\Pedagogiczne aspekty Fizjoterapii
Mc Murray pisał: „Nie można rozwinąć zdolności szybkiego diagnozowania choroby, nie rozwijając zarazem zdolności rozumienia człowieka chorego.
każdy terapeuta musi chcieć szukać swych powinności i chcieć je wypełnić. Tej woli sama wiedza medyczna nie gwarantuje, choć daje korzystne dla niej podłoże. Tę myśl doskonale oddaje wiersz nieznanego autora:
„Idź i szukaj ludzi chorych i ich rodzin, którzy cię potrzebują
Kochaj ich
Ucz się od nich
Układaj plan leczenia z nimi
Służ im
Zaczynaj od tego, co wiedzą na temat siebie i swej choroby
Buduj na tym, co posiadają
będziesz cenionym i poszukiwanym terapeutą.
Co to znaczy mieć powołanie?
można analizować „powołanie" na różnym poziomie, biorąc pod uwagę trzy momenty:
a) decyzję powołaniową (motywacja, etapy decyzji),
b) wytrwałość na tej drodze życia,
c) efektywność w pracy
Powołanie to rzeczywistość, którą muszę osiągnąć, a która sprowadza się do tego, że mam być dla drugiego człowieka wszystkim. Inteligencja — zdolności i talent umożliwiają mi wykonywanie danej pracy, tego, by wszystko, robić z sercem, z miłością.
Wymóg prawdziwej służby zakłada jedną ważną rzecz — powinniśmy służyć chorym nie w taki sposób, jak my chcemy czy jak nam się wydaje, ale tak, jak dyktują nam potrzeby chorych.
wYBRANE METODY W PEDAGOGICE SPECJALNEJ
Metoda dobrego startu
Metoda Bon Depart została opracowana we Francji w latach 40-50 przez fizjoterapeutkę Thea Bugnet. To metoda aktywizowania rozwoju psychomotorycznego i rehabilitacji psychomotorycznej. W Polsce rozpowszechniona przez M. Bogdanowicz, H. Jaklewicz.
Powstała ona z myślą o pracy z dzieckiem w wieku od 5 do 10 lat, toteż jest stosowana w przedszkolach, poradniach, klasach "0", zespołach wyrównawczych, a także w sanatoriach i szkołach specjalnych.
Założeniem metody jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych, funkcji spostrzeżeniowych: wzrokowych, słuchowych, dotykowych, kinestetycznych i motorycznych oraz współdziałania między tymi funkcjami czyli integracji percepcyjno-motorycznej. Są to funkcje, które leżą u podstaw złożonych czynności czytania i pisania. Usprawnianie w tym zakresie, jak również kształtowanie lateralizacji (ćwiczenia nad ustaleniem ręki dominującej) i orientacji w prawej i lewej stronie ciała jest wskazane dla dzieci przygotowujących się do nauki czytania i pisania, natomiast jest niezbędne dla dzieci, u których występują opóźnienia tych funkcji.
Ćwiczenia prowadzą do:
większej harmonii rozwoju psychoruchowego,
wyższego poziomu rozwoju,
współdziałania funkcji intelektualnych (mowy, myślenia) i instrumentalnych (spostrzeżeniowo-ruchowych).
Wybrane metody w pedagogice specjalnej
Struktura zajęć przy korzystaniu z tej metody jest następująca:
1. Zajęcia wprowadzające - podczas zajęć wprowadzających dzieci koncentrują uwagę na rozpoczynających się zajęciach i usprawniają niektóre funkcje psychomotoryczne, głównie funkcje językowe, motorykę oraz orientację w schemacie ciała i przestrzeni.
2. Zajęcia właściwe
Ćwiczenia ruchowe (usprawniają motorykę dużą i małą, aktywizują analizator kinestetyczno-ruchowy)
To zabawa ruchowa nawiązująca do treści piosenki, w której dzieci ćwiczą umiejętność utrzymywania równowagi i sprawność ruchową całego ciała oraz usprawniają ruchy rąk.
Ćwiczenia ruchowo-słuchowe (te ćwiczenia są bardziej złożone, bo mają aspekt ruchowy i dźwiękowy, zaangażowane są tu dwa analizatory: kinestetyczno-ruchowy i słuchowy)
Podczas tych ćwiczeń dzieci śpiewając piosenkę wystukują jej rytm na bębenku, na woreczkach z grochem, wałeczku z sypkim materiałem (ziarna, piasek) itp.
Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe (to najbardziej złożona forma ćwiczeń ponieważ mają aspekt ruchowy, dźwiękowy i wizualny; angażują trzy analizatory: kinestetyczno-ruchowy, słuchowy i wzrokowy)
To uczenie wykonania wzorów (figur geometrycznych lub liter) w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki.
3.Zajęcia końcowe - na zakończenie przeprowadzamy krótkie ćwiczenia relaksacyjne, stosujemy zajęcia wyciszające, takie jak delikatny masaż i ćwiczenia oddechowe.
Zajęcia są metodą zazwyczaj prowadzone z grupą dzieci. Grupa ta może mieć różną wielkość i może obejmować:
całą klasę „0” lub „I” w szkole masowej
grupę integracyjną w przedszkolu lub klasę integracyjną („0”, „I”)
grupę 6-8 dzieci o dysharmonijnym rozwoju
grupę 6-8 dzieci z upośledzeniem umysłowym, pracujących z nauczycielem i osobą wspomagającą
grupę 3-4 dzieci pracujących w parach z dorosłymi osobami np. w przypadku dzieci autystycznych.
Metoda Weroniki Sherborne
W.Sherborn wypracowała w latach 60-tych własny system ćwiczeń. Ma on zastosowanie we wspomaganiu prawidłowego rozwoju dzieci i w korygowaniu jego zaburzeń. Ćwiczenia te wywodzą się ze szkoły Labana i z własnych doświadczeń.
Podstawowe założenia metody to rozwijanie przez ruch:
świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego
świadomości przestrzeni i działania w niej
dzielenia przestrzeni z innymi i nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu
W swoim programie ćwiczeń Ruchu Rozwijającego Weronika Sherborne wyróżnia następujące grupy ćwiczeń wspomagających rozwój dziecka:
ćwiczenia prowadzące do poznania swojego ciała
ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu
Metoda ta może być przydatna do pracy z dziećmi z zaburzeniami intelektualnymi, motorycznymi, emocjonalnymi i trudnościami w nawiązywaniu kontaktów społecznych.
Metoda jest wykorzystywana w Polsce w placówkach oświatowych i służby zdrowia dla dzieci z różnymi zaburzeniami rozwoju i różnorodnymi potrzebami edukacyjnymi:
dzieci upośledzonych umysłowo
dzieci autystycznych
dzieci z wczesnym mózgowym porażeniem dziecięcym
dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania
dzieci z niekorzystnych środowisk wychowawczych np. domów dziecka
dzieci niewidzących i niesłyszących
Rolę „osób dorosłych” podczas zajęć w niektórych ośrodkach pełnią nauczyciele, terapeuci, wolontariusze lub rodzice dzieci.
Zajęcia z wykorzystaniem metody Weroniki Sherborne można z powodzeniem stosować jako oddziaływania indywidualne oraz w formie zajęć grupowych.
Ważne jest by zajęcia odbywały się systematycznie .Minimum raz w tygodniu, lepiej gdy odbywają się częściej. Czas trwania jednego spotkania powinien wynosić około 1 godziny.
Korzyści płynące z metody:
daje pozytywne odczucie w kontakcie z innym człowiekiem
wyzwala swobodę zachowań i naturalność
daje okazję do rozładowania energii
daje radość
wyzwala zaangażowanie
daje możliwość zaspokojenia własnych potrzeb
daje pewność siebie
zbliża do siebie uczestników zajęć
daje radość z działania w grupie
przyjemność dawania innym radości
daje okazję do bliskiego kontaktu fizycznego bez uruchamiania sfery seksualnej
daje poczucie harmonii z innymi
daje poczucie bezpieczeństwa
daje poczucie partnerstwa
możliwość odczuwania przyjemnych doznań płynących z własnego ciała
nie jest ograniczona wiekiem uczestników.
Zabawy paluszkowe
Do zabaw paluszkowych zaliczamy zabawy: idzie rak, idzie kominiarz, warzyła sroczka jagiełki. Zaletą zabaw paluszkowych jest to, że można je przeprowadzać wszędzie i może je przeprowadzać każdy (nie musi to być specjalnie przygotowany terapeuta). Zabawy paluszkowe można włączyć w terapię indywidualną i grupową. Są one przede wszystkim przeznaczone dla dzieci.
