KULTURA JĘZYKA

Kultura języka :

1. Działalność , która zmierza do udoskonalenia języka i rozwijania umiejętności poprawnego i sprawnego posługiwania się nim . - jest to kultura języka w znaczeniu normatywnym .

2. Stopień umiejętności poprawnego i sprawnego posługiwania się językiem . - jest to kultura języka w znaczeniu podmiotowym .

Działalność tą prowadzą głównie językoznawcy ( w sposób profesjonalny ) , publicyści , dziennikarze , nauczyciele , miłośnicy języka .

Podstawowe zadania językoznawców :

1. Ustalanie norm (norma - zbiór środków językowych uznawanych za poprawne ) .

Obserwują UZUS i tendencje rozwojowe polszczyzny , dysponują wiedzą o języku .

2. Kodyfikacja - opis normy .

Norma obowiązuje : nie trzeba się z nią zgadzać , ale należy się jej podporządkować , np. Internet ( ogólnoświatowy ) , internet (sieć w domu , firmie ) .

Z kodyfikacji wynika ocena innowacji językowych ( przez kodyfikację osiąga się stabilizację normy - element ponad językowy ) .

3. Pedagogika językowa - pisanie artykułów , podręczników czyli popularyzowanie , propagowanie wiedzy o języku ( np. dziennikarze , pisarze , nauczyciele ) .

Kultura języka w znaczeniu podmiotowym uwypukla indywidualny charakter kultury języka (poziom wysoki i niski ) .

Idealna umiejętność posługiwania się językiem powinna obejmować :

1. znajomość reguł

2. wrażliwość na piękno języka ( właściwe i niewłaściwe jego użycie )

3. ogólną propedeutyczną wiedzę o języku

KJ normatywna KJ podmiotowa

Schemat odzwierciedla podstawową zasadę :

Kultura języka w znaczeniu normatywnym służy kulturze języka w znaczeniu podmiotowym

Właściwe użycie języka :

Po raz pierwszy posłużyła się tym sformułowaniem Janina Puzynin . Właściwe użycie języka obejmuje poziomy :

1. poprawności językowej - posługiwanie się językiem zgodnie z normą ustaloną przez językoznawców według kryteriów , brak błędów

2. skuteczności komunikacyjnej - gdy odbiorca odczytał intencje zgodnie z wolą nadawcy ( jasno komunikowane intencje ) ; mamy do czynienia z działaniem , funkcjonowaniem , użyciem języka ; wynika z pragmatyki językowej .

MAKSYMY KONWERSACYJNE GRICE'A

1. Zasada ilości informacji - mów tylko tyle , ile jest wymagane , oczekiwane , tylko tyle , ile jest potrzebne , by druga osoba zrozumiała cię .

2. Zasada jakości informacji - mów to , co uważasz za prawdziwe , do czego jesteś przekonany .

3. Zasada relewancji = zasada istotności = zasada odniesienia - mów informacje istotne , podawaj to , co ważne , mów na temat .

4. Zasada sposobu podania informacji - mów tak , by cię rozumiano ; dostosuj sposób mówienia do sytuacji .

3. etyczno-aksjologiczny = etyka słowa - do właściwego użycia języka Janina Puzynina zalicza określony obraz wartości .

ZASADY KONTAKTU JĘZYKOWEGO :

	„ NA NIE”	„ NA TAK”
JAKO NADAWCY	Nie krzywdzić drugiego człowieka ani też grup społecznych słowem wrogim . Nie okłamywać innych , nie manipulować nimi za pomocą półprawd , pochlebstwa , demagogii , szantażu .	Mówić tak , by partnerzy czuli się bezpiecznie i mieli świadomość akceptacji . Mówić to , co się uważa za prawdę chyba , że przemilczenie lub kłamstwo są uzasadnione dobrem innych . Mówić tak , by nie utrudniać partnerowi zrozumienia i nie denerwować go brakiem poprawności i snobizmem językowym .
JAKO ODBIORCY	Nie zamykać się na słowo innych , nie zrywać dialogu , nie przyjmować cudzego słowa z powziętymi z góry uprzedzeniami . Jednocześnie nie być naiwnym w odbiorze komunikatów i zdawać sobie sprawę z możliwości okłamywania i manipulowania	Wysłuchiwać innych z dobrą wolą , choć bez naiwności , starając się rozumieć ich racje .

system - zbiór

norma - zbiór środków językowych

uzus - zbiór

System językowy - uporządkowany zbiór elementów językowych.

