegółowe. 2. Drugi etap polega na zgłaszaniu pomysłów w odpowiedzi na postawione pytanie ogólne pytania szczegółowe. Zaleca się, aby jedna osoba zgłosiła jeden pomysł, aby jak najwięcej osób miało możliwość głosu. 3. Trzeci etap pozwala na krytyczną ocenę zgłaszanych pomysłów. Odbywa się dopiero w 2 dniu lub później od ich zgłoszenia.
Technika decyzji grupowej
Dopomaga ona szczególnie w przezwyciężaniu sprzeczności, jaka zaistnieć może między przepisami regulaminowymi szkoły lub placówki o-w a normami społecznymi, obowiązującymi w nieformalnym nurcie życia szkolnego czy zakładowego. Celem posługiwania się techniką decyzji grupowej jest uruchomienie procesów uwewnętrznienia pożądanych społecznie i moralnie norm, regulujących współżycie i współdziałania dzieci i młodzieży kl. czy gr wychowawczej. Istnieją różne odmiany techniki decyzji grupowej. Jedną z nich jest przeprowadzona z inicjatywy uczniów lub wychowanków, inna z inspiracji nauczyciela czy wychowawcy.
Technika sondażu opinii
jest próbą uprzystępnienia jednemu z uczniów kl. tego, jak widzą go jego koledzy (koleżanki). Technika sondażu opinii może być dwojakiego rodzaju, tj. techniką sondażu pozytywnych i negatywnych opinii o uczniu oraz techniką sondażu wyłącznie pozytywnych o nim opinii kl. czy gr. Wychowawczej. Może ona być stosowana wyłącznie wobec uczniów powyżej 11-12 roku życia. Technika sondażu pozytywnych i negatywnych opinii obejmuje 4etapy:
*pierwszy etap polega w szczególności na wyjaśnieniu celu, jaki przyświeca technice sondażu opinii, i na zapoznaniu z jej przebiegiem.
*drugi etap dotyczy sondażu opinii na temat ujemnych, str zachowania kolegi(koleżanki)
Technika swobodnej ekspresji słownej
- nazywana także techniką swobodnych tekstów lub techniką twórczości literackiej oraz techniką twórczości poetyckiej. Jej twórcą jest Celestyn Freinet. Technika ta polega na umożliwieniu dzieciom i młodzieży swobodnego wyrażania swych myśli i uczuć w formie utworu pisanego, a następnie na wspólnym omawianiu i doskonaleniu go zwłaszcza w warunkach zajęć lekcyjnych, np. podczas lekcji z jęz. ojczystego. Można wyodrębnić 5etapów tej techniki:
*pierwszy etap polega przeważnie na zachęcaniu uczniów do samodzielnej twórczości w formie opowiadania czy wiersza i udostępnienia klasie swych dokonań w tym zakresie.
*drugi etap obejmuje przygotowanie swobodnych tekstów na tematy całkowicie dowolne lub zgodne z podanym wcześniej hasłem wywoławczym
*trzeci etap dotyczy wyboru najciekawszych tekstów, co ma miejsce najczęściej podczas lekcji.
*czwarty etap polega głównie na poprawieniu i uzupełnieniu tekstów, które uznano uprzednio za wyróżniające się pod jakimś względem
*piąty etap to praktyczne wykorzystanie poprawionych i udoskonalonych tekstów, np. w formie udostępniania ich uczniom z innych klas, gronu nauczycielskiemu i rodzicom.
TECHNIKI OPARTE NA DRAMATYZACJI: odwołują się do organizowania różnych akcji scenicznych wraz z dialogiem. Zalicza się do nich:
Technika socjodramatyczna
inaczej socjodrama, termin ten wprowadził L. Moreno. Technika ta polega na wspólnym omawianiu problemów nurtujących młodzież zwłaszcza z tytułu jej przynależności do określonej gr. i spontanicznym ich przedstawieniu w formie
wspólnemu, w tym również zachowań altruistycznych. Polegają m.in. na: podejmowaniu pracy na rzecz rówieśników, udzielaniu pomocy osobom chorym, opiekowaniu się zwierzętami domowymi, obsłudze sanitarnej w czasie organizowanych imprez, wycieczek, rajdów improwizowanej dramatyzacji. Dużą wagę przywiązuje się tu do tzw. spontaniczności twórczej tj. właściwego reagowania na nową sytuację lub zdolności „nowego” reagowania na „starą” sytuację.
