TEOLOGIA EKUMENICZNA
2.06 - egzamin (tego samego dnia sprawdzony)
Ekumeniczny wymiar teologii jako takiej (wg Dekretu o ekumeniźmie i Dyrektorium ekumenicznego - dotykając tematyki dokumentów wykonawczch do tego dekretu oraz Ut unum sint - encykliki JP II)
Treść i zakres problematyki teologii ekumenicznej
Zasada hierarchii prawd w teologii ekumenicznej
Chrystus jako centrum rozważań teologii ekumenicznej
Chrystus jako Odkupiciel. Dzieło odkupienia. (wspólna deklaracja usprawiedliwienia - 1999 r.)
Zasada „simu justus et peccator” (jednocześnie sprawiedliwy i grzeszny?) w dialogu ekumenicznym (przedmiotem będzie deklaracja)
Współdziałanie człowieka z łaską w optyce ekumenicznej.
Pojęcie przebóstwienia.
Rola Kościoła w misterium zbawienia. Czy potrzebny jest Kościół, czy nie wystarczy „Solus Christus”?
Widzialność i struktura urzędu Kościoła w dialogu ekumenicznym.
Prymat Piotrowy w dialogu ekumenicznym.
Eucharystia w perspektywie ekumencznej
Mariologia jako problem ekumeniczny
Ekumeniczna optyka zagadnienia kultu Maryi i świętych
Okoliczności powstania i treść Karty Ekumenicznej
Bibliografia:
„Chrystus naszym pojednaniem” - Red. Jaskóła, Koza; Opole 1997 r.
„Usprawiedliwienie grzesznika. Czy potępienia doktrynalne z XVI w. zachowują swoją ważność” - o. Andrzej Napiórkowski
„To czyńcię na moją pamiątkę. Eucharystia w perspektywie ekumenicznej” - W-wa 2005
„Spór o Matkę. Mariologia jako problem ekumeniczny” - o. Stanisław Celestyn Napiórkowski
Studia i dokumenty ekumeniczne - wydawane od lat 80'
Ad.1
Ekumeniczny wymiar teologii jako takiej (wg Dekretu o ekumeniźmie i Dyrektorium ekumenicznego - dotykając tematyki dokumentów wykonawczch do tego dekretu oraz Ut unum sint - encykliki JP II)
To ekumenizm stanowi drogę do teologicznej interracji. Ekumenizm jest także zaproszeniem do tego, by otwarły się na siebie teologie. Skierowanie teologii ku misji skierowanej uniwersalistyczne. Chodzi o ukazanie pełni prawdy chrześcijańskiej.
Kościół Chrystusowy trwa w Kościele rzymsko-katolickim. Odczytanie pewnych prawd przez protestantów czy prawosławnych jest głębsze niż nasze katolickie. W niektórych aspektach bardziej wyeksponowana jest wierność objawieniu niż u nas. Teologia w SW II polega na tym, że pomimo podziałów chrześcijaństwa teologia może czerpać swój dynamizm. Żeby mógł być zachowany ekumeniczny wymiar całej teologii trzeba zawsze podkreślać potrójny charakter, ukierunkowanie na Chrystusa. Musi mieć chrystocentryczny charakter, bo jest to oś rozważań teologicznych. Drugą ważną sprawą jest pneumatologiczny wymiar rozważań teologiczny. Jest to Duch Prawdy, Duch Jedności. Konieczna jest koncentracja pneumatologiczna. Trzecim podejściem w teologii, bardzo istotne by miało wymiar ekumeniczny - wymiar eklezjologiczno-antropologiczny. Środowisko zbawcze - wspólnota i zbawiany człowiek.
We wszystkich dyscyplinach teologicznych powinien być koniecznie uwzględniony aspekt ekumeniczny by one odpowiadały właściwemu stanowi rzeczy. Druga część dyrektorium ekumenicznego dotyka tej kwestii.
