Sprawozdanie z Monitoringu Środowiska
I. STRUKTURA I DYNAMIKA SZATY ROŚLINNEJ (POWIERZCHNIE STAŁE)
Celem pomiarów jest kontrola składu florystycznego, struktury i dynamiki fitocenoz oraz stanu populacji wybranych gatunków.
Metodyka pomiarów:
Obserwacje prowadziliśmy na powierzchni stałej. Stanowisko zlokalizowane było w obrębie fitocenoz typowych dla zlewni w aktualnym stanie jej rozwoju. Do prowadzenia kontroli składu florystycznego, struktury i dynamiki fitocenoz oraz stanu populacji wybranych gatunków wybraliśmy powierzchnię stałą o wymiarach 40 40 m,1600 m2, w miarę możliwości jednorodną. W obrębie tego poletka wyznaczyliśmy kolejno mniejsze o wymiarach 10x10 m, oraz 1x1 m.
By dokładnie określić dynamikę szaty roślinnej powinno się przeprowadzać obserwacje co najmniej w dwóch terminach. W naszym przypadku będzie to wyłącznie jednorazowa obserwacja. Obejmuje ona określenie przynależności gatunkowej, typu i średnicy na wysokości 1,3 m (pierśnica) każdego drzewa. Celem pomiarów i obserwacji drzew jest rejestracja zmian wzrostu drzew i struktury gatunkowej siedliska. Obejmują one każde żyjące i martwe drzewo włączając w to pniaki i leżące, oprócz osobników wchodzących w skład warstwy krzewów. W tabeli nr. 1 zestawiliśmy wszystkie otrzymane wyniki.
Tabela nr. 1
Parametr |
Kod |
Jednostka - dokładność (ilość miejsc dziesiętnych) |
Częstotliwość pomiarów |
powierzchnia 4040 m: |
|||
Ilość drzew żywych (gatunkami) |
NUM_L |
Sosna zwyczajna - 21 Dąb szypułkowy - 14 Czereśnia - 9 Grab zwyczajny - 5 Brzoza brodawkowata - 2 |
1 dzień |
ilość drzew martwych stojących |
NUM_D |
9 |
1 dzień |
ilość drzew martwych leżących |
NUM_F |
13 |
1 dzień |
ilość pniaków (gatunkami) |
NUM_S |
Dąb szypułkowy - 6 Grab zwyczajny - 10 |
1 dzień |
pierśnica (średnica na wys. 1,3 m) drzew żywych (gatunkami) |
DBH_L |
Dąb szypułkowy [cm]- 16,88; 31,53; 17,19; 30,25; 29,93; 30,57; 30,57; 27,70; 28,03; 15,92; 28,03; 27,07; 25,48; 39,80; Sosna zwyczajna: 25,79; 17,83; 37,58; 16,56; 29,62; 29,62; 21,34; 21,34; 21,34; 25,16; 19,75; 24,52; 26,43; 28,98; 28,98; 22,29; 21,66; 18,47; 35,67; 20,06; 24,84; 21,97; Grab zwyczajny: 8,59; 19,43; 6,69; 10,83; 15,29; Czereśnia: 10,51; 10,51; 8,28; 6,69; 7,32; 7,32; 7,32; 7,01; 14,01; Brzoza: 6,05; 8,28.