Technika socjodramatyczna przebiega w trzech etapach:
*w pierwszym etapie omawia się nurtujące młodzież problemy, ukazywane na tle konkretnych przykładów z życia lub wyobraźni
*drugi etap dotyczy spontanicznego udramatyzowania sytuacji lub zdarzeń związanych zwłaszcza z problemem uznanym za najbardziej dokuczliwy i możliwy do rozwiązania.
*w trzecim etapie następuje ustosunkowanie się do zaimprowizowanych sytuacji czy zdarzeń.
W zależności od określonego sposobu improwizowanej dramatyzacji rozróżnia się kilka odmian techniki socjodramatycznej. Są nimi np. technika lustrzana, technika zamiany ról i technika postępowania na odległość.
Technika dramy
Mówi się o niej zarówno jako sposobie organizowania procesu uczenia się, jak również jako sposobie wielostronnego rozwijania osobowości dzieci i młodzieży, przypisuje się jej w równym stopniu wywieranie wpływu na ich rozwój intelektualny i emocjonalny, jak i społeczno-moralny. W technice dramy przedmiotem improwizowanej dramatyzacji są przeważnie różnego rodzaju sytuacje konfliktowe, wymyślone lub zapożyczone z literatury. zastosowana wobec dzieci i młodzieży technika dramy przyczynia się do zmiany ich zachowania i myślenia.
*”Rzeźba” jako jeden ze sposobów dramy polega na tym, że uczestnik lub uczestnicy w zespołach dwuosobowych „zamierają” w bezruchu, gdy ekspresyjnie i komunikatywnie udaje się im wyrazić określone uczucie, postawę lub sytuację.
*”płaszcz eksperta” umożliwia wchodzenie przez chłopców i dziewczęta w rolę pedagogów, psychologów, socjologów, architektów, nauczycieli, duchownych itp. Grają oni wybraną przez siebie lub zaproponowaną rolę w kilkuosobowych gr. ”specjalistów”. Celem ich jest np. opracowanie ekspertyzy na jakiś temat i zaprezentowanie jej w szerszym forum w postaci pisemnej lub ustnej.
*”stop-klatka” jest sposobem dramy polegającym na zatrzymaniu improwizowanego w gr zdarzenia lub sytuacji. Czyni się tak nierzadko w najbardziej dramatycznym momencie, podobnie jak ma to miejsce w stop-klatce podczas kręcenia filmu lub na zdjęciu.
TECHNIKI WZMACNIANIA POZYTYWNEGO: polegają na odwołaniu się do pochwał i nagród w ściśle określony sposób, tj.:
Technika zawierania kontraktu
Stosowana była m.in. przez J. Korczaka. Polegała na sporządzeniu umowy między wychowawcą i wychowankiem, np. w sprawie przestrzegania zasad higieny. W wyniku zawierania kontraktu oczekiwano od wychowanków stopniowej poprawy w zachowaniu lub nauce
Technika bezpośredniej gratyfikacji
Nazywana również techniką natychmiastowej gratyfikacji, przewiduje odwołanie się do wzmocnień zaraz po wystąpieniu szczególnych oznak poprawy w nauce lub zachowaniu.
Technika sukcesywnej gratyfikacji
Przyjmuje często nazwę ekonomii żetonów , wzmocnienia żetonowego. W tej technice wzmocnienia pozytywnego dokonuje się najpierw za pomocą punktacji lub symbolicznych pamiątek a dopiero później w formie nagradzania materialnego lub niematerialnego. Technikę tę zaleca się stosować zwłaszcza wobec dzieci i młodzieży specjalnej troski, nadmiernie pobudliwych, z zaburzeniami emocjonalnymi i społecznie niedostosowanych
TECHNIKI WZMACNIANIA NEGATYWNEGO: zdecydowanie mniej skuteczne od innych technik. Należą do nich:
Technika szybkiej interwencji
Stanowi próbę natychmiastowego reagowania wychowawcy lub nauczyciela na niewłaściwe zachowanie wychowanków.
Technika słownego upomnienia
Polega na dyskretnym i w miarę serdecznym zwróceniu wychowankowi uwagi na ich niestosowne zachowanie.
Technika potrąconych punktów
Przydzielanie odpowiedniej liczby punktów, które można utracić w wyniku niewłaściwych zachowań. Odbywa się na 2 etapach: 1. umawiamy się z poszczególnymi dziećmi lub młodzieżą co do warunków zatrzymania lub utraty przydzielonych punktów oraz następstw jakie może to za sobą pociągnąć. 2. następuje przestrzeganie, sprawdzanie i egzekwowanie uprzednio ustalonych warunków.