Rozdz. 2 pkt. 2:
Wspólne elementy dziedzictwa chrześcijańskiego odnoszące się zarówno do prawdy jak i świętości powinny dochodzić do głosu w każdej z rodzajów teologii.
Powinny one zwracać na skarbiec duchowości różnych kościołów i wspólnot.
Powinien nawiązywać do tego, co dzieli.
Zagrożenia w wykładzie teologicznym (by mógł zaistnieć dialog ekumeniczny):
Należy unikać polemiki w wykładzie teologicznym
Ukazywać doktrynę w sposób jasny, pozbawiony niepotrzebnego irenizmu (w teologii chrześcijańskiej kierunek dążący do zniwelowania różnic między chrześcijanami i przywrócenia jedności drogą wzajemnych ustępstw doktrynalnych - Wikipedia :P)
Należy pamiętać o hierarchii prawd w wykładzie teologii.
Należy przywrócić Pismu Świętemu właściwe miejsce. Ubiblijnienie.
Prawda musi być aktualna
Należy zwracać większą uwagę na liturgię. Liturgia to lopus teologicus (czy jakoś tak :P)
Trzeba rozróżniać to co jest objawione od tego, co ludzkie i czysto teologiczne.
Należy odróżniać treść od sformuowań, pojęć.
Trzeba pamiętać że w nauce chrześcijańskiej nie wszystkie prawdy posiadają tę samą wagę.
Prawdy wiary należy podawać w sensie nie tylko statycznym, ale też dynamicznym. Dynamizm to pogłębiane odczytywanie tej samej prawdy.
Trzeba dążyć do wydobycia każdego zalążka prawdy ukrytego nawet w błędzie.
Hierarchia prawd teologii ekumenicznej
Teologowie postulowali by nową dyscyplinę, która rozpoczęła się połaczyć ściśle z eklezjologią. Nowa dyscyplina ma mieć 2 oblicza:
spojrzenie negatywne - dostrzeganie błędów, niedopowiedzeń w różnych kwestiach dotyczących prawd wiary w poszczególnych wyznaniach (konfesjach), odnajdywanie tego, co jest zawężone, błędne. Teologia ekumeniczna ma ustrzec przed taką postawą, która chce uniknąć krytyki.
spojrzenie pozytywne - odmienne postrzegane działanie Boga w poszczególnych konfesjach (historiozbawcze działanie Boga, refleksja o Chrystusie, zbawieniu i dopiero potem o Kościele).
Teologia ekumeniczna ma być dyscypliną syntetyczną, w kontekście dróg i środków prowadzących do zbawienia.
Gustaw Thils - protestancki teolog, autor opracowania "Teologia Ekumeniczna" który postuluje że do charakterystycznych zadań TE należało zaliczyć 4 zadania:
zdobywanie informacji o tym, jak myślą inni chrześcijanie
zwracanie uwagi na pojęcia i zagadnienia wywołujące postawy nieekumeniczne
stosowanie wyobrażeń i pojęć w kontekście językowym, kulturowym i historycznym dostosowanym do danej epoki
ujmowanie konstytutywnych elementów jakiegoś Kościoła, które są istotne dla niego jako dla Kościoła Chrystusowego oraz rozróżnianie ich od elementów nieistotnych. Posługiwanie się zasadą, którą zapostulował Sobór, zasady hierarchii prawd.
1970 - dyrektorium mówi o tym, co powinno wchodzić w zakres nowej dyscypliny:
Prezentacja powinna być instytucjonalności i życia różnych wspólnot chrześcijańskich (tendencje doktrynalne, rzeczywiste przyczyny podziałów i różnic, duchowość i formy kultu Bożego)
Treść mają stanowić liczne problemy ekumeniczne, zwłaszcza zagadnienia dotyczące hermeneutyki, sprawa urzędu kościelnego, sprawa kultu, interkomunii, tradycji, prozelityzmu, fałszywego irenizmu.
Uwzględnianie duchowości i interkonfesyjnych relacji między Kościołem katolickim a innymi kościołami i wspólnotami. Opieranie się na dialogach ekumenicznych.