Wielkość tych zabaw polega również na tym, że nie ma w nich elementu oceniającego i sprawdzającego. Zabawy paluszkowe mogą być dobrym sposobem nawiązania kontaktu z dzieckiem, okazania zainteresowania jego osobą. Dla dziecka z głęboką niepełnosprawnością intelektualną, które przebywa na terenie domu pomocy społecznej i ma za sobą niejednokrotnie odrzucenie emocjonalne i brak zadowalającego kontaktu z osobą dorosłą, takie komunikaty są bardzo ważne.
Program aktywności:
Świadomość Ciała, Kontakt, Komunikacja zostały opracowane przez Christophera Knilla i jego, nieżyjącą już, żonę Mariannę Knill. Programy te są owocem pracy terapeutycznej z ludźmi z zaburzeniami w rozwoju ruchowym, poznawczym i społecznym. W swoich programach twórcy odwołują się do wczesnego kontaktu, jaki ma miejsce pomiędzy matką a małym dzieckiem.
Mariannę i Christopher Knill przygotowali sześć programów. Każdy z nich jest dostosowany do odpowiedniego typu zaburzenia: jest program dla dzieci niepełnosprawnych ruchowo, dzieci z zespołem Downa i dzieci z innymi zaburzeniami. Program to zestaw ćwiczeń ruchowych, które dziecko powinno wykonywać w obecności terapeuty. Każdy program ma odpowiedni podkład muzyczny, który został dobrany przez autorów. Program powinien być prowadzony przez osobę, która w ciągu dnia ma najczęściej kontakt z dzieckiem. Najbardziej optymalna sytuacja, to taka, w której dziecko w programie, dostosowanym do jego możliwości, uczestniczy codziennie. Programy aktywności mogą być realizowane w ramach terapii indywidualnej i grupowej.
Metoda Dennisona
Paul Dennison, pedagog, dr psychologii pracujący na Uniwersytecie Kalifornijskim jest twórcą „kinezjologii edukacyjnej".
Kinezjologia zajmuje się badaniem ruchu ludzkiego ciała. To praktyczny i dynamiczny system, który posługuje się prostymi ruchami ciała dla zintegrowania funkcji mózgu. W swojej metodzie Paul Dennison opiera się na prostych ćwiczeniach ruchowych, często wywodzących się z różnych metod znanych od wieków tj. akupresury, jogi, ćwiczeń rozluźniających opartych na osiągnięciach współczesnej neurofizjologii i dostosowanych do współczesnego odbiorcy. Ćwiczenia te przyczyniają
Dennison za pomocą ruchu i dotyku uaktywnia rożne części i obszary mózgu tworząc połączenia między nimi w celu uzyskania poprawy określonej sfery zdolności: umysłowej, ruchowej, emocjonalnej, społecznej. Dla każdej z tych sfer twórca „gimnastyki mózgu" proponuje zestawy ćwiczeń wspierających naturalny proces uczenia się.
Efekty pracy metodą Dennisona
* właściwe przygotowanie przedszkolaków do podjęcia obowiązku szkolnego (profilaktyka dysleksji, kształtowanie właściwych umiejętności społecznych);
* zdecydowana poprawa wyników w nauce;
* znaczne obniżenie poziomu agresji;
* redukcja zachowań pogłębiających zagrożenie niedostosowaniem społecznym;
* wspomaganie leczenia ADHD, nadruchliwości oraz autyzmu;
* skuteczna terapia dzieci z dysleksją
* znaczące rezultaty osiągane w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi ruchowo oraz intelektualnie.
Ćwiczenia z zakresu „gimnastyki mózgu" dzielą się na 4 grupy:
Ćwiczenia lateralne- mają za zadanie zwiększyć ilość połączeń nerwowych pomiędzy lewą i prawą półkul ą mózgową.
Ćwiczenia uaktywniające- uaktywniają połączenia nerwowe pomiędzy przednią częścią mózgu (płatami czołowymi), a tylną częścią mózgu (płatami potylicznymi, móżdżkiem a pniem mózgu.
Ćwiczenia energetyzujące- mają na celu zabezpieczyć i stabilizować prędkość i intensywność przebiegu procesów nerwowych między komórkami nerwowymi
4. Ćwiczenia pogłębione- celem tych ćwiczeń jest zwiększyć pozytywne nastawienie,
zmniejszyć stres.
Może być stosowana wśród dzieci i młodzieży, u dzieci o obniżonej sprawności intelektualnej i specjalnych potrzebach edukacyjnych, u osób dotkniętych chorobami neurologicznymi oraz z ludźmi starszymi.