Technika chwilowej izolacji
Nazywa się też techniką izolacji społecznej, polega na krótkotrwałym i uprzednio zapowiedzianym zawieszeniu ucznia w zajęciach z powodu np. utrudnienia ich prowadzenia. Technikę tę z dobrym na ogół skutkiem stosowano wobec dzieci nadmiernie pobudliwych, agresywnych.
Technika swobodnej ekspresji plastycznej
Stanowi samorzutne uzewnętrznieni swych przeżyć, doświadczeń, wiedzy o otaczającym świecie za pomocą rysowania, malowania, lepienia, wycinania. Umożliwia wyrażanie w ten sposób przez dzieci i młodzież swych myśli i uczuć, dotyczących wielu nurtujących problemów. Umożliwia ona m.in. zaspokajanie potrzeby komunikowania innym ludziom swych myśli, uczuć i przeżyć oraz rozwijania zainteresowań i uzdolnień, w tym także przeżywanie prawdziwego sukcesu.
Technika ignorowania zachowań niepożądanych
Polega na bagatelizowaniu przez wychowawcę lub nauczyciela drobnych i szybko przemijających uchybień wychowanków, np. chwilowa dekoncentracja, wyglądanie przez okno. Skuteczność stosowania tej techniki jest tym mniejsza, im jest większy stopień zaawansowania ucznia czy wychowanka w sprawianiu trudności wychowawczych. Słabą str. techniki jest to, iż nie pociąga ona za sobą natychmiastowych skutków i że okazuje się skuteczna zwłaszcza w przypadku postępowania będącego mniej lub bardziej jawną prowokacją pod adresem nauczyciela
Technik rekreacji kulturalno-rozrywkowej
- istnieją dwojakiego rodzaju techniki tj. techniki rekreacji biernej i czynnej. Pierwsze z nich polegają m.in. na oglądaniu telewizji, słuchaniu radia lub nagrań z taśmy magnetofonowej, a także na czytelnictwie książek i prasy oraz uczęszczaniu do kina, teatru, muzyki. Zaleca się, aby korzystać z różnych form rekreacji biernej, czyli nie preferować głównie jednej z nich. Technika rekreacji czynnej charakteryzuje się organizowaniem gier, zabaw ruchowo-zręcznościowych, dydaktycznych, typu harcerskiego, towarzyskich i stolikowych, a także imprez i uroczystości. Ważne miejsce wśród form rekreacji czynnej zajmują m.in. imprezy towarzyskie, imprezy o charakterze obrzędowym, imprezy z okazji rocznic narodowych i państwowych.
Teleologia wychowania- określa zasady stanowienia ideałów i celów wychowania. Bada ch współzależności i warunki wcielania w praktykę.
Cel wychowania- pożądane i oczekiwane zmiany, jakie pod wpływem respektowania odpowiednich metod, środków i warunków kształtują się w osobowości wychowanka w postaci poglądów, postaw, nawyków i innych cech osobowości.
Wychowanie alternatywne- inaczej koncepcje, które odwołują się do innych przesłanek, zasad, form, treści niż system, który oficjalnie funkcjonuje w danym społeczeństwie. Współcześnie podejmowane są różnego rodzaju edukacyjne działania innowacyjne, tworzone są autorskie programy wychowawcze czy nurty szczególnie inspirujące działalność wychowawczą. Główne cechy to: pozostawanie w opozycji do istniejących rozwiązań w danej rzeczywistości, dysponują własnym systemem krytyki negującym dotychczasowe mity i przesądy. Wartości w wychowaniu alternatywnym: demokracja, tolerancja, otwartość na wszelkie nowości, wolność, wyzwolenie od istniejącego stanu edukacji, nieograniczoność pomysłów
Samowychowanie- termin wieloznaczny, utożsamiany z aktywnością własna jednostki, pracą człowieka nad sobą, doskonaleniem samego siebie, autoformacją, kształtowaniem samego siebie, samourzeczywistnianem czy samorealizacją.
DZIEDZINY WYCHOWANIA:
Wychowanie moralne
Ma na celu szczególnie zapoznanie dzieci i młodzieży z normami określającymi ludzkie powinności oraz wartościami moralnymi będącymi zarazem istotnym odniesieniem do wyrażania swych sądów i ocen moralnych łącznie z akceptacją określonych norm i wartości moralnych.