Definicja
Teologia ekumeniczna - syntetyczne i krytyczne przedstawienie interkonfesyjnej (międzywyznaniowej) problematyki teologicznej oraz wszelkich teologicznych zagadnień przy zachwaniu teologicznego i wyznaniowego pluralizmu zgodnie z zasadami ekumenizmu
Hierarchia prawd - termin z dokumentu o ekumenizmie nr 11. Uznana za jedną z najbardziej dalekosiężnych intuicji, która sprzyja dialogowi ekumenicznemu. Za terminem kryje się właściwa interpretacja prawd wiary chrześcijańskiej. Refleksja ogólnochrześcijańska.
św. Tomasz rozróżniał 2 kategorie objawionych prawd wiary Sth 106, art. 4:
są prawdy które z racji treści są bezpośrednio przedmiotem objawienia
są prawdy, które z racji treści są pośrednio przedmiotem objawienia, na zasadzie ich powiązania z tymi pierwszymi.
Podczas ubiblijnienia zostały wykorzystane Ewangelie.
Anglikanizm: prawdy podstawowe i niepodstawowe.
Prawdy podstawowe - wpływy protestanckie.
Prawdy niepodstawowe - wiązały się z tradycją. Odczytywanie Ewangelii w perspektywie tradycji.
Musi być zgoda spraw podstawowych, może być dopuszczana różnorodność w czasach niepodstawowych.
Hierarchia prawd ma swoje eklezjologiczne implikacje. Chodzi o jedność w tym, co podstawowe, możliwy brak jedności w tym, co drugorzędne.
Kościół prawosławny i katolicki - kościoły siostrzane.
Chrystus jako centrum rozważań teologicznych
Przed dzisiejszą chrystologią stają 2 wielkie zadania:
Ukierunkować historiozbawcze
Rozpatrywać uniwersalnie (pamięć o Chrysusie żywa)
Osadzenie soteriologiczne
Zbawienne chrystologiczne urodzenie.
SW II w dekrecie o formacji kapłańskiej ...
Wykład chrystologiczny SWII - w Gaudium et Spes
Nie kto inny tylko Chrystus wzywa wszystkich do jedności.
Konsekwencje:
całościowa, integralna wizja wiary (radykalizacja wiary - odczytywanie prawd wiary w ostatecznym źródle)
stworzenie ściśle teologicznych podstaw dla konsekwentnego personalizmu teologicznego
dynamiczne ukierunkowanie rozważań teologicznych w miejsce bardziej spekulatywnego
bardziej źródłowe oparcie całej teologii na Biblii i teologii Ojców
taka teologia umożliwia ekumeniczny dialog doktrynalny we wszystkich jego postaciach
Dekret o ekumeniźmie nr 20:
Myśl nasza kieruje się przede wszystkim ku tym chrześcijanom, którzy jawnie wyznają Jezusa Chrystusa jako Boga i Pana, oraz jedynego Pośrednika między Bogiem a ludźmi na chwałę jedynego Boga, Ojca i syna i Ducha Świętego. Zdajemy sobie jednak sprawę z tego, że istnieją poważne odchylenia od nauki Kościoła katolickiego, nawet o Chrystusie - wcielonym Słowie Bożym i o dziele odkupienia, a stąd o tajemnicy i funkcji Kościoła oraz o roli Maryi w dziele zbawienia. Cieszymy się jednak, widząc odłączonych braci, skupiających się wokół Chrystusa jako źródła i ośrodka wspólnoty kościelnej. Pożądając zjednoczenia z Chrystusem czują się zniewoleni do coraz usilniejszego poszukiwania jedności, a nadto do dawania świadectwa swej wierze wobec wszystkich narodów.
Ujęcie prawosławne
"Chrystus naszym pojednaniem" - Instytut ekumeniczny KUL, św. Krzyż, Opole 1997
Chrystus nazywany wielkim pośrednikiem Ducha Świętego. - akcent na pneumatologię w prawosławiu.