|
1 dzień |
średnica (na wysokości ścięcia) pniaków (gatunkami) |
DBH_S |
Dąb szypułkowy [cm] - 39, 28, 44, 58, 35, 68. Grab zwyczajny [cm] - 25, 56, 45, 39, 44, 53, 52, 29, 55, 63. |
1 dzień |
|
|||
powierzchnia 1010 m: |
|||
pokrycie warstwy (A, B, C, D) z uwzględnieniem podwarstw |
COVE_(k) |
A - ok. 80% B - ok. 95% C - ok. 45% D - ok. 20% |
1 dzień |
pokrycie przez ściółkę |
COVE_L |
Ok. 95% |
1 dzień |
pokrycie osobników gatunku w warstwie |
COVE_(k) |
A; dąb 40%, czereśnia - 25%, sosna - 15%, B; leszczyna - 25%, jeżyna - 65% młody dąb - 5% C: paproć - 20% szczawik zajęczy - 5% jasnota purpurowa - 5% trawa - 15% D; mchy - 13% grzyby - 7% |
1 dzień |
frekwencja osobników gatunków o ilościowości <1% (w skali B-B = "r" lub "+") |
COVE_B |
+ |
1 dzień |
towarzyskość |
COMM_ |
3 |
1 dzień |
żywotność (stopień rozwoju) |
VIGOR_ |
3 |
1 dzień |
|
|||
powierzchnia 11m: |
|||
pokrycie warstwy (C, D) z uwzględnieniem podwarstw |
COVE_(k) |
C - ok. 97% D - ok. 3% |
1 dzień |
pokrycie gatunku w warstwie (podwarstwie) |
COVE_(k) |
C; paproć - 25% trawa - 57% D; mchy - 37% gdzyby - 5% |
1 dzień |
pokrycie przez ściółkę |
COVE_L |
|
1 dzień |
liczebność osobników juwenilnych (siewek) według gatunków** |
JUVE_ |
- |
1 dzień |
liczebność osobników wirginilnych (w stanie płonnym) według gatunków** |
WIRG_ |
- |
1 dzień |
liczebność osobników kwitnących według gatunków ** |
FLOW_ |
- |
1 dzień |
liczebność osobników owocujących według gatunków ** |
FRUIT_ |
- |
1 dzień |
wysokość pędów kwitnących ** |
HFLOW_ |
- |
1 dzień |
liczba kwiatów lub kwiatostanów ** |
NFLOW_ |
- |
1 dzień |
liczba owoców lub owocostanów ** |
NFRUIT_ |
- |
1 dzień |
Obliczenia pierśnic (gatunkami):
Do obliczenia pierśnic wykorzystujemy wzór na obwód koła: 2Πr. Uzyskany na wyjeździe terenowym obwód drzewa dzielimy przez wartość liczby Π - 3,14.
1. Dąb szypułkowy: 53/3,14=16,88, 99/3,14=31,53, 54/3,14=17,19, 95/3,14=30,25, 94/3,14=29,93, 96/3,14=30,57, 96/3,14=30,57, 87/3,14=27,70, 88/3,14=28,03, 50/3,14=15,92, 88/3,14=28,03, 85/3,14=27,07, 80/3,14=25,48, 125/3,14=39,80.
2. Sosna zwyczajna: 81/3,14=25,79; 56/3,14=17,83; 118/3,14=37,58; 52/3,14=16,56; 93/3,14=29,62; 93/3,14=29,62; 67/3,14=21,34; 67/3,14=21,34; 67/3,14=21,34; 79/3,14=25,16; 62/3,14=19,75; 77/3,14=24,52; 83/3,14=26,43; 91/3,14=28,98; 91/3,14=28,98; 70/3,14=22,29; 68/3,14=21,66; 58/3,14=18,47; 112/3,14=35,67; 63/3,14=20,06; 78/3,14=24,84; 69/3,14=21,97.
3. Grab zwyczajny: 27/3,14=8,59; 61/3,14=19,43; 21/3,14=6,69; 34/3,14=10,83; 48/3,14=15,29.
4. Czereśnia: 33/3,14=10,51; 33/3,14=10,51; 26/3,14=8,28; 21/3,14=6,69; 23/3,14=7,32; 23/3,14=7,32; 23/3,14=7,32; 22/3,14=7,01; 44/3,14=14,01.
5. Brzoza:19/3,14=6,05; 26/3,14=8,28.
II. EPIFITY NADRZEWNE:
Celem pomiarów jest określenie zanieczyszczeń powietrza na roślinność na podstawie epifitów nadrzewnych, ponieważ cechują się one najszybszą reakcją na efekty wzmożonego zanieczyszczenia. Wrażliwość porostów na zanieczyszczenia wynika m.in. z:
braku tkanki okrywającej, co stwarza możliwość bezpośredniej infiltracji gazów, pyłów i roztworów do wnętrza plech;
małej zdolności przystosowania się do zmian warunków środowiska;
niskiej tolerancji glonu porostowego na zanieczyszczenia;
bardzo małej zawartości chlorofilu na jednostkę suchej masy, co sprawia, że rozkład chlorofilu pod wpływem związków toksycznych daje efekty uszkodzenia kilkakrotnie silniejsze niż u roślin kwiatowych.
Pokrycie pni drzew przez epifity jest dobrym wskaźnikiem (bioindykatorem) toksycznych gazów, i chemizmu opadów (opadu podokapowego i spływu po pniach). Epifity nadrzewne reagują na wpływ zanieczyszczeń atmosferycznych wycofywaniem się (zamieraniem) jednych gatunków, czasami też ekspansją innych, a także widocznymi zmianami ich żywotności. Słabo rozwinięte, przebarwione i małe okazy porostów i mchów mogą doskonale sygnalizować toksyczne zanieczyszczenie ich naturalnego środowiska.
Substancje toksyczne wpływają na porosty bezpośrednio lub pośrednio. Przy oddziaływaniu bezpośrednim najsłabszym punktem jest aparat fotosyntetyczny glonów porostowych, w którym następuje degradacja chlorofilu do nieaktywnej fotosyntetycznie feofityny. Ponadto następują m.in. zmiany w ultrastrukturze komórek i w przepuszczalności błon plazmatycznych, co ułatwia wnikanie trucizn do wnętrza, powoduje wydalanie asymilatów i zaburza równowagę jonową w plazmie. Pośrednie działanie toksyn - to zmiana warunków siedliskowych, np. obniżenie odczynu podłoża.
Metodyka pomiarów:
Do badań wybraliśmy 3 drzewa rosnące blisko siebie. Teren naszego poletka nie był bardziej ocieniony niż otoczenie, nie eksponowany na silne wiatry oraz opady i światło słoneczne.
Do szacowania pokrycia każdego gatunku, posłużyliśmy się jedną z trzech możliwych metod - Metodą linijną.
W metodzie tej obserwacje wykonuje się na 4 poziomach ponad gruntem - 60, 90, 120 i 150 cm.
Kolejno owijaliśmy pień taśmą mierniczą z zerem skierowanym na północ i wartościami rosnącymi w kierunku ruchu wskazówek zegara. Pokrycie każdego gatunku obliczaliśmy w stosunku do obwodu pnia na danym poziomie. Dana wartość jest średnią ze wszystkich mierzonych poziomów. W poniższych tabelach zebraliśmy uzyskane dane, natomiast dokładna dokumentacja (zdjęcia) znajdują się na płytce CD dołączonej do sprawozdania.
Drzewo 1
Parametr |
Kod |
Jednostka - dokładność (ilość miejsc dziesiętnych) |
Częstotliwość pomiarów |
|
Porost (epifit) |
||||
Pokrycie |
COVE_1 |
70 % |
1/rok do 5 lat |
|
maksymalna długość plechy porostu |
LENG_ |
do 200 cm. |
1/rok do 5 lat |
|
klasa żywotności |
VITA_ |
2 |
1/rok do 5 lat |
|
podawany gatunek drzewa - dąb szypułkowy |
||||
obwód pnia drzewa - podłoża |
DBH_ |
|
1/rok do 5 lat |
|
60 cm od podłoża |
111,1 cm |
|
||
90 cm od podłoża |
108,2 cm |
|
||
120 cm od podłoża |
106 cm |
|
||
150 cm od podłoża |
103,5 cm |
|
||
Drzewo 2
Parametr |
Kod |
Jednostka - dokładność (ilość miejsc dziesiętnych) |
Częstotliwość pomiarów |
|
Porost (epifit) |
||||
Pokrycie |
COVE_1 |
40 % |
1/rok do 5 lat |
|
maksymalna długość plechy porostu |
LENG_ |
do 150 cm. |
1/rok do 5 lat |
|
klasa żywotności |
VITA_ |
2 |
1/rok do 5 lat |
|
podawany gatunek drzewa - dąb szypułkowy |
||||
obwód pnia drzewa - podłoża |
DBH_ |
|
1/rok do 5 lat |
|
60 cm od podłoża |
73,7 cm |
|
||
90 cm od podłoża |
73,7 cm |
|
||
120 cm od podłoża |
78,3 cm |
|
||
150 cm od podłoża |
83 cm |
|
||
Drzewo 3
Parametr |
Kod |
Jednostka - dokładność (ilość miejsc dziesiętnych) |
Częstotliwość pomiarów |
|
Porost (epifit) |
||||
Pokrycie |
COVE_1 |
60 % |
1/rok do 5 lat |
|
maksymalna długość plechy porostu |
LENG_ |
do 150 cm. |
1/rok do 5 lat |
|
klasa żywotności |
VITA_ |
1 |
1/rok do 5 lat |
|
podawany gatunek drzewa - dąb szypułkowy |
||||
obwód pnia drzewa - podłoża |
DBH_ |
|
1/rok do 5 lat |
|
60 cm od podłoża |
96,5 cm |
|
||
90 cm od podłoża |
95,6 cm |
|
||
120 cm od podłoża |
97,2 cm |
|
||
150 cm od podłoża |
96 cm |
|
||
Podsumowanie:
Podstawowym celem naszego wyjazdu terenowego było zapoznanie się z metodyką wykonywania pomiarów z zakresu monitoringu środowiska.
Z danych, które uzyskaliśmy na wyjeździe, nie da się określić zmian zachodzących w strukturze danego siedliska, gdyż w celu prawidłowych badań z zakresu monitoringu należy prowadzić ciągłe lub periodyczne obserwacje i pomiary na stałych powierzchniach obserwowanych.
1