Wychowanie moralne w znaczeniu opisowym: Współcześnie mówi się o wychowaniu w znaczeniu opisowym i oceniającym, czyli w wersji neutralnej i normatywnej. W wychowaniu moralnym- zgodnie z jej znaczeniem opisowym( neutralnym)- zmierza się przede wszystkim do zapoznania zwłaszcza młodzieży z różnymi sposobami postępowania moralnego, bez sugerowania jednoznacznej ich oceny tj. głównie na podstawie obecnie uznawanych przez dziewczęta i chłopców kryteriów. Wychowanie moralne w znaczeniu oceniającym (normatywnym) stawia sobie za cel przyswajanie przez dzieci i młodzież norm, zasad, wartości moralnych, których aprobata i realizacja mają zapewnić im bycie moralnie dobrymi. Zakłada się tu, iż dorośli wiedzą najlepiej, jakie wskazania moralne są przydatne i konieczne w życiu dziewcząt i chłopców. Stąd też przekazywanie im norm czy wartości uważa się za mające dla nich moc obowiązującą.
Wychowanie estetyczne
Ciekawą i niezmiernie ważną pedagogicznie dziedziną wychowania jest wychowanie estetyczne. Istnieje obecnie pilne zapotrzebowanie na nie zarówno w przedszkolach i szkołach jak również zakładach opiekuńczo-wychowawczych oraz wszystkich pozostałych instytucjach oświaty i wychowania. Współcześnie wychowanie estetyczne- występuje na ogół w dwojakim znaczeniu:węższym i szerszym znaczeniu węższym,,oznacza >>kształcenie do sztuki<<, czyli kształcenie wrażliwości i kultury koniecznej dla przeżywania poznawania i oceny zjawisk estetycznych''. Ogólnie mówiąc wychowanie estetyczne w takim jego znaczeniu zajmuje się głównie rozwijaniem wrażliwości dzieci i młodzieży na takie zjawiska estetyczne jak piękno i kultura.Natomiast w szerszym znaczeniu wychowanie estetyczne,, odnosi się do kształcenia pełnej integralnej osobowości człowieka, nie tylko w sferze wrażliwości estetycznej, ale- dzięki tej wrażliwości- obejmuje także oddziaływanie na sfery: intelektualną i moralno-społeczną; jest to także rozwijanie wyobraźni i pobudzanie dyspozycji twórczych''
Wychowanie seksualne
Współcześnie przez wychowanie seksualne rozumie się najczęściej,,ogół oddziaływań i wpływów zmierzających do kształtowania u dzieci i młodzieży postawy szacunku i zrozumienia wobec przedstawicieli płci odmiennej, oraz takich uczuć wzajemnych, jakie są warunkiem wytwarzania się prawidłowych relacji miedzy dziewczętami i chłopcami'' Okoń W. Wychowanie seksualne w szkole istotnie jest przedsięwzięciem ważnym z pedagogicznego punktu widzenia tylko wtedy, gdy nie ogranicza Widzenia tylko wtedy, gdy nie ogranicza się wyłącznie do omawiania wąsko pojętego seksualizmu i dotyczy także wielu związanych z nim problemów moralnych czy etycznych.
Wychowanie patriotyczne
Istnieją różne określenia wychowania patriotycznego, nazywanego niekiedy także wychowaniem obywatelskim. Najogólniej mówiąc, rozumie się przez nie wdrażanie lub przyuczanie do umiłowania własnej ojczyzny i narodu, łącznie z gotowością do wyrzeczeń i ofiar dla nich. Celem wychowania patriotycznego jest, więc,,jak najlepsze przygotowanie wychowanków do służby własnemu narodowi i krajowi''. Nade wszystko ma ono sprzyjać,,kształtowaniu i miłości do kraju ojczystego, jego przeszłość i teraźniejszości''. A także umacnianiu,,poczucia odpowiedzialności za jego wszechstronny rozwój i miejsce wśród innych krajów'' oraz,,uświadamianiu wychowankom ich obowiązku do własnego kraju'' Okoń Duży nacisk w wychowaniu patriotycznym kładzie również na przyswajanie dzieciom i młodzieży gruntownej i możliwie bezstronnej wiedzy o ojczyźnie. Ma się tu na myśli nie tylko przyswajanie historii narodu, lecz także kultury ojczystej a nawet poznanie swojego kraju pod względem geograficznym i krajobrazowym.
Wskaźniki postawy patriotycznej: żywiona miłość zarówno do dużej, jaki i małej ojczyzny, świadczenie konkretnych usług na rzecz kraju, dawanie pierwszeństwa w poszanowaniu rodaków, zainteresowanie sprawami narodu i ojczyzny, okazywanie lojalności względem elit politycznych kraju, gotowość do obrony jego interesów i bezpieczeństwa, oddawanie szacunku symbolice narodowej.