Język jest systemem .

język

słownik gramatyka

( zbiór słów ) ( zbiór reguł )

System językowy jest :

1. abstrakcyjny - ma mniej więcej jednakowy kształt dla wszystkich mówiących danym językiem

2. potencjalny - gotowy do użycia w każdej chwili ; nigdy nie będzie zrealizowany w całości

3. otwarty - można go w każdej chwili uzupełniać dowolnymi elementami

To wszystko , co mówimy , to realizowanie systemu poprzez wybór środków językowych.

Norma językowa - zbiór tych elementów systemu językowego, które są w pewnym okresie uznane przez jakąś społeczność ( najczęściej przez całe społeczeństwo , a przede wszystkim przez jego warstwy wykształcone ) za wzorcowe , poprawne albo co najmniej dopuszczalne.

Dwa poziomy normy językowej :

1. norma wzorcowa

• te elementy języka i wypowiedzi , które są używane świadomie , z poczuciem ich wartości semantycznej i stylistycznej , a pozostają w zgodzie z tradycją językową , regułami gramatycznymi i semantycznymi polszczyzny oraz tendencjami rozwojowymi , które można w niej obserwować . Są to elementy akceptowane przez zdecydowaną większość wykształconych Polaków .

• w kontaktach oficjalnych , wysoki stopień świadomości mówiących , wyrasta z miłości do języka

2. norma użytkowa

• obejmuje zestaw wyrazów , ich form i połączeń charakterystycznych dla tych typów kontaktów , w których język traktuje się jako wartość użytkową , a konkretnie jako narzędzie ( przekazu informacji , perswazji itd. ) . Chodzi więc o zespół środków językowych używanych w kontaktach swobodnych , przede wszystkim nieoficjalnych , o różnorodnej tematyce . Można w niej wyróżnić normę potoczną ogólną , normę potoczną regionalną i normę profesjonalną .

• w kontaktach nieoficjalnych , wyrasta z traktowania języka jako narzędzia komunikacji

Uzus językowy - jest to panujący w pewnym środowisku powszechny zwyczaj używania takich , a nie innych form językowych . Na uzus składają się te elementy językowe , które występują bardzo często w tekstach określonego typu i określonego środowiska . Są to zarówno te wyrazy , ich formy i połączenia , które zyskały ogólną aprobatę i wchodzą do normy językowej , jak i te składniki tekstów , które nie zyskały dotąd powszechnej aprobaty i mogą razić niektórych członków danej społeczności , niemniej mają charakter obiegowy i są tradycyjnie używane .

W skład uzusu nie wchodzą indywidualizmy językowe , formy pojawiające się rzadko i sporadycznie , choćby nawet były one zgodne z regułami systemu językowego .

Zasób elementów należących do uzusu jest podstawą przemian zachodzących w normie językowej . Jeśli bowiem jakiś wyraz , forma wyrazowa , znaczenie leksykalne , połączenie składniowe czy frazeologiczne uzyska znaczny stopień rozpowszechnienia , to z czasem zostanie najprawdopodobniej skodyfikowane w obrębie normy : najpierw wejdzie do normy użytkowej , a po pewnym czasie może zostać zaaprobowane także w normie wzorcowej .

5 TYPÓW ELEMENTÓW JĘZYKOWYCH

1 2 3 4 5

SYSTEM

NORMA

UZUS

1. Elementy systemowe - środki językowe zgodne z systemem , ale nie rozpowszechnione , nie używane , niepoprawne np. chorość , walczyciel .

2. Elementy systemowo- uzualne - zgodne z systemem , są używane , uznawane za niepoprawne np. zaimek `ta' ,

M . ta

B . tą / tę

forma używana , norma faworyzuje tę formę ,

zgodna z systemem , zawsze poprawna

niepoprawna

język polski język polski

mówiony pisany

rzeczowniki w liczbie mnogiej zakończone na -anse ( kwadranse , niuanse , seanse itp. - funkcja normatywna ; kwadransy , niuansy , seansy - funkcja zgodna z systemem ) .

3. Elementy systemowo-uzualno-normatywne - większość form , którymi się posługujemy .

4. Elementy normatywno-uzualne - są poprawne , ale niezgodne z systemem np.:

• wyrazy cytaty - tabu , boa , khaki

• nieregularności systemowe - znajdować ( od : zachodzić )

z-na-jd-owa-ć

id-ę

znachodzi - forma obecna w XIX w. utworach Sienkiewicza i Orzeszkowej

• relikty dawnego systemu - kiedyś były regularne , zgodne z systemem , ale w skutek ewaluacji systemu stały się nieregularne np. rzeczowniki zakończone w narzędniku na -ami : czasami , latami ; formy nieregularne : dawnymi czasy , przed laty .

• Elementy uzualne - niepoprawne , niezgodne z systemem , ale używane ( błędy językowe ) np. :


- tylnie koło tylne koło


- te dziecko to dziecko


- ten Kaziu ten Kazio

---