PROZA GALICYJSKA (STRYJKOWSKI, KUSNIEWICZ)
*KUŚNIEWICZ Andrzej, 1904-93, pisarz; powieści o podłożu autobiograficznym, osadzone w realiach kulturowych wschodniej Galicji sprzed I wojny światowej (Król Obojga Sycylii 1970, Strefy 1971, Lekcja martwego języka 1977), podejmujące problemy współczesnego świata (Trzecie królestwo 1975); proza wspomnieniowa (Mieszaniny obyczajowe 1985); zbiory wierszy.
Wywodził się ze środowiska ziemiańsko-inteligenckiego na Kresach, co silnie wpłynęło na jego twórczość, m.in. na tomiki wierszy Słowa o nienawiści (1955) i Diabłu ogarek (1959). Powieść Korupcja (1961) nawiązuje w stylu kryminalnej groteski do konspiracji we Francji w okresie wojny. Rozgłos przyniósł mu cykl powieści związanych z historią cesarskiej Austrii i Galicji.
*Julian Stryjkowski
Proza galicyjska - ma ambicje ocalenia w literaturze tego, co nie ocalało w rzeczywistości.
PROZA STANISŁAWA LEMA
Lem Stanisław (1921-), polski pisarz, publicysta, poeta. Debiutował w 1946 wierszami i opowiadaniami o tematyce okupacyjnej. W 1955 ukazała się jego powieść o tematyce współczesnej Czas nieutracony, a w 1966 eseistyczna opowieść autobiograficzna Wysoki Zamek.
Właściwy debiut Lema przypada jednak na 1951, kiedy to ukazuje się jego powieść Astronauci. Powieść fantastyczno-naukowa. Kolejne utwory przyniosły mu pozycję najwybitniejszego polskiego twórcy fantastyki naukowej, cieszącego się uznaniem w świecie. Jego pisarstwo cechuje ogromna wiedza i erudycja z różnych dziedzin: techniki, kosmonautyki, technologii, astrofizyki, biologii i medycyny, filozofii itp. Stałym motywem powieści Lema jest podróż w Kosmos i zetknięcie się z trudno przewidywalnym postępem technologicznym, przynoszącym zarówno wielkie możliwości rozwojowe, jak i zagrożenie wartości humanistycznych i etycznych.
Inne jego utwory to np.: Obłok Magellana (1955), Eden (1959), Śledztwo (1959), Powrót z gwiazd (1961), Solaris (1961), Polowanie (1965), Cyberiada (1965).
Będąc klasykiem science fiction, Lem nie należy do autorów typowych dla gatunku, choćby dlatego, że wybrał go trochę z musu w latach 40., gdy polityczny ucisk stalinizmu nie pozwalał mu wypowiadać się otwarcie w powieściach współczesnych. Z wykształcenia lekarz i teoretyk nauki, obeznany też świetnie z teorią ewolucji, matematyką, cybernetyką, astronomią, fizyką, a także literaturoznawstwem i wielu innymi naukami, Lem stał się uniwersalnym "poszukiwaczem mądrości", filozofem i badaczem dróg, jakie wykreśla przed ludzkością rozwój nauki i technologii.
Tematy: kwestię natury ludzkiego myślenia i ludzkiej tożsamości oraz etycznych problemów stojących przed nauką. Pytania o rolę konieczności i przypadku w fizyce, biologii i ludzkiej kulturze, o przyszłe drogi rozwoju technologii i ich konsekwencje dla człowieka, o istnienie i naturę Boga i transcendencji, o możliwości komunikowania się z Obcymi z kosmosu, podejmował zasadnicze problemy biologii, etyki, polityki, analizował paradoksy związane z ulepszaniem społeczeństw, przekraczaniem coraz to nowych granic technologicznej sprawności - i wiele jeszcze innych spraw. Fabuły jego powieści i opowiadań były czasem poważne, często jednak groteskowo śmieszne, wykorzystujące stylizację i grę literackimi konwencjami a zawsze niezwykle atrakcyjne literacko i trzymające w napięciu, zawsze też bogate w filozoficzne podteksty. Opowieści Lema to bowiem zawsze historie jednostek (ludzi czy baśniowych robotów), nasycone emocją rodzącą się wszędzie tam, gdzie dotyka się prawdziwej Obcości i poznaje granice swej natury.
PROZA EDWARDA STACHURY
Stachura Edward (1937-1979), polski poeta, prozaik. Debiutował jako poeta 1957 na łamach dwutygodnika Uwaga. Zyskał wielką popularność w kręgach młodzieżowych po samobójczej śmierci, stając się pisarzem kultowym, głównie jako twórca piosenek.
Głosił potrzebę odrodzenia duchowego poprzez bliski kontakt z naturą. Zbiór wierszy Dużo ognia (1963), poematy: Po ogrodzie niech hula szarańcza (1968) i Przystępuję do ciebie (1968). Opowiadania: Jeden dzień (1962), Falując na wietrze (1966), Się (1977).
Powieści: Cała jaskrawość (1969), Siekierezada albo zima leśnych ludzi (1971), Wszystko jest poezja. Opowieść-rzeka (1975), dialog filozoficzno-poetycki Fabula rasa. Rzecz o egoizmie (1979). Opowiadania, audycje radiowe, scenariusze filmowe zebrane w tomie Postscriptum (1989). Poezja i proza (tom 1-5, 1982).
PROZA JERZEGO KRZYSZTONIA
Krzysztoń Jerzy (1931-1982), polski prozaik i dramatopisarz. Posługiwał się zróżnicowanymi formami literackimi, np. tzw. czarnym humorem, groteską i symbolizmem. Opowiadania: Opowiadania indyjskie (1953), Sekret i inne opowiadania (1956), Złote gody (1965), Panna radosna (1969), Cyrograf dojrzałości (1975). Powieści: Kamienne niebo (1958) - o powstaniu warszawskim, Wielbłąd na stepie (1978) - o dzieciństwie spędzonym w ZSRR, Obłęd (tom 1-3, 1980) - gorzka refleksja o współczesnym świecie, oparta na motywie choroby psychicznej.