WINNIETKA
Do szkól alternatywnych zalicza się placówkę utworzoną na przedmieściach USA nazywaną Winietką. Punktem wyjścia metody Winietki było przeniesienie punktu ciężkości z nauczyciela,, podręczników i programu na samo dziecko, jego bezpośrednie instynkty i czynności. To dziecko staje się ośrodkiem, dla którego i koło którego organizuje się wszystkie środki wychowawcze. Szkoła ta otwarta w 1919 na bazie 4 istniejących szkół. Cel- indywidualny rozwój wychowanków. Zwracano uwagę na przystosowanie programu szkoły do potrzeb i możliwości uczniów. Przystosowanie szkoły do indywidualności dziecka polegało na stworzeniu mu odpowiednich warunków do uczenia się poszczególnych przedmiotów w odpowiednim dla niego tempie, rozwijanie jego sił twórczych, wyrobienie uczucia przynależności do społeczeństwa. Program szkolny został podzielony na przedmioty podstawowe (obowiązkowe) i prace twórcze (zbiorowe). Podstawowe- czytanie, pisanie, rachowanie, elementy wiedzy o społeczeństwie i przyrodzie. Prace zbiorowe- sztuki piękne, literatura. Metoda Winietki kładła nacisk na samouczenie się i należało zwrócić uwagę na motywacje uczniów. Rola nauczyciela bardzo ważna, postrzegano go jako fundament całej edukacyjnej struktury w tej szkole. Powinien być osobą szczęśliwą, zdrową, zintegrowaną wewnętrznie.
MONTESSORI
Maria Montessori, włoska lekarka i pedagog, w 1907 roku stworzyła w Rzymie Dom Dziecka (casa dei bambini), placówkę wychowania przedszkolnego, której organizacja stała się przykładem i wzorem dla wielu reformatorów edukacji przedszkolnej. Kierowanie się w działaniach pedagogicznych założeniami Marii Montessori umożliwia dziecku wszechstronny i optymalny rozwój fizyczny, umysłowy, duchowy, społeczny i kulturowy. Pedagogika Montessori zapewnia także dziecku spontaniczną i twórczą aktywność, pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w zdobywaniu wiedzy, umiejętności i kompetencji, w kształtowaniu prawidłowego charakteru. Według Marii Montessori wszelkie działania wychowawcze powinny prowadzić do tego, aby dziecko miało szansę do prawidłowego rozwoju.
Założenia pedagogiki według Marii Montessori:
Uczenie przez działanie, samodzielność, koncentracja, lekcje ciszy, porządek, społeczne reguły, obserwacja, indywidualny tok rozwoju
Cel działań pedagogicznych:
rozwijanie w dziecku samodzielności i wiary we własne możliwości
wykształcenie w dziecku poszanowania do porządku i pracy
nauczenie dziecka umiejętności pracy w ciszy
wykształcenie w dziecku umiejętności pracy indywidualnej i zbiorowej
przekazanie dziecku umiejętności koncentracji podczas wykonywania określonego zadania
wykształcenie w dziecku posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie przymusie płynącym z zewnątrz
wykształcenie w dziecku takiej postawy, aby zrozumiało, że jego działania nie mogą być uzależnione od nagrody
rozwijanie w dziecku zamiłowania do pomocy innym
przekazanie dziecku szacunku do pracy innych osób
rozwijanie w dziecku umiejętności współpracy
Pomoc w rozwijaniu indywidualnych uzdolnień dziecka
Zasady obowiązujące w przedszkolu/szkole:
Każde dziecko powinno mieć ustalony indywidualny poziom wymagań, dzięki czemu realizowany program kształcenia będzie dostosowany do indywidualnych możliwości każdego ucznia, jego umiejętności i zainteresowań
W żadnej placówce nie powinno się wprowadzać zasad współzawodnictwa i konkurowania
W placówkach nie obowiązują oceny, nie ma nagród i kar
Proces wychowania powinien opierać się na samokontroli dziecka
Promocja z klasy do klasy nie opiera się na ocenie uzyskanej przez wychowanka z zakresu konkretnego przedmiotu
Każde dziecko ma założoną kartę obserwacji, w której notuje między innymi czynności wykonywane przez niego w ciągu całego dnia
SYNDROM UCZNIA PROBLEMOWEGO
- wagary + zachowanie
- sprawcy przemocy
- ofiary przemocy przez nauczycieli
- samodestrukcja
- wcześniejsza inicjacja seksualna
- niższe wykształcenie rodziców
- niezadowolenie ze szkoły
- zagrożeni z rodzin wielodzietnych, niepełnych
Syndrom ucznia problemowego - uczeń, który jest zagrożony ocenami niedostatecznymi, wagaruje, czuje się ofiarą, jest sprawcą przemocy, pali papierosy, pije alkohol, bierze narkotyki.