NURT CHŁOPSKI W PROZIE

• Odrębność tzw. nurtu chłopskiego w literaturze była równie akcentowana, co negowana. Dla niektórych debiuty ukazujące się w sposób oryginalny i autentyczny dokonujące się zmiany w życiu wsi, procesy migracji ludności wiejskiej do miast, jej przeobrażenie się w ludność miejską i rodzące się na tym tle dramaty i konflikty były zjawiskiem odrębnym i oryginalnym. Krytykiem, który konsekwentnie bronił tej tezy był HENRYK BEREZA, który w Książe pt. „Związki naturalne” (1972) dał wyraz poglądom na ten temat.

• Krytycznie do nurtu chłopskiego odnieśli się Kornhauser i Zagajewski. Przyczyną ich ataku była zasadniczo miejska orientacja obu autorów, uważających, że procesy najistotniejsze dla Polski rozgrywają się poza wsią.

• Uzasadnieniem krytyki może być fakt, że apogeum nurtu chłopskiego przypadło na lata 1962-1968, natomiast na początku następnej dekady nadszedł kryzys, przejawiający się w dorobku malejącym pod względem ilości i znaczenia utworów.

• Prozę chłopską - tworzoną przez pisarzy kilku pokoleń, mocno zróżnicowaną pod względem technik literackich i rozwiązań stylistycznych - łączyło pochodzenie autorów i najogólniej pojęta tematyka wiejska. Mieściło się tu wiele zagadnień:

• Świat kultury chłopskiej z jej obyczajowością, obrzędami, mitologią, symboliką (Vincenz, Nowak, Piętak)

• Przemiany tradycji wiejskiej (Myśliwski)

• Wykorzenienie chłopa spowodowane społecznym awansem (Kawalec)

• Migracja ludności wiejskiej do miast, narodziny nowych wspólnot wiejskich (Trziszka)

• Ironicznym podsumowaniem nurtu chłopskiego jest „Konopielka” E. Redlińskiego - stylizacyjny majstersztyk, powieść ukazująca wkroczenie cywilizacji do mitycznej wioski jako początek rozpadu zamkniętej, samowystarczalnej gospodarki

i niezmiennego obyczaju.

• Arcydziełem okazała się powieść Myśliwskiego „Kamień na kamieniu”, która pojawiła się dopiero w 1984 roku i należała do wielu nurtów: chłopskiego, psychologicznego, mityzacyjnego.

• Pomiędzy pastiszem Redlińskiego a powieścią Myśliwskiego nurt chłopski podlegał jednak stopniowej konwencjonalizacji, nabierając coraz większej ogłady literackiej i powielając te same tematy: wpływu cywilizacji na wspólnoty wiejskie, wydziedziczenia chłopa przeniesionego do miasta, trwałości podstawowych języków symbolicznych w kulturze wiejskiej.

1968 - T. Nowak: „A jak królem a jak katem będziesz”

1970 - W. Myśliwski: „Pałac”

1973 - E. Redliński: „Konopielka”, „Awans”

1984 - W. Myśliwski: „Kamień na kamieniu”

---