Niezaprzeczalna oryginalność teologii prawosławnej. Skąd ta oryginalność? Niewątpliwie ze źródeł. Patrystyczne i bizantyjskie korzenie teologii prawosławnej.
Od V do IX w. Kościoły się rozchodziły na płaszczyźnie prawnej.
Twórcza synteza szkoły aleksandryjskiej i antiocheńskiej. Zachodnia poszła za szkołą aleksandryjską. Akcentowano Bóstwo Chrystusa i Jego człowieczeństwo. Podkreślano wielkość Chrystusa - Kyriosa, Pantocratora.
Soteriologiczna orientacja chrystologii
2 różne pojęcia zbawienia:
minimalizm antropologiczny - w ramach tego nurtu
maksymalizm antropologiczny - opowiadał się za rozwązaniami szkoły antiocheńskiej, chodziło o dowartościowanie społeczeństwa. Prowadzi do idei przebóstwienia człowieka - teosis.
Kategoria zadośćuczynienia i zasługi - klucze teologii. Wydawało się, że te kategorie są o charakterze jurydycznym.
W chrystologii prawosławnej wpisana jest teologia obrazu i podobieństwa.
Kosmiczne i kenotyczne konsekwencje wcielenia.
św. Paweł - stworzenie w Chrystusie jako Głowie. Świat stworzony w Chrystusie i ze względu na Chrystusa.
Zbawienie w teologii wschodniej to nie tylko naprawa ale też wyniesienie do poziomu przebóstwienia ludzkiej natury.
Władimir Noski - Teologia mistyczna Kościoła wschodniego
Sergiusz Bułharkow - ukazuje kenozę w koncepcji sofiologii (Boskiej mądrości, która się wcieliła), podkreśla że stworzona natura ... była bosko-ludzka. Odnosi się do sposobu istnienia Boskiej natury.
Trynitarny charakter kenozy krzyża.
Opuszczenie Syna przez Ojca znaczy oddalenie Ducha Świętego. Ojciec jak gdyby przestaje posyłać swojego Ducha na Syna. - kenoza krzyża w ujęciu trynitarnym powiązana z sofiologią Bułhakowa.
Ikona Anastasis - Jezus wstępuje do piekieł na sposób zwycięski.
Zmartwychwstanie ma charakter apofatyczny, niepowtarzalny. Apofatyzm tajemnicy zmartwychwstania zaznacza się szczególnie gdy sławi zmartwychwstanie liturgia wschodnia. Tam tkwi cała wielkość teologii wschodu.
Dzieło Chrystusa a Duch Święty
P. Evdokimov - najbardziej zbliżał tradycję wschodnią do teologii zachodniej
"Bóg stał się nosicielem ciała by człowiek mógł stać się nosicielem Ducha - Atanazy Wielki
Chrystologia a antropologia
Uczestnictwo w życiu Bożym na styl Syna Bożego.
Palamas: "Każde słowo można podważyć innym słowem. Jakież słowo może zaprzeczyć życiu."
Chrystologia protestancka
Ab Nosol, ks. Chryniewicz
J 14, 9 - kto mnie zobaczył, zobaczył Ojca
Flp 2, 5-11
Człowiek ani sprawiedliwy ani grzeszny
Luter - Wyłączna działalność Boga w Chrystusie
Zwingli - ma pneumatologiczny charakter w duchu szkoły antiocheńskiej. (akcent na człowieka)
Ziemski Chrystus jes tym, który był posłany, działający w mocy Ducha i jest tym, który nam swojego Ducha posyła.
Jan Kalwin - idea pośrednictwa. Chrystus - pośrednik.
Tria munera Chrystusa - trzy funkcje (urzędy) Chrystusa: prorocki, królewski, kapłański
Karol Barth - połączenie teologii dogmatycznej z chrystologią. Totalna koncentracja chrystologiczna całej teologii.
3 okresy:
chrystologia zmartwychwstania (oparta na jego komentarzu listu do Rzymian)
chrystologia wcielenia (oparty na pismach Jana)
chrystologia pojednania (oparta na Ewangeliach synoptycznych)
Chrystologia Bartha ma wybitnie wertykalny charakter.
