Język migowy - kilka faktów
Język nie tylko jest nośnikiem informacji ale również kultury. Wśród społeczeństwa pokutuje przekonanie, że język migowy nie jest pełnoprawnym językiem, a jeśli już ktoś uważa migowy za język to często sądzi, że jest on językiem międzynarodowym. Otóż obydwa przekonania są błędne.
Owszem, język migowy jest językiem młodym szczególnie POLSKI JĘZYK MIGOWY gdyż liczy sobie zaledwie 200 lat, a co za tym idzie jest językiem rozwijającym się. Jednak pomimo tego posiada swoją gramatykę, fleksję, słowotwórstwo i składnię. Jednak muszę zaznaczyć, że istnieje obok Polskiego Języka Migowego System językowo - migowy istnieją pomiędzy nimi drobne różnice, ale o tym za chwilę.
Przy opisywaniu znaków języka migowego często myli się morfologię z fonologią. Badacze wciąż spierają się w jaki sposób wydzielić w znakach języka migowego poszczególne morfemy ponieważ poszczególne elementy znaków da się wydzielić artykulacyjnie ale nie zawsze niosą one jakieś znaczenie. Można by dużo mówić o budowie języka migowego jednak nie jest na to pora. Badania nad językiem migowym rozpoczęto w latach 90 tych jednak dopiero w ciągu ostatnich pięciu lat obserwuje się wyraźny wzrost zainteresowania tą tematyką. Zachęcam Was do poznawania języka migowego i prowadzenia nad nim badań gdyż jest to teren jeszcze niezbadany i stosunkowo świeży obszar. W Polsce Głusi posługują się polskim językiem migowym. Istnieje Słownik Polskiego Języka Miganego pod redakcją J.K. Hendzla z 1986 r. jest to słownik głównie Systemu językowo-migowego, a dodatkowo jest to słownik polsko - migowy. Brakuje nowej redakcji słownika, a przede wszystkim słownika migowo - polskiego. Prace naukowe nad polskim językiem migowym trwają w Instytucie Polskiego Języka Migowego w Warszawie i na Uniwersytecie Warmińsko - Mazurskim. Sądzę jednak, że każdy region powinien zająć się pracami nad PJM, aby możliwe było stworzenie obszernego słownika zawierającego również regionalizmy, których nie brak w PJM.
Dlaczego tak często słychać glosy, że język migowy jest językiem międzynarodowym? Prawdopodobnie wynika to z faktu, że łatwiej porozumieć się między sobą jest osobom niesłyszącym z różnych krajów ponieważ każdy język migowy opiera się na tzw. „gramatyce uniwersalnej” i ikoniczności znaków co znacznie ułatwia komunikację, poza tym języki migowe są bardzo intuicyjne. Jednak nie oznacza to, ze każdy znak jest ikoniczny czy intuicyjny, w Języku Migowym da się wyróżnić również znaki, dzięki którym można zobrazować pojęcia abstrakcyjne takie jak miłość, wiara. To wszystko tłumaczy łatwość komunikacji pomiędzy Głuchymi z różnych krajów. Pomimo tego istnieją znaczne różnice jak i podobieństwa pomiędzy poszczególnymi znakami w różnych językach.
PJM a SJM
Polski Język Migowy jest naturalnym językiem wizualno przestrzennym społeczności Głuchych szczególnie w rodzinach gdzie głuchota przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. Najważniejszą jego cechą jest kierunkowość czyli sytuowanie znaków w przestrzeni. W praktyce wygląda to tak, że użytkownik PJM „rozkłada” w przestrzeni jak gdyby scenografię w której się porusza używając języka. PJM posiada własną strukturę gramatyczną, fonologię, składnię.
System Językowo - Migowy odróżnia się od PJM tym, że nie pełni on funkcji języka naturalnego i jest swoistym subkodem języka polskiego. Polega to na tym, że do znaków języka migowego miga się końcówki posługując się alfabetem palcowym i nigdy nie występuje w oderwaniu od mowy głosowej. Co za tym idzie SJM jest odbiciem struktury gramatycznej języka polskiego. Inaczej system językowo - migowy nazywany jest również: językiem miganym, metoda kombinowaną, komunikacją symultaniczną bądź komunikacją totalną. Trzeba jednak dodać, ze w codziennej komunikacji Głusi posługują się głównie PJM przede wszystkim ze względu na ekonomiczność i niewielki stopień opanowania SJM przez starszych członków Kultury Głuchych.
Fonogesty
[…]
Kultura Głuchych
Jak już wspomniałam język jest nośnikiem kultury. Ludzie niesłyszący wraz z wykształceniem własnego, odrębnego języka stworzyli swoją kulturę. Osób Głucha należąca do KULTURY GŁUCHYCH nie postrzega swojej głuchoty jako niepełnosprawności. Wyznacznikiem przynależności do tej kultury nie jest stopień utraty słuchu ale przede wszystkim poczucie tożsamości, akceptacja i bycie akceptowanym. Spoiwem tej społeczności jest przede wszystkim język migowy ale również uczęszczanie do szkół dla Głuchych czy borykanie się z problemami związanymi z życiem w świecie słyszących.
