Średniowiecze - epoka, która trwała od 476r (upadek cesarstwa rzymskiego) do 1492r. (odkrycie Ameryki). W średniowieczu panował uniwersalizm tzn.:
- w całej Europie wyznawano jedną religię -chrześcijaństwo.
-W światopoglądzie niepodzielnie panował teocentryzm zgodnie z którym wszystkie dziedziny życia miały być podporządkowane Bogu.
- panowały jednolite wzorce osobowe: idealny rycerz (broniący wiary chrześcijańskiej)
święty-asceta (umartwiający się dla osiągnięcia zbawienia) rycerz zakonny (skupiał w sobie cechy rycerza i świętego). Miał bronić wiary chrześcijańskiej zachowując przy tym ascetyczny tryb życia. Zakony rycerskie powstały w Ziemi Świętej - miały opiekować się, (bronić, leczyć, pomagać) pielgrzymami podążającymi do grobu Chrystusa.
Najsłynniejsze zakony krzyżackie to joannici, templariusze i krzyżacy.
Językiem porozumienia była łacina.
Filozofia Średniowiecza:
św. Augustyn: człowiek jest istotą pośrednią pomiędzy aniołami i zwierzętami, stąd wynika jego rozdarcie wewnętrzne między cielesnością a duchowością, między dobrem a złem.
św. Tomasz z Akwinu: człowiek ma przestrzegać prawa i sprawiedliwości, zapewniających każdemu właściwe miejsce w społeczeństwie ma strzec się upadku moralnego.
św. Franciszek z Asyżu: wiara jest radością, wynika z wszechogarniającej miłości do świata i stworzenia (również do zwierząt) życie człowieka ma być podporządkowane ewangelicznym nakazom miłosierdzia, ubóstwa i braterstwa.
Sztuka średniowiecza:
Dominowała sztuka Sakralna; głównym tematem wszystkich dzieł była -najszerzej rozumiana- religia chrześcijańska. Twórcy średniowiecza pozostawali anonimowi, ponieważ tworzyli nie dla „próżnej chwały”, lecz dla chwały Boga. Dzieło oceniano za wartości moralne, religijne, wychowawcze. Dopiero od XIII w. twórcy w Europie podpisują swe prace.
Dwoma najważniejszymi stylami sztuki średniowiecznej były: styl romański (do XII w) i gotyk (XII - XV w). Style te realizowane były głównie w architekturze sakralnej, jak również w budowlach obronnych.
Książka w średniowieczu była towarem ekskluzywnym, jej cena czasem przekraczała wartość paru wsi. Również sztuka pisania i czytania dostępna była tylko nielicznym, w przeważającej mierze duchownym. Pisano przede wszystkim po łacinie, który to język obowiązywał w Kościele katolickim, w wyniku czego był również oficjalnym językiem dyplomacji. Celem literatury średniowiecznej był dydaktyzm - przekazywanie treści pouczających, umoralniających, ukazywanie wzorców parenetycznych. Do głównych typów literatury średniowiecznej należą: hagiografia (żywoty świętych) i historiografia (kronikarstwo), a także grupa utworów poświęconych rycerstwu: chansons de gestes, romanse rycerskie.
Anonimowość
Dydaktyzm - fabuła podporządkowana była roli wychowawczej, miała rozpowszechniać przede wszystkim wzorce moralne. Najczęściej jednak podejmowała tematy religijne (teocentryzm)
Dwujęzyczność - literatura pisana była tylko po łacinie, która była uniwersalna (tzn. znano ją we wszystkich krajach), ponieważ języki narodowe uważane były za niedoskonałe. Nie mogły zatem traktować o sprawach ważnych (np. teologicznych). U schyłku średniowiecza w miarę kształtowania się języków ojczystych, zaczęło rozwijać się piśmiennictwo rodzime.
Rękopiśmienność - przed wynalezieniem druku książki przepisywane były przez mnichów, którzy często zaznaczali na egzemplarzach swoje uwagi, dokonywali zmian .
Alegoryczność - pod motywami postaciami czy obrazami, ukryte były pewne domyślne treści; nie wszystko powiedziane zostało wprost.
„Pieśń o Ronaldzie” „Kwiatki świętego Franciszka” „Boska komedia” Dantego, "Wielki testament" Francoisa Villona.
Filozofia: Tales z Miletu (Przewidział między innymi zaćmienie słońca. Dopatrywał się w wodzie zasadniczej materii, z której zbudowany jest wszechświat) Pitagoras (Odkrył znane twierdzenie o kwadratach zbudowanych na bokach trójkąta. Pitagorejczycy głosili także tezę o kulistości Ziemi, jak również Słońca i Księżyca.) Sokrates (
Jednym z najważniejszych celów jego nauki i filozofii było wychowanie na prawego obywatela. jego maksymą było stwierdzenie: "wiem, że nic nie wiem") Platon (uczeń Sokratesa, stworzył Akademię w Ateńskim Gaju, stworzył teorię o dwóch rodzajach bytu: poznawalnych przez zmysły i poznawalnych przez pojęcia) Arystoteles (
Uczeń Platona, głosił jednak zupełnie inne poglądy od swego nauczyciela. Nauczyciel i wychowawca Aleksandra Wielkiego w Atenach założył szkołę filozoficzną. Napisał historię zwierząt, Poetykę, Retorykę i Politykę).
Rzeźba: Fidiasz (Zeusa Olimpijskiego, Ateny Partenos) i Myron (Dyskobol)
Taniec śmierci był jedną z najpopularniejszych alegorii w sztuce plastycznej i literaturze późnego średniowiecza. Przedstawienia tego typu powstawały jako upomnienie przed nieuchronnym śmiertelnym losem, ale także jako wyraz rozczarowania marnością świata i skargi na przemijanie.