Oscar Cullmann - Chrystologia to nauka o wydarzeniu, a nie nauka o naturach chrystusa (wymiar horyzontalny)
Wolfard Pannenberg - zorientowana eschatologicznie. Proleptyczne ukierunkowanie.
J. Moltman
Jezulogia - nie chrystologia
Usprawiedliwienie nie tylko zewnętrznie ogarnia człowieka (określa formą mistificatio forensis) ale dosięga także Jego wnętrza.
Luter doszedł do przekonania, że usprawiedliwiony został z łaski, sam będąc zniszczony przez grzech pierworodny i późniejsze grzechy. Podkreślał wielkość łaski i nędzę człowieka grzesznego. Była to wielka przepaść.
Bóg Ojciec patrząc na ludzi, których przykrywa płaszcz zasług Syna nie poczytuje ludziom ich grzechów.
Usprawiedliwienie jest uświęceniem człowieka. Nie tylko uchodzimy za sprawiedliwych ale sprawiedliwymi nazywamy się i jesteśmy.
Simul iustus et peccator - jednocześnie sprawiedliwy i grzesznik.
Człowiek jest sprawiedliwym grzesznikiem.
Ecclesia de Eucharistia - Jan Paweł II
35. Sprawowanie Eucharystii nie może być jednak punktem wyjścia komunii, którą zakłada jako już istniejącą, aby ją umacniać i prowadzić ku doskonałości. Sakrament wyraża tę więź komunii zarówno w wymiarze niewidzialnym, który w Chrystusie jednoczy nas za sprawą Ducha Świętego z Ojcem i między nami, jak też w wymiarze widzialnym, obejmującym komunię w zakresie nauczania Apostołów, sakramentów i porządku hierarchicznego. Ścisły związek, jaki zachodzi między elementami niewidzialnymi i widzialnymi komunii eklezjalnej, jest zasadniczy dla Kościoła jako sakramentu zbawienia.71 Tylko w takim kontekście mamy do czynienia z prawowitą celebracją Eucharystii i z prawdziwym w niej uczestnictwem. Stąd też wynika istotna potrzeba, aby Eucharystia była sprawowana w komunii, a konkretnie z zachowaniem wszystkich jej więzi.
38. Eucharystia, jako najwyższy sakramentalny wyraz komunii w Kościele, domaga się tego, by była sprawowana w kontekście spójności także zewnętrznych więzów komunii. W sposób szczególny, ponieważ jest ona «jak wypełnienie życia duchowego i cel wszystkich sakramentów»,78 wymaga zachowania rzeczywistych więzów komunii w odniesieniu do sakramentów, zwłaszcza Chrztu i sakramentu Święceń. Nie jest możliwe udzielenie Komunii osobie, która nie byłaby ochrzczona lub która odrzucałaby pojmowaną integralnie prawdę wiary o tajemnicy Eucharystii. Chrystus jest prawdą i daje świadectwo prawdzie (por. J14, 6; 18, 37); sakrament Jego Ciała i Jego Krwi nie dopuszcza fałszu.
