PAŃSTWOWY MONITORING ŚRODOWISKA
Państwowy Monitoring Środowiska zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą Poś, stanowi system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku.
Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ) został utworzony ustawą z dnia 20 lipca 1991 r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 1991 r. Nr 77, poz. 335 z późn. zm.), w celu zapewnienia wiarygodnych informacji o stanie środowiska. 10 lat później ustawa Prawo ochrony środowiska wzmocniła dodatkowo rangę PMŚ, definiując system jako obejmujący nie tylko diagnozę stanu środowiska, ale także jego prognozę. Ustawa nałożyła również obowiązek systematycznego gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania danych o środowisku (art. 25 ust. 1 i 2 ustawy Poś).
Gromadzone informacje służą wspomaganiu działań na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o:
jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska lub innych poziomów określonych przepisami oraz obszarach występowania przekroczeń tych standardów lub innych wymagań,
występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych, przyczynach tych zmian w tym powiązaniach przyczynowo-skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych (art. 25 ust.3 ustawy - Poś).
PMŚ obejmuje zadania wynikające z polityki ekologicznej państwa, zaś informacja środowiskowa pochodząca z PMŚ stanowi podstawę do oceny skuteczności aktualnej polityki ekologicznej kraju oraz przesłankę do konstrukcji jej założeń na kolejny okres.
PMŚ realizuje także zadania, które wiążą się z wypełnianiem podpisanych i ratyfikowanych przez Polskę konwencji środowiskowych oraz odpowiada na stale poszerzające się obowiązki raportowania o presjach na środowisko i jego stanie do instytucji i agend unijnych (Komisja Europejska i Europejska Agencja Środowiska).
Ważnym zadaniem merytorycznym PMŚ w latach 2010-2012 jest pełne wdrożenie regulacji UE dotyczących monitoringu środowiska zawartych w opublikowanych w ostatnim czasie dyrektywach; w odniesieniu do podsystemu jakości powietrza oznacza to m.in. wdrożenie systemu pomiarów i ocen zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5; w zakresie monitoringu wód kontynuację prac związanych z pełnym wdrożeniem wymagań ramowej dyrektywy wodnej oraz prace związane z badaniem i oceną stanu wód Morza Bałtyckiego w związku z koniecznością wdrożenia nie tylko wymagań Konwencji Helsińskiej lecz także ramowej dyrektywy w sprawie strategii morskiej.
Informacje wytworzone w ramach Programu PMŚ będą stanowiły materiał do raportu o stanie środowiska w Polsce, do opracowania którego, GIOŚ jest zobligowany przepisami art. 25 b ustawy z dnia 20 lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287, z późn. zm.).
System PMŚ składa się z trzech bloków: presje, stan oraz oceny i prognozy określających rodzaje i intensywność oddziaływania na środowisko przy pomocy wybranych wskaźników środowiskowych lub wskaźników zrównoważonego rozwoju.
Zgodnie z zapisem ustawowym (art. 26 ust.1 ustawy - Poś), biorąc pod uwagę potrzeby wynikające z polityki ekologicznej państwa oraz międzynarodowe i krajowe wymagania sprawozdawcze, w bloku „stan” przyjęto następującą strukturę podsystemów:
monitoringu jakości powietrza,
monitoringu jakości wód,
monitoringu jakości gleby i ziemi,
monitoringu przyrody,
monitoringu hałasu,
monitoringu pól elektromagnetycznych,
monitoringu promieniowania jonizującego.
Państwowy Monitoring Środowiska zapewnia dane podlegające udostępnianiu w myśl przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.), regulujących sprawy swobodnego dostępu do informacji o środowisku.
Zgodnie z art. 23 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska Główny Inspektor Ochrony Środowiska jest odpowiedzialny za opracowywanie wieloletnich programów Państwowego Monitoringu Środowiska obejmujących zadania wynikające z odrębnych ustaw, zobowiązań międzynarodowych oraz innych potrzeb wynikających z polityki ekologicznej państwa. Programy PMŚ są opracowywane od 1991 roku (program na lata 2010-2012 jest siódmym z kolei i trzecim realizowanym w cyklu trzyletnim).
Na poziomie krajowym zadania PMŚ wykonuje Główny Inspektor Ochrony Środowiska przy pomocy Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska.(www.gios.gov.pl).
Na poziomie województw zadania Inspekcji Ochrony Środowiska związane z PMŚ w imieniu wojewodów wykonują wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska przy pomocy wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska. Ich zadania i kompetencje określa art. 3 ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 1991 r. Nr 77, poz. 335 z późn. zm.) i przepisach odrębnych.