Metody analizy słowotwórczej:
Ustalenie czy wyraz jest wyrazem motywowanym (derywatem) - jeśli uda nam się stworzyć parafrazę słowotwórczą mamy derywat!
Np.
Komin - przewód wyprowadzający dym
Kłamać - mówić nieprawdę
Oba te wyrazy są podstawowe, niemotywowane, posiadają znaczenie leksykalne = słownikowe
Np.
Kłamca - ktoś, kto kłamie (kłamie- wyraz podstawowy - motywujący)
Kominiarz - ktoś kto czyści kominy (komin -wyraz podstawowy - motywujący)
Kłamca i kominiarz to derywaty, czyli wyrazy motywowane, tworzone dzięki wyrazowy motywującemu - podstawowemu.
Odszukanie podstawy słowotwórczej - odróżnienie podstawowego tematu fleksyjnego i końcówki fleksyjnej
PODSTAWY SŁOWOTWÓRCZEJ SZUKAMY W DOPEŁNIACZU!!! (W CZASOWNIKACH W 3 OSOBIE LICZBY MNOGIEJ)
RZECZOWNIK
Mianownik komin
Dopełniacz komina (komin - podstawowy temat fleksyjny, a-końcówka fleksyjna)
CZASOWNIK
1 os. Kłamiemy
3 os. Kłamią (kłami - podstawowy temat fleksyjny, ą- końcówka fleksyjna)
„i” zawsze zostaje przy temacie!
Podpisanie podstawy słowotwórczej pod wyrazem motywowanym
Kominiarz mleczarz kłamca
Komin mlek kłam
Podpisanie formantów, czyli podział derywatu na temat słowotwórczy i format słowotwórczy
Np.
Kominiarz = komini - temat słowotwórczy , arz- format słowotwórczy
Kłamca = kłam - temat słowotwórczy, ca- format słowotwórczy
Studzienka = studzien - temat słowotwórczy, ka- format słowotwórczy
Typy formatów
(KA) Afiksy
Arz/ca/ak - sufiksy - bezpośrednio po temacie
Prefiksy - przed tematem słowotwórczym
Interfiksy (występują między dwoma tematami słowotwórczymi) np.listonosz - ten kto nosi listy, pracodawca -ten, kto daje pracę (najczęściej interfiksem jest „o”)
Postfiks - występuje w postpozycji do końcówki fleksyjnej np. ktoś (k - temat, ś- końcówka )
Afiksy (proste bądź złożone)
PF (format paradygmatyczny)
Odmiana bezafiksalna - przejście czasownika w rzeczownik bez dodatkowego dodania afiksu np. ubawić się - ubaw
Zmiana z deklinacji rodzaju męskiego w rodzaj żeński np. woźny - woźna
Przejście rzeczownika z rodzaju żeńskiego w męski np. gwiazda - gwiazdor
Przejście z paradygmatu męskiego do nieodmienności np. stopnie naukowe magister, doktor, profesor, inżynier
Kiedy rzeczownik rodzaju męskiego przechodzi w rzeczownik rodzaju nijakiego
Kiedy rzeczownik występujący tylko w liczbie mnogiej przechodzi w pełną nazwę w rodzaju męskoosobowym np. nazwy państw czechy - czech - czesi
Formaty alternacyjne- kiedy wyraz motywowany (derywat) jest różny od wyrazu motywującego pod względem składu fonemowego (nie zmienia się ilość głosek) np. krawędź - krawężnik
JEST TO WYMIANA MORFOLOGICZNA (WM)
(SP) Skrócenie podstawy słowotwórczej
Moje przykłady:
Płaszczyk - mały płaszcz
Wyraz motywujący - płaszcz
Podstawa słowotwórcza - (Dopełniacz od wyrazu motywującego!) płaszcz~a (płaszcz -podstawa słowotwórcza, -a -końcówka fleksyjna)
Podpisanie formantów: płaszcz~yk (płaszcz- temat słowotwórczy, yk- formant słowotwórczy)
Określenie formantów:
KA - korpus afiksalny - sufiks (yk)
Ohyda - coś co jest ohydne
Wyraz motywujący -ohyd
Podstawa słowotwórcza - ohydn (dopełniacz = ohydnego = ohydn -podstawa słowotwórcza, ego- końcówka)
Podpisanie formantów : ohyd - temat słowotwórczy, a- formant słowotwórczy
Określenie formantów:
SP - skrócenie podstawy słowotwórczej (patrz różnica między podstawą słowotwórczą a tematem słowotwórczym!)
PA - paradygmat fleksyjny - przejście z przymiotnika (ohydne) w rzeczownik (ohyda)
Głupota - coś co jest głupie
Wyraz motywujący - głupi
Podstawa słowotwórcza - głupi
Podpisanie formantów : głup (głup - temat słowotwórczy, ota- formant słowotwórczy)
Określenie formantów:
SP - skrócenie podstawy słowotwórczej
PA- przejście z przymiotnika (głupie) w rzeczownik (głupota)