40. Eucharystia tworzy komunię i wychowuje do komunii. Św. Paweł pisał do wiernych w Koryncie ukazując, jak bardzo ich podziały, które się objawiały podczas zgromadzeń eucharystycznych, były w sprzeczności z Wieczerzą Pańską, którą sprawowali. Konsekwentnie Apostoł zapraszał ich do refleksji nad prawdziwą rzeczywistością Eucharystii, aby mogli powrócić do ducha braterskiej jedności (por. 1Kor 11, 17-34). Skutecznie nawiązywał do tego św. Augustyn, który, przypominając słowo Apostoła: «Wy przeto jesteście Ciałem Chrystusa i poszczególnymi [Jego] członkami» (1Kor 12, 27), zauważył: «Jeżeli jesteście Jego ciałem i Jego członkami, na ołtarzu Chrystusa zostało złożone to, co jest waszą tajemnicą; tak, otrzymujecie to, co jest waszą tajemnicą».84 A z tego stwierdzenia wyprowadzał wniosek: «Chrystus Pan (...) konsekrował na swym ołtarzu tajemnicę naszego pokoju i jedności. Kto dostępuje tajemnicy jedności, a nie zachowuje więzi pokoju, nie otrzymuje tajemnicy dla swego dobra, ale dowód przeciw sobie».85
43. Pragnienie jedności sprawia, że kierujemy wzrok ku Eucharystii, która jest najwyższym sakramentem jedności Ludu Bożego, jej stosownym znakiem i cudowną przyczyną.90 Sprawując Ofiarę eucharystyczną, Kościół zanosi błaganie do Boga Ojca miłosierdzia, aby udzielił swoim synom pełni Ducha Świętego, tak by stali się w Chrystusie jednym ciałem i jednym duchem.91 Zwracając się z tą modlitwą do Ojca światłości, od którego pochodzi wszelkie dobro i wszelki dar doskonały (por. Jk 1, 17), Kościół wierzy w jej skuteczność, ponieważ modli się w jedności z Chrystusem, Głową i Oblubieńcem, który błaganie oblubienicy czyni swoim i łączy je z błaganiem swej odkupieńczej ofiary.
44. Ponieważ właśnie jedność Kościoła, którą Eucharystia urzeczywistnia przez ofiarę i komunię z Ciałem i Krwią Pana, koniecznie domaga się pełnej komunii w zakresie wyznania wiary, sakramentów i władzy kościelnej, nie jest możliwe koncelebrowanie tej samej liturgii eucharystycznej, dopóki nie będzie na nowo przywrócona w pełni ta więź. Tego rodzaju koncelebracja nie byłaby ważnym środkiem, a wręcz mogłaby okazać się przeszkodą do osiągnięcia pełnej komunii, pomniejszając poczucie dystansu dzielącego nas od celu, i wprowadzając lub uwiarygodniając nieścisłości w rozumieniu takiej czy innej prawdy wiary. Droga ku pełnej jedności może być realizowana tylko w prawdzie. W tym zakresie zakaz zawarty w prawie Kościoła nie zostawia miejsca na niepewności,92 z poszanowaniem normy moralnej ogłoszonej przez Sobór Watykański II.93
Chciałbym jednak przypomnieć to, co w Encyklice Ut unum sint dodałem po stwierdzeniu niemożności wspólnego sprawowania Eucharystii: «Mimo to gorąco pragniemy odprawiać razem jedyną Eucharystię Chrystusa i to pragnienie już staje się wspólnym uwielbieniem i wspólną modlitwą błagalną. Razem zwracamy się do Ojca i czynimy to coraz bardziej „jednym sercem”».94
45. Chociaż w żadnym wypadku nie jest upoważniona koncelebracja, gdy brak pełnej jedności, nie dotyczy to jednak w szczególnych przypadkach pojedynczych osób przyjmujących Eucharystię, a należących do Kościołów lub Wspólnot kościelnych nie pozostających w pełnej jedności z Kościołem katolickim. W tym przypadku bowiem celem jest zaspokojenie poważnej potrzeby duchowej dla zbawienia wiecznego poszczególnych wiernych, nie zaś realizacja interkomunii, niemożliwej dopóty, dopóki nie będą w pełni zacieśnione widzialne więzy komunii kościelnej.
Kierując się tą racją Sobór Watykański II ustalił zasady postępowania wobec wiernych Kościołów Wschodnich, którzy, choć w dobrej wierze pozostają odłączeni od Kościoła katolickiego, z własnej woli proszą o możliwość przyjęcia Eucharystii od duchownego katolickiego i są do tego odpowiednio przygotowani.95 Ten sposób postępowania został później potwierdzony przez obydwa Kodeksy, w których z odpowiednimi przystosowaniami został także uwzględniony przypadek innych chrześcijan, nie wschodnich, którzy nie są w pełnej komunii z Kościołem katolickim.96
46. W Encyklice Ut unum sint wyraziłem uznanie dla tego przepisu, który przy odpowiednim rozeznaniu pozwala dbać o zbawienie dusz: «można z radością przypomnieć, że w pewnych szczególnych przypadkach duchowni katoliccy mogą udzielać sakramentu Eucharystii, Pokuty i Namaszczenia Chorych innym chrześcijanom, którzy nie są w pełnej komunii z Kościołem katolickim, ale gorąco pragną je przyjąć, dobrowolnie o nie proszą i przejawiają wiarę, jaką Kościół katolicki wyznaje w tych sakramentach. Na zasadzie wzajemności również katolicy mogą —w określonych przypadkach i szczególnych okolicznościach— prosić o te same sakramenty duchownych tych Kościołów, w których są one ważne».97
Nawet jeśli chodzi o szczególne i ściśle określone przypadki, trzeba zwrócić baczną uwagę na warunki, które koniecznie muszą być spełnione, ponieważ odrzucenie jednej lub więcej prawd wiary odnośnie do tych sakramentów, a wśród nich prawdy dotyczącej potrzeby kapłaństwa służebnego dla ich ważności, sprawia, że proszący nie posiada dyspozycji, aby zgodnie z prawem można było mu ich udzielić. Podobnie wierny katolik nie będzie mógł przyjąć Komunii św. we wspólnocie, w której brak ważnego sakramentu Święceń.98
Wierne zachowywanie całości zasad i norm ustalonych w tej materii99 jest jednocześnie wyrazem i gwarancją miłości wobec Jezusa Chrystusa w Najświętszym Sakramencie i wobec braci z innego wyznania chrześcijańskiego, którym należy się świadectwo prawdy, jak również wobec samej sprawy dążenia do jedności.
Eucharystia u prawosławnych
Cała eklezjologia prawosławna jest eucharystyczna. Wszystkie inne formy eklezjologii, które możemy spotkać w prawosławiu sięgają do eklezjologii eucharystycznej. Każdy kto przyjmuje Komunię św. w Kościele prawosławnym wg nich staje się prawosławnym.
Eucharystia nas nie dzieli, ale wskazuje podziały na innej przestrzeni. Nie można budować Eucharystii na pozornym fundamencie.
Eucharystia u luteran i protestantów
Luteranie - wierzą w realność obecność Chrystusa w konsekrowanym chlebie i winie
Protestanci - obecność symboliczna Chrystusa
"Otwarta" Komunia - taka Komunia, którą można przyjmować w swoim i innym Kościele (przez nas nie akceptowana).
Eucharystia u anglikanów
Ukierunkowana na akt przyjęcia Komunii.
Ruch Oksfordzki - ważny w rozumieniu Eucharystii u anglikanów. Nie ma różnicy teologicznej.
TEZY na kolokwium 2.06
Chrystus jako centrum rozważań teologii ekumenicznej - zasady ogólne
Chrystus w prawosławnej optyce teologicznej
Chrystus w ewangelicznej (u protestantów) optyce teologicznej
Określenie usprawiedliwienia wg. wspólnej deklaracji o usprawiedliwieniu
Foruła simul justus et peccator wg. wspólnej deklaracji o usprawiedliwieniu
Współdziałanie człowieka z łaską wg. wspólnej deklaracji o usprawiedliwieniu
Rola Kościoła w usprawiedliwieniu wg. dokumentu dialogu reformowanego rzymsko-katolickiego
Kościół jako "creatura verbi" i sakrament łaski (creatura gratia) wg. dokumentu dialogu reformowanego rzymsko-katolickiego
Widzialność i struktura urzędów wg. dokumentu dialogu reformowanego rzymsko-katolickiego
Okoliczności powstania i cel karty ekumenicznej
Działania ekumeniczne ad intra wg. karty ekumencznej.
Działalność Kościołów i wspólnót kościelnych Europy ad extra wg. karty ekumencznej.