Chciałabym również tutaj rozgraniczyć kilka pojęć:
„Głuchy” pisane wielką literą oznacza osobę utożsamiającą się z kulturą głuchych, oznacza to, ze głuchota jest stanem przynależności kulturowej, a nie tylko stanem zdrowia.
„głuchy” pisane małą literą odnosi się do osoby, która ma głęboką bo ponad 90 dB utratę słuchu, jej możliwości percepcyjne drogą słuchową są na tyle ograniczone, ze nie jest ona w stanie w sposób naturalny przyswoić mowy głosowej. Również „głuchy” oznacza osobę, która nie chce identyfikować się z Kultura Głuchych.
Osoba „niedosłysząca” to osoba, która ma znaczny ubytek słuchu (do 80 - 90 dB), co również stwarza trudności w naturalnym opanowaniu mowy głosowej, ale nie w stopniu tak poważnym jak u osób głuchych. Osoba niedosłysząca może w sprzyjających warunkach i za pomocą protez i aparatów słuchowych zrozumieć mowę głosową.
Dziecko Głuchych Rodziców (CODA - Child of Deaf Adult) to osoba często słysząca wychowana przez głuchych rodziców bądź opiekunów badania pokazują, że około 90% Głuchych ma słyszące dzieci. Często te osoby napotykają trudności związane z normami społecznymi i kulturowymi związanymi ze światem słyszących gdyż funkcjonują przede wszystkim w świecie wizualnym, a nie głosowym. Wiele CODA ma problem ponieważ identyfikuje się z kulturą Głuchych i słyszących przez co pojawiają się problemy z własną identyfikacją i tożsamością. Najczęściej CODA pełni w rodzinie Głuchej rolę tłumacza języka migowego na język ojczysty. Wyróżniamy również:
CODA pozytywnego - osoba, która identyfikuje się ze światem i Kulturą Głuchych
CODA negatywnego - osoba, która identyfikuje się ze światem słyszących i przejawia postawę paternalizmu wobec Głuchych.
Czym jest paternalizm? Paternalizm to postawa nadopiekuńczości wobec grup osób szczególnie osób niepełnosprawnych wywodząca się z przekonania, że osoby z dysfunkcjami nie poradzą sobie. Szczególnie widać tą postawę wśród słyszących wobec Głuchych, gdyż często głuchota traktowana jest jako bardzo poważna niepełnosprawność.
Ważnym zjawiskiem jest audyzm. Jest to termin oznaczający dyskryminację lub stereotypy dotyczące Głuchych. Osoba, którą charakteryzuje audyzm wyraża przekonanie, że kultura słyszących jest lepsza od Kultury Głuchych, że Głusi są mniej zdolni i sprawni niż słyszący.
Istnieją specjalne szkoły dla Głuchych, często są to ośrodki z internatami gdzie prowadzona jest edukacja już od szkoły podstawowej. Do niedawna niewielu Głuchych chciało studiować jednak obserwujemy wzrost liczby Głuchych studentów, a co za tym idzie wykształcenie migowego słownictwa związanego ze studiami oraz zwiększony nacisk na badania nad PJM. Organizacją zrzeszającą osoby Głuche jest Polski Związek Głuchych, którego koła funkcjonują w większych miastach (w Rybniku przy ulicy Kościuszki 17). Związek zajmuje się ogólnie pojętą pomocą osobom niesłyszącym, organizacja imprez, skupianiem społeczności głuchych oraz monitoruje prowadzenie badań nad PJM. Głusi w Polsce mają również własne pismo „Świat Ciszy”, a w Internecie emitowany jest serial dla głuchych i o głuchych „Zobaczyć ciszę” istnieje również wiele witryn i stron internetowych promujących Kulturę Głuchych.
Medyczny model głuchoty.
Tylko medycynie przysługuje prawo postrzegania głuchoty jako patologii. Jednak takie jednostronne postrzeganie głuchoty może prowadzić do przekonania, że Głusi są skazani na ograniczony rozwój osobniczy i społeczny. Medycyna postrzegając głuchotę jako patologię ma przede wszystkim za zadanie wyleczyć głuchotę. Przez takie traktowanie głuchoty, Głusi traktują medyczny model głuchoty jako przymus komunikacji za pomocą mowy głosowej zamiast znaków wizualnych. Niektórzy lekarze postrzegają głuchotę przez pryzmat ogólnego stanu zdrowia człowieka, natomiast Głuchy, oprócz dysfunkcji słuchu jest całkowicie zdrowa osobą. Często medyczny model głuchoty eliminuje potrzebę nauki języka migowego i wkraczanie Głuchych w krąg Kultury Głuchych, na szczęście coraz więcej audiologów, lekarzy i logopedów zauważyło, że znajomość Kultury Głuchych i języka migowego nie przeszkadza w rehabilitacji i nauce mowy głosowej.
Bibliografia:
Nauczmy się rozumieć nawzajem. Poradnik dla słyszących o niedosłyszących i głuchych., pod red. P. Tomaszewski, Warszawa.
Stan badań nad Polskim Językiem Migowym, red. E. Twardowska, Łódź 2008.