Termin „metoda” można stosować w dwóch znaczeniach. W znaczeniu szerszym jest to próba ogólnego określenia charakteru i zakresu danych badań np. metoda monograficzna, metoda historyczno-porównawcza. W węższym znaczeniu metoda służy do określania powtarzalnych sposobów rozstrzygania konkretnych zagadnień, związanych z realizacją badań.

Problem badawczy można określić jako pytanie na które nie ma jeszcze w nauce odpowiedzi.

Problemy dzieli się często na teoretyczne i praktyczne.

Algorytm postępowania badawczego to inaczej schemat badań empirycznych.W skład algorytmu postępowania badawczego wchodzą następujące etapy badawcze :

• wstępne sformułowanie problemu

• eksplikacja problematyki badawczej (uszczegółowienie tematu)

• wybór i uzasadnienie hipotez badawczych

• operacjonalizacja problematyki badawczej

• wybór zbiorowości, w której będą realizowane badania

• wybór technik i metod badawczych

• wybór bazy źródłowej

• wybór zasad, kryteriów i technik analizy wyników badań

• przygotowanie narzędzi badawczych

• pilotaż badań

• dobór próby (jednostek, które zostaną poddane badaniom)

• realizacja badań empirycznych

• weryfikacja zebranego materiału empirycznego

• analiza materiału empirycznego

• testowanie hipotez i wyników badań

• pisanie końcowego raportu z badań

Hipotezy badawcze

Hipoteza jest najczęściej wyjaśniana jako propozycja twierdzenia naukowego, będącego wstępną odpowiedzią na pytania zawarte w problematyce badawczej. Najczęściej źródłami hipotez są :

1. wyniki teoretycznych rozważań;

2. dotychczasowe badania z danego zakresu;

3. inwencja twórcza i pomysłowość badacza.

Wskaźniki socjologiczne

Rozróżniamy następujące wskaźniki socjologiczne:

• inferencyjne - wynikają z przekazów

• definicyjne - wynikają z definicji

• empiryczne - wynikają z badań

Do narzędzi badawczych w socjologii zaliczane są przede wszystkim:

• wszelkiego rodzaju kwestionariusze (wywiadu, ankiety, obserwacji),

• schematy i klucze kategoryzacyjne (w analizie treści dokumentów),

• instrukcje i schematy umożliwiające gromadzenie informacji.

Budowa narzędzi badawczych może być rozpoczęta dopiero po skonstruowaniu, eksplikacji i operacjonalizacji problematyki badawczej, a także po wyborze populacji, w której będą realizowane badania. Zasadniczy podział metod badawczych:

• badania jakościowe (odpowiadają na pytania: jaka jest istota, charakter, cechy, rodzaj, itp.) badanego zjawiska lub problemu,

• badania ilościowe (odpowiadają na pytania: jak często, w jakiej ilości, w jakich rozmiarach, itp.) ma miejsce lub występuje badane zjawisko lub problem

Przykładowe metody:

• Obserwacja

• uczestnicząca

• zewnętrzna

1. Metoda oparta na materiałach zastanych (historycznych, zebranych, itd.) JAKOŚCIOWA

Metodą tą posługujemy się by poznać zjawiska, które miały miejsce dawniej; często badacze zjawisk społecznych sięgają do danych historycznych np. do korzeni pewnych instytucji.

Materiały historyczne można podzielić na: pierwotne i wtórne; materiały pierwotne to dokumenty będące rejestrem faktów i wydarzeń dokonanych przez bezpośrednich świadków np. protokoły zebrań, posiedzeń, zeznań składanych w sądzie, listów, urzędowych świadectw, kronik, pamiętników; materiały wtórne to wszelkie opracowania na podstawie dokumentów pierwotnych, monografie, publikacje o charakterze encyklopedycznym, omówienia dokumentów źródłowych; Należy pamiętać, że każde zdobyte źródło informacji trzeba sprawdzić, zwłaszcza jeśli są to materiały wtórne.

2. Metoda eksperymentalna JAKOŚCIOWA

3. Focus Study

Polega na podjęciu pewnego zabiegu - eksperymentu, który pozwoliłby badaczowi na wykrycie zależności przyczynowej między dwoma zjawiskami (zmiennymi) czyli ustalenie powiązań przyczynowo-skutkowych, które zachodzą w określonych układach. Obecnie coraz częściej metoda eksperymentalna zastępowana jest tzw. wywiadem zogniskowanym (focus study) realizowanym przez badacza przy udziale tzw. sędziów-ekspertów.

4. Wywiady JAKOŚCIOWE/ ILOŚCIOWE Wywiad jest najbardziej popularną formą zbierania informacji od osób, które są przedmiotem badania. Wypowiedź badanego może być dla badacza źródłem informacji o tym, jak badany postrzega i ocenia pewne zjawiska otaczającego go świata i jak zamierza się wobec nich zachować. Socjologa interesuje tylko problem szczerości wypowiedzi.

Formą zbierania informacji podczas wywiadu może być :

- swobodna rozmowa

- wywiad sformalizowany (z przygotowaną listą poszukiwanych informacji

- kwestionariusz wywiadu lub ankietowy (najczęściej stosowany)

Ankieta to tyle co kwestionariusz - jest to technika badawcza polegająca na komunikowaniu się pomiędzy ankieterem a respondentem z zastosowaniem kwestionariusza..

Rodzaj pytań: Otwarte i zamknięte

5. case study — intensywna, celowa i kierowana obserwacja jednostki lub grupy osób

6. Ewaluacja - przeprowadzanie ewaluacji (oceny) określonych programów, procedur lub przedsięwzięć w naturalnym środowisku ich realizacji

Badania sondażowe. Sondaże ankietowe

Sondaż polega na bezpośrednim kontakcie z osobami bądź też z próba osób, których cechy bądź postawy są istotne z punktu widzenia problemu badawczego. Stosujemy go w wypadku, kiedy nie możemy zdobyć potrzebnych informacji w sposób bardziej dokładny. Sondaż umożliwia systematyczne zbieranie danych od członków pewnych zbiorowości. Często wykonuje się to za pomocą wywiadu osobistego, bądź też innych narzędzi badawczych. Kiedy badana jest tylko część danej zbiorowości, stanowiącej jej reprezentację, nazywamy to sondażami reprezentatywnymi.

Typ badań sondażowych :

• sondaże jednorazowe na próbie losowej

• sondaże jednorazowe na próbie celowej

• sondaże na próbach kontrastowych

• sondaże